Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế chủ đề định hướng nghề nghiệp bản thân thông qua hoạt động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT trong chương trình trải nghiệm hướng nghiệp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Thiết kế chủ đề định hướng nghề nghiệp bản thân thông qua hoạt động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT trong chương trình trải nghiệm hướng nghiệp" nhằm đề xuất nội dung và quy trình tổ chức Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo hướng kết hợp một số phương pháp dạy học tích cực nhằm tạo hứng thú, sự vui vẻ cho học sinh trong quá trình trải nghiệm để các em nâng cao khả năng tự học, tự chiếm lĩnh tri thức, tìm ra được năng lực, sở trường của bản thân giúp cho các em định hướng tốt nghề nghiệp mà mình yêu thích.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế chủ đề định hướng nghề nghiệp bản thân thông qua hoạt động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT trong chương trình trải nghiệm hướng nghiệp

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Khổng Tử đã nói: “Những gì tôi nghe, tôi sẽ quên; những gì tôi thấy, tôi sẽ nhớ; những gì tôi làm, tôi sẽ hiểu”, đó có thể coi là những tư tưởng đầu tiên về giáo dục trải nghiệm và cũng cho thấy vai trò của việc học tập từ những trải nghiệm thực tế. Điều này một lần nữa được khẳng định trong chương trình giáo dục phổ thông mới theo Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế nêu rõ mục tiêu tổng quát của giáo dục là “Phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh” . Bên cạnh mục tiêu của tổng quát của giáo dục thì mục tiêu hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp THPT được xác định: “Học sinh phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp” . Chương trình trải nghiệm, hướng nghiệp tạo cơ hội cho học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của người học dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Các hoạt động trải nghiệm được chú trọng đổi mới cả về hình thức và nội dung, trong đó tăng cường các hình thức gắn với thực tiễn địa phương, hợp tác nhóm, từ dạy học trên lớp ra ngoài lớp, mở rộng việc dạy học ngoài thiên nhiên, ngoài môi trường lớp học giúp các em có sự định hướng đúng đắn về nghề nghiệp tránh trường hợp chạy theo xu hướng hoặc lựa chọn nghề nghiệp không phù hợp với bản thân dẫn tới phải làm trái nghề hay thậm chí thất nghiệp. Trải nghiệm các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tại địa phương là một trong những yêu cầu trong nội dung trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông. Các lĩnh vực nghề nghiệp tại các ngành nghề gắn với đặc thù địa phương nơi học sinh sinh sống là một kênh thông tin rất quan trong cung cấp kiến thức thực tiễn về một số lĩnh vực , hoạt động nghề . Tìm hiểu các loại ngành nghề sẽ mang lại cho học sinh cơ hội tìm hiểu nghề nghiệp, lựa chọn, định hướng nghề và rèn luyện phẩm chất , năng lực phù hợp với nghề mà mình yêu thích . Nhận thức được vai trò của việc nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh cùng với những kết quả đạt được, chúng tôi nghiên cứu đề tài “ Thiết kế chủ đề “Định hướng nghề nghiệp bản thân” thông qua hoạt động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT trong chương trình trải nghiệm hướng nghiệp.” nhằm góp phần tích cực vào thực hiện mục tiêu chung của ngành giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới trong giai đoạn hiện nay. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Thiết kế được hoạt động trải nghiệm gắn với thực tiễn, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực giải quyết vấn đề, phát huy hoạt động trải nghiệm 1
của học sinh trên cơ sở có sự hướng dẫn của giáo viên từ đó giúp các em định hướng nghề trong tương lai. Tiếp cận nghiên cứu các phương pháp dạy học tích cực trên cơ sở thực tiễn áp dụng để nâng cao hiệu quả vào tổ chức các hoạt động giáo dục cho học sinh . Đề xuất nội dung và quy trình tổ chức “Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp” theo hướng kết hợp một số phương pháp dạy học tích cực nhằm tạo hứng thú, sự vui vẻ cho học sinh trong quá trình trải nghiệm để các em nâng cao khả năng tự học, tự chiếm lĩnh tri thức, tìm ra được năng lực, sở trường của bản thân giúp cho các em định hướng tốt nghề nghiệp mà mình yêu thích. III. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng dạy học là học sinh lớp 10 THPT . - Nghiên cứu tổ chức hoạt động giáo dục chủ đề Hướng nghiệp bằng vận dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực và tổ chức hoạt động trải nghiệm các ngành nghề giúp học sinh định hướng nghề . 2. Thời gian nghiên cứu Từ tháng 8 năm 2020 đến tháng 3 năm 2022 3. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu về thiết kế hoạt động trải nghiệm nghề nhằm định hướng hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trong thời kỳ mới. IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để thực hiện đề tài này tôi đặt ra một số nhiệm vụ sau đây: - Nghiên cứu lý luận, thực tiễn và kinh nghiệm của bản thân trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh . -Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn một số phương pháp dạy học tích cực và hoạt động trải nghiệm nhằm giúp học sinh định hướng nghề cho bản thân. - Tổ chức hoạt động giáo dục chủ đề “Định hướng nghề nghiệp bản thân” bằng cách sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực thông qua hoạt động trải nghiệm giúp học sinh định hướng nghề . V. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI Đề tài đã phối hợp vận dụng được các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực và gắn liền hoạt động trải nghiệm thực tiễn khi tổ chức hoạt động hướng nghiệp góp phần định hướng lựa chọn nghề, chọn trường cho tương lai giúp cho học sinh hình thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu theo các mức độ phù hợp với mỗi cấp học đã được quy định trong chương trình tổng thể, tổng hợp và phân tích được các thông tin chủ quan, khách quan liên quan đến nghề định lựa chọn. Biết cách giữ an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp trong thực tiễn cuộc sống . 2
Đề tài giúp học sinh hình thành và phát triển các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo được biểu hiện qua các năng lực đặc thù: năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp cho bản thân. HS được trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành động, học qua “làm” kiến thức từ đó sẽ được khắc sâu và bền vững. Giúp cho HS lựa chọn nghề, trường đào tạo nghề, hướng học tập nghề nghiệp mà mình yêu thích . Bên cạnh đó giúp các em lập được kế hoạch học tập và phát triển nghề nghiệp, hình thành một số năng lực cơ bản của người lao động trong thời đại mới (khả năng lập kế hoạch làm việc, khả năng hợp tác, khả năng thuyết trình, khả năng tự khẳng định mình...) lựa chọn nghề bằng sự say mê và yêu thích... đó là yếu tố cốt lõi để học sinh lựa chọn đúng nghề . Đề tài giúp học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành người công dân có ích. PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3
I. CƠ SỞ KHOA HỌC 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Hiểu về các khái niệm. 1.1.1. Theo Từ điển Tiếng việt, “Trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng". Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, “Trải nghiệm là tổng quan khái niệm bao gồm tri thức, kĩ năng trong hoặc quan sát sự vật hoặc sự kiện đạt được thông qua tham gia vào hoặc tiếp xúc đến sự vật hoặc sự kiện đó” . Lịch sử của từ “trải nghiệm” gần nghĩa với từ “thử nghiệm”. Thực tiễn cho thấy trải nghiệm đạt được thường thông qua thử nghiệm. Từ những định nghĩa trên, với mục đích nghiên cứu của mình, hoạt động trải nghiệm được hiểu như sau: Hoạt động trải nghiệm là một nhiệm vụ học tập gắn với thực tiễn mà học sinh cần phải vận dụng vốn kinh nghiệm sẵn có để trải nghiệm, phân tích, khái quát hóa thành kiến thức của bản thân và vận dụng để giải quyết vấn đề thực tiễn” . 1.1.2. Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có được những tri thức, những kĩ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội. Nghề thường được hiểu là một việc làm có tính ổn định, đem lại thu nhập để duy trì và phát triển cuộc sống cho mỗi người. Nghề không đơn giản chỉ để kiếm sống mà còn là con đường để thể hiện và khẳng định giá trị của bản thân. 1.1.3. Định hướng nghề nghiệp là một khái niệm giáo dục toàn diện và liên tục được thiết kế để cung cấp cho các cá nhân ở cấp trung học các thông tin, kinh nghiệm chuẩn bị cho họ sống và làm việc trong một xã hội, môi trường cần. 1.1.4. Làng nghề là một đơn vị hành chính cổ xưa, là nơi quần cư đông người, sinh hoạt có tổ chức, kỉ cương, tập quán riêng. Làng nghề không những là một làng sống chuyên nghề, mà còn gồm những người cùng nghề sống hợp quần thể để phát triển công việc. Bên cạnh việc phát triển kinh tế, làng nghề còn giữ gìn bản sắc dân tộc và đặc điểm riêng của địa phương . 1.1.5. Định hướng nghề nghiệp thông qua trải nghiệm cơ sở nghề là trải qua, kinh qua, thâm nhập vào một cơ sở nghề để tích lũy các thông tin, kinh nghiệm nghề nhằm định hướng việc lựa chọn nghề nghiệp thích hợp chuẩn bị cho cuộc sống của người trải nghiệm . 1.2. Một số phương pháp dạy học tích cực để thiết kế hoạt động “Định hướng nghề “ thông qua hoạt động trải nghiệm nghề Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là một bộ phận của chương trình giáo dục phổ thông mới, để thực hiện chủ đề Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm chúng tôi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để học sinh được học thông qua các hoạt động trải nghiêm. “Hoạt động trải nghiệm” 4
là cầu nối để học sinh “học qua làm” trong thực tiễn. Đây là những hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để HS trải nghiệm và sáng tạo. Ở đây để thực hiện chủ đề chúng tôi thực hiện các phương pháp chính, đó là: 1.2.1. Phương pháp Dạy học theo dự án 1.2.1.1. Khái niệm dự án và phương pháp dạy học theo dự án Dự án: Thuật ngữ ”dự án” (project) được hiểu là một đề án, dự thảo hay kế hoạch cần thực hiện để đạt mục đích đặt ra. Khái niệm dự án được sử dụng trong sản xuất, kinh doanh, nghiên cứu khoa học cũng như trong quản lí xã hội và được sử dụng trong lĩnh vực GD-ĐT như một phương pháp hay hình thức dạy học Phương pháp dạy học theo dự án: Từ đầu thế kỉ XX, các nhà sư phạm Mĩ đã xây dựng cơ sở lí luận cho phương pháp dự án (Project method) và coi đây là phương pháp dạy học quan trọng để thực hiện dạy học hướng vào người học nhằm khắc phục nhược điểm của dạy học truyền thống. Dạy hoc theo dự án được hiểu là một phương pháp hay hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện . 1.2.1.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án Các nhà sư phạm Mĩ đầu thế kỉ XX khi xác lập cơ sở lí thuyết cho phương pháp dạy học này đã chỉ ra 3 đặc điểm cốt lõi của Dạy hoc theo dự án . Định hướng vào HS: Chú ý đến hứng thú của người học, tính tự lực cao: Giáo viên (GV) đóng vai trò là người tư vấn, hướng dẫn và giúp đỡ. HS tham gia chọn đề tài, học tập phù hợp với trình độ kiến thức và năng lực cá nhân, khuyến khích tính tích cực, tự lực, tham gia trải nghiệm, sáng tạo; Người học được cộng tác làm việc, lựa chọn nhiệm vụ phù hợp (hay còn gọi là học tập tính xã hội): Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, đòi hỏi cần có sự hợp tác và phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Qua đó rèn luyện tính sẵn sàng và kĩ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa GV và HS cũng như các lực lượng xã hội tham gia vào dự án. - Định hướng vào thực tiễn: Gắn liền với hoàn cảnh: Chủ đề dự án xuất phát từ tình huống của thực tiễn đời sống xã hội, phù hợp trình độ và năng lực của người học; Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống xã hội mang lại tác động xã hội tích cực; Kết hợp giữa lí thuyết và thực hành: HS phát triển khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn bằng cách tích hợp các kiến thức đã học. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lí thuyết và rèn luyện kĩ năng hành động, kinh nghiệm thực 5
tiễn của người học Định hướng vào sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án sẽ tạo ra các sản phẩm. Các sản phẩm này không giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà còn tạo ra sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể được trình bày, công bố và được sử dụng. 1.2.1.3. Quy trình tổ chức dạy học theo dự án Thông qua quá trình nghiên cứu các bước thiết kế Dạy hoc theo dự án của các tác giả Phạm Hồng Bắc, Đỗ Hương Trà, chúng tôi đề xuất quy trình thiết kế bài học Dạy hoc theo dự án gồm 5 bước sau: Bước 1: Chọn đề tài và xác định mục đích của dự án. Bước 2: Xác định đề cương, kế hoạch thực hiện. Bước 3: Thực hiện dự án. Bước 4: Thu thập kết quả và trình bày sản phẩm. Bước 5: Đánh giá dự án. Việc phân chia thành các bước trên chỉ có tính tương đối. Trong thực tế dạy học, chúng ta có thể xen kẽ và thâm nhập lẫn nhau giữa các bước. Việc tự kiểm tra, điều chỉnh cần được thực hiện trong tất cả giai đoạn của dự án, phù hợp cấu trúc, nhiệm vụ của từng dự án khác nhau. 1.2.2. Phương pháp dạy học hợp tác Dạy học hợp tác là một hình thức xã hội của dạy học, trong đó học sinh của một lớp học được chia thành các nhóm nhỏ trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước toàn lớp. Dạy học hợp tác còn được gọi bằng những tên gọi khác nhau như dạy học theo nhóm, thảo luận nhóm... Dạy học hợp tác không phải một phương pháp dạy học cụ thể mà là một hình thức xã hội, hay là hình thức dạy học theo nhóm . Số lượng HS trong một nhóm thường khoảng 4 -10 học sinh. Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống nhau hoặc mỗi nhóm nhận một nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một chủ đề chung. Dạy học hợp tác thường được áp dụng để đi sâu, vận dụng, luyện tập, củng cố một chủ đề đã học, nhưng cũng có thể để tìm hiểu một chủ đề mới. Ở mức độ cao, có thể đề ra những nhiệm vụ cho các nhóm HS hoàn toàn độc lập xử lý các lĩnh vực đề tài và trình bày kết quả của mình cho những học sinh khác ở dạng bài giảng. Tiến trình dạy học hợp tác 1. NHẬP ĐỀ VÀ GIAO NHIỆM VỤ 6 • Giới thiệu chủ đề Làm việc toàn lớp • Xác định nhiệm vụ các nhóm
1.2.3. Phương pháp giải quyết vấn đề + Phương pháp giải quyết vấn đề là một phương pháp giáo dục nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề của học sinh. Các em được đặt trong tình huống có vấn đề , thông qua việc giải quyết vấn đề giúp học sinh lĩnh hội tri thức , kĩ năng và phương pháp. Trong phương pháp giải quyết vấn đề, giáo viên tạo ra những tình huống gợi vấn đề, điều khiển học sinh phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề, thông qua đó mà kiến tạo tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được những mục tiêu học tập khác. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề có những đặc điểm: Học sinh được đặt vào một tình huống gợi vấn đề chứ không phải là được thông báo tri thức dưới dạng có sẵn . Học sinh hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo, tận lực huy động tri thức và khả năng của mình để phát hiện và giải quyết vấn đề chứ không phải chỉ nghe thầy giảng một cách thụ động . Mục tiêu dạy học không phải chỉ là làm cho HS lĩnh hội kết quả của quá trình phát hiện và giải quyết vấn đề mà còn ở chỗ làm cho HS phát triển khả năng, vận dụng vào thực tiễn. + Tiến trình sử dụng phương pháp Việc tổ chức cho học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề bao gồm các bước cơ 7
bản sau đây: Bước 1. Phát hiện hoặc thâm nhập vấn đề . Phát hiện vấn đề từ một tình huống gợi vấn đề, thường là do thầy tạo ra. Giải thích và chính xác hóa tình huống. Phát biểu vấn đề và đặt mục tiêu giải quyết vấn đề đó. Bước 2. Tìm giải pháp Tìm một cách giải quyết vấn đề theo sơ đồ sau Bắt đầu Phân tích vấn đề Đề xuất và thực hiện hướng giải quyết Hình thành giải pháp Giải pháp đúng Kết thúc Bước 3. Trình bày giải pháp Bước 4. Nghiên cứu sâu giải pháp 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 2.1. Từ thực tiễn đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Ngày 26/12/2018, Bộ GD-ĐT ra thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh.” phù hợp với xu thế phát triển chương trình giáo dục của thế giới và bắt kịp nền giáo dục của các nước tiên tiến . 2.2. Thực trạng tổ chức các hoạt động trải nghiệm ở trường THPT giúp học sinh định hướng nghề . 8
Trong những năm học vừa qua, nhận thức của đội ngũ GV về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh đã thay đổi và có nhiều chuyển biến, GV quan tâm đến việc định hướng nghề cho HS ngay trong trường phổ thông song không thường xuyên vì thế tính hiệu quả chưa cao. Việc áp dụng các phương pháp dạy học vào tổ chức các hoạt động trải nghiệm nhằm định hướng nghề cho học sinh chưa được áp dụng rộng rãi . Để có kết luận xác đáng, chúng tôi đã tiến hành khảo sát tìm hiểu thực trạng việc giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm các cơ sở nghề Đối với học sinh Cụ thể, chúng tôi đã phát phiếu điều tra cho 6 lớp 10A2, 10A4,10A1,10A3, 10A5, 10A6 của hai trường THPT Nghi Lộc 2 và THPT Nghi Lộc 5 với tổng số là 248 HS với nội dung khảo sát như sau: Phiếu khảo sát thực trạng học tập của học sinh Họ và tên học sinh.......................................... Lớp................. Trường......................................................... Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách đánh dấu x vào ô trống trong bảng có câu trả lời phù hợp với em. Mức độ Nội dung Khá nhiều Thỉnh thoảng Khá ít 1. Em đánh giá mức độ tổ chức hoạt động trải nghiệm các cơ sở nghề ở trường mình như thế nào? 2. Em có thường xuyên trang bị kiến thức về định hướng nghề nghiệp cho bản thân không? Kết quả thu được Mức độ Nội dung Khá Thỉnh Khá ít nhiều thoảng 1. Em đánh giá mức độ tổ chức hoạt động trải 8/248 45/248 195/248 nghiệm các cơ sở nghề trong ở trường mình như thế nào? 3,2% 18,2% 78,6% 2. Em có thường xuyên trang bị kiến thức về 10/248 198/248 40/248 định hướng nghề nghiệp cho bản thân không? 4% 79,9% 16,1% Qua kết quả điều tra, ta cũng có thể nhận thấy học sinh rất mong muốn được nhà trường tổ chức các hoạt động trải nghiệm các cơ sở nghề để từ đó các em có thể thâm nhập vào các nghề để đưa ra định hướng nghề cho bản thân. Đồng thời học 9
sinh chưa trang bị tốt các kiến thức về định hướng nghề cho bản thân và mong muốn thầy cô thường xuyên tổ chức các buổi trải nghiệm nghề đề học sinh tìm hiểu các ngành nghề khác nhau giúp cho các em đưa ra các ngành nghề phù hợp từ đó giúp cho học sinh xác định được mục tiêu học tập và lựa chọn đúng nghề. Đối với giáo viên Chúng tôi đã tiến hành điều tra khảo sát 50 GV tại hai trường THPT Nghi Lộc 2 và THPT Nghi Lộc 5 theo các phiếu điều tra sau: Họ và tên giáo viên…………………………………………… - Giảng dạy môn……………………Chủ nhiệm lớp………… - Trường…........................................................................... Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách khoanh vào đáp án có câu trả lời phù hợp với thầy /cô Câu hỏi 1: Thầy (cô) quan tâm về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm các cơ sở nghề không? (Đánh dấu X vào đáp án mà thầy/cô lựa chọn) A. Rất quan tâm B. Quan tâm C. Không quan tâm Câu hỏi 2: Trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho hs lớp chủ nhiệm, thầy/cô có thường xuyên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và dạy học trải nghiệm cho HS không? (Đánh dấu X vào đáp án mà thầy/cô lựa chọn) A. Thường xuyên B.Thỉnh thoảng C.Không bao giờ Câu hỏi 3: Thầy cô đánh giá các hoạt động giáo dục hướng nghiệp tổ chức cho học sinh trải nghiêm các cơ sở nghề tại địa phương có vai trò như thế nào? A . Rất quan trọng B. Không quan trọng Kết quả điều tra Tổng số Câu hỏi 1 Câu hỏi 2 Câu hỏi 3 GV điều Rất Không Không Rất Không tra Quan Thường Thỉnh quan quan bao quan quan tâm xuyên thoảng tâm tâm giờ trọng trọng 50 12 36 2 9 39 2 48 2 Tỉ lệ 24% 72% 4% 18% 78% 4% 96% 4% Như vậy có thể thấy việc tổ chức trải nghiệm các cơ sở nghề giúp học sinh định hướng là rất cần thiết, phù hợp với chương trình giáo dục và được nhiều giáo viên quan tâm. Đây là một hoạt động giáo dục rất quan trọng vì giúp học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại, có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và 10
ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành người công dân có ích. Trong quá trình tổ chức giáo viên đã kết hợp các phương pháp dạy học tích cực và dạy học trải nghiệm cho HS. Tuy nhiên, việc làm này chưa được diễn ra thường xuyên, trong quá trình thực hiện còn lúng túng, thiếu linh hoạt nên hiệu quả chưa cao. Kết luận: Hiện nay nhà trường và nhiều giáo viên đã tổ chức cho HS trải nghiệm các cơ sở nghề tại địa phương giúp học sinh định hướng nghề cho bản thân.Tuy nhiên, mức độ trải nghiệm tại các cơ sở nghề chưa nhiều, trong quá trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm giúp HS định hướng nghề giáo viên ít áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và dạy học trải nghiệm. Có thể chỉ ra một số nguyên nhân như: - Các cơ sở nghề thường nhỏ lẻ, không đa dạng các ngành nghề . - Một số giáo viên ngại khó, ngại mất thời gian vào việc lên ý tưởng và thực hiện các hoạt động trải nghiệm cũng như đưa ra các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với nội dung trải nghiệm để học sinh giải quyết các nội dung giáo dục. - Một số giáo viên chưa quan tâm tới việc định hướng nghề cho học sinh mà chỉ quan tâm đến việc dạy văn hoá cho học sinh. - Một số học sinh thiếu năng lực, thiếu chủ động, chưa tích cực sáng tạo nên không thích thú khi giáo viên giao các nghiệm vụ trải nghiệm. Trên đây là những lý do dẫn đến vì sao phải thiết kế chủ đề hướng nghiệp cho học sinh thông qua trải nghiệm các cơ sở nghề để học sinh có cái nhìn tổng quan về các nghề, trong quá trình trải nghiệm các em sẽ phát hiện ra được các năng lực, phẩm chất cần có đối với nghề cụ thể, đồng thời phát triển phẩm chất và năng lực cho bản thân từ đó đưa ra quyết định nghề. Từ những thực tế trên cùng với việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp ở trường chúng tôi và với tâm huyết của người giáo viên đã trải nghiệm trong những năm qua tại trường THPT Nghi Lộc 2 và THPT Nghi Lộc 5, nhóm tác giả đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, đây là một hoạt động giáo dục bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông mới. II. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN 1. Định hướng thiết kế chủ đề “định hướng nghề nghiệp bản thân” thông qua hoat động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT Trong phạm vi của đề tài chúng tôi sử dụng phương pháp dạy học dự án là chính cùng kết hợp phương pháp dạy học hợp tác và giải quyết vấn đề để triển khai thiết kế chủ đề “Định hướng nghề nghiệp bản thân” thông qua hoat động trải nghiệm làng nghề làm tinh bột nghệ tại xã Nghi Kiều- Huyện Nghi Lộc- Tỉnh Nghệ An và cơ sở sản xuất kinh doanh ngũ cốc dinh dưỡng Mami farm tại xóm 1 Nghi Mỹ -Nghi Lộc- Nghệ An cho học sinh và dạy thực nghiệm để minh chứng cho cơ sở lý luận đã trình bày. Sự kết hợp giữa phương pháp dạy học theo dự án và hoạt động trải nghiệm 11
Hoạt động trải nghiệm là một hoạt động giáo dục, trong đó nội dung và cách thức tổ chức tạo điều kiện cho từng HS được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt động, tự lên kế hoạch, chủ động xây dựng chiến lược hành động cho bản thân và cho nhóm để hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kĩ năng sống và những năng lực cần có của công dân trong xã hội hiện đại, qua hoạt động HS phát huy sáng tạo để thích ứng và tạo ra cái mới giá trị cho cá nhân và cộng đồng . Sự kết hợp giữa phương pháp dạy học theo dự án và hoạt động trải nghiệm sẽ tạo ra môi trường học tập mới mẻ, tích cực, thoải mái gây hứng thú cho người học, dạy học theo dự án góp phần gắn lí thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc phát triển năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học . Dạy học theo dự án là hoạt động học tập nhằm tạo cơ hội cho HS tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống giúp HS được thực hành, khám phá và trải nghiệm qua mỗi hoạt động theo sự đa dạng về nội dung và hình thức của bài học. Nêu cao tính tự giác, tự lực, tinh thần trách nhiệm đối với công việc, say mê học tập nghiên cứu và nắm bắt được cơ hội định hướng phát triển năng lực bản thân. Ngoài ra, việc kết hợp hai phương pháp trên còn giúp HS có cái nhìn tổng quát hơn về bài học và ghi nhớ lâu hơn . 2. Quy trình tổ chức dự án: “Định hướng nghề nghiệp bản thân” thông qua hoạt động trải nghiệm cơ sở nghề cho học sinh THPT 2.1. Giai đoạn chuẩn bị Xem xét các yếu tố cần thiết để dạy học dự án được hiệu quả *Lựa chọn nội dung học tập : Nội dung liên quan đến định hướng nghề và những vấn đề liên quan đến nghề nghiệp trong cuộc sống *Chủ đề nghiên cứu: Định hướng nghề nghiệp cho học sinh, thuộc chương trình trải nghiệm hướng nghiệp . *Tài liệu: Tư liệu do giáo viên cung cấp, thư viện, internet…. *Các công cụ hỗ trợ khác: Các phần mềm (word, excel, powerpoint…), máy ảnh… 2.2. Thiết kế kế hoạch bài học theo dự án 2.2.1. Thiết kế bộ khung câu hỏi định hướng : + Câu hỏi khái quát Tại sao phải định hướng nghề cho học sinh? + Câu hỏi bài học Định hướng nghề có vai trò quan trọng gì đối với học sinh? 12
+ Nội dung - Tổ chức cho học sinh làm quen với các ngành nghề trong nền kinh tế hiện nay, đặc biệt với các nghề phổ biến tại địa phương. - Tổ chức các hoạt động giáo dục giúp học sinh định hướng nghề một cách hiệu quả. - Tư vấn lựa chọn ngành nghề cho học sinh THPT. - Giúp học sinh xác định đúng nhân cách của mình để các em lựa chọn được 1 nghề phù hợp. - Giáo dục học sinh luôn có thái độ lao động đúng đối với mọi ngành nghề. 2.2.2. Lập kế hoạch thời gian Thời gian thực hiện dự án : 2 tuần Triển khai dự án: 1 tiết (giờ sinh hoạt lớp) Thực hiện dự án : 2 tuần (ngoài giờ lên lớp) Báo cáo sản phẩm: 1 buổi (ngoài giờ lên lớp trải nghiệm - hướng nghiệp) 2.2.3. Lập kế hoạch đánh giá : Đánh giá học sinh theo mẫu bảng tiêu chí đánh giá sự cộng tác và sản phẩm của nhóm 2.2.4. Thiết kế tình huống dự án Tình huống dự án: Để chọn cho mình một công việc phù hợp với bản thân, phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội là một việc khó khăn. Để hiểu rõ bản thân mình thực sự muốn làm nghề gì, giỏi cái gì, mạnh ở đâu, yếu ở điểm nào từ đó đưa ra quyết định lựa chọn nghề phù hợp, phát huy được điểm mạnh, khắc phục điểm yếu cá nhân. Đặc biệt, nên tránh chọn nghề theo sự áp đặt của gia đình và người thân, những lời rủ rê của bạn bè theo học một ngành nào đó mà bạn không thực sự muốn theo đuổi…Tổ chức hoạt động trải nghiệm các ngành nghề giúp các em tìm hiểu các nghề , năng lực cần có của mỗi ngành nghề để định hướng nghề đúng cho bản thân. 2.3.Tổ chức học sinh học theo dự án CHỦ ĐỀ: ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP BẢN THÂN THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CÁC CƠ SỞ NGHỀ TẠI ĐỊA PHƯƠNG. 2.3.1. Lí do hình thành dự án Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp THPT tập trung vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp giúp học sinh lựa chọn và định hướng nghề nghiệp cho bản thân . Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn. Qua đó học sinh chuyển hoá 13
kinh nghiệm thành tri thức và kĩ năng mới, phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, nghề nghiệp tương lai. Thông qua dự án, các em sẽ có được những hiểu biết và thái độ quan tâm đến những ngành nghề đang diễn ra xung quanh, biết đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp và hướng học tập trong tương lai. 2.3.2. Nhiệm vụ của dự án - Tìm hiểu ý nghĩa, đặc điểm và yêu cầu của nghề. - Tìm hiểu yêu cầu về an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp. - Tìm hiểu thị trường lao động - Tự đánh giá sự phù hợp của bản thân với định hướng nghề nghiệp. - Rèn luyện phẩm chất và năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp. - Tìm hiểu hệ thống trường trung cấp, cao đẳng, đại học và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khác của địa phương, trung ương. 2.3.3. Xác định mục tiêu dự án Chúng tôi bắt đầu thiết kế dự án bằng việc nghĩ đến các sản phẩm cuối cùng, xác định những gì học sinh cần phải biết và có thể làm được khi dự án kết thúc. Cụ thể, cần xác định mục tiêu dự án từ lúc học sinh đi trải nghiệm đến tìm hiểu công việc thực tế tại địa phương từ đó hình thành các kĩ năng cơ bản, những kĩ năng tư duy bậc cao và những kĩ năng thế kỉ XXI, những năng lực phẩm chất mà học sinh cần hướng tới. Sau khi học xong dự án định hướng nghề nghiệp cho bản thân, học sinh đưa ra được quyết định lựa chọn nghề và rèn luyện phẩm chất năng lực tương ứng với nghề mà mình lựa chọn. 2.3.4. Thiết kế kế hoạch bài học theo dự án 2.3.4.1. Mục tiêu dự án * Kiến thức Giúp học sinh nhận diện những mong đợi của bản thân về nghề nghiệp trong tương lai. Tìm hiểu được những hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương và nêu được thông tin, yêu cầu cơ bản về các nhóm nghề này. Biết cách tìm hiểu các thông tin về nghề mình quan tâm, yêu cầu về năng lực, phẩm chất theo nghề. Tìm hiểu được những điều kiện đảm bảo an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp trong từng lĩnh vực nghề nghiệp. Phân tích được phẩm chất và năng lực cần có của người lao động thông qua trải nghiệm một nghề cụ thể và yêu cầu của nhà tuyển dụng phù hợp của bản thân với nghề định lựa chọn. Xây dựng và thực hiện kế hoạch rèn luyện bản thân theo định hướng nghề nghiệp. Lựa chọn được cách rèn luyện phù hợp về phẩm chất và năng lực cần thiết, xây dựng và thực hiện kế hoạch học tập, rèn luyện cho nghề định lựa chọn. 14
* Kĩ năng - Thu thập, xử lí thông tin - Kĩ năng phân tích , tổng hợp ,đánh giá sự vật hiện tượng qua trải nghiệm thực tế. - Kĩ năng giao tiếp, làm việc nhóm. - Kĩ năng sử dụng cộng nghệ thông tin và truyền thông. - Kĩ năng trình bày vấn đề, kĩ năng thuyết trình trước tập thể. - Kĩ năng định hướng nghề nghiệp cho bản thân. - Tìm hiểu một số thông tin về thị trường nhu cầu lao động trong nước và nước ngoài. * Thái độ - Yêu quê hương, đất nước. - Có ý thức trong việc định hướng và lựa chọn nghề cho bản thân . - Tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, làm thế nào để phát triển quê hương… - Học sinh tích cực, chủ động trong quá trình học tập và hứng thú với phương pháp mới để tìm tòi khám phá tri thức. - Học sinh chuẩn bị tâm lí sẵn sàng đi vào lao động nghề nghiệp. - Tích cực tìm hiểu nhu cầu thị trường lao động để định hướng nghề nghiệp cho tương lai. - Biết cách vận dụng các tri thức thực tế cuộc sống để từ đó có thể chủ động tìm tòi sâu hơn để định hướng đúng nghề cho bản thân. YÊU CẦU CẦN ĐẠT VỀ NĂNG LỰC Thông qua việc học tập sẽ góp phần hình thành cho học sinh các năng lực sau : Năng lực tự học, Năng lực giải quyết vấn đề, Năng lực sáng tạo, Năng lực giao tiếp, Năng lực hợp tác và làm việc nhóm, Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông, Năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực thuyết trình, năng lực tính toán, năng lực vận dụng kiến thức thực tế vào cuộc sống. 2.3.4.2. Xây dựng kịch bản nội dung và hình thức sản phẩm của dự án Giáo viên tổ chức cho học sinh trải nghiệm: Cơ sở 1: Trải nghiệm làng nghề sản xuất tinh bột nghệ tại xã Nghi Kiều- Nghi lộc – Nghệ an Cơ sở 2: Trải nghiệm cơ sở sản xuất, kinh doanh bột ngũ cốc Mami farm tại xã Nghi Mỹ- Nghi Lộc – Nghệ an. Trong quá trình trải nghiệm tại các cơ sở nghề tại địa phương giúp học sinh: + Học sinh tìm hiểu lĩnh vực nghề nghiệp: 15
Trong quá trình trải nghiệm nghề học sinh được thâm nhập thực tiễn các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của các cơ sở nghề giúp các em biết thêm mô hình hoạt động trong một lĩnh vực nghề từ đó các em có thêm hành trang để đi sâu vào tìm hiểu các lĩnh vực nghề. Sự phong phú của các cơ sở nghề, nhóm nghề giúp các em có thêm kiến thức về phân loại nhóm nghề cơ bản. Trong khi trải nghiệm học sinh sẽ khám phá tìm hiểu dây chuyền sản xuất trong cơ sở nghề giúp các em biết các thông tin, đặc trưng, yêu cầu riêng của nghề. Các em có thể tìm hiểu sâu về hoạt động sản xuất tại các cơ sở giúp học sinh có thông tin về hoạt động chuyên môn nghề, những điều kiện đảm bảo an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp, phẩm chất và năng lực cần có của người lao động khi làm việc tại các vị trí đối với lĩnh vực nghề. Đây là cơ sở quan trọng tạo nên liên tưởng về sự đáp ứng của bản thân đối với hoạt động chuyên môn của lĩnh vực nghề. Các sản phẩm từ các cơ sở nghề làm ra các em sẽ cảm nhận chất lượng, đánh giá mẫu mã sản phẩm, cách thức tiếp thị, bán sản phẩm,… giúp học sinh nâng cao nhận thức về cơ chế cạnh tranh, về năng lực của nhân sự tại các vị trí công việc, qua đó hình thành ở các em nhận thức mới về các lĩnh vực nghề nghiệp tương tác, hỗ trợ cho hoạt động và sự phát triển lĩnh vực nghề nghiệp của các nhóm nghề. Học sinh sẽ được tìm hiểu nguồn gốc ra đời, lịch sử phát triển nghề giúp các em có thêm thông tin về quy luật tất yếu ra đời, duy trì, phát triển các nhóm nghề trên cơ sở điều kiện kinh tế của vùng miền. Đây cũng là cơ sở quan trọng đặt nền móng hình thành ở học sinh trách nhiệm, văn hóa, đạo đức nghề nghiệp. Từ đó các em đánh giá giá trị sản phẩm của ngành nghề đối với sự thiết yếu của cuộc sống con người, với sự phát triển KT-XH của các vùng miền, kết hợp so sánh hoạt động của các cơ sở nghề cùng lĩnh vực với các địa bàn khác, giúp học sinh biết cách sưu tầm tài liệu về xu hướng phát triển các nhóm nghề, từ đó rút ra những thông tin cơ bản về thị trường lao động, nhu cầu sử dụng lao động đối với nhóm nghề . + Học sinh rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp Các thông tin có được từ quá trình trải nghiệm và quan sát thực tế các hoạt động của các cơ sở nghề giúp học sinh nhận thức, đánh giá được sự phù hợp của bản thân với nhóm nghề hoặc các nghề ở lĩnh vực liên quan trên các mặt như phát hiện điểm mạnh, điểm yếu của bản thân đối với việc đáp ứng yêu cầu làm việc trong lĩnh vực chuyên môn của nghề . Các em cảm nhận, đánh giá được những yếu tố phẩm chất và năng lực bản thân cần rèn luyện phù hợp với nghề, chỉ ra được sự phù hợp, không phù hợp của bản thân đối với các nghề; định hướng nhóm nghề phù hợp với sở thích, phẩm chất, năng lực bản thân. Đánh giá được khó khăn, thuận lợi của bản thân trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch rèn luyện phẩm chất, năng lực theo lĩnh vực nghề. Trong quá trình trải nghiệm giáo viên tổ chức các trò chơi tạo nên hứng thú, kích thích học sinh tích cực tham gia các hoạt động tìm hiểu trải nghiệm lĩnh vực nghề từ cơ sở nghề giúp các em bộc lộ thiên hướng, sở trường từ đó, giáo viên có 16
thêm cơ sở xác định lĩnh vực nghề nghiệp phù hợp và khơi dậy đam mê cho học sinh . Sự định hướng, hỗ trợ kịp thời của giáo viên trong quá trình tham gia trải nghiệm và dạy học trên lớp giúp học sinh mạnh dạn, tự tin với định hướng nghề nghiệp của mình. Từ đó, học sinh có ý thức xây dựng, thực hiện kế hoạch rèn luyện bản thân theo định hướng nghề nghiệp. Việc nhận diện tiềm năng phát triển lĩnh vực nghề và chuỗi giá trị liên quan, thiết lập vai trò mắt xích của các nghề với tiềm năng phát triển KT-XH của Nghệ An và khu vực; tìm hiểu công tác hiện đại hóa trong sản xuất sản phẩm của các cơ sở nghề giúp học sinh nảy sinh những sáng tạo mới trong lĩnh vực nghề, từ đó phát sinh những sự quan tâm mới về lĩnh vực nghề liên quan. Kết hợp tìm hiểu về các trường đào tao chuyên môn (trong và ngoài tỉnh Nghệ An) của lĩnh vực nghề giúp học sinh có những thông tin cơ bản về hệ thống trường đào tạo liên quan đến nghề. Gặp gỡ, tham khảo ý kiến các công nhân có tay nghề giỏi , những người giữ vai trò chủ chốt của các nghề giúp học sinh có thêm nhiều am hiểu về lĩnh vực nghề, củng cố niềm tin và dự định lựa chọn nghề và định hướng học tập cho bản thân. 3. Học sinh lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp 3.1. Xây dựng bộ câu hỏi định hướng . Sau khi học sinh lựa chọn các điểm đến trải nghiệm, chúng tôi tiến hành xây dựng bộ câu hỏi định hướng để hướng dẫn dự án và giúp học sinh tập trung vào những ý tưởng quan trọng, những kiến thức mẫu chốt cần thực hiện. Câu hỏi bám sát mục tiêu và có tính định hướng cho học sinh khi thực hiện dự án như lập kế hoạch; tìm kiếm, thu thập thông tin; xử lí thông tin; tổng hợp thông tin và xây dựng sản phẩm học tập. Cụ thể, tương ứng với 2 nhóm học sinh trải nghiệm tại 2 cơ sở nghề khác nhau chúng tôi đã soạn ra bộ câu hỏi định hướng như sau: Trong quá trình trải nghiệm các cơ sở nghề học sinh được thâm nhập thực tiễn các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của các cơ sở nghề các em hãy tìm hiểu và trả lời các câu hỏi sau: Câu 1: Mô hình hoạt động , tìm hiểu dây chuyền sản xuất tại các cơ sở nghề? Câu 2: Điều kiện đảm bảo an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp của người lao động trong các cơ sở nghề? Câu 3: Phẩm chất và năng lực cần có của người lao động khi làm việc tại các vị trí đối với lĩnh vực nghề? Câu 4: Các em hãy cảm nhận chất lượng, đánh giá mẫu mã sản phẩm, cách thức tiếp thị, bán sản phẩm của các cơ sở nghề ? Câu 5: Các em hãy rút ra những thông tin cơ bản về thị trường lao động, nhu cầu sử dụng lao động đối với nhóm nghề mà mình trải nghiệm ? 17
Câu 6: Các em hãy tìm hiểu các trường đào tạo và rèn luyện bản thân phù hợp với nghề nhóm nghề mà mình yêu thích ? 3.2. Xác định đối tượng dạy học dự án và xây dựng tiêu chí phân nhóm học sinh. Sau khi đã xây dựng được bộ câu hỏi định hướng, bước tiếp theo trong công đoạn thiết kế dự án với chủ đề “ Định hướng nghề nghiệp cho bản thân” đó là giáo viên xác định đối tượng học sinh được áp dụng để thực hiện dự án này. Trước khi tiến hành dự án, chúng tôi đưa ra cơ sở nghề để học sinh đánh giá về nhu cầu và định hướng của người học liên quan đến ngành nghề mà mình sắp thực hiện . Có thể cho các em thảo luận và lựa chọn nội dung trải nghiệm và trả lời các câu hỏi dùng bảng K- W (biết – mong muốn) để biết được nền tảng, kiến thức trước khi các em làm dự án, các em mong muốn học hỏi những gì qua dự án, từ đó các em điều chỉnh rèn luyện bản thân phù hợp với các nghề mình yêu thích. Bước 1: GV đặt vấn đề: Giáo viên đưa ra hai cơ sở nghề đi trải nghiệm, em quan tâm đến nhóm nghề nào? Bước 2: HS thảo luận và ghi ý kiến của mình , giáo viên sử dụng kỹ thuật KW cho HS điền vào mục “Điều đã biết, điều muốn biết” theo phiếu sau: SƠ ĐỒ KW Nội dung: Tìm hiểu lĩnh vực nghề Họ và tên HS:............................................... Lớp: ............................................................. Điều đã biết (Know) Điều muốn biết (Want) 3.3. Lập kế hoạch đánh giá và xây dựng các tiêu chí đánh giá Kế hoạch và công cụ đánh giá đảm bảo được việc đánh giá học sinh vào những thời điểm khác nhau trong suốt dự án, đảm bảo được yêu cầu mọi đối tượng học sinh đều được tham gia quá trình này, đảm bảo được yêu cầu vừa đánh giá quá trình vừa đánh giá kết quả. Lịch trình đánh giá bao gồm 2 giai đoạn và gắn liền với các công cụ đánh giá như sau: Giai đoạn thứ nhất: Đánh giá học sinh trong quá trình thực hiện dự án Trong quá trình thực hiện dự án, giáo viên thiết kế các công cụ để đánh giá để khuyến khích học sinh tự định hướng, đánh giá sự tiến bộ của các em như: Phiếu đánh giá cá nhân và phiếu đánh giá kết quả dự án nhóm học sinh. 18
Giai đoạn thứ hai: Đánh giá tổng kết sau khi kết thúc dự án Sau khi kết thúc dự án, chúng tôi tiến hành đánh giá tổng kết và rút kinh nghiệm. Bản đánh giá tổng kết bao gồm các tiêu chí sau: - Đánh giá chung 2 nhóm: + Quá trình làm việc nhóm + Quá trình thực hiện dự án nhóm + Bài giới thiệu nhóm + Sản phẩm trải nghiệm các nhóm - Đánh giá cụ thể các nhóm học sinh: + Ưu điểm của nhóm + Nhược điểm của nhóm - Rút kinh nghiệm cho những dự án sau 3.4. Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án Kế hoạch thực hiện dự án bao gồm: nội dung công việc, thời gian tiến hành, địa điểm, các phương tiện và thiết bị cần thiết cho thực hiện dự án, nhiệm vụ của học sinh và sự hỗ trợ của giáo viên ở từng khâu trong tiến trình thực hiện dự án. Cụ thể như sau: Thời Tiến trình Địa Nhiệm vụ của học sinh Hỗ trợ của giáo Thiết bị gian dạy học điểm - viên dạy học, Thời học liệu lượng Tuần Hoạt Trên - Xây dựng nhóm: phân - Thiết kế dự án Máy 1 động1: lớp- công nhiệm vụ đến từng : Xác định nội tính, Khởi động 1 tiết thành viên. dung, tên dự án, máy dự án, xác - Xây dựng kế hoạch dự ý nghĩa thực tế chiếu, định mục án: Xác định các việc cần của dự án. máy ảnh đích, nội làm, thời gian dự kiến, - Phân nhóm và dung dự án vật liệu, kinh phí.. chuyển giao và giao nhiệm vụ cho học nhiệm vụ Thảo luận, xác định và mục đích nội dung của dự sinh, hướng dẫn án và tiếp nhận nhiệm vụ học sinh lập kế giáo viên giao. hoạch nhóm 19
Tuần Hoạt động Tại - Phân công nhiệm vụ - Theo dõi, Máy 1-2 2: Học sinh các cơ các thành viên trong hướng dẫn, Hỗ tính, đi trải sở nhóm đúng kế hoạch, trợ giải đáp thắc máy nghiệm nghề đặc biệt người quay mắc, đánh giá ảnh, sổ phim, người phỏng vấn, học sinh trong theo dõi thư kí ghi chép… quá trình chuẩn dự án bị và tiến hành đi trải nghiệm Tuần Hoạt động Thực hiện nhiệm vụ Theo dõi, 1-2 3: Học sinh theo kế hoạch đã phân hướng dẫn, Hỗ thực hiện công : Tiến hành hoàn trợ, đánh giá học nhiệm vụ thiện báo cáo sản phẩm sinh trong quá trình thực hiện dự án Tuần Hoạt động Chuẩn bị tiến hành giới Theo dõi, đánh 1-2 4: Thảo thiệu sản phẩm. Bước giá sản phẩm dự luận đầu hoàn thiện việc đánh án của các giá sản phẩm dự án của nhóm. Chỉnh nhóm bạn theo tiêu chí sửa, bổ dung nội đã đưa ra. dung lần cuối Tuần Hoạt động Trên Báo cáo sản phẩm dự Tổ chức cho Máy 2 5: Kết thúc lớp án sau 2 tuần làm việc học sinh báo cáo tính, dự án (Báo sản phẩm dự án máy cáo Đánh Tổ chức đánh chiếu, giá) giá, rút kinh máy ảnh nghiệm sau dự án 4. Tổ chức, hướng dẫn học sinh thực hiện các nhiệm vụ của dự án Chúng tôi đã tổ chức, hướng dẫn cho học sinh thực hiện những nhiệm vụ sau đây: Ngoài việc lựa chọn nội dung giáo dục phù hợp, giáo viên phải có kinh nghiệm trong việc tổ chức, hướng dẫn cho HS các hoạt động khoa học để theo đúng định hướng, mục tiêu đề ra. Cụ thể, chúng tôi đã tổ chức, hướng dẫn cho HS thực hiện những nhiệm vụ sau đây: 4.1. Hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch thực hiện dự án Đây là bước quan trọng, tất cả các thành viên trong nhóm cùng tham gia xây dựng và xác định . Sau khi lập được kế hoạch, các nhóm xin ý kiến bổ sung của giáo viên, học sinh chỉnh sửa hoàn thiện kế hoạch (nếu cần). Ví dụ: Giáo viên đã hướng dẫn nhóm lập kế hoạch thực hiện dự án như sau: - Nội dung tìm hiểu mô hình hoạt động, tìm hiểu dây chuyền sản xuất tại các 20