Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển phẩm chất Trách nhiệm cho học sinh lớp 10 Trường THPT Quỳ Hợp bằng một số hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2022

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm đề xuất các kinh nghiệm của bản thân đã đúc rút được trong quá trình giảng dạy, dự giờ các tiết dạy - học Hoạt động trải nghiệm hướng vào việc phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 qua các chủ đề học tập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển phẩm chất Trách nhiệm cho học sinh lớp 10 Trường THPT Quỳ Hợp bằng một số hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2022

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT “TRÁCH NHIỆM” CHO HỌC SINH LỚP 10 Ở TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP BẰNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM HƯỚNG NGHIỆP QUA CHỦ ĐỀ 6 - THAM GIA XÂY DỰNG CỘNG ĐỒNG BỘ SÁCH KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG NXB GIÁO DỤC 2022 LĨNH VỰC: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM HƯỚNG NGHIỆP
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP =====  ===== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT “TRÁCH NHIỆM” CHO HỌC SINH LỚP 10 Ở TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP BẰNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM HƯỚNG NGHIỆP QUA CHỦ ĐỀ 6 - THAM GIA XÂY DỰNG CỘNG ĐỒNG BỘ SÁCH KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG NXB GIÁO DỤC 2022 LĨNH VỰC: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM HƯỚNG NGHIỆP Giáo viên thực hiện : HOÀNG THỊ HẰNG NGUYỄN THỊ LONG Tổ : Ngữ Văn Số điện thoại : 0985654697 - 0918009168
MỤC LỤC Trang DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI A. MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................... 1 II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ............................................... 2 1. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 2 2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 2 3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Các bước thực hiện đề tài .......................................................................... 3 III. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI .......................................................................... 3 B. NỘI DUNG ..................................................................................................... 4 I. Cơ sở vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 4 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 4 1.1. Khái quát về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ................................. 4 1.2. Các khái niệm cơ bản .............................................................................. 5 2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 6 2.1. Thực trạng của vấn đề phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh qua chủ đề “Tham gia xây dựng cộng đồng” .................................... 6 2.2. Tình hình học tập của học sinh đối với môn Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp qua chủ đề: Tham gia xây dựng cộng đồng ....................... 8 II. Một số giải pháp phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 trường THPT Quỳ Hợp qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2022. ................................ 9 1. Một số giải pháp phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10. Error! Bookm 1.1. Nắm vững cấu trúc nội dung chương trình SGK Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 10 bộ kết nối tri thức với cuộc sống, xác định phương pháp cho các kiểu bài khác nhau. ............................................................. 9 1.2. Nâng cao nhận thức cho học sinh và giáo viên về sự cần thiết của việc dạy học hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp gắn với phát triển phẩm chất “Trách nhiệm”. ............................................................................... 10 1.3. Phối hợp các phương pháp và các hình thức dạy học linh hoạt trong giờ dạy học hoạt động trải nghiệm ......................................................... 11 1.4. Kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm thông qua các hoạt động: sinh hoạt lớp, Chào cờ đầu tuần trong chủ đề Tham gia xây dựng cộng đồng. .... 15
1.5. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ................................................................................................. 16 1.6. Đảm bảo các điều kiện để tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường THPT Quỳ Hợp đi vào thực tế. ................................................ 16 2. Thiết kế bài hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 qua chủ đề 6: Tham gia xây dựng cộng đồng ....... 18 2.1. Cơ sở thiết kế ........................................................................................ 18 2.2. Thực nghiệm sư phạm ........................................................................... 19 III. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất......................52 C. KẾT LUẬN .................................................................................................. 58 1. Đóng góp của đề tài ..................................................................................... 58 1.1. Tính mới ................................................................................................ 58 1.2. Tính khoa học ........................................................................................ 59 1.3. Tính hiệu quả ........................................................................................ 59 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 60 2.1. Với giáo viên ......................................................................................... 60 2.2. Với học sinh ............................................................................................ 61 2.3.Với các cấp quản lý ................................................................................ 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 62 PHỤ LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI TT Từ viết tắt Cụm từ đầy đủ 1 GD &ĐT Giáo dục và đào tạo 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 NQTW Nghị quyết trung ương 5 QH Quốc hội 6 SL Số lượng 7 TCN Trước công nguyên 8 THPT Trung học phổ thông 9 TL Tỉ lệ
A. MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong thời kỳ hội nhập quốc tế và khu vực, trước những yêu cầu của sự phát triển kinh tế, khoa học công nghệ, đòi hỏi giáo dục Việt Nam nói chung và giáo dục trung học phổ thông nói riêng phải quán triệt bốn mục tiêu lớn của giáo dục: Học để biết; học để làm; học để làm người; học để cùng chung sống và tự khẳng định mình. Để thực hiện mục tiêu giáo dục nêu trên đòi hỏi mỗi nhà trường cần phải quán triệt nguyên tắc cơ bản của nền giáo dục đó là: Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục gắn với lao động, giáo dục nhà trường gắn với giáo dục gia đình và xã hội. Nghị quyết số 29/NQTW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã nhấn mạnh nội dung đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, các trường trung học phổ thông đã tiến hành chỉ đạo thực hiện các hoạt động trải nghiệm nhằm tạo ra những phương thức học tập hiệu quả, gắn lí thuyết với hoạt động hỗ trợ tích cực để các em được phát triển toàn diện về cả kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Mục tiêu đổi mới cũng đã được Quốc hội quy định tại Nghị quyết 88/2014/QH13: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cũng đã nhấn mạnh: “bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức cơ bản thiết thực, hiện đại, hài hoà đức, trí, thể, mỹ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống”. Để thực hiện được mục tiêu, chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu sau: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm thông qua các môn học và đặc biệt là hoạt động trải nghiệm. Chương trình cũng đã nêu rõ hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là hoạt động quan trọng để phát triển các phẩm chất ấy. Trong quá trình dạy học bản thân chúng tôi đã trăn trở rất nhiều về vấn đề dạy học Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, môn học được dạy từ cấp Tiểu học đến Trung học phổ thông hiện nay. Trọng tâm của môn học là phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh, làm cho mỗi học sinh đều sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực, tạo điều kiện học sinh trải nghiệm thông qua các hoạt động tìm 1
tòi, vận dụng kiến thức, kinh nghiệm đã có vào đời sống, hình thành phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định dựa trên những tri thức và ý tưởng mới thu được từ trải nghiệm, tạo cơ hội cho học sinh suy nghĩ phân tích, khái quát hóa những trải nghiệm để kiến tạo kinh nghiệm, kiến thức vào kĩ năng mới. Năm học 2022 - 2023 lại là năm học đầu tiên cấp THPT thực hiện chương trình GDPT 2018 từ lớp 10, đưa môn học Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp vào Chương trình dạy học. Đây là môn học có nhiều kiến thức rất thiết thực, gần gũi với học sinh và thực tế cuộc sống. Trong đó, phần kiến thức chủ đề 6 - “Tham gia xây dựng cộng đồng” có liên quan đến việc phát triển các phẩm chất cho học sinh, nhất là phẩm chất “Trách nhiệm”. “Trách nhiệm” là một trong những phẩm chất quan trọng cần được phát triển ở mọi người, đặc biệt là học sinh. Bởi vậy, để góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của Chương trình GDPT 2018, xuất phát từ những yêu cầu của đổi mới dạy học và ý nghĩa quan trọng của môn học chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 Trường THPT Quỳ Hợp bằng một số hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng” - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2022 . Với mong muốn giúp giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm có hiệu quả cao phát triển năng lực và phẩm chất cho người học II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 1. Phạm vi nghiên cứu Chương trình GDPT 2018 nêu rõ: Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12; ở cấp tiểu học được gọi là hoạt động trải nghiệm; ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông được gọi là hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Môn học Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được giảng dạy trong cả chương trình lớp 10, có tới 11chủ đề nhằm bồi dưỡng, phát triển toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, trong khuôn khổ cho phép và qua thực tiễn giảng dạy, chúng tôi chỉ nghiên cứu việc giáo dục, phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 Trường THPT Quỳ Hợp bằng một số hoạt động trải nghiệm qua chủ đề 6 - “Tham gia xây dựng cộng đồng” - Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục, 2022. Đề tài được nghiên cứu, thực hiện từ năm 2022 - 2023 cho đến nay. 2. Đối tượng nghiên cứu - Phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 trường THPT Quỳ Hợp bằng một số hoạt động trải nghiệm qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng - Các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh lớp 10 trường THPT Quỳ Hợp. 2
- Định hướng thiết kế giờ dạy học bằng một số hoạt động trải nghiệm qua chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng 3. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Nghiên cứu cơ sở lí luận của các phương pháp dạy học tích cực, nghiên cứu xu hướng dạy học theo hướng phát triển năng lực và các văn bản quy định hiện hành, nghiên cứu về nội dung chủ đề môn học. - Nhóm phương pháp điều tra, phỏng vấn: Khảo sát về thực trạng dạy học của một số giáo viên và học sinh ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp. (Mẫu phiếu điều tra ở phần Phụ lục) - Nhóm phương pháp phân tích tổng hợp. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức các hoạt động dạy học theo chủ đề 6 - Tham gia xây dựng cộng đồng - Phương pháp thống kê, so sánh: + Thống kê kết quả điều tra giáo viên, học sinh khi áp dụng đề tài + Thống kê theo kết quả Đạt và Chưa đạt, chỉ tiêu năng lực và phẩm chất của học sinh sau khi áp dụng đề tài. Và xử lí bằng các công thức tính toán. 4. Các bước thực hiện đề tài - Khảo sát thực tiễn giảng dạy việc phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lớp 10 trường THPT Quỳ Hợp bằng cách gặp gỡ và trao đổi với giáo viên, học sinh về vai trò của phần hoạt động trải nghiệm, tình hình dạy học hoạt động trải nghiệm, khả năng vận dụng kiến thức hoạt động trải nghiệm vào để phát triển các phẩm chất cho người học ứng dụng vào thực tế. - Tổng hợp kết quả điều tra và phân tích số liệu thu thập được để đưa ra kết luận về thực trạng vấn đề và tính thiết thực, cần thiết của vấn đề nghiên cứu. - Đề xuất các kinh nghiệm của bản thân đã đúc rút được trong quá trình giảng dạy, dự giờ các tiết dạy - học Hoạt động trải nghiệm hướng vào việc phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh lơp 10 qua các chủ đề học tập. - Xây dựng kế hoạch bài dạy học chủ đề theo hướng phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh, phát triển phẩm chất “Trách nhiệm”. Từ đó thực nghiệm tại các lớp đã chọn. Sau khi giảng dạy có hình thức kiểm tra, đánh giá phẩm chất trách nhiệm của học sinh để thấy được sự tiến bộ của các em và để đánh giá tính hiệu quả của đề tài - Phân tích kết quả sau khi đã tác động. Đưa ra kết luận về tính thiết thực, khả năng ứng dụng của đề tài nghiên cứu. III. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI - Phần 1: Nội dung - Phần 2: Kết luận và kiến nghị 3
B. NỘI DUNG I. CƠ SỞ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lý luận 1.1. Khái quát về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp Hoạt động trải nghiệm, học đi đôi với hành và học gắn liền với thực tế cuộc sống là một trong những nội dung quan trọng của giáo dục trên toàn thế giới hiện nay. Giáo dục hiện đại trên thế giới đã đúc kết giáo dục hiện đại là phải giúp người học phát triển các năng lực quan trọng, cần thiết của thế kỷ 21 mà giáo dục thế giới đã đúc kết trong 4 chữ “C” như sau: Critial thinking (Tư duy phản biện) Communication (Giao tiếp) Collaboration (Hợp tác) Creativit (Sáng tạo) Song hành cùng các nhà khoa học và nền giáo dục thế giới những năm gần đây nước ta cũng đang tiến dần vào hội nhập. Nghị quyết số 29/NQTW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI với nội dung giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; nhằm tạo ra những phương thức học tập hiệu quả, gắn lí thuyết với vận động, với thao tác vật chất, với đời sống thực, giúp học sinh đạt được tri thức và kinh nghiệm theo các hướng tiếp cận không hoàn toàn giống nhau, có tác dụng hỗ trợ tích cực để các em được phát triển toàn diện về cả kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Trong tài liệu Định hướng đổi mới Chương trình, Sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015, nêu rõ việc đổi mới chương trình và SGK theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực cho người học là đảm bảo tính hiện đại, phù hợp xu thế chung của giáo dục thế giới. Đây phải là quan điểm xuyên suốt chương trình và nội dung dạy - học trải nghiệm. Về yêu cầu cần đạt, chương trình giáo dục phổ thông 2018 cũng nêu rõ: Thứ nhất, Chương trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu sau: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Thứ hai, Chương trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực sau: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất góp phần phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu của học sinh. 4
Thứ ba, những yêu cầu cần đạt cụ thể về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi được quy định tại Mục IX Chương trình tổng thể và tại các chương trình môn học, hoạt động giáo dục. Trong đó năm phẩm chất cần đạt của chương trình giáo dục là: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Trong đó đáng chú ý nhất đó là phẩm chất “Trách nhiệm” của học sinh. Phẩm chất này nêu rõ “Trách nhiệm: chỉ khi một người có trách nhiệm với những gì mình làm thì đó mới là khi họ trưởng thành và biết cống hiến sức mình cho một xã hội tốt đẹp hơn”. Cơ sở lý luận đó đã chứng minh ưu thế của việc dạy học trải nghiệm có thể phát triển được phẩm chất cho học sinh THPT. Trong đó “Trách nhiệm” là một trong năm phẩm chất quan trọng của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Trải nghiệm Trải nghiệm là hoạt động tìm kiếm kiến thức, kỹ năng, phẩm chất nhân cách, tình cảm, thái độ và ý chí thông qua thực tiễn cuộc sống nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân. 1.2.2. Hoạt động trải nghiệm Hoạt động trải nghiệm là những hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc ѕống để học ѕinh trải nghiệm và ѕáng tạo. Hoạt động trải nghiệm coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của học ѕinh, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với ѕự nỗ lực giáo dục giúp phát triển ѕáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phải đa dạng, linh hoạt, học ѕinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính. Từ đó, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực cốt lõi của HS trong các mối quan hệ với bản thân, xã hội, môi trường tự nhiên và nghề nghiệp, được triển khai qua bốn mạch nội dung chính: Hoạt động hướng vào bản thân, hoạt động hướng vào xã hội, hoạt động hướng đến tự nhiên và hoạt động hướng nghiệp. "Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân". 1.2.3. Phẩm chất Phẩm chất là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con người; cùng với năng lực tạo nên nhân cách con người. Phát triển phẩm chất người học, trong đó năm phẩm chất cần đạt của chương trình giáo dục là: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Đó là năm phẩm chất cần có của người học, giáo viên khi dạy học theo chủ đề phải kết hợp các hình thức để phát triển được các phẩm chất cho học sinh.Trong đó đáng chú ý nhất đó là phẩm chất “Trách nhiệm” của học sinh trước cuộc sống. 5
1.2.4. Trách nhiệm Trách nhiệm là nhiệm vụ mà mỗi người cần phải thực hiện và phải có ý thức đối với những việc làm đó. Trách nhiệm được đánh giá là một nhiệm vụ cao cả, đồng thời nó sẽ giúp chúng ta rất nhiều trong quá trình làm việc, giao tiếp và các mối quan hệ xã hội. Để đạt được những điều mình mong muốn, bạn phải luôn có trách nhiệm với bản thân, trách nhiệm với gia đình và toàn xã hội. Hơn nữa bạn cũng luôn ý thức trách nhiệm của mình với môi trường sống. Trước xu thế hội nhập, giáo dục phải đào tạo nên những con người mới toàn diện có được những năng lực phẩm chất đáp ứng với nền kinh tế tri thức. Hoạt động trải nghiệm là con đường gắn lý thuyết với thực hành, gắn nhà trường với xã hội và gia đình, là con đường rèn luyện kỹ năng, hành vi cho học sinh tạo nên sự phát triển năng lực phẩm chất hài hoà của người học. 2. Cơ sở thực tiễn. 2.1. Thực trạng của vấn đề phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh qua chủ đề “Tham gia xây dựng cộng đồng” Để tìm hiểu thực trạng tiếp cận phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học sinh định hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Chúng tôi đã tìm hiểu thực trạng việc sử dụng kết hợp các phương pháp dạy học tích cực kết hợp các hình thức trải nghiệm ở các trường THPT trong huyện qua phiếu điều tra. Hoạt động điều tra được tiến hành bằng cách xây dựng phiếu điều tra qua phầ n mềm Google Forms theo biểu mẫu (Phiếu điều tra số 1) gửi đến 20 giáo viên tham gia giảng dạy môn Hoạt động trải nghiệm lớp 10 . Thời gian điều tra vào tháng 10 năm 2022. Kết quả cụ thể như sau Kết quả TT Nội dung trao đổi SL TL% Sự cầ n thiết của việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực kết hợp các hình thức hoạt động trải nghiệm trong trường THPT hiện nay: 1 a. Không cầ n thiết 0 0% b. Cầ n thiết 4 20% c. Rất cầ n thiết 16 80% Thực trạng tổ chức dạy học Hoạt động trải nghiệm gắn với việc giáo dục phẩm chất “Trách nhiệm” của học sinh THPT 2 a. Chưa bao giờ tổ chức 15 75% b. Thỉnh thoảng tổ chức 5 25% c. Tổ chức thường xuyên 0 0% 6
Sự hiểu biết của giáo viên về quy trình tổ chức dạy Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp bằng các phương pháp tích cực kết hợp các hình thức trải nghiệm qua chủ đề: “Tham gia xây dựng cộng đồng” a. Chưa biết 12 60% 3 b. Chưa thực sự hiểu rõ từng bước tổ chức dạy học 8 40% c. Đã hiểu rõ đầ y đủ các bước dạy học 0 0% Nhận định của giáo viên nếu vận dụng phương pháp dạy học tích cực kết hợp các hình thức trải nghiệm khi dạy Chủ đề 6: “Tham gia xây dựng cộng đồng” sẽ góp phần phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh. 4 a. Không hiệu quả 0 0% b. Hiệu quả bình thường 4 20% c. Rất hiệu quả 16 80% Sự hứng thú của GV trong việc chủ động áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và hình thức trải nghiệm vào dạy môn Hoạt động trải nghiệm lớp 10 5 a. Không hiệu quả 0 0% b.Hiệu quả bình thường 5 25% c. Rất hiệu quả 15 75% Việc vận dụng dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trường THPT chưa được áp dụng thường xuyên. Một số giáo viên đã tích cực vận dụng tuy nhiên còn gặp nhiều khó khăn khi xây dựng kế hoạch bài học. Hơn nữa đây là năm đầu tiên thực hiện dạy học hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp nên Ban giám hiệu nhà trường còn bỡ ngỡ, chưa định hướng được nội dung dạy học, chủ yếu giao cho chủ nhiệm tự nghiên cứu dạy, thiếu tài liệu, thiếu sách cho giáo viên, bên cạnh đó các phương pháp dạy trải nghiệm cũng chưa thực sự phù hợp với thực tiễn, chưa phong phú, diễn ra trên lí thuyết, mang tính đối phó và hiệu quả chưa cao. Vả lại Hoạt động trải nghiệm cũng không phải là môn thi tốt nghiệp nên tâm lí giáo viên cũng xem nhẹ. Cũng từ những hạn chế đó chúng tôi nhận thấy, hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT Quỳ Hợp còn chưa phong phú, hiệu quả chưa cao. 7
2.2. Tình hình học tập của học sinh đối với môn Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp qua chủ đề: Tham gia xây dựng cộng đồng Về cơ bản các em đã được trang bị các năng lực và phẩm chất qua sự kết hợp các môn học chính khóa và trải nghiệm, phần lớn các em đã phát huy tốt các phẩm chất: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm Khi đi vào nghiên cứu đề tài này chúng tôi đã tìm hiểu về thực trạng hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp. Tiến hành điều tra bằng phiếu (phiếu điều tra số 2) gửi đến 156 học sinh chọn ngẫu nhiên ở các trường THPT qua phầ n mềm Google Forms. Thời gian điều tra tháng 10 năm 2022. Kết quả cụ thể như sau Kết quả TT Nội dung trao đổi SL TL% 1 Thực trạng học tập môn Hoạt động trải nghiệm gắn với vấn đề phát triển trách nhiệm qua các hoạt động trải nghiệp thực tế a. Chưa từng tham gia 130 83,3% b. Đã được tham gia nhưng rất ít 26 16,7% c. Tham gia thường xuyên 0 % 2 Thực trạng học sinh đã tham gia các hoạt động trải nghiệm Tham gia xây dựng cộng đồng a. Chưa bao giờ 80 51,3% b. Thỉnh thoảng 60 38,4% c. Thường xuyên 16 10,3% Hứng thú của học sinh khi học môn Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 3 a. Không thích học 124 79,5% b.Bình thường 22 14,1% c. Thích học 10 6,4% 4 Mong muốn của HS khi được học tập bằng hình thức trải nghiệm sáng tạo a.Không thích 12 7,70% b. Bình thường 20 12,8% c. Rất thích 124 79,5% Đa số học sinh học tập chủ yếu qua bài dạy của giáo viên, thỉnh thoảng thảo luận với bạn bè hoặc nhờ thầ y cô hướng dẫn, khả năng chủ động tự học, tự nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo chưa hiệu quả, chưa yêu thích môn học, chưa tích cực xây dựng bài và khả năng hợp tác nhóm chủ yếu mức trung bình. 8
Khi được hỏi lý do vì sao các em không thích môn Hoạt động trải nghiệm, không thích phát biểu ý kiến, trình bày quan điểm, các em trình bày nhiều nguyên nhân. Chẳng hạn như, không có thời gian đi thực tế vì bài học quá nhiều, hoạt động trải nghiệm cũng chỉ là môn phụ không thi tốt nghiệp nên chỉ dừng lại mức độ đơn giản. Để dành thời gian tập trung vào các môn chính. Những chủ đề đó bình thường không sâu sắc, bài học nhàm chán. Mặt khác, do đối tượng tuyển sinh học sinh của nhà trường ở nhiều địa bàn khác nhau, hoàn cảnh và điều kiện gia đình còn nhiều khó khăn, kinh phí phục vụ hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, chưa có chính sách đối với giáo viên, cán bộ Đoàn tham gia tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh. Thêm một thực trạng đáng buồn nữa là hiện nay, phổ biến tình trạng ý thức về Trách nhiệm của học sinh chưa cao, học sinh không có trách nhiệm, không tự nhận trách nhiệm về mình, thường xuyên đổ lỗi trách nhiệm cho người khác. Cộng thêm nhiều yếu tố, nguyên nhân khách quan khác nữa dẫn đến học sinh không có thời gian trải nghiệm thực tế … Từ thực tế đó, trong 5 phẩm chất cơ bản cần hình thành và phát triển của Chương trình giáo dục 2018, chúng tôi muốn nhấn mạnh và đặc biệt chú trọng giáo dục và phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” cho học sinh. II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT “TRÁCH NHIỆM” CHO HỌC SINH LỚP 10 TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP QUA CHỦ ĐỀ 6 - THAM GIA XÂY DỰNG CỘNG ĐỒNG - BỘ SÁCH KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG, NXB, GIÁO DỤC 2022. 1.1. Nắm vững cấu trúc nội dung chương trình SGK Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 10 bộ kết nối tri thức với cuộc sống, xác định phương pháp cho các kiểu bài khác nhau. Môn Hoạt động trải nghiệm năm học này mới là môn học chính thức, bắt buộc, có tới 11 chủ đề, chiếm đến 105 tiết trong cả năm, có nhiều đơn vị kiến thức, nên trước hết giáo viên cần phải nắm vững cấu trúc chương trình, kiểu dạng bài trải nghiệm cụ thể. Theo Chương trình Giáo dục phổ thông hoạt động 2018, trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, có 4 nhóm nội dung hoạt động trải nghiệm ở bậc THPT: - Hoạt động trải nghiệm hướng vào bản thân như chủ đề: Khám phá bản thân. Rèn luyện bản thân - Hoạt động trải nghiệm hướng đến xã hội như chủ đề: Chủ động, tự tin trong học tập và giao tiếp, trách nhiệm với gia đình, Tham gia xây dựng cộng đồng - Hoạt động trải nghiệm hướng đến tự nhiên như: Bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, Bảo vệ môi trường tự nhiên. - Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp như chủ đề: Tìm hiểu nghề nghiệp, 9
lập kế hoạch học tập lựa chọn nghề nghiệp Bốn nhóm nội dung hoạt động trải nghiệm nhằm thực hiện nhiệm vụ hình thành, phát triển các phẩm chất, thái độ, hành vi, kiến thức, kỹ năng, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho HS, các nội dung hoạt động trải nghiệm được xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân HS với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp năng lực chung và các năng lực đặc thù cho HS. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 10 có 3 loại hình hoạt động: Sinh hoạt dưới cờ; Hoạt động giáo dục theo chủ đề và Sinh hoạt lớp, đồng thời là 3 dạng hoạt động của hoạt động trải nghiệm. Trong các chủ đề bài học Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp 10 thường có ba phần: Định hướng nội dung hoạt động giáo dục theo chủ đề, định hướng nội dung sinh hoạt dưới cờ, định hướng nội dung sinh hoạt lớp. Song, chúng tôi chủ yếu khai thác ở nội dung hoạt động giáo dục theo chủ đề và sinh hoạt lớp bởi đó là phần thể hiện trong các tiết trải nghiệm hướng nghiệp do giáo viên chủ nhiệm trực tiếp giảng dạy trên lớp. - Ví dụ khi dạy Chủ đề 7: Bảo tồn cảnh quan thiên nhiên - Khi dạy Hoạt động 5: Tuyên truyền bảo vệ cảnh quan thiên nhiên. Giáo viên phải định hướng cho học sinh phát huy hết năng lực phẩm chất của người học bằng các kĩ thuật dạy học tích cực như hoạt động nhóm, dạy học theo dự án, vận dụng kết hợp các năng lực bản thân kết hợp trải nghiệm thực tế từ đời sống ở địa phương, thuyết trình, vận dụng các kĩ năng xã hội tham gia thực hiện kế hoạch tuyên truyền mọi người có trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên. Để phát huy vai trò “Trách nhiệm” của người học, giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh: Tuyên truyền vận động bạn bè và người thân trong gia đình bảo vệ cảnh quan thiên nhiên trong cuộc sống hằng ngày. Tham gia các tổ chức xã hội, Đoàn thanh niên thực hiện tại địa phương để bảo tồn cảnh quan thiên nhiên. Yêu cầu các nhóm phải đi vào trải nghiệm thực tế bằng những việc làm phù hợp để bảo tồn cảnh quan thiên nhiên ở địa phương, trường học... Đồng thời các nhóm phải viết bản tin, quay video clip, nhận xét về việc làm, hành vi bảo tồn cảnh quan thiên nhiên và tuyên truyền mở rộng tại địa phương. Từ đó phát triển được phẩm chất “Trách nhiệm” của người học trước hoạt động của chủ đề, gắn vào trải nghiệm một cách thực sự hiệu quả. 1.2. Nâng cao nhận thức cho học sinh và giáo viên về sự cần thiết của việc dạy học hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp gắn với phát triển phẩm chất “Trách nhiệm”. 1.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên. Trong quá trình giảng dạy, giao lưu tiếp xúc với học sinh, chúng tôi nhận ra rằng: trong tất cả các biện pháp sư phạm để học sinh chịu hợp tác thì biện pháp tâm lí là quan trọng, cần được giáo viên thực hiện trước nhất. Hãy khơi gợi trong các em những tình cảm, cảm xúc trong sáng với môn học, với người dạy trước khi 10
các em bỏ công sức ra để khám phá tri thức bộ môn. Khi những vướng mắc ban đầu đã được tháo gỡ, khi mối quan tâm, tình cảm của người học dành cho môn học đã có, mối quan hệ thầy trò thân thiện được thiết lập thì người học sẽ sẵn sàng hợp tác với giáo viên, tích cực trong học tập. Với các chủ đề phát huy các phẩm chất người học, bản thân tôi vẫn thường tham gia trải nghiệm cùng với học sinh trong các lần trải nghiệm thực tế. Ví dụ như trong bài dạy chủ đề 6: Tham gia xây dựng cộng đồng - Hoạt động 3: Thực hiện biện pháp mở rộng quan hệ và thu hút cộng đồng vào hoạt động xã hội. Học sinh khi đi thưc tế để lựa chọn và thực hiện các biện pháp thu hút mọi người vào hoạt động xã hội xây dựng cộng đồng phù hợp với em. Cụ thể hoạt động bảo vệ di tích văn hóa lịch sử. Chúng tôi đã đi thực tế cùng các nhóm vận động cộng đồng cùng tham gia bảo tồn các di tích lịch sử, biết ơn người có công với đất nước như: Di tích Đền Thờ tạo Nọi ở xã Châu Cường và Đền Le ở xã Châu Quang, cùng các em gặp gỡ các già làng để tìm hiểu, phỏng vấn về các di tích đồng thời tuyên truyền thu hút mọi người cùng bảo vệ các di tích. Sau khi trải nghiệm xong giáo viên dành phần thời gian để học sinh thảo luận, trình bày, giáo viên tạo được bầu không khí cho học sinh lắng nghe, thảo luận biết phản biện, biết trao đổi ý kiến…Từ đó, học sinh sẽ cảm thấy giờ học có ý nghĩa hơn, học sinh sẽ hứng thú hơn và từ đó tập cho các em thói quen phát biểu, trình bày và bảo vệ ý kiến của mình và phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” hơn. 1.2.2. Nâng cao nhận thức cho học sinh Bất cứ môn học nào cũng đều mang đến cho học sinh một mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ nhất định để từ đó hình thành năng lực cá nhân. Vì vậy, với mỗi bài học cụ thể, giáo viên cần giúp cho học sinh nhận ra “lợi ích” của một nội dung dạy học nào đó. Chẳng hạn, khi dạy bài Chủ đề 3: Rèn luyện bản thân - giáo viên định hướng cho học sinh thấy sự cần thiết phải có trách nhiệm, sự tự chủ, lòng tự trọng, ý chí vượt khó và cách hình thành tư duy phản biện, xây dựng được kế hoạch tài chính một cách hợp lí, rèn luyện trách nhiệm, lòng tự trọng, sự tự chủ, ý chí vượt khó trong việc thực hiện mục tiêu của bản thân. Nếu đáp ứng được những yêu cầu rèn luyện đó trong cuộc sống hằng ngày sẽ giúp bản thân tự hoàn thiện về phẩm chất. Từ đó trình bày được ý kiến gúp bản thân ngày một tốt đẹp hơn. 1.3. Phối hợp các phương pháp và các hình thức dạy học linh hoạt trong giờ dạy học hoạt động trải nghiệm 1.3.1. Các phương pháp dạy học. 1.3.1.1. Phương pháp xử lí tình huống. Phương pháp xử lí tình huống là phương pháp dạy học, trong đó HS tự lực nghiên cứu một tình huống và đưa ra cách xử lí, giải quyết các vấn đề mà tình huống đó đặt ra. Trong hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 10, phương pháp này được áp dụng nhiều trong bước rèn luyện nhằm giúp HS vận dụng tri thức mới, kinh nghiệm mới để đưa ra cách xử lí, giải quyết các vấn đề mà tình huống đó đặt 11
ra, như tình huống thể hiện trách nhiệm, tự chủ, tự tin; cách ứng xử phù hợp, tự tin, trách nhiệm với gia đình, trách nhiệm với cộng đồng… Từ đó giúp HS rút ra những bài học thực tiễn, giải quyết trong những trường hợp tương tự thông qua nghiên cứu tình huống. 1.3.1.2. Phương pháp giải quyết vấn đề Phương pháp giải quyết vấn đề là phương pháp giáo dục nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề của HS. Các em được đặt trong tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp HS lĩnh hội tri thức, kĩ năng kỹ năng và phương pháp. Phương pháp giải quyết vấn đề có ý nghĩa quan trọng, phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS, giúp các em có cách nhìn toàn diện hơn trước các hiện tượng, sự việc nảy sinh trong hoạt động, cuộc sống hàng ngày. Để phương pháp này thành công thì vấn đề đưa ra phải sát với mục tiêu hoạt động, kích thích học sinh tích cực tìm tòi cách giải quyết. 1.3.1.3. Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm (dạy học hợp tác) Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp là phân môn có nhiều ưu thế trong việc thảo luận nhóm khi giảng dạy. Thông qua việc học sinh đại diện nhóm trình bày quan điểm cá nhân để phát triển phẩm chất và năng lực, nhất là phẩm chất “Trách nhiệm”. Ví du ̣, khi da ̣y chủ đề 6: Tham gia xây dựng cộng đồng - giáo viên cầ n giú p học sinh ba vấ n đề cơ bản đó là Thực hiện được các biện pháp mở rộng quan hệ và thu hút cộng đồng vào các hoạt động xã hội. Lập kế hoạch và thực hiện được kế hoạch tuyên truyền trong cộng đồng về văn hóa ứng xử nơi công cộng. Tham gia một số hoạt động cộng đồng phù hợp và đánh giá kết quả hoạt động phát triển cộng đồng. Vấ n đề đưa ra để học sinh thả o luâ ̣n có thể là : Cá c em hãy chia sẻ những hoạt động cộng đồng mà em có thể tham gia ? Xác định nội dung cần tuyên truyền trong cộng đồng về văn hóa ứng xử nơi công cộng? Thực hiện biện pháp mở rộng quan hệ và thu hút cộng đồng vào các hoạt động xã hội? Tham gia kết nối cộng đồng? Kỹ năng làm việc nhóm là một trong những yếu tố quan trọng quyết định thành công việc học theo nhóm và đối với phát triển phẩm chất năng lực của cá nhân học sinh sau này. 1.3.1.4. Phương pháp dạy học theo dự án Phương pháp học theo dự án: là một mô hình học tập, trong đó việc học tập của HS được thực hiện một cách có hệ thống thông qua một loạt các thao tác, từ việc xác định chủ đề, mục tiêu nghiên cứu đến việc lập kế hoạch, giải quyết vấn đề, ra quyết định, tạo sản phẩm, đánh giá và trình bày sản phẩm. Trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 10, chúng tôi đã sử dụng phương pháp này ở một số chủ đề như: Chủ đề 6.Tham gia xây dựng cộng đồng; Chủ đề 7. Bảo tồn cảnh quan thiên nhiên; Chủ đề 8. Bảo vệ môi trường 12
tự nhiên; Chủ đề 9. Tìm hiểu nghề nghiệp. Ví dụ: Dạy chủ đề 7: Bảo tồn cảnh quan thiên nhiên Giáo viên triển khai dự án: phần một: em tập làm nhà báo. Giáo viên định hướng các tiểu chủ đề . Tiểu chủ đề 1: Em làm nhà báo viết bài phóng sự về việc làm bảo tồn cảnh quan thiên nhiên ở địa phương .Tiểu chủ đề 2: Tiểu phẩm: xây dựng một tiểu phẩm tuyên truyền về bảo tồn cảnh quan thiên nhiên trong đời sống hiện nay. Tiểu chủ đề 3: Tham gia hoạt động tuyên truyền do Đoàn thanh niên tổ chức tại địa phương để bảo vệ cảnh quan thiên nhiên. Tiểu chủ đề 4: Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn về hiện tượng ô nhiễm môi trường tại địa phương Phần hai: tác nghiệp: Giáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm làm các sản phẩm báo chí (phóng sự, tuyên truyền, bản tin, phỏng vấn) ngắn về các vấn đề sau: Phóng sự về cảnh quan thiên nhiên địa phương. Tiểu phẩm tuyên truyền bảo tồn cảnh quan thiên nhiên nhân ngày môi trường thế giới. Bản tin về hoạt động bảo môi trường do Đoàn trường tổ chức. Học sinh chia nhóm thảo luận và tạo ra sản phẩm. 1.3.2. Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm 1.3.2.1. Câu lạc bộ Câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt ngoại khóa của những nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu... dưới sự định hướng của những nhà giáo dục nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các học sinh với nhau và giữa học sinh với thầy cô giáo, với những người lớn khác. Câu lạc bộ văn hóa nghệ thuật: âm nhạc (thanh nhạc, nhạc cụ, nhạc kịch...) diễn kịch, thơ, múa rối, phóng viên, mĩ thuật, khiêu vũ, nhảy sạp, dân vũ, … Câu lạc bộ thể dục thể thao: bóng đá, bóng rổ, thể dục nhịp điệu, điền kinh, bơi lội, cầu lông, cắm trại... Câu lạc bộ lịch sử: cụ thể khi dạy chủ đề 6: Tham gia xây dựng cộng đồng, khi chia sẻ những hoạt động cộng đồng mà em có thể tham gia đó là tổ chức câu lạc bộ “Em yêu lịch sử quê hương Quỳ Hợp”. Câu Lạc bộ được xây dựng theo hình thức phỏng vấn tìm kiế m các thành viên đam mê, yêu thích với bộ môn lịch sử cùng vớ i lòng ham muốn học hỏi, tìm tòi, tích luỹ kiế n thức, yêu quê hương, đất nước. Câu lạc bộ sẽ chia thành nhiều nhóm. Mỗi nhóm phụ trách tìm hiể u, chăm sóc, quét dọn, lau chùi một di tích. Mỗi bạn sẽ là những tuyên truyề n viên trẻ tích cực, chủ động giới thiê ̣u về lịch sử địa phương đế n vớ i mọi nguời, nhân dân và du khách.Từ đó, phát triển phẩm chất “Trách nhiệm” của các em với những giá trị lịch sử của dân tộc trong tình hình hiện nay. 1.3.2.2. Tham quan, dã ngoại Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với học sinh. Mục đích của tham quan, dã ngoại là để các em học sinh được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức, tiếp xúc với các thắng cảnh, các di tích lich sử, văn hóa, công trình, nhà máy hoặc một đại danh nổi tiếng của đất nước ở xa nơi 13
các em đang sống, học tập... giúp các em có được những kinh nghiệm từ thực tế, từ các mô hình, cách làm hay và hiệu quả trong một lĩnh vực nào đó, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em. Gồm có các hình thức sau: + Tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa. + Tham quan các công trình công cộng, nhà máy, xí nghiệp. + Tham quan các cơ sở sản xuất, làng nghê,. + Dã ngoại theo các chủ đề học tập. + Dã ngoại theo các hoạt động nhân đạo. Chúng tôi đã tổ chức cho học sinh tham quan các di tích lịch sử, lễ hội đền Choọng (Châu Lý), lễ hội Pựn Pang Nang Ni (Châu Cường), khu công nghiệp sản xuất đá trắng (Châu Quang, Thọ Hợp), quặng thiếc (Châu Hồng), cảnh quan thiên nhiên Qùy Hợp… để học sinh có trách nhiệm bảo tồn, bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống và môi trường sống của mình. 1.3.2.3. Hình thức hội thi/cuộc thi Hội thi/cuộc thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn học sinh và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Chúng tôi tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng các hình thức như: thi vẽ, thi viết, thi tìm hiểu, thi đố vui, thi giải ô chữ, thì tiểm phẩm, thi thời trang, thi kể chuyện, thi chụp ảnh, thi kể chuyện theo tranh, thi sáng tác bài hát, hội thi học tập, hội thi thời trang, hội thi học sinh thanh lịch... để giáo dục học sinh phẩm chất “Trách nhiệm”. 1.3.2.4. Hoạt động nhân đạo Hoạt động nhân đạo là hoạt động tác động đến trái tim, tình cảm, sự đồng cảm, thấu cảm của học sinh trước những con người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Thông qua hoạt động nhân đạo, học sinh biết thêm những hoàn cảnh khó khăn của người nghèo, người nhiễm chất độc da cam, trẻ em mồ côi, người tàn tật, khuyết tật, người gia cô đơn không nơi nương tựa, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, những đối tượng dễ bị tổn thương trong cuộc sống… để kịp thời giúp đỡ, giúp họ từng bước khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống, vươn lên hòa nhập với cộng đồng. 1.3.2.5. Hoạt động tình nguyện Hoạt động tình nguyện là hoạt động mang tính tự nguyện, tự giác cao thể hiện tính “Trách nhiệm” rất rõ. Đó có thể là: Giúp đỡ các bạn học kém, các bạn là người khuyết tật, ốm yếu, bệnh bật, các bạn học sinh con em gia đình thương binh, liệt sĩ, gia đình neo đơn…; 14
Giúp đỡ công việc tại các công trình phúc lợi, công trình công cộng…; Giúp đỡ những người nghèo khó xung quanh, làm các công việc mang tính chất động viên, giúp đỡ tại các cô nhi viện, viện dưỡng lão, bệnh viện, doanh trai quân đội…; Tham gia cứu hộ thiên tai; Tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường; Tạo môi trường xanh, sạch, đẹp, bảo vệ tự nhiên, hoạt động trồng cây gây rừng, tạo thói quen sinh hoạt ít gây ô nhiễm môi trường…; Bảo vệ công trình công cộng, di sản văn hóa…; Tham gia điều hành an toàn giao thông; uyên truyền, phổ biến pháp luật; 1.3.2.6. Lao động công ích Lao động công ích là việc cá nhân đóng góp một phần sức lao động của mình để tham gia xây dựng, tu bổ các công trình công cộng vì lợi ích chung của cộng đồng nhằm duy trì, bảo tồn các công trình công cộng cũng như kịp thời phòng, chống và khắc phục hậu quả của thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh… Các hoạt động công ích học sinh có thể tham gia ở nhà trường và địa phương là: + Vệ sinh vườn trường, sân trường, lớp học, môi trường xung quanh nhà trường; + Vệ sinh đường làng, ngõ xóm; + Trồng và chăm sóc vườn hoa, cây cảnh, cây xanh; + Vệ sinh các công trình công cộng; 1.4. Kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm thông qua các hoạt động: sinh hoạt lớp, Chào cờ đầu tuần trong chủ đề Tham gia xây dựng cộng đồng. Tất cả các chủ đề đều được định hướng thành các hoạt động cụ thể: Hoạt động giáo dục theo chủ đề, hoạt động chào cờ và hoạt động sinh hoạt lớp.Nội dung hoạt động có số tiết tương đương nhau. Trong chủ đề 6: Hoạt động sinh hoạt dưới cờ chiếm 3 tiết, hoạt động giáo dục theo chủ đề 3 tiết và hoạt động sinh hoạt lớp 3 tiết. Như vậy với kế hoạch cụ thể, mỗi chủ đề các hoạt động đều thực hiện trong một khoảng thời gian và xen kẽ nhau trong tuần. - Với hoạt động sinh hoạt dưới cờ: Chủ yếu là hoạt động của Đoàn trường tiến hành dưới hình thức diễn đàn, tọa đàm và giao lưu. Như trong chủ đề 6: Tham gia xây dựng cộng đồng + Tiết chào cờ thứ nhất hoạt động với nội dung: Diễn đàn “mở rộng quan hệ xã hội thu hút cộng đồng vào hoạt động xã hội 15