Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh bằng hoạt động tranh biện trong dạy học Lịch sử ở trường THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh bằng hoạt động tranh biện trong dạy học Lịch sử ở trường THPT" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu các tài liệu về hoạt động tranh biện, các đặc điểm của hoạt động tranh biện, phương pháp thực hiện để áp dụng trong dạy học lịch sử đồng thời qua quá trình đó kết hợp nghiên cứu về năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cần được phát huy của học sinh qua các chủ đề dạy học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh bằng hoạt động tranh biện trong dạy học Lịch sử ở trường THPT

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH BẰNG HOẠT ĐỘNG TRANH BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT LĨNH VỰC: CHUYÊN MÔN NĂM HỌC: 2023- 2024 Nghệ An, năm 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 4 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH BẰNG HOẠT ĐỘNG TRANH BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT LĨNH VỰC: CHUYÊN MÔN Tác giả: Phùng Thị Hà Giang SĐT: 0968 950 055 NĂM HỌC: 2023- 2024 Nghệ An, năm 2024
MỤC LỤC TT NỘI DUNG Trang PHẦN I MỞ ĐẦU 1 1 Lí do chọn đề tài 1 2 Mục đích nghiên cứu 2 3 Đối tượng và khách thể nghiên cứu 2 4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 2 4.1. Cơ sở phương pháp luận 2 4.2. Phương pháp nghiên cứu 2 5 Tính mới của đề tài 3 6 Cấu trúc của đề tài 3 PHẦN II NỘI DUNG 3 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG TRANH BIỆN, NĂNG 4 CHƯƠNG I LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT Một số khái niệm cơ bản của đề tài 4 1.1 1.1.1 Hoạt động tranh biện 4 1.1.2 Năng lực ngôn ngữ 6 1.1.3 Tư duy phản biện 7 1.2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 8 1.2.1. Nghiên cứu về hoạt động tranh biện ở nước ngoài. 8 1.2.2. Nghiên cứu về hoạt động tranh biện ở trong nước. 9 1.3. Sự cần thiết của việc sử dụng hoạt động tranh biện để phát 10 triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT CHƯƠNG THỰC TRẠNG CỦA VIỆC SỬ DỤNG HOẠT ĐỘNG 14 II TRANH BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN
BIỆN CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT. 2.1. Nhận thức của giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của 14 hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử ở trường THPT. 2.1.1. Nhận thức của giáo viên 14 2.1.2. Nhận thức của học sinh 15 2.2. Thực trạng sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học lịch 15 sử ở trường THPT. 2.3. Những yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả của việc thực hiện hoạt 16 động tranh biện trong dạy học lịch sử ở trường THPT CHƯƠNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ 19 III SỬ DỤNG HOẠT ĐỘNG TRANH BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT 3.1 Nguyên tắc sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học lịch 19 sử 3.2. Cách thức tổ chức hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử 21 ở trường THPT. 3.2.1. Nội dung tranh biện 22 3.2.1.1. Tổ chức hoạt động tranh biện về nhân vật lịch sử 22 3.2.1.2. Tổ chức hoạt động tranh biện về sự kiện lịch sử 28 3.2.1.3 Tổ chức hoạt động tranh biện về tình huống giả định 31 3.2.2. Hình thức tổ chức tranh biện. 33 3.2.2.1. Tổ chức tranh biện dạng nhập vai 33 3.2.2.2. Tổ chức tranh biện dạng nhóm 34 3.2.2.3. Tranh biện giữa học sinh với giáo viên . 35 3.2.2.4. Tranh biện giữa học sinh với học sinh. 36 3.3. Quy trình thực hiện hoạt động tranh biện trong dạy học lịch 37 sử
CHƯƠNG THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 40 IV 4. Thực nghiệm sư phạm. 40 4.1. Mục đích thực nghiệm 40 4.2. Nội dung, đối tượng và phương pháp thực nghiệm 40 4.3. Tiến trình thực nghiệm 40 4.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm. 47 PHẦN III KẾT LUẬN 48 1. Những đóng góp của đề tài 48 2. Một số khó khăn khi áp dụng đề tài 48 3. Kiến nghị, đề xuất. 49 3.1. Với các cấp quản lý giáo dục. 49 3.2. Với giáo viên 49 3.3 Với học sinh 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
CÁC DANH MỤC VIẾT TẮT TT Viết tắt Viết đầy đủ 1 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 GDPT Giáo dục phổ thông 3 THPT Trung học phổ thông 4 PPDH Phương pháp dạy học 5 PPTB Phương pháp tranh biện 6 GV Giáo viên 7 HS Học sinh 8 DHLS Dạy học lịch sử 9 ĐC Đối chứng 10 TN Thực nghiệm
PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nhà triết học giáo dục John DeWey đã nói rằng “Hãy cho người học trò điều để làm, chứ không phải điều để học; và đặc tính của hành động là đòi hỏi tư duy; việc học sẽ tự nhiên mang đến kết quả”. Điều đó cho thấy vai trò của người thầy trong dạy học không chỉ dừng lại ở việc truyền tải tri thức mà cần dạy cho người học phương pháp chiếm lĩnh tri thức. Nghị quyết số 29/NQ- TW của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản toàn diện GD- ĐT đã xác định mục tiêu trọng tâm của giáo dục, dạy học là chuyển từ tiếp tri thức sang tiếp cận năng lực người học để có thể đào tạo được những công dân đáp ứng được xu thế toàn cầu hóa. Trên thực tế cho thấy, xã hội ngày càng phát triển, học sinh đã thay đổi, các phương tiện hỗ trợ dạy học ngày một hiện đại, các kênh thông tin mang tính đa chiều hơn đặt ra yêu cầu người dạy cần phải có sự đổi mới phương pháp để bắt kịp xu thế. Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể 2018 với 5 phẩm chất và 10 năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh là sự cụ thể hóa mục tiêu giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo con người thời đại mới. Trong thời đại công nghệ thông tin, các tin giả, dữ liệu trái chiều và những thông tin sai lệch cần được xử lý mỗi ngày. Với bối cảnh đó, tư duy phản biện là cách duy nhất để hiểu về thế giới này. Tư duy phản biện được xem là một khía cạnh quan trọng của bất kỳ nghề nghiệp nào, nhằm suy luận một cách khách quan các sự kiện mà không mang tính thiên vị, giải quyết các thách thức một cách sáng tạo và đưa ra các câu trả lời thực tế. Chính vì thế, phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện là một trong những yêu cầu cần thiết nhằm đưa hoạt động giáo dục, dạy học đi đúng theo hướng phát triển năng lực cho học sinh hiện nay. Lịch sử là một môn học rất quan trọng, lịch sử không đơn thuần là những gì thuộc về quá khứ mà còn có giá trị thực tiễn lớn đối với hiện tại và là những định hướng đối với tương lai. Trong quá trình dạy học để các kiến thức lịch sử không bị khô khan, gây nhàm chán và thiếu sức hấp dẫn với học sinh thì người giáo viên cần có phương pháp dạy học phù hợp, đổi mới. Hiện nay, các công cụ và phương tiện hỗ trợ cho giảng dạy xuất hiện khá nhiều như Tivi, máy chiếu, tư liệu, hình ảnh…tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên dạy học. Điều đó cho thấy các phương tiện và tư liệu càng phong phú bao nhiêu thì mức độ tiếp cận và khai thác thông tin của học sinh càng lớn bấy nhiêu. Học sinh không còn thụ động và bị giới hạn bởi các thông tin mà giáo viên cung cấp, các em còn được tiếp cận với nhiều thông tin đa chiều hơn và có quyền bày tỏ quan điểm cá nhân. Bởi thế việc tìm tòi, nghiên cứu và đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học lịch sử là yêu cầu rất quan trọng. 1
Trong thực tế, các phương pháp, kĩ thuật dạy học mới đã được thực hiện như dạy học dự án, dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược, dạy học kết hợp, dạy học theo góc, dạy học theo trạm…với mục đích để nhằm phát triển các phẩm chất và năng lực cho học sinh. Trong đó, đổi mới phương pháp dạy học để phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện là yêu cầu hết sức quan trọng. Có không ít học sinh kỹ năng viết rất tốt nhưng kỹ năng nói không tốt, các em không biết cách thuyết phục người nghe hoặc diễn giải bằng lời nói một cách lủng củng, thiếu logic, thiếu mạch lạc. Đó là một hạn chế, nếu không khắc phục sẽ dẫn tới việc các em sẽ mất đi nhiều cơ hội để thể hiện mình, các em sẽ khó hòa nhập, thiếu tự tin trước đám đông. Thời đại mới, thời đại của khoa học công nghệ phát triền, dạy học không đơn thuần chỉ giúp học sinh biết đến tri thức mà cái quan trọng hơn là giúp các em chủ động hơn với kiến thức mình được tiếp nhận, biết trình bày, biết đề xuất, mạnh dạn phủ định và bày tỏ quan điểm cá nhân. Từ đó góp phần đào tạo nên những công dân năng động, sáng tạo, nhanh nhạy, dám nghĩ, dám nói, dám hành động để khẳng định mình. Xuất phát từ những lí do trên tôi mạnh dạn trình bày những kinh nghiệm mình tích lũy được qua đề tài “Phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh bằng hoạt động tranh biện trong dạy học Lịch sử ở trường THPT” để chia sẻ với bạn bè, đồng nghiệp, mong nhận được sự đóng góp ý kiến để từ đó có sự điều chỉnh phù hợp và áp dụng hiệu quả hơn vào những năm tiếp theo. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu về hoạt động tranh biện, các đặc điểm của hoạt động tranh biện, phương pháp thực hiện để áp dụng trong dạy học lịch sử đồng thời qua quá trình đó kết hợp nghiên cứu về năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cần được phát huy của học sinh qua các chủ đề dạy học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về hoạt động tranh biện trong dạy học Lịch sử được tiến hành khảo sát và thực nghiệm trên khách thể là học sinh khối 10,11,12 của trường THPT Đô Lương 4. Ngoài ra, để đảm bảo các giải pháp có tính ứng dụng phổ biến trong dạy học lịch sử ở trường THPT, tôi đã tiến hành thực nghiệm và khảo sát ở một số lớp cơ bản thuộc các trường THPT trên địa bàn. 4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở phương pháp luận Cơ sở phương pháp luận của đề tài là dựa trên quan điển của chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các văn kiện của Đảng và Nhà nước về giáo dục đào tạo nói chung và bộ môn Lịch sử nói riêng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: 2
- Tác giả tìm và nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các tài liệu về giáo dục học, phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học lịch sử nói riêng có liên quan đến đề tài để nắm rõ các lí luận cần thiết. Ngoài ra tác giả còn nghiên cứu Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thế 2018 nói chung và Chương trình Giáo dục môn Lịch sử nói riêng theo thông tư số 13/2022/TT-BGDĐT cùng với các thông tư, văn kiện có liên quan để hiểu và làm rõ vị trí, vai trò của bộ môn Lịch sử trong chương trình giáo dục. Phương pháp lịch sử: Tác giả áp dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử khi tìm kiếm các nguồn tài liệu liên quan đến các chủ đề dạy học trong chương trình. Phương pháp logic: Từ những thông tin có phân tích và tổng hợp các tài liệu về phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học lịch sử nói riêng trong các chủ đề dạy học. Tác giả khái quát, phân tích, tổng hợp và đưa ra nhận thức đúng về những cơ sở lí luận và phương pháp thực hiện đề tài hiệu quả. Phương pháp sư phạm: Tác giả tiến hành thực nghiệm thông qua các hoạt động trên lớp học cho học sinh trong các giờ học lịch sử để kiểm chứng các biện pháp sư phạm được đề xuất trong đề tài. Qua kết quả thu được từ phương pháp thực nghiệm sư phạm sẽ giúp tác giả đánh giá được hiệu quả, tính khả thi của đề tài. Phương pháp điếu tra, khảo sát: Tác giả xây dựng bảng câu hỏi cho học sinh và giáo viên thông qua Google form để thuận tiện cho quá trình điều tra, khảo sát. Từ kết quả đó, tác giả tiến hành xử lý số liệu nhằm rút ra những kết luận, đánh giá, nhận xét mang tính khách quan, khoa học trong quá trình nghiên cứu. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học: Tác giả sử dụng thống kê toán học để xử lý các số liệu điều tra nghiên cứu thực tiễn. 5. Tính mới của đề tài - Đề tài đã phân tích, hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn của biện pháp sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện ở trường THPT hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần rèn luyện và phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện thông qua hoạt động tranh biện. Đưa ra một số hình thức đánh giá có thể sử dụng hiệu quả khi sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử. 6. Cấu trúc của đề tài Đề tài được cấu trúc gồm 4 phần với các nội dung cụ thể như sau Phần I: Phần mở đầu. Phần II: Nội dung. Phần III: Kết luận. Phần IV: Phụ lục. 3
PHẦN II: NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG TRANH BIỆN, NĂNG LỰC NGÔN NGỮ VÀ TƯ DUY PHẢN BIỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT 1.1. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.1.1. Hoạt động tranh biện Tranh biện (debate) là một hình thức diễn thuyết công khai, nó có thể ở dạng tranh biện trực tiếp chính thức hoặc tranh biện giữa hai hoặc nhiều người một chủ đề xác định tại một thời điểm cụ thể. (Trích nguồn từ https://jobsgo.vn/blog/tranh- bien-la-gi/). Theo American Debate League, kỹ năng tranh biện là một hệ thống lập luận hoặc một cuộc đua ý tưởng giữa những người tham dự về một chủ đề, vấn đề hoặc chính sách bất kỳ. Người tham dự được chia thành hai phía đối lập: ủng hộ và phản đối (hay tán thành và không tán thành) vấn đề. “Tranh biện được hiểu là quá trình tư duy và biểu đạt từ duy từ thu thập, phân tích xử lí thông tin đến xây dựng, hệ thống sắp xếp các lập luận để ra quyết định. Tranh biện có thể sử dụng ngôn ngữ (thông qua nói, viết) hoặc không sử dụng ngôn ngữ (tự tranh biện- self-debate trong bản thân từng cá nhân). Tranh biện giúp giải quyết vấn đề, bằng cách chỉ ra những xung đột/ mâu thuẫn giữa các luận điểm (crashes) do người học sử dụng tư duy phản biện để phản đối trực tiếp trên luận điểm của đối phương’’. (Trích nguồn theo Vietyouthodebate 2016. Giáo án khoa học debate- Tài liệu lưu hành nội bộ trong khóa học về tranh biện và tư duy phản biện). Tranh luận hay tranh biện là một quá trình bao gồm thảo luận chính thức về một chủ đề cụ thể. Trong một cuộc tranh biện, các lập luận đối lập được đưa ra để tranh luận cho các quan điểm đối lập. Tranh luận xảy ra trong các cuộc họp công cộng, các tổ chức học thuật và các hội đồng lập pháp. Đây là một loại thảo luận chính thức, thường có người điều hành và khán giả, ngoài những người tham gia tranh luận. (Trích nguồn từ Bách khoa toàn thư mở Wikipedia). Từ các quan điểm trên, khi xem xét hoạt động tranh biện ta cần phải chú ý những điểm sau: Thứ nhất: Tranh biện là quá trình tăng thêm về tư duy cùng khả năng biểu đạt thông qua một loạt các bước như thu thập, sắp xếp, đối đáp, đối chiếu phân tích về một nguồn thông tin. Để từ đó có thể đưa ra các biện pháp tốt nhất cho sự giải quyết các khúc mắc và mâu thuẫn xung đột giữa các cá nhân, nhóm nào đó. Thứ hai: Mục đích chính của tranh biện là làm sao có một hướng kết quả tốt nhất và xem ai là người đưa ra đưa được sáng kiến tốt nhất. 4
Thứ ba: Hình thức này sẽ luôn có sự hiểu sâu hơn và lựa chọn theo cái đúng tạo nên mục đích chung để cùng hướng tới không tồn tại về thắng thua. Mà tại đây chỉ đẩy mạnh về điểm mạnh và giảm bớt về các điểm yếu tạo nên tập thể vững mạnh nhất. Sự vận dụng về trí óc và sự sáng tạo luôn được đề cao. Hoạt động tranh biện có vai trò rất quan trọng những kỹ năng thông qua hoạt động tranh biện sẽ giúp cho học sinh áp dụng vào thực tiễn cuộc sống từ cách tư duy để hành xử được hoàn thiện hơn. Cụ thể là: - Khả năng nói trước đám đông (Public Speaking): Tranh biện sẽ giúp học sinh gia tăng sự tự tin, khả năng lãnh đạo trong một đội nhóm. Kỹ năng này được hình thành từ việc tìm hiểu và trình bày ý kiến của mình trong các cuộc tranh luận để thể hiện luận điểm riêng. - Khả năng chịu áp lực (Grace under Pressure): Với mỗi cuộc tranh luận, việc phải chịu áp lực lớn trước các câu hỏi phản biện là điều thường xuyên xảy ra. Các học sinh khi được trình bày luận điểm và được nghe phản biện sẽ học được cách bình tĩnh, phân tích tình huống dưới áp lực thời gian để bảo vệ lập luận của mình một cách thuyết phục nhất. - Tư duy phản biện (Critical Thinking): Tranh biện sẽ giúp học sinh xem xét các vấn đề một cách nghiêm túc để kịp thời đưa ra những lập luận phản biện lại đối thủ. Điều này giúp học sinh có thể tự định hướng những thuận lợi trong bất kỳ tình huống nào cần đưa ra quyết định nhanh chóng. - Hình thành thái độ học tập tích cực cho học sinh: + Sự cởi mở là một trong những thái độ cốt lõi tránh định kiến và tạo động lực để học tập suốt đời. Hoạt động tranh biện đưa tới những phong cách tư duy và giá trị khác nhau, được thể hiện qua các nhóm lợi ích trong xã hội liên quan tới một chủ đề, vấn đề cụ thể nào đó. Tạo cơ hội cho người học được đối diện và quan sát nhiều quan điểm khác nhau, từ đó đánh giá quan điểm của chính mình để thay đổi hoặc cập nhật cho phù hợp. + Sự tôn trọng: Tranh biện dạy người học biết lắng nghe tích cực và tiếp nhận quan điểm của phía khác, trân trọng tri thức, giải quyết vào vấn đề mà không phải tấn công con người. + Tạo sự tò mò: Tranh biện kích thích và khơi dậy trí tò mò của người học, gợi mở hình dung về vẻ đẹp của tư duy và tương tác giữa con người với con người. Người học liên tục dự đoán, tưởng tượng, đặt ra giả thuyết và có nhu cầu tự thân tìm kiếm thông tin, sản xuất lập luận để chứng minh hoặc bác bỏ các giả thuyết của mình. - Nâng cao khả năng học tập cho học sinh: 5
+ Khả năng nghe, nói, đọc, viết: các hoạt động cơ bản của quá trình giao tiếp được luyện tập và nâng cao thông qua hoạt động tranh biện. Sử dụng một cách hài hòa các khả năng này đồng thời làm tăng hiệu quả học tập. + Khả năng tư duy độc lập: Hoạt động tranh biện sẽ giúp cá nhân học sinh biết sử dụng thông tin để hình thành lập luận chặt chẽ, phân loại sắp xếp hệ thống lập luận để hình thành quan điểm về một vấn đề cụ thể, có cách trả lời và đặt câu hỏi tốt hơn. + Tăng hiệu quả làm việc nhóm: Hợp tác với các thành viên khác để chia sẻ tư duy, hài hòa, góp phần xây dựng hệ thống lập luận và trình bày hiệu quả cho phe của mình (ủng hộ hoặc phản đối một vấn đề). 1.1.2. Năng lực ngôn ngữ Năng lực ngôn ngữ là 1 trong 10 năng lực cần hình thành cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018. Trong quá trình dạy học, phát triển các năng lực nói chung và năng lực ngôn ngữ nói riêng là rất cần thiết đối với học sinh. Ngôn ngữ là công cụ mà con người dùng để biểu đạt ý nghĩa và tình cảm của mình đối với người khác, qua đó để người ta hiểu nhau hơn. Năng lực ngôn ngữ tốt thể hiện ở việc giúp chúng ta giao tiếp tốt bày tỏ được nguyện vọng, mong muốn, nhu cầu của mình với người khác. Ngôn ngữ có vai trò quan trọng, bởi ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất mang nội dung ý thức. Không có hệ thống tín hiệu này - tức ngôn ngữ thì ý thức nói chung và tư duy nói riêng không thể tồn tại và thể hiện được. Ngôn ngữ, theo C. Mác là “cái vỏ vật chất của tuy duy, là hiện thực trực tiếp của tư tưởng, không có ngôn ngữ, con người không thể có ý thức”. Ngôn ngữ là hình thức vật chất của các hình thức và quy luật của tư duy. Con người không thể tư duy nếu không dùng tới ngôn ngữ. Ngôn ngữ có 2 chức năng chính là chức năng giao tiếp và chức năng làm phương tiện tư duy. Ngôn ngữ có vai trò truyền đạt thông tin trong giao tiếp, giúp con người xích lại gần nhau. Không chỉ vậy, ngôn ngữ còn là phương tiện giúp kinh tế - xã hội ngày một phát triển. Đối với học sinh, năng lực ngôn ngữ bao gồm: -Năng lực làm chủ ngôn ngữ, đây là năng lực đòi hỏi học sinh phải có một vốn từ ngữ nhất định, hiểu và cảm nhận được sự giàu đẹp của ngôn ngữ, nắm được các qui tắc về từ ngữ, ngữ pháp, chính tả biết cách sử dụng tốt. -Năng lực sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp là năng lực yêu cầu học sinh phải biết sử dụng một cách thuần thục ngôn ngữ để giao tiếp trong nhiều tình huống khác nhau, với những đối tượng khác nhau trong gia đình, nhà trường và xã hội. -Năng lực sử dụng ngôn ngữ để tạo lập văn bản, đây là năng lực đặc trưng rất quan trọng của năng lực ngôn ngữ học sinh trong nhà trường. Bởi vì, mục đích 6
cuối cùng là tạo ra những văn bản chuẩn mực và đẹp. Đó có thể là văng bản nghị luận, văn bản nghệ thuật hay các văn bản khác. Giống như các môn học khác, môn lịch sử cũng có vai trò nhất định trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh. Vậy phải dạy và học như thế nào để phát huy tốt năng lực đó? Với cách dạy truyền thống, chủ yếu dạy kiến thức và truyền đạt một chiều, năng lực của học sinh ít được thể hiện và phát huy. Tuy nhiên, cách dạy học hiện đại, hướng về người học, chú trọng năng lực của học sinh đã từng bước phát huy được các năng lực cho các em. Trong dạy học lịch sử, khi sử dụng hoạt động tranh biện cũng là cách để tạo hứng thú và phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh. 1.1.3. Tư duy phản biện Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng vô cùng quan trọng trong cuộc sống hàng ngày. Kỹ năng này không chỉ đảm bảo sự logic và khách quan trong suy nghĩ mà còn giúp chúng ta xác định và đối mặt với nhũng sai lầm, mâu thuẫn và thông tin đánh lừa. Phản biện đem đến khả năng suy luận sáng tạo, đánh giá tỉ mỉ và đưa ra quyết định thông minh, là công cụ hỗ trợ cho sự thành công và phát triển cá nhân. Tư duy phản biện hay còn gọi là tư duy phân tích là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá một thông tin có theo các cách nhìn khác cho vấn đề đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề. Lập luận phản biện phải rõ ràng, logic, đầy đủ bằng chứng, tỉ mỉ, khách quan và công tâm. Những nghiên cứu gần đây, các nhà giáo dục đã cho rằng trong trường học nên tập trung hơn vào việc dạy học sinh tư duy phản biện. Bởi nó không chỉ đơn thuần là sự tiếp nhận và duy trì thông tin thụ động. Tư duy phản biện có thể được tóm tắt là quá trình tư duy tìm lập luận phản bác lại kết quả của một quá trình tư duy khác để xác định lại tính chính xác của thông tin. Tư duy phản biện cũng rất quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp và xử lý các tình huống khó khăn. Khi đối diện với các vấn đề khó khăn, việc áp dụng tư duy phản biện sẽ giúp chúng ta phân tích các thông tin liên quan, đưa ra các giải pháp khả thi và đánh giá tính hiệu quả của từng giải pháp. Trong học tập và nghiên cứu, tư duy phản biện giữ vai trò rất quan trọng. Khi đọc sách, bài báo hoặc tài liệu, việc áp dụng suy nghĩ phản biện giúp chúng ta hiểu rõ hơn nội dung và phân tích các thông tin liên quan, đưa ra các suy luận đúng đắn và kết luận chính xác. Vai trò của tư duy phản biện được thể hiện như sau: - Phân tích và đánh giá thông tin một cách kỹ lưỡng và đánh giá tính đúng đắn các luận điểm, ý kiến hoặc thông tin mà chúng ta gặp phải. Nó cho phép phân biệt giữa lập luận hợp lý và các lập luận thiếu cơ sở hoặc sai lầm. 7
- Xác định lập luận logic, xác định các mối quan hệ logic giữa các ý kiến và thông tin. Từ đó xây dựng lập luận có cơ sở, bao gồm việc sắp xếp các ý chính, cung cấp bằng chứng hợp lý và rút ra kết luận logic. - Khuyến khích người tham gia tự đặt câu hỏi và xem xét một cách tự lập các quan điểm, giả định và giá trị . 1.2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.2.1. Nghiên cứu về hoạt động tranh biện ở nước ngoài Trên thế giới, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động tranh biện: Trước tiên, chúng ta phải kể đến cuốn “Khám phá tranh biện”(Discover Debate Paperback) của LeBeau , Harrington, Lubetsky. Khám phá tranh biện tạo ra các cuộc thảo luận và các tiếp cận tranh biện dễ dàng, vui vể và thú vị. Tác giả chia các vấn đề phức tạp, kĩ năng nói và nghe được sử dụng trong tranh biện thành các kĩ năng rõ ràng giúp cho người đọc rất dẽ tiếp thu các vấn đề lý luận của tranh biện. Cuốn sách giúp người học dần dần từ nói suy nghĩ đến giải thích, hỗ trợ và triển khai ý kiến. Sau đó, học cách nghiên cứu, đặt câu hỏi và bác bỏ ý kiến. Mỗi 1 bài học về tranh biện được tác giả được ra với sáu bước thân thiện với họ viên gồm: khám phá, hình mẫu, tập trung ngôn ngữ, bài luyện tập kiểm soát, đưa vào thực tế tranh biện và triển khai luận điểm. Cuốn sách cung cấp cho chúng tôi những vấn đề lý luận tranh biện một cách sinh động và hấp dẫn. Cuốn “Tranh biện căn bản” (Basic Debate) của NXB MacGraw-Hill, phiên bản 5 vào tháng 5/2005. Đây là cuốn sách căn bản mà những mới bắt đầu tranh biện cần đọc. Cuốn sách này dạy chúng ta những căn bản trong tranh biện, từ kĩ năng phân tích và nghiên cứu cho đến những kĩ thuật làm bài và tìm lý lẽ logic. Sách cũng đề cập rất rõ nhưng vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng tranh biện thường xuyên trong học tập và cuộc sống. Người học sử dụng tranh biện một cách tự nhiên phát triển sự tự tin, để cảm thấy thoải mái trong các lĩnh vực học thuật mình theo đuổi. Tác giả tập trung chứng minh một số những ví dụ cụ thể và phân tích những cuộc thi tranh biện sẽ thúc đẩy suy luận logic, tư duy phản biện cho HS như thế nào. Năm 2013 Hiệp hội Tranh biện Quốc tế (International Debate Education Association) xuất bản “Cuốn hướng dẫn cần phải có trong cuốn sổ tranh biện thành công” cung cấp cho chúng tôi việc sử dụng phương pháp tranh biện ở một khía cạnh khác. Đây là một nguồn cung cấp quý cho những người tranh biện. Cuốn sách này đưa ra những tiểu sử, cái nhìn chung, tranh biện và nguồn cho hơn 110 chủ đề tranh biện ở đa dạng các lĩnh vực như: Kinh tế, khoa học và công nghệ, môi trường, chính trị, vùng miền, văn hóa và giáo dục. Cuốn sách trở thành một công cụ tuyệt vời cho giáo viên trong việc xây dựng và tổ chức các chủ đề tranh biện. Tiếp đến, cuốn “Tranh biện ở trường cấp ba” (The high school debate book) của E. C. Robbins xuất bản vào năm 2015. Cuốn sách này là một công trình lịch 8
sử quan trọng đã được xuất bản vào năm 1923, sau đó được chỉnh lý, bổ sung và tái tạo lại vào năm 2015. Trong cuốn sách này, tác giả đã đề cập những lý thuyết về tranh biện và việc sử dụng phương pháp tranh biện tại các trường cấp ba. Đây là một cẩm nang hữu ích trong việc thiết kế bài giảng và sử dụng tranh biện trong việc dạy học ở trường THPT. Ngoài ra, để phục vụ cho quá trình nghiên cứu các lý thuyết về tranh biện và vận dụng PPTB vào dạy học, chúng tôi cũng đọc rất nhiều bài nghiên cứu về tranh biện trên các trang web http://debatewise.org/; http://www.idebate.org/; http://www.ipdadebate.org. Ở đó các tác giả đã đề cập đến rất nhiều khía cạnh của tranh biện với rất nhiều chủ đề đã tạo nguồn cảm hứng cho chúng tôi trong quá trình làm đề tài. 1.2.2. Nghiên cứu về hoạt động tranh biện ở trong nước Hoạt động tranh biện tuy đã được sử dụng khá phổ biến trên thế giới và các trường đại học nhưng chưa được chú ý dạy ở trường phổ thông. Đến nay, có rất ít công trình nghiên cứu nhắc tới phương pháp tranh biện với tư cách như một phương pháp dạy học tích cực ở trường phổ thông. Tạp chí Giáo dục số 102, năm 2004 tác giả Phạm Thị Xuyến với bài viết “Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh trong giờ văn học sử qua hình thức tranh luận”, đã phân tích rất cặn kẽ tác dụng của phương pháp tranh luận trong dạy học nói chung và đưa ra biện pháp tối ưu nhất để tổ chức tranh luận cho học sinh trong giờ văn học sử là tạo tình huống học tập. Tác giả cho rằng: “Tổ chức cho học sinh tranh luận và đề xuất thắc mắc là một cách học mang tính tư duy, vừa có tác dụng hoàn thiện tri thức, vừa rèn luyện khả năng tư duy độc lập và khả năng tự học cho học sinh. Đây chính là phép biện chứng của học – hỏi – hiểu”. Dù chỉ cung cấp những khái niệm liên quan đến tranh luận và cách vận dụng phương pháp tranh luận trong DHLS của tác giả nhưng đây cũng là một nguồn tham khảo rất cần thiết. Trong khóa luận tốt nghiệp khoa Lịch sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội của tác giả Nguyễn Thị Thương với đề tài: “Sử dụng phương pháp tranh luận nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam ( thế kỉ X – giữa thế kỉ XIX) lớp 10 THPT (chương trình chuẩn). Khóa luận đã làm rõ khái niệm và các hình thức tổ chức tranh luận. Đặc biệt là vai trò to lớn của phương pháp tranh luận đối với việc phát triển TDPB cho học sinh trong dạy học lịch sử, vận dụng phương pháp này vào phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX, lớp 10 THPT (chương trình chuẩn). Một nguồn tài liệu nữa rất quan trọng đối với chúng tôi trong quá trình nghiên cứu đó là Giáo án khóa học debate, tài liệu lưu hành nội bộ trong khóa học về tranh biện và tư duy phản biện của Vietyouthtodebate – một tổ chức nghiên cứu về tranh biện dành cho giới trẻ Việt Nam. Trong giáo trình đã chỉ rõ vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng phương pháp tranh biện cũng như cách để tranh biện hiệu 9
quả. Tài liệu rất nhấn mạnh đến mục đích và giá trị của tranh biện là để tiếp cận gần hơn với chân lý mà trong DHLS, chân lý ở đây chính là sự thật lịch sử. Có thể thấy, hoạt động tranh biện đã được đề cập đến trong một số công trình của một số nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứa về việc sử dụng phương pháp tranh biện cho học sinh trong dạy học lịch sử; chưa công trình nào đáp ứng yêu cầu lí luận hoàn chỉnh, có hệ thống phù hợp với đặc trưng, nhiệm vụ cũng như việc đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử. Những đề tài, tài liệu trên đã được chúng tôi lấy làm cơ sở để nghiên cứu đề tài. Trong đề tài của mình chúng tôi đã tiến hành như sau: - Hệ thống hóa, phân tích cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử ở trường THPT để phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh. - Hình thành một số cách sử dụng hoạt động tranh biện có hiệu quả trong dạy học lịch sử ở trường THPT. - Đưa ra một số công cụ đánh giá phù hợp khi sử dụng hoạt động tranh biện nhằm tăng hiệu quả dạy học bộ môn lịch sử. 1.3. Sự cần thiết của việc sử dụng hoạt động tranh biện để phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT Thứ nhất, xuất phát từ mục tiêu giáo giáo dục. Đó chính là kết quả đạt được của quá trình giáo dục đối với sự hình thành và phát triển năng lực- phẩm chất của học sinh. Mục tiêu đó phải được xây dựng trên cơ sở lí luận và thực tiễn, tuân thủ các nguyên tắc: đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội; xuất phát từ vị trí, chức năng, nhiệm vụ của các cấp- bậc giáo dục; là sự kế thừa di sản giáo dục của dân tộc và nhân loại; đi đúng theo định hướng xây dựng kế hoạch giáo dục, chương trình sách giáo khoa, theo đúng quy định về giáo dục. Mục tiêu của bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông là nhằm giúp học sinh nắm được các kiến thức cơ bản, cần thiết của lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới; từ đó góp phần hình thành cho học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục cho học sinh tình yêu quê hương đất nước, tự hào về truyền thống dân tộc; bồi dưỡng năng lực tư duy hành động, thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội. Điều đang chú ý là xu thế của nền giáo dục tiên tiến trên thế giới hiện nay đều tập trung đến mục tiêu phát triển năng lực tư duy độc lập, khả năng nhìn nhận vấn đề đa chiều dưới nhiều góc cạnh khác nhau một cách sâu sắc. Phương pháp tranh biện là một trong những phương pháp dạy học tích cực có ưu thế rất lớn trong việc phát triển nhận thức, năng lực của học sinh đồng thời góp phần hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy Lịch sử ở trường THPT. Thứ hai, xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi 10
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yêu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Với tinh thần đó, quá trình giáo dục trong nhà trường cần tiếp cận theo hướng đổi mới. Phương pháp dạy học tích cực chính là lấy học sinh làm trung tâm, là chủ thể của mọi hoạt động còn giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, tổ chức. Thứ ba, do đặc trưng của bộ môn Lịch sử. Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. Đó là kết quả hoạt động của con người trong không gian và thời gian xác định, trong những điều kiện cụ thể. Bởi vậy, khác với các tri thức của nhiều bộ môn khoa học khác, tri thức lịch sử có những đặc điểm sau: Lịch sử mang tính quá khứ; tính không lặp lại; tính hệ thông (tính logic lịch sử); tính thống nhất giữa “sử” và “luận”. Với những đặc điểm cơ bản đó, tri thức lịch sử có ảnh hưởng và quyết định đến việc dạy và học lịch sử vì tri thức lịch sử mang tính quá khứ và không lặp lại nên học sinh không thể trực tiếp quan sát (trực quan sinh động các sự vật, hiện tượng như các môn khoa học khác. Chính vì thế, trong quá trình học, người học muốn hiểu được sâu sắc và cặn kẽ vấn đề cần phải đặt ra các câu hỏi, đầu tiên là tự hỏi mình, hỏi bạn, hỏi thầy; sau đó tìm cách trả lời, khi có được câu trả lời thì mới hiểu vấn đề. Khi đi tìm một đáp án đúng cho vấn đề, học sinh có thể tranh biện với chính bản thân, với sách vở, bạn bè và thầy giáo. Quá trình phản bác hay bảo vệ quan điểm, đòi hỏi học sinh có những hiểu biết nhất định về vấn đề đó, đồng thời bộc lộ ý kiến chủ quan, khả năng độc lập suy nghĩ và một bản lĩnh tự tin, tự chủ. Do đó, việc sử dụng hoạt động tranh biện cho học sinh trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng không chỉ đáp ứng được nhu cầu nhận thức và gây hứng thú trong học tập cho học sinh mà còn giúp học sinh khắc sâu kiến thức Lịch sử, nhìn nhận vấn đề lịch sử với nhiều góc nhìn đa dạng, tiệm cận gần hơn với chân lý và sự thật Lịch sử. Qua đó góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy phản biện cho học sinh. Thứ tư, là xuất phát từ đặc điểm tâm lý của học sinh THPT. Khi giáo dục học sinh chúng ta ai cũng đều thấy rõ ràng: học sinh ngày nay đã khác trước rất nhiều. Ngày nay học sinh đến trường đã có một vốn tri thức, kinh nghiệm khá phong phú, ở chúng đang có sự gia tốc phát triển cả về mặt sinh học, tâm lý và xã hội. Đó là hiện tượng có tính chất quy luật – hiện tượng gia tốc phát triển (Acceleration). Trước tình hình đó đòi hỏi việc tổ chức quá trình dạy học, việc thiết kế nội dung và phương pháp dạy học, việc trang bị các phương tiện dạy học, cơ sở vật chất trường lớp phải được đổi mới. Và chúng ta – những nhà giáo dục phải thay đổi cách nhìn nhận, đánh giá và đối xử với học sinh một cách phù hợp. 11
Theo nghiên cứu của các nhà tâm lý học, lứa tuổi học sinh THPT 15 – 18 tuổi đang ở độ tuổi phát triển, có những thay đổi hết sức lớn lao về diễn biến tâm lý. Đây là thời kì mà các em có khả năng tư duy lí luận và tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo về những điều đã học ở nhà trường, ngoài xã hội và cả những điều chưa được học. Đó là một quá trình thống nhất biện chứng bao gồm các bước đi từ trực quan sinh động tới tư duy trừu tượng và từ nhận thức cảm tính đến nhận thức lý tính. Do đó, nếu phong cách giảng của người giáo viên theo kiểu giáo điều, máy móc, nhồi nhét kiến thức cho học sinh, học sinh không động não tư duy mà chỉ tiếp nhận kiến thức theo một chiều thụ động… thì sẽ không đáp ứng được yêu cầu học tập và khả năng tư duy của các em. Sử dụng hoạt động tranh biện trong dạy học lịch sử nhằm mục đích không chỉ khắc phục lối dạy học truyền thống, lối tiếp thu kiến thức thụ động một chiều mà còn phát huy, khơi gợi được khả năng tiềm ẩn trong mỗi học sinh, sự hứng thú tìm hiểu sâu sắc hơn những vấn đề được học. Từ đó phát huy được năng lực nhận thức sáng tạo của học sinh, thôi thúc các em phải tìm tòi, suy nghĩ để tìm ra những lập luận, bằng chứng xác đáng để thuyết phục người khác và để chứng minh ý kiến của mình. Tuy nhiên, trong thực tế có thể thấy tư duy của học sinh ở độ tuổi này phát triển không đồng đều, có em nhận thức nhạy bén và rất nhanh, sâu sắc, nhưng cũng có em nhận thức còn chậm và nông hơn thậm chí có em chưa nhận thức được. Chính vì thế, khi tổ chức hoạt động tranh biện trong quá trình học tập lịch sử cho học sinh thì giáo viên cũng phải chú ý đến “tính vừa sức” của vấn đề được đưa ra tranh luận, phải đảm bảo về mặt bằng kiến thức chung cho học sinh trong lớp nhưng vẫn có thể thực hiện cá thể hóa, để khích lệ và phát huy khả năng và trí tuệ của từng học sinh trong quá trình tìm hiểu vấn đề mà giáo viên đưa ra. Ở độ tuổi 15- 18 các em học sinh thường rất hiếu động, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá những “bí mật” và muốn khẳng định mình. Bởi vây, trong quá trình đó, học sinh cần có người định hướng cho mình cách làm, hướng đi để tránh rơi vào tình trạng ngộ nhận, chủ quan, không làm chủ được tình huống. Đối với học sinh THPT, các em có khát vọng có ý kiến riêng, có quan điểm và phán đoán của mình về hàng loạt vấn đề chung, chưa hoàn toàn tin tưởng vào uy quyền của cha mẹ, thầy cô, sách đọc hay SGK, có thái độ phê phán đối với nhứng thứ đó, thường “tìm ra những cái sai sót” trong lập luận của thầy giáo hoặc tài liệu, có xu hướng tranh chấp và phản đối với hình thức rất quyết liệt. Tính độc lập tư duy – đó là một phẩm chất rất quý báu mà người thầy cần phải giữ gìn và phát triển nó. Người giáo viên cần chỉ ra một cách khéo léo và nhã nhặn sự sai lầm trong nghĩ của các em khi tranh luận để giáo dục kĩ năng suy nghĩ có phê phán và suy nghĩ độc lập. Từ những đặc điểm nhận thức của học sinh THPT trong quá trình học tập nói chung và học tập lịch sử nói riêng, có thể thấy việc tổ chức tranh biện cho học 12
sinh trong dạy học lịch sử là thực sự cần thiết, hoàn toàn phù hợp với lứa tuổi học sinh THPT và với đặc trưng riêng của bộ môn lịch sử. Thông qua việc tranh biện trong quá trình học tập sẽ giúp các em rèn luyện tư duy phản biện – một loại tư duy cần phát triển trong nhà trường, khả năng lập luận, diễn đạt ngôn ngữ, trình bày, bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể và khiến học sinh chủ động, linh hoạt, đoàn kết với nhau trong quá trình tìm ra đáp án cho vấn đề mà giáo viên đưa ra. Học sinh biết nghi ngờ và mạnh dạn đưa ra ý kiến của mình, từ đó rèn luyện cách nhìn nhận, đánh giá một vấn đề toàn diện hơn, khách quan hơn. 13