Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm đưa ra một số đề xuất biện pháp chỉ đạo đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn Châu 5, nhằm góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện trong bối cảnh đổi mới hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5

1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Lý do chọn đề tài. Giáo dục phổ thông đang thực hiện bước chuyển từ chương trình tiếp cận giáo dục nội dung sang tiếp cận năng lực người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì thông qua việc học. Để làm được điều đó, thì phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỷ năng, hình thành năng lực và phẩm chất người học. Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “ Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh…,phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm và khả năng tư duy độc lập: đa dạng hóa hình thức tổ chức học tập, tăng cường hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông; giáo dục ở nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội” Việc nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường không chỉ phụ thuộc vào chương trình, nội dung giáo dục, điều kiện vật chất của nhà trường mà phụ thuộc rất lớn vào hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên của nhà trường. Dạy học là hoạt động trung tâm của nhà trường, đội ngũ giáo viên là lực lượng quyết định chất lượng dạy học. Vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng giảng dạy của đội ngũ giáo viên hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định chất lượng giáo dục toàn diện. Điều này đã đặt ra cho các nhà quản lý giáo dục trong mỗi cơ sở phải có các biện pháp đổi mới quản lý hoạt động giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của Nhà trường, đáp ứng công cuộc đổi mới hiện nay. 1
Trong thời gian vừa qua ngành giáo dục đã đạt được những thành tựu to lớn trong công cuộc “đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục”. Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 và hội nhập hóa quốc tế, vấn đề thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện đang cần phải tiếp tục đổi mới, trong đó có vấn đề giáo dục và dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Từ năm học 2022 - 2023, các trường THPT triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới ở bậc THPT, đòi hỏi cần tháo gỡ những vấn đề về lý luận và thực tiễn. Việc đổi mới hoạt động dạy học ở các trường THPT nói chung, trường THPT Diễn châu 5 nói riêng đã có nhiều kết quả nhưng chưa đáp ứng tốt mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh ở một môi trường giáo dục thông minh. Vì vậy, chúng tôi lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục học sinh của trường lên một bước mới. 1.2. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở thực trạng để đưa ra một số đề xuất biện pháp chỉ đạo đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn Châu 5, nhằm góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện trong bối cảnh đổi mới hiện nay. 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh HS trường THPT Diễn châu 5. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh HS ở trường THPT Diễn châu 5. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5. 1.4. Đối tượng nghiên cứu. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5. 1.5. Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu các tài liệu của Đảng về giáo dục và đào tạo, của Bộ Giáo dục và đào tạo, của các cơ quan có liên quan. - Nghiên cứu văn bản của Sở Giáo dục & Đào tạo Nghệ An các giáo trình, tài liệu, các kinh nghiệm thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học học ở trường THPT Diễn Châu 5. 2
1.6 Đóng góp của đề tài. - Góp phần tổng hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường THPT. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng về quản lý hoạt dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường THPT Diễn châu 5. - Đề xuất được một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng về quản lý hoạt dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường THPT Diễn châu 5. 3
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 2.1.1 Một số khái niệm cơ bản 2.1.1.1. Khái niệm về hoạt động dạy học Theo Phạm Minh Hạc “Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích luỹ được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm xã hội thành phẩm chất và năng lực cá nhân”. Có thể khẳng định rằng hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm chi phối tất cả các hoạt động khác trong nhà trường. Do đó là con đường trực tiếp và thuận lợi nhất để giúp học sinh lĩnh hội tri thức của loài người. Hoạt động dạy học làm cho học sinh nắm vững tri thức khoa học một cách có hệ thống cơ bản, có những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết trong học tập, lao động và đời sống. Hoạt động này làm phát triển tư duy độc lập sáng tạo, hình thành những năng lực cơ bản về nhận thức và hành động của học sinh, hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, lòng yêu tổ quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, đó chính là động cơ học tập trong nhà trường và định hướng hoạt động của học sinh. Do vậy, có thể nói hoạt động dạy học trong nhà trường đã tô đậm chức năng xã hội, đặc trưng nhiệm vụ của nhà trường và là hoạt động giáo dục trung tâm, là cơ sở khoa học của các hoạt động giáo dục khác trong nhà trường. 2.1.1.2. Quản lý hoạt động dạy học Quản lý: Quản lý hình thành và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Nó bắt nguồn và gắn chặt với sự phân công, hợp tác lao động. Quản lý là một dạng hoạt động xã hội đặc thù, trở thành một nhân tố của sự phát triển xã hội, một hoạt động phổ biến, diễn ra ở mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và liên quan đến mọi người. Có thể nói quản lý là một trong những loại hình lao động có hiệu quả nhất, quan trọng nhất. Quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội của lao động. Theo Giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”. Như vậy, quản lý bao gồm các yếu tố sau: Phải có mục tiêu đặt ra cho cả đối tượng và chủ thể làm căn cứ định hướng cho mọi hoạt động của tổ chức, phải có nội dung, phương pháp, phương tiện và kế hoạch hành động, một môi trường nhất định. 4
Quản lý hoạt động dạy học: Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất là hoạt động trung tâm của nhà trường. Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp của nhà trường đều hướng vào hoạt động trung tâm đó. Vì vậy, trọng tâm của việc quản lý trường học là quản lý hoạt động dạy học và giáo dục. Đó chính là quản lý hoạt động lao động sư phạm của người thầy và hoạt động học tập, rèn luyện của trò mà nó được diễn ra chủ yếu trong hoạt động dạy học. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý một quá trình xã hội, một quá trình sư phạm đặc thù, nó tồn tại như một hệ thống, bao gồm nhiều thành tố cấu trúc: Mục đích và nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học và phương tiện dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học tập, kết quả dạy học. Trong nhà trường, biện pháp quản lý hoạt động dạy và học là những cách thức tổ chức, điều hành kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy và học của cán bộ, GV và HS nhằm đạt được kết quả cao nhất đề ra. Quản lý hoạt động dạy học ở Trường THPT gồm những nội dung cơ bản là: Quản lý hoạt động dạy của giáo viên; quản lý hoạt động học tập của học sinh; quản lý cơ sở vật chất trang thiết bị - kỹ thuật phục vụ dạy học; quản lý nguồn kinh phí để duy trì hoạt động dạy học;… 2.1.1.3 Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS là sự tác động hợp qui luật của chủ thể quản lý hoạt động dạy học (hiệu trưởng) lên chủ thể hoạt động dạy học (giáo viên, học sinh, các đối tượng liên quan) bằng các cách thức, biện pháp để thực hiện nhiệm vụ, chương trình, nội dung, phương pháp, điều kiện hoạt động dạy học nhằm đạt được mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực người học theo mục tiêu đã đề ra. Để quản lý tốt quá trình quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, cần phải đảm bảo cho mọi người tham gia vào quá trình này hiểu rõ mục đích, vai trò, vị trí của các yếu tố của quá trình dạy học, từ đó thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ của mình. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh thể hiện ở các vấn đề sau: Nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Xây dựng kế hoạch dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo cơ sở vật chất - thiết bị và xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên, học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực; Kiểm tra, đánh theo định hướng năng lực học sinh;… 5
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THPT Diễn Châu 5 2.2.1. Một số nét về trường THPT Diễn Châu 5. Trường THPT Diễn Châu 5 thành lập vào tháng 9 năm 1999 theo Quyết định số 2891/QĐ-UBND ngày 03/9/1999 của UBND tỉnh Nghệ An. Trường đóng trên địa bàn xã Diễn Thọ, phía nam huyện Diễn Châu. Hiện nay trường đã có một cơ sở khá khang trang, đẹp mắt với 40 phòng học (trong đó có 28 phòng học nhà cao tầng), các phòng học chức năng: có 3 phòng thí nghiệm-thực hành, 3 phòng máy vi tính, 1 phòng học tiếng, thư viện, sân cỏ nhân tạo,... ; cán bộ, giáo viên, nhân viên gồm 88 người với 1500 học sinh. Tuyển học sinh của 11 xã gồm: Diễn Phú, Diễn Thọ, Diễn Lợi, Diễn Lộc, Diễn An, Diễn Trung, Diễn Thịnh, Diễn Tân, Diễn Phúc, Minh châu. Trường THPT Diễn Châu 5 là 1 trong 5 trường THPT thuộc huyện Diễn Châu. Trường không ở trung tâm của huyện, vì thế vùng tuyển sinh rộng, số học sinh đông, đầu vào của nhà trường không đồng đều, có vùng đi lại khó khăn, có những học sinh tới trường xa hơn 10 km. Đa số các em là con nông dân, nhìn chung các em ngoan ngoãn, chăm chỉ. Chi bộ nhà trường là chi bộ trực thuộc Huyện ủy Diễn Châu gồm 52 Đảng viên nhiều năm liền chi bộ luôn hoàn thành tốt và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Trong nhiều năm liền trường giữ vững là tập thể lao động tiên tiến, năm 2019 trường được công nhận là trường chuẩn quốc gia mức độ 1; Công đoàn, Đoàn thanh niên của nhà trường luôn hoàn thành tốt và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Chất lượng đào tạo ngày càng cao, năm sau cao hơn năm trước, tỷ lệ thu hút học sinh vào trường ngày càng đông, chất lượng giáo dục đạo đức ngày càng có sự chuyển biến rõ rệt. 2.2.2 Thực trạng về quản lý hoạt động dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn châu 5. 2.2.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ, giáo viên về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chúng tôi đã khảo sát thực trạng nhận thức về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh bằng việc lấy ý kiến của 86 người là CBQL, GV, NV của trường và đã cho kết quả sau đây: 6
Bảng 1. Thực trạng nhận thức về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Nội dung Mức độ đạt được Tốt Khá Đạt Chưa đạt 1 Quản lý nhận thức của cán bộ 29 55 2 0 2 Quản lý nhận thức của đội ngũ GV 25 58 3 0 3 Quản lý nhận thức của đội ngũ nhân viên 24 60 2 0 4 Quản lý nhận thức của cha mẹ HS 20 60 6 0 5 Quản lý nhận thức của HS 20 58 8 0 Tỷ lệ bình quân 27,4 67,7 4,9 0 Kết quả thăm dò cho thấy, việc quản lý nhận thức cho đội ngũ CBQL, GV và NV trong nhà trường đã được thực hiện. Công tác tuyên truyền về dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS được triển khai trong các hội nghị, cuộc họp của nhà trường, họp phụ huynh ở đầu năm học, họp định kì. Tuy nhiên, kết quả thăm dò cũng cho thấy, còn có tỷ lệ 6% - 9% đánh giá việc quản lý nhận thức cho HS, cha mẹ HS ở “mức đạt”. Điều đó chứng tỏ rằng, nhiệm vụ quản lý nhận thức mục tiêu dạy học phát triển năng lực người học cần phải tiếp tục quan tâm hơn nữa, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 2.2.2.2 Thực trạng quản lý công tác xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chúng tôi đã khảo sát thực trạng quản lý công tác xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh bằng việc lấy ý kiến của 86 người là CBQL, GV, NV của trường và đã cho kết quả sau đây: Bảng 2. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 7
Nội dung Mức độ đạt được Tốt Khá Đạt Chưa đạt 1 Quản lí việc xây dựng và thực hiện kế hoạch 35 45 6 0 giảng dạy của tổ nhóm chuyên môn và của GV 2 Chỉ đạo dạy học đúng chương trình theo định 35 47 4 0 hướng phát triển năng lực học sinh trên cơ sở chuẩn kiến thức kỹ năng trong chương trình GDPT 3 Chỉ đạo giáo viên thiết kế và thực hiện nội 36 47 3 0 dung bài học theo hướng phát triển năng lực 4 Phê duyệt kế hoạch dạy học của tổ , nhóm 30 50 6 0 chuyên môn và của GV 5 Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch dạy học 25 55 6 0 37,4 56,8 5,8 0 Qua khảo sát cho thấy đã thực hiện việc quản lý xây dựng kế hoạch dạy học được hiệu quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, mức độ thực hiện các nội dung quản lý đó chưa đồng đều. Đa số tập trung vào việc quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc chương trình giáo dục phổ thông theo chỉ thị nhiệm vụ năm học, phê duyệt kế hoạch dạy học do các tổ/nhóm chuyên môn, GV xây dựng và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch. Các nội dung: chỉ đạo các tổ/nhóm chuyên môn, GV chủ động lựa chọn nội dung, xây dựng các chủ đề dạy học trong mỗi môn học và các chủ đề tích hợp liên môn, đưa vào kế hoạch dạy học và phê duyệt kế hoạch dạy học. Qua khảo sát cho thấy nhà trường đã làm tốt ở các khâu quản lý: Chỉ đạo dạy học đúng chương trình theo định hướng phát triển năng lực học sinh trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình giáo dục THPT; quản lý nhiệm vụ soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp; quản lý hồ sơ chuyên môn của GV, nhưng lại làm chưa tốt ở các khâu quản lý như: chỉ đạo GV kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực (chưa đồng đề giữa các bộ môn); chỉ đạo GV thiết kế và thực hiện bài học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực (một số giáo viên còn ngại đổi mới, năng lực còn hạn chế); quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giảng dạy của tổ chuyên môn và của GV. 8
2.2.2.3 Thực trạng quản lý nhiệm vụ nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ giáo viên, nhân viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Một trong những điều kiện để nâng cao nâng cao chất lượng đó là GD là phẩm chất, năng lực, trình độ đội ngũ giáo viên. Chúng tôi đã khảo sát ý kiến của 86 người là CBQL, GV, NV về thực trạng đội ngũ GV của trường và đã có kết quả sau đây: Bảng 3. Thực trạng quản lý nhiệm vụ nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ giáo viê n Nội dung Về mức độ đạt được Tốt Khá Đạt Chưa đạt 1 Số lượng, cơ cấu, tuyển dụng, sử dụng, 40 42 4 0 trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên 2 Quản lý việc phát triển phẩm chất nhà giáo 35 45 6 0 của đội ngũ giáo viên 3 Quản lý nhiệm vụ phát triển chuyên môn, 35 48 3 0 nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên 4 Quản lý nhiệm vụ xây dựng môi trường 35 45 6 0 giáo dục của đội ngũ giáo viên 5 Quản lý năng lực ứng dụng công nghệ thông 32 50 4 0 tin - truyền thông trong dạy học, giáo dục Tỷ lệ bình quân 41,2 53,5 5,3 0 Kết quả khảo sát cho thấy, việc quản lý đội ngũ GV đã thực hiện được theo các quy định hiện hành của ngành GD. Đội ngũ GV cơ bản đã đáp ứng được các tiêu chuẩn, tiêu chí của chuẩn GV trường THPT theo quy định hiện hành. Kết quả khảo sát này phù hợp với thực tế là tỉ lệ giáo viên có trình độ thạc sĩ , GV dạy giỏi cấp trường, GV dạy giỏi cấp tỉnh ngày nhiều.Tuy nhiên, các ý kiến khảo sát vẫn cho rằng, mặc dù đã đạt được những kết quả như trên, nhưng vẫn còn một bộ phận GV chưa thực sự đáp ứng tốt yêu cầu của GD hiện nay: như năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm, thái độ nhận thức,… ở một số GV chưa thực sự đáp ứng chuẩn 9
GV theo quy định hiện hành; năng lực sử dụng công nghệ - thông tin vẫn chưa theo kịp với xu thế phát triển của GD, của xã hội;… Những bất cập đó chính là hạn chế của công tác quản lý phát triển đội ngũ GV, làm ảnh hưởng đến chất lượng GD nói chung và hoạt động dạy học theo định hướng phát triển HS nói riêng. 2.2.2.4 Thực trạng quản lý đa dạng hóa hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Để tìm hiểu về thực trạng quản lý đa dạng hóa hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh chúng tôi đã khảo sát ý kiến của 86 người là CBQL, GV, NV về thực trạng quản lý sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS và đã cho kết quả sau đây: Bảng 4. Thực trạng quản lý đa dạng hóa hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Nội dung Đánh giá về mức độ đạt được Tốt Khá Đạt Chưa đạt 1 Quản lý việc đa dạng hóa các hình thức dạy học 25 58 3 0 2 Quản lý việc sử dụng các phương pháp dạy 28 54 4 0 học tích cực, phát huy tính chủ động của HS 3 Quản lý việc ứng dụng công nghệ thông tin 24 58 4 0 trong dạy học 4 Quản lý việc tích hợp trong hoạt động dạy học 28 52 6 0 5 Quản lý việc đổi mới hình thức, phương 26 55 5 0 pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm Tỷ lệ bình quân 30,5 64,4 5,1 0.0 Kết quả khảo sát, thăm dò cho thấy, việc quản lý sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS đã được thực hiện. Tuy vậy, so với yêu cầu phát triển của chương trình, nội dung dạy học, mục tiêu phát triển năng lực HS, việc quản lý thực hiện hình thức, phương pháp dạy học chưa đạt được chất lượng, hiệu quả cao. Công tác quản lý hoạt động này còn chưa đồng đều ở các GV; việc ứng dụng công nghệ - thông tin và truyền thông trong đổi mới hình thức, phương pháp dạy học còn hạn chế; quản lý hoạt động trải nghiệm chưa chú ý đến các hình thức linh hoạt, sáng tạo để phát huy tính tích cực, chủ động 10
của HS trong việc tham gia vào các hoạt động trải nghiệm. 2.2.2.5 Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Chúng tôi đã khảo sát ý kiến của 86 người là CBQL, GV, NV của trường về thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động học theo định hướng phát triển năng lực HS và đã cho kết quả sau đây: Bảng 5. Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Nội dung Mức độ đạt được Tốt Khá Đạt Chưa đạt 1 Quản lý việc đảm bảo mục tiêu kiểm tra, 40 40 6 0 đánh giá hoạt động dạy học 2 Quản lý việc xây dựng kế hoạch kiểm tra, 34 48 4 0 đánh giá hoạt động dạy học 3 Quản lý nội dung, tiêu chí kiểm tra, đánh giá 36 46 4 0 hoạt động dạy học 4 Quản lý việc sử dụng các hình thức, phương 40 46 2 0 pháp kiểm tra, đánh giá 5 Quản lý việc tổng hợp, sử dụng kết quả 38 45 5 0 kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học Tỷ lệ bình quân 43 52.3 4.7 0.0 Kết quả kháo sát cho thấy, việc quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS đã thực hiện tương đối tốt, tuân thủ các quy định của ngành GDĐT. Tỷ lệ đánh giá mức tốt đạt 43% và mức khá 52,3% đã nói lên những ưu điểm của thực trạng công tác này. Nhà trường đã thể chế hóa các quy định về công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học thành các nội quy cụ thể của nhà trường; phân công trách nhiệm quản lý, giám sát cho các thành viên Ban Giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn. Việc thực tốt nhiệm vụ quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS đã góp phần thiết lập, giữ vững kỷ cương làm việc cho đội ngũ CBQL, GV, 11
NV và nề nếp học tập của HS, thúc đẩy chất lượng GD toàn diện của nhà trường. Trong bối cảnh đổi mới hiện nay việc quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS cần phải có những cải tiến hơn nữa. * Nhận xét chung về khảo sát công tác quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS tại trường THPT Diễn châu 5. + Những ưu điểm. Kết quả khảo sát cho thấy, công tác quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS đã có những kết quả đáng khích lệ. Các ý kiến đã được đánh giá ở mức tốt, khá trên 90%. Các nội dung quản lý hoạt động dạy học: quản lý nhận thức, quản lý xây dựng kế hoạch, quản lý hình thức, phương pháp dạy học; quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS đều đạt kết quả cao, góp phần nâng cao chất lượng GD toàn diện, thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về nhiệm vụ quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học. Chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ngày càng được nâng cao, mục tiêu phát triển năng lực HS ngày càng được khẳng định, trình độ quản lý của đội ngũ CBQL ngày càng được bồi dưỡng, phát triển. + Những hạn chế Kết quả khảo sát cũng cho thấy, mặc dù đã đạt được những kết quả như trên, nhưng so với yêu cầu nhiệm vụ mới và so với những lợi thế của GD ở địa phương là đồng bàng, thì công tác quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS cần bám sát chất lượng, hiệu quả mục tiêu phát triển năng lực HS. Cách tiếp cận về phát triển GD theo mục tiêu cung cấp kiến thức vẫn chưa được đổi mới căn bản, toàn diện. Chưa chú ý toàn diện đến sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh hiện nay. Điều đó đã làm cho công tác quản lý nhận thức, quản lý thực hiện chương trình, nội dung dạy học; quản lý hình thức, phương pháp dạy học; quản lý công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở vẫn còn có những hạn chế, chưa đáp ứng tốt yêu cầu nâng cao chất lượng GD toàn diện. + Nguyên nhân. Có được những ưu điểm cũng như vẫn còn tồn tại những vấn đề nói trên, xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan. Vấn đề nhận thức về vai trò của GD, chất lượng đội ngũ CBQL và GV, những lợi thế về cơ sở vật chất, thiết bị GD, sự ủng hộ của toàn xã hội đối với sự nghiệp GD,… đã góp phần làm nên những thành tựu trong việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. Nhà trường cần tiếp tục phát huy những thành tựu đã đạt được để tạo động lực cho những bước đường phát triển trong thời gian tới. 12
Tuy nhiên, những nhận thức chưa toàn diện, triệt để về mục tiêu phát triển năng lực HS trong việc tổ chức hoạt động dạy học; nhiệm vụ phát triển chương trình, nội dung dạy học chưa được phát huy có chất lượng; điều kiện về cơ sở vật chất chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển, về mặt quy mô và chất lượng; công tác kiểm tra, đánh giá đang có những vấn đề cần phải được tiếp tục điều chỉnh, đổi mới; chưa phát huy hết các lợi thế các yếu tố tích cực và triệt để hạn chế các yếu tố tiêu cực;… Tất cả những nguyên nhân đó cần phải có những biện pháp có tính khả thi, cần thiết để khắc phục, nhằm làm cho công tác quản lý hoạt động dạy học có chất lượng, hiệu quả hơn trong việc thực hiện định hướng phát triển năng lực HS. Như vậy vấn đề quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS có vị trí quan trọng trong việc nâng cao chất lượng GD toàn diện. Tuy nhiên, việc đề xuất những biện pháp quản lý có tính cần thiết, khả thi, cần phải xuất phát từ những cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của vấn đề này. Trên cơ sở những nguyên tắc, phương pháp chung của việc nghiên cứu, khảo sát thực trạng, chúng tôi đã có những kết luận về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS có những ưu điểm, những hạn chế và đều xuất phát từ những nguyên nhân liên quan đến công tác quản lý. Chính vì vậy, để nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS, cần có một hệ thống các biện pháp có tính cần thiết, khả thi với việc xác định được mục tiêu, nội dung, cách thức, điều kiện thực hiện cụ thể trong phần một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. 2.3. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Diễn Châu 5 2.3.1 Tuyên truyền để nâng cao nhận thức về sự cần thiết phải quản lý hoạt động giáo dục theo định hướng phát triển năng lực người học a. Mục tiêu của biện pháp. Mục tiêu của biện pháp này là làm cho đội ngũ CBQL, GV, HS, cha mẹ HS có được nhận thức đầy đủ, đúng đắn, toàn diện về mục tiêu tổ chức hoạt động dạy học học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THPT. Việc nhận thức đúng mục tiêu, bản chất của hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS sẽ làm cho việc triển khai nội dung, phương pháp, huy động nguồn lực sẽ đạt được kết quả cao hơn. b. Nội dung và cách thức thực hiện. - Làm cho đội ngũ CBQL, GV, NV, HS, cha mẹ HS hiểu rõ mục tiêu, bản chất, nội dung của của hoạt dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THPT. 13
- Làm chuyển biến, thay đổi nhận thức lâu nay trong một số đối tượng về việc dạy học theo tiếp cận kiến thức, chạy theo thành tích, không chú ý phát triển phẩm chất, năng lực HS. - Thực hiện các hình thức, phương pháp tuyên truyền, quán triệt để việc nhận thức về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS được quán triệt một cách thường xuyên, toàn diện, bền vững. - Thông qua các tài liệu, phương tiện thông tin - truyền thông, mạng xã hội, hội nghị, hội thảo, cuộc họp,… cần phải làm cho đội ngũ CBQL, GV, NV, HS, cha mẹ HS nắm được mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực người học trong bối cảnh hiện nay. Đặc biệt, đội ngũ GV trực tiếp thực hiện các hoạt động dạy học ở trường phải hiểu rõ bản chất, nội dung của của hoạt dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. - Cần thay đổi quan niệm truyền thống trước đây về mục tiêu dạy học. Lâu nay, trong một bộ phận CBQL, GV, HS và đặc biệt là cha mẹ HS vẫn chưa thay đổi quan niệm về mục tiêu GD và dạy học ở trường THPT. Tâm lý chạy theo thành tích, quan tâm đến điểm số, thái độ phiến diện trong việc đầu tư các môn học hoặc nội dung dạy học đã ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả việc phát triển phẩm chất, năng lực HS trong hoạt động dạy học ở trường học. - Đa dạng hóa, phong phú hóa, linh hoạt hóa các hình thức, phương pháp tuyên truyền, quán triệt để việc nhận thức về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS để nhận thức này được quán triệt một cách thường xuyên, toàn diện, bền vững trong đội ngũ CBQL, GV, HS, cha mẹ HS. - Cần lựa chọn hình thức, phương pháp quán triệt, nâng cao nhận thức về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường học phù hợp với các đối tượng khác nhau. Với đội ngũ CBQL, GV, nhân viên cần sử dụng hình thức tuyên truyền kết hợp với biện pháp hành chính; với đối tượng HS cần lựa chọn các hình thức lồng ghép, tích hợp nhẹ nhàng để phù hợp với đối tượng HS; với cha mẹ HS cần kiên trì, thuyết phục để các bậc cha mẹ hiểu rõ, hiểu đúng, toàn diện, từ đó phối hợp với nhà trường trong việc phát triển phẩm chất, năng lực HS trong hoạt động dạy học và GD - Tổ chức tuyên truyền, quán triệt các Nghị quyết, chủ trương, đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước, các văn bản chỉ đạo của ngành về những vấn đề có liên quan đến hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS bằng các hình thức như: Hội nghị cán bộ, họp Hội đồng sư phạm, sinh hoạt chuyên môn, các hoạt động chuyên đề và hình thức bồi dưỡng thường xuyên. Cần đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi về tài liệu, phương tiện, thời gian; cập nhật bản tin pháp luật cũng như cổng thông tin điện tử, trang web của trường để đảm bảo mọi thông tin 14
đều được thông suốt, đầy đủ. - Điều kiện để thực hiện tốt biện pháp này, bản thân hiệu trưởng, đội ngũ CBQL phải có trình độ, năng lực, có nhận thức đầy đủ, toàn diện về vấn đề đổi mới GD, chuyển hoạt động GD từ tiếp cận nội dung sang tổ chức hoạt động GD tiếp cận phát triển phẩm chất, năng lực người học. Việc quán triệt, nâng cao nhận thức về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS phải nằm trong tổng thể các hoạt động quản lý nhà trường nói chung để tạo nên sự thống nhất, đồng bộ trong việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện cũng như việc kiểm tra, đánh giá các hoạt động. 2.3.2 Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. a. Mục tiêu của biện pháp - Xây dựng được một kế hoạch hoạt động dạy học đảm bảo tính khoa học, thống nhất, đồng bộ, cụ thể, khả thi, đảm bảo những yêu cầu chung của ngành GD và phù hợp với điều kiện của nhà trường. Kế hoạch hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động, liên kết, thống nhất giữa các tập thể và cá nhân, giữa các lực lượng GD trong và ngoài nhà trường, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả GD toàn diện trong bối cảnh đổi mới hiện nay. b. Nội dung và cách thức thực hiện. - Căn cứ vào kế hoạch của Sở giáo dục&đào tạo xây dựng kế hoạch dạy học trong kế hoạch GD, kế hoạch hoạt động chung của nhà trường. - Kế hoạch dạy học phải hướng tới mục tiêu chung là tiếp tục đổi mới căn bản - toàn diện, phát huy tính sáng tạo, chủ động, phối hợp của các đối tượng liên quan, hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực của HS. - Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ giữa việc xây dựng kế hoạch dạy học với kế hoạch chung của nhà trường, kế hoạch của cá nhân với kế hoạch của tập thể, kế hoạch của tuần, tháng với kế hoạch chung của năm học. Kế hoạch phải được soạn thảo, bổ sung, hoàn thiện bởi các ý kiến của tập thể và được hiệu trưởng phê duyệt. Thường xuyên cập nhật thông tin để bổ sung, điều chỉnh kế hoạch dạy học để đáp ứng với sự thay đổi của thực tiễn và điều kiện của địa phương. - Kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS phải thể hiện được tính sáng tạo, chủ động, phối hợp của các đối tượng liên quan, việc đổi mới phương pháp dạy và học, tổ chức linh hoạt các hoạt động trải nghiệm, hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực của HS. 15
- Cần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ giữa mục tiêu, nội dung, cách thức thực hiện, điều kiện thực hiện giữa việc xây dựng kế hoạch dạy học với kế hoạch chung của nhà trường, kế hoạch dạy học của GV với kế hoạch của tổ chuyên môn, của nhà trường, giữa kế hoạch dạy học của tuần, tháng với kế hoạch dạy học chung của năm học. - Thực hiện việc cập nhật thông tin, bổ sung, điều chỉnh kế hoạch để đảm bảo đúng tiến độ, thực hiện tốt mục tiêu đã đề ra. - Điều kiện để xây dựng kế hoạch dạy học bám sát định hướng phát triển năng lực HS là phải huy động những cá nhân, CBQL có kinh nghiệm, có trình độ, có khả năng bao quát toàn bộ hoạt động của nhà trường để dự thảo, xây dựng kế hoạch dạy học của trường. Việc xây dựng kế hoạch phải được chủ động dự thảo sớm, sau khi có hướng dẫn của các cấp quản lý, tránh tình trạng triển khai hoạt động dạy học rồi mới xây dựng, công bố kế hoạch. 2.3.3 Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. a. Mục tiêu của biện pháp Nhằm xây dựng một đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, tăng dần tỉ lệ giáo viên trên chuẩn đáp ứng tốt yêu cầu ngày càng cao trong sự nghiệp đổi mới giáo dục. b. Nội dung và cách thức thực hiện. Người Thầy là người thắp sáng ngọn lửa đam mê môn học cho học sinh, dạy cho các em biến ước mơ thành hiện thực, biết chấp nhận khó khăn để cố gắng vượt qua, biết rút kinh nghiệm sau những thất bại hay thành công trong từng giai đoạn mà mình phấn đấu. Muốn làm được điều đó người thầy phải chứng tỏ năng lực thực sự của mình trong mọi mặt, nhất là về chuyên môn và phẩm chất đạo đức. Người Thầy phải là tấm gương soi bằng một quá trình miệt mài phấn đấu học hỏi, tìm tòi, sáng tạo, say mê, hy sinh bền bỉ, bằng uy tín của mình trước học sinh, phụ huynh và đồng nghiệp. Để nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, nhà trường đã thực hiện các biện pháp sau: - Tuyên truyền, động viên cán bộ, giáo viên tinh thần tự giác học tập nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực công tác. - Quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng. - Thực hiện tốt các đợt tập huấn do cấp trên tổ chức, triển khai tập huấn lại và thực hiện có hiệu quả các nội dung tập huấn kịp thời tại đơn vị. 16
- Cử cán bộ, giáo viên tham gia các khóa đào tạo bồi dưỡng, hiện nay trường đã 30 thạc sĩ.. - Tổ chức thi giáo dạy giỏi cấp trường, chọn cử và bồi dưỡng giáo viên tham gia thi giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh. Hiện nay nhà trường đã có 18 giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh. Hàng năm nhà trường tổ chức hội thi giáo viên dạy giỏi cấp trường, năm học 2021- 2022 có 27 giáo viên đạt GV giỏi cấp trường; năm học 2022 -2 023 có 34 GV đạt GV giỏi cấp trường. - Nâng cao chất lượng sinh hoạt nhóm chuyên môn: + Chỉ đạo việc thực hiện đổi mới sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn: Thực hiện nghiêm túc theo Công văn Số 5555/BGDĐT-GDTrH về việc hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn nhà trường; Đổi mới sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động trong việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học. Hình thức, nội dung sinh hoạt chuyên môn bao gồm: + Sinh hoạt chuyên môn thường xuyên: được tổ chức định kỳ 2 lần/tháng theo Điều lệ nhà trường. Nội dung sinh hoạt chuyên môn phải cụ thể, thiết thực và do chính giáo viên, cán bộ quản lí giáo dục đề xuất, thống nhất và quyết tâm thực hiện. + Sinh hoạt chuyên môn theo NCBH: Mỗi nhóm chuyên môn thực hiện ít nhất 4 tiết trong năm, khuyến khích các tiết sinh hoạt chuyên môn theo NCBH lồng ghép với các chủ đề dạy học để tập trung chuẩn bị, thực hiện nâng cao hiệu quả các hoạt động đổi mới. Ngoài sinh hoạt chuyên môn trong phạm vi đơn vị thì còn có các đợt phối hợp sinh hoạt cụm trường với các trường THPT trên địa bàn nhằm tập trung vào trao đổi, thảo luận và hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, trong năm học 2021 - 2022 và từ đầu năm học 2022 - 2023 đến nay các nhóm chuyên môn Địa lí, lịch sử, GDCD, sinh hoc, ngữ văn đã có nhiều cuộc sinh hoạt chuyên môn theo cụm huyện trên địa bàn huyện Diễn châu, trong các đợt sinh hoạt chuyên môn theo cụm đều mời chuyên viên phụ trách môn của sở giáo dục, các cốt cán chuyên môn của bộ môn về tư vấn và giúp đỡ. . + Xây dựng chủ đề dạy học và dạy học theo chủ đề: Mỗi nhóm xây dựng và thực hiện tối thiểu 2 chủ đề/năm học. Từ năm học 2019-2020 triển khai tập huấn, xây dựng và thực hiện các chủ đề theo định hướng giáo dục STEM. Ngoài ra còn sinh hoạt chuyên môn theo chủ đề, báo cáo chuyên đề, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Từ đầu năm học nhà trường đã xây dựng kế hoạch phân công các tổ, nhóm chuyên môn xây dựng các chuyên đề, tổ chức hoạt động ngoại khóa nhằm giúp giáo viên nghiên cứu tiếp cận với chuyên môn sâu với định hướng mỗi nhóm 1 chuyên đề/năm học. Phong trào nghiện cứu khoa học, viết sáng kiến 17
kinh nghiệm được nhà trường tổ chức bài bản và có chất lượng, số lượng sáng kiến kinh nghiệm được công nhận cấp trường, cấp cơ sở ngày càng nhiều, năm học 2021 – 2022 có 30 SKKN cấp trường, 23 SKKN cấp cơ sở cao nhất từ trước đến nay. 2.3.4 Đa dạng hóa các phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động dạy học. a. Mục tiêu của biện pháp. - Mục tiêu của biện pháp này là làm cho hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS phải đa dạng hóa, phong phú, linh hoạt hóa các hình thức, phương pháp tổ chức, khắc phục sự đơn điệu trong hoạt động, dạy học nhằm kích thích hứng thú của HS, phát triển phẩm chất năng lực người học, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục theo định hướng phát triển năng lực HS. b. Nội dung và cách thức thực hiện. - Căn cứ vào mục tiêu, chương trình, nội dung dạy học để lựa chọn, sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học có tính hiệu quả, khả thi. Các hình thức, phương pháp tổ chức dạy học phải bám sát nguyên tắc thực hiện mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực HS. - Ngoài căn cứ mục tiêu, nội dung dạy học, việc sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học phải phù hợp với đối tượng HS, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị của nhà trường và năng lực của đội ngũ GV. Dù sử dụng hình thức, phương pháp nào cũng phải chú trọng phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo của HS, phát huy được hứng thú của HS trong quá trình tiếp thu kiến thức, rèn luyện kỹ năng, phát triển nhân cách. - Tăng cường áp dụng các phương pháp, hình thức dạy học hiện đại; áp dụng công nghệ - thông tin và truyền thông trong hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm, quản lý hồ sơ học tập của HS. Thực hiện việc kiểm tra, đánh giá, tổng kết những kinh nghiệm tốt trong việc sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. - Tiếp tục nâng cao trình độ, năng lực, kỹ năng cho đội ngũ GV về việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học. Cập nhật, thông tin, cung cấp tài liệu chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học. - Việc đa dạng hóa, đổi mới hình thức, phương pháp dạy học cần phải căn cứ vào mục tiêu, chương trình, nội dung dạy học để lựa chọn, sử dụng, thực hiện một cách hiệu quả, khả thi. Cần bám sát những quy luật về tâm lý học, GD học, vào những quy luật việc tiếp nhận kiến thức, kỹ năng của HS để xác định sử dụng hình thức, phương pháp nào, mức độ ra sao, hoạt động của GV và của HS như thế nào,… đảm bảo mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực HS. 18
- Một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc đa dạng hóa các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS là phải phù hợp với đối tượng HS, vào tâm sinh lý, trình độ nhận thức của HS. Mặt khác, việc sử dụng hình thức, phương pháp dạy học phải căn cứ điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị của nhà trường, không thực hiện một cách duy ý chí, thiếu các phương tiện hỗ trợ, làm giảm hiệu quả dạy học. Đồng thời, việc đa dạng hóa các hình thức, phương pháp dạy học cần phù hợp với trình độ, năng lực của đội ngũ GV ở các môn học, vào kinh nghiệm và thâm niên dạy học của các đối tượng GV. Các điều kiện để sử dụng hình thức, phương pháp dạy học phải bám sát mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực HS, có tác dụng khởi phát tinh thần chủ động, sáng tạo và hứng thú học tập của HS trong quá trình tiếp nhận kiến thức, rèn luyện kỹ năng, phát triển phẩm chất, năng lực. - Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, sự phát triển của công nghệ - thông tin và truyền thông, việc áp dụng các thành quả khoa học - kỹ thuật, phương tiện dạy học trong nhà trường trở thành cần thiết. Tiếp cận với những thành tựu của khoa học GD hiện đại để triển khai áp dụng các phương pháp, hình thức dạy học hiện đại đối với HS. Hiện nay 100% phòng học đã có tivi kết nối internet, đã đưa số hóa vào trường học. - Cần tăng cường và nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm. Đây là hình thức dạy học và GD có tác dụng rèn luyện nhiều kỹ năng cho HS, có tác dụng tốt trong việc phát triển phẩm chất, năng lực HS. Tăng cường hoạt động của Đoàn trường, hoạt động xã hội, tương trợ người nghèo, tìm hiểu an toàn giao thông, thăm viếng Nghĩa trang Liệt sĩ, thăm các di tích lịch sử - văn hóa, tìm hiểu môi trường tự nhiên, tổ chức các cuộc thi như rung chuông vàng, thi viết thư pháp, gói bánh chưng, thi kể chuyện, đọc sách,…tổ chức các câu lạc bộ trong nhà trường như câu lạc bộ võ thuật, câu lạc bộ tiếng anh, câu lạc bộ hát dân ca, câu lạc bộ bóng đá, câu lạc bộ bóng chuyền, câu lạc bộ bóng rổ, câu lạc bộ đàn ghi ta… tạo cơ hội cho các em được tham gia phát triển kĩ năng và hứng thú trong học tập. Các hoạt động trải nghiệm có thể được tổ chức ở trong hoặc ngoài trường, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường. Cần đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, thiết bị, thực hiện an toàn trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho HS; thực hiện tốt quan hệ GD nhà trường kết hợp với GD gia đình và GD xã hội. - Dù được thực hiện hoạt động dạy học bằng các hình thức, phương pháp nào thì cũng cần tăng cường việc kiểm tra, đánh giá kết quả việc áp dụng nói trên. Cần đảm bảo mục tiêu chất lượng, hiệu quả trong việc đa dạng hóa các hình thức, phương pháp dạy học, cần tránh việc gượng ép, sử dụng không hiệu quả, làm giảm chất lượng hoạt động dạy học. Theo chu kỳ thời gian năm học, học kỳ hoặc đối tượng HS, nội dung dạy học và GD, các tổ chuyên môn có thể, tổng kết những kinh 19
nghiệm tốt, các sáng kiến hay trong việc sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS, đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay. 2.3.5 Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. a. Mục tiêu của biện pháp - Các hoạt động GD cũng như hoạt động dạy học trong nhà trường, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá là một khâu quan trọng của quy trình tổ chức, quản lý hoạt động. Nếu nhà trường không thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, đánh giá thì hoạt động GD và dạy học sẽ không đảm bảo mục tiêu, đồng bộ, thống nhất, có thể đi chệch hướng, không đưa lại kết quả mong muốn. Vì vậy, mục tiêu của biện pháp này nhằm giúp cho việc kiểm tra, giám sát, rà soát, đánh giá, điều chỉnh những vấn đề liên quan đến hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS, từ việc quán triệt nhận thức, xây dựng kế hoạch, phát triển chương trình, xây dựng đội ngũ, sử dụng phương pháp đến việc đảm bảo các nguồn lực. Thực hiện tốt biện pháp kiểm tra, giám sát, đánh giá sẽ tạo động lực để thúc đẩy các biện pháp, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực HS, nâng cao chất lượng GD toàn diện trong bối cảnh hiện nay. b. Nội dung và cách thức thực hiện. - Chủ thể quản lý (hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn) xây dựng tiêu chuẩn, tiêu chí phục vụ kiểm tra, đánh giá dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. Tổ chức thảo luận để đưa ra các tiêu chuẩn, tiêu chí cho từng nội dung và đối tượng kiểm tra. Xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS của năm học, học kỳ, của nhà trường, tổ chuyên môn, của cá nhân theo nhưng quy định chung về công tác thanh tra, kiểm tra trong ngành GD và phù hợp với kế hoạch chung của nhà trường. Kế hoạch kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học phải được xác định ngay từ đầu năm học, thể hiện được mục tiêu, nội dung, cách thức kiểm tra, đánh giá một cách cụ thể. - Thực hiện việc kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học, đảm bảo để hoạt động này triển khai đúng kế hoạch, đúng chương trình nội dung dạy học đã công bố từ đầu năm học, học kỳ. Việc kiểm tra, đánh giá có thể tổ chức quy mô của trường hoặc phân cấp cho tổ bộ môn; tăng cường công tác kiểm tra nội bộ, tự kiểm tra của mỗi tập thể và GV. - Song song với việc kiểm tra, giám sát, phải thực hiện nội dung đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS. Việc đánh giá phải dựa vào những tiêu chuẩn, tiêu chí chung của ngành GD về đánh giá, xếp loại hoạt động dạy học và phải căn cứu vào điều kiện dạy học của GV và HS. Đảm bảo nguyên 20