Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế một số giáo án giảng dạy và hướng dẫn học sinh phân dạng bài tập về hợp chất của lưu huỳnh – Hóa học lớp 10

Chia sẻ: Caphesua | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:71

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến của tôi gồm ba phần chính: Phần một Xây dựng một số giáo án giảng dạy phần hợp chất của lưu huỳnh; Phần hai Phân dạng bài tập hợp chất của lưu huỳnh; Phần ba Phân tích và xử lý kết quả thực nghiệm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế một số giáo án giảng dạy và hướng dẫn học sinh phân dạng bài tập về hợp chất của lưu huỳnh – Hóa học lớp 10

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: Thiết kế một số giáo án giảng dạy và hướng dẫn học sinh phân dạng bài tập về hợp chất của lưu huỳnh – hóa học lớp 10 Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Thu Hằng Mã sáng kiến: 31.55.03
Vĩnh Phúc, năm 2018 2
BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DẾ BÁO CÁO K NG SÁNG KI ỤT QU Ả ẾN NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: Phát triển năng lực giải quyết vấn đề qua dạy học tích Tên sáng ki ến: Thiết kế một số giáo án giảng dạy và hướng dẫn học sinh phân hợp chủd đạềng bài t : Phân bón hóa học và s ập về hợp ch ứa l ất củ c khỏe cỳ ưu hu ộnh – hóa h ng đồng. ọc lớp 10 Vĩnh Phúc, năm 2018 3
NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BT Bài tập dd Dung dịch đktc Điều kiện tiêu chuẩn GV Giáo viên HS Học sinh hh Hỗn hợp ND Nội dung PTHH Phương trình hóa học SGK Sách giáo khoa THPT Trung học phổ thông 4
Mục lục Trang 1. Lời giới thiệu 5 2. Tên sáng kiến 6 3. Tác giả sáng kiến 6 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến 6 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến 6 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử 6 7. Mô tả bản chất của sáng kiến 6 Phần 1: Xây dựng một số giáo án giảng dạy phần hợp chất của lưu 7 huỳnh Phần 2: Phân dạng bài tập hợp chất của lưu huỳnh 26 Phần 3: Phân tích và xử lý kết quả thực nghiệm 58 8. Những thông tin cần được bảo mật 61 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến 61 10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến 61 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả 61 10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân 61 Phụ lục 62 Tài liệu tham khảo 67 11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu 68 5
BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Trong vài năm trở lại đây, số lượng học sinh ở trường tôi đăng kí học theo khối A (cụ thể hơn là số lượng học sinh đăng kí học chuyên đề môn hóa) giảm rõ rệt và thay vào đó là học sinh chuyển sang học theo khối A1, đặc biệt là khối D. Tôi đã tìm hiểu và nhận thấy đây là thực trạng chung của các trường THPT trong và ngoài tỉnh. Một lí do khách quan dễ nhận thấy là việc học sinh bắt buộc phải thi ba môn toán, văn, ngoại ngữ trong kì thi THPT Quốc Gia khiến các em đổ xô đăng kí học theo chuyên đề khối D. Nhưng cũng có một lí do khiến chúng tôi – những GV đang trực tiếp giảng dạy môn hoá học ở trường phổ thông luôn thấy trăn trở đó là có nhiều học sinh thấy môn hoá rất khó học mặc dù các em đã có sự cố gắng trong học tập. Bởi vì chúng ta, các thầy cô giáo giảng dạy môn hoá học đều biết chương trình thi THPT Quốc Gia của môn hoá rất rộng, kiến thức trải dài từ lớp 10 đến lớp 12. Mặc dù đề thi mấy năm nay cho thấy kiến thức thi chủ yếu tập trung ở lớp 12 nhưng thực tế kiến thức môn hóa lại rất logic, phần trước bổ sung cho phần sau, nếu học sinh không học ngay từ đầu thì các em sẽ bị rỗng, bị hổng kiến thức; điều đó khác hẳn với môn toán, hay môn lí kiến thức có thể học theo từng mảng, trong khi đó rất nhiều học sinh không có ý thức học ngay từ đầu, thường đợi đến cuối lớp 11 hoặc thậm chí sang lớp 12 mới học hoặc cũng có những trường hợp học sinh khả năng ghi nhớ, bao quát, học hiểu bản chất kém nên học càng lên cao càng đuối nên lại càng sợ học môn hoá. Thêm vào đó kiến thức thi của môn hoá không chỉ dừng lại ở giải bài tập mà học sinh còn phải học thật chắc lí thuyết, có nắm vững lí thuyết học sinh mới làm tốt bài tập. Hóa học là môn khoa học vừa lí thuyết, vừa thực nghiệm; hóa học có rất nhiều khả năng trong việc phát triển những năng lực nhận thức cho học sinh. Khi học môn hóa học, học sinh được cung cấp những tri thức khoa học phổ thông cơ bản về các chất, sự biến đổi các chất và mối liên hệ qua lại giữa công nghệ hóa học, môi trường và con người. Việc học sinh biết vận dụng những kiến thức lí thuyết này vào cuộc sống và giải bài tập hóa học sẽ giúp các em phát huy được tính tích cực, chủ động và hứng thú nhận thức; từ đó giúp các em phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong học tập môn học. Chương oxi – lưu huỳnh cùng với chương halogen là hai chương tìm hiểu về các nguyên tố phi kim sau khi học sinh học xong những kiến thức hóa đại cương cơ bản ở chương trình phổ thông. Do đó việc học sinh có thái độ và phương pháp học tập tốt ngay khi học môn hóa học ở lớp 10 là rất cần thiết. Ngoài ra, do nhiều nguyên nhân khách quan trong nhà trường mà bốn năm trở lại đây tôi liên tục được ban giám hiệu giao cho giảng dạy môn hóa học khối 10 nên tôi luôn cố gắng trau dồi, tìm tòi, học hỏi để cải thiện việc giảng dạy nhằm đưa môn hóa đến gần học sinh hơn, 6
giúp học sinh có niềm say mê học tập môn hóa và đặc biệt có nền kiến thức vững chắc ngay từ lớp 10 để tạo tiền đề học tập hiệu quả hơn khi các em học lên lớp 11, 12. Vì vậy tôi lựa chọn giảng dạy một số nội dung kiến thức chương oxi – lưu huỳnh, trong đó đặc biệt chú trọng đến hợp chất của lưu huỳnh trong sáng kiến kinh nghiệm của mình. Bên cạnh đó, các thầy cô giáo chúng ta đều biết để học sinh có thể đạt điểm cao trong các kì thi, đặc biệt thi THPT Quốc Gia hay thi học sinh giỏi tỉnh, các em không những nắm rất vững lý thuyết, mà cần phải thành thạo giải các dạng bài tập. Do đó sáng kiến của tôi tập trung ở hai nội dung chính, đó là xây dựng, thiết kế một số nội dung dạy học và giúp các em phân dạng bài tập về hợp chất của lưu huỳnh. Trong những năm học tiếp theo, tôi sẽ cố gắng phát triển sáng kiến để có thể phủ rộng kiến thức toàn chương oxi – lưu huỳnh. 2. Tên sáng kiến: Thiết kế một số giáo án giảng dạy và hướng dẫn học sinh phân dạng bài tập về hợp chất của lưu huỳnh – hóa học lớp 10 3. Tác giả sáng kiến: Họ và tên: Nguyễn Thị Thu Hằng Địa chỉ tác giả sáng kiến: Hương Canh – Bình Xuyên – Vĩnh Phúc Số điện thoại: 0983893485 E_mail: thuhangc3bx@gmail.com 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Thu Hằng 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Áp dụng cho học sinh lớp 10, chương oxi – lưu huỳnh. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử Áp dụng thử vào tháng 2 4/2018 7. Mô tả bản chất của sáng kiến: Sáng kiến của tôi gồm ba phần chính: Phần một: Xây dựng một số giáo án giảng dạy phần hợp chất của lưu huỳnh Phần hai: Phân dạng bài tập hợp chất của lưu huỳnh. Phần ba: Phân tích và xử lý kết quả thực nghiệm. 7
PHẦN 1: THIẾT KẾ MỘT SỐ GIÁO ÁN GIẢNG DẠY PHẦN HỢP CHẤT CỦA LƯU HUỲNH A. HIĐRO SUNFUA Giới thiệu chung Bài hiđro sunfua gồm các nội dung: Tính chất vật lí, tính chất hoá học, trạng thái tự nhiên và điều chế hiđro sunfua. Bài giảng được thiết kế theo hướng: Tổ chức các hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực của học sinh. + Giáo viên tổ chức, định hướng các hoạt động học tập, còn học sinh thực hiện các nhiệm vụ do giáo viên chuyển giao một cách chủ động, tích cực, sáng tạo. + Giáo viên theo dõi quá trình thực hiện nhiệm vụ của học sinh, hỗ trợ kịp thời những khó khăn, vướng mắc từ đó giúp học sinh giải quyết vấn đề học tập một cách hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực của học sinh. Bài giảng thực hiện trong 1 tiết. Phương pháp và kỹ thuật dạy học được áp dụng trong bài: Kỹ thuật “công não” và phương pháp dạy học theo góc. I. Mục tiêu 1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ a. Kiến thức HS nêu được: Tính chất vật lí, trạng thái tự nhiên, tính axit yếu, điều chế H2S. HS giải thích được tính chất hoá học của H2S (tính khử mạnh). b. Kĩ năng Dự đoán, kiểm tra, kết luận được về tính chất hoá học của H2S. Viết phương trình hoá học minh hoạ tính chất của H2S. c. Thái độ Say mê, hứng thú học tập môn học. Có ý thức bảo vệ môi trường và tuyên truyền bảo vệ môi trường. 2. Định hướng các năng lực cần được hình thành và phát triển Năng lực tự học, năng lực hợp tác. 8
Năng lực thực hành hóa học. Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống. II. Chuẩn bị 1. Giáo viên Giáo án, tài liệu tham khảo. Phiếu học tập, giấy A0, video, hình ảnh, máy tính có kết nối mạng internet, máy chiếu. Chia học sinh thành ba nhóm để tổ chức các hoạt động dạy học. 2. Học sinh Ôn tập lại kiến thức về phản ứng oxi hóa – khử và lưu huỳnh. Chuẩn bị bài mới theo SGK. III. Thiết kế, tổ chức hoạt động học Hoạt động 1: Tình huống xuất phát: a. Mục đích hoạt động ...... Huy động kiến thức đã được học, kiến thức thực tế của HS về hiđro sunfua và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới của HS. b. Nội dung hoạt động HS xem video, nêu những điều mình đã biết và những điều biết thêm về hợp chất được nói đến trong đoạn video. https://www.youtube.com/watch?v=P__JHA3WLM c. Phương thức tổ chức hoạt động HS hoạt động nhóm, xem video, thảo luận và trả lời câu hỏi: Đoạn video nói về hợp chất nào? Em biết gì về tính chất của hợp chất này và sau khi xem xong đoạn video, em có muốn tìm hiểu thêm gì về hợp chất này? d. Dự kiến sản phẩm của HS HS sẽ trả lời hợp chất được nói đến trong đoạn video trên là hiđro sunfua. HS sẽ trả lời được tính chất của hiđro sunfua: Là chất khí, có mùi trứng thối, ít tan trong nước, rất độc. 9
HS có thể nêu một số vấn đề muốn tìm hiểu về hiđro sunfua: Tính chất hóa học, ứng dụng và phương pháp điều chế. Dự kiến một số khó khăn vướng mắc của HS và giải pháp hỗ trợ HS có thể không nêu hết được những điều muốn học về hiđro sunfua, ví dụ như hiđro sunfua được sinh ra từ những nguồn nào. GV có thể gợi ý cho HS: Khi được giới thiệu về hợp chất này, chúng ta thường được nghe nhắc tới mùi trứng thối cùng với hình ảnh quả trứng bị ung. Vậy em có muốn tìm hiểu xem vì sao mà khí này lại có mùi trứng thối và trong tự nhiên nó được sinh ra từ những nguồn nào? e. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động Thông qua quan sát, GV đánh giá được mức độ tích cực của các nhóm và của các HS để kịp thời điều chỉnh, nhắc nhở những học sinh còn chưa tập trung, ý thức hoạt động nhóm chưa tốt. Giáo viên nhận xét sơ bộ về kết quả hoạt động của học sinh rồi dẫn dắt vào bài học. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức a. Mục tiêu hoạt động Nêu được: Tính chất vật lí, trạng thái tự nhiên, tính axit yếu, điều chế H2S. Hiểu, giải thích được tính chất hoá học của H2S (tính khử mạnh). b. Nội dung hoạt động ND 1: Tìm hiểu tính chất vật lí của hiđro sunfua. ND 2: Tìm hiểu tính chất hóa học hiđro sunfua, thái tự nhiên và điều chế hiđro sunfua. c. Phương thức tổ chức hoạt động ND 1: Tìm hiểu tính chất vật lí của hiđro sunfua. * Giáo viên áp dụng kỹ thuật “công não” để khuyến khích HS suy nghĩ, phản xạ nhanh: GV phát phiếu học tập số 1 và dán 16 từ khóa trong phiếu học tập lên bảng. HS dựa trên nội dung đã xem trong đoạn video kết hợp nghiên cứu SGK, hoàn thành nhanh câu hỏi trong phiếu học tập số 1 (bằng cách tích vào từ khóa đúng) trong khí đó, GV yêu cầu hai học sinh lên bảng phải nhanh tay lấy được các từ khóa đúng dán trên bảng. HS nào chọn được nhiều từ đúng hơn và nhanh hơn sẽ cho 10 điểm (tất nhiên sẽ bị trừ điểm với mỗi từ chọn sai) PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Tính chất vật lí của hiđro sunfua Hãy lựa chọn những từ, cụm từ dưới đây để mô tả đúng tính chất vật lí của hiđro 10
sunfua 1. Chất lỏng 2. Chất khí 3. Chất rắn 4. Màu trắng 5. Màu đen 6. Không màu 7. Mùi trứng thối 8. Nhẹ hơn kk 9. Không mùi 10. Rất độc. 11. Tốt cho sức khỏe 12. Hơi nặng hơn kk 13. Không độc 14. Hóa lỏng 15. Tan ít trong nước. 16. Tan tốt trong nước ở 60oC. * Ngoài ra trước khi cho điểm HS, GV có thể đặt thêm một số câu hỏi: Tại sao hiđro sunfua hơi nặng hơn không khí? Hiđro sunfua có hại như thế nào đối với sức khỏe của chúng ta? Làm thế nào để phòng tránh ngộ độc H2S? ND 2: Tìm hiểu tính chất hóa học hiđro sunfua, thái tự nhiên và điều chế hiđro sunfua. * GV cho HS hoạt động theo nhóm: hoàn thành các phiếu học tập ở các góc. Các nhóm làm theo yêu cầu của các góc và hoàn thành phiếu học tập. Sau thời gian 5 phút, HS luân chuyển đến góc tiếp theo, lưu ý di chuyển nhanh chóng, trật tự. Riêng ở lượt cuối, các nhóm hoàn thành kết quả góc của mình lên giấy A0 và sau đó dán lên bảng khi giáo viên thông báo hết thời gian. Thứ tự di chuyển Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3 Lượt 1 (Góc xuất phát) Góc quan sát Góc phân tích Góc áp dụng Lượt 2 Góc phân tích Góc áp dụng Góc quan sát Lượt 3 (Góc cuối) Góc áp dụng Góc quan sát Góc phân tích Các phiếu học tập PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 GÓC QUAN SÁT Quan sát video thí nghiệm và trả lời các câu hỏi sau https://www.youtube.com/watch?v=nnSyvM2v0B0 1. Thí nghiệm nói về tính chất nào của hiđro sunfua? Hãy dự đoán sản phẩm khi đốt cháy hiđro sunfua trong không khí. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 2. Trong PTN, hiđro sunfua được điều chế từ những hóa chất nào? Viết PTHH của phản ứng? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 11
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 GÓC PHÂN TÍCH Nghiên cứu SGK, hoàn thành phiếu học tập 1. Dựa vào thành phần phân tử H2S và số oxi hóa của lưu huỳnh trong đó, hãy dự đoán tính chất hóa học của hiđro sunfua? ……………………………………………………………………………………… 2. Hiđro sunfua là khí độc hại gây ô nhiễm môi trường. Trong công nghiệp không điều chế khí này nhưng trong tự nhiên có nhiều nguồn sinh ra hiđro sunfua. Hãy cho biết vì sao trong công nghiệp không điều chế hiđro sunfua? Các nguồn sinh ra H2S nguồn nào là chủ yếu? Vì sao có nhiều nguồn sinh ra H2S nhưng trên mặt đất khí này không tích tụ lại? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 GÓC ÁP DỤNG 1. Hoàn thành các PTHH minh họa tính chất hóa học của hiđro sunfua: Tính axit yếu: H2S + NaOH .............................................................................................................................. H2S + Pb(NO3)2 ………………………………………………………………………………………….. Tính khử mạnh: Phản ứng đốt cháy hiđro sunfua trong không khí ………………………………………………………………………………………….. 2. Nêu hiện tượng và viết phương trình phản ứng xảy ra khi bảo quản lâu dài axit sunfuhiđric đựng trong bình bị hở nút đậy. * GV yêu cầu đại diện mỗi nhóm lên thuyết trình kết quả hoạt động của nhóm mình ở lượt cuối, các nhóm còn lại theo dõi nhóm bạn thuyết trình, so sánh với kết quả của nhóm mình để bổ sung, nhận xét khi cần thiết đồng thời tóm tắt nội dung vào 12
vở ghi và có thể tự đánh giá kết qủa nhóm mình sau khi giáo viên đưa ra kết luận về bài thuyết trình. d. Dự kiến sản phẩm của HS Ở ND 1: Đáp án đúng được bôi đen. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Tính chất vật lí của hiđro sunfua Hãy lựa chọn những từ, cụm từ dưới đây để mô tả đúng tính chất vật lí của hiđro sunfua 1. Chất lỏng 2. Chất khí 3. Chất rắn 4. Màu trắng 5. Màu đen 6. Không màu 7. Mùi trứng thối 8. Nhẹ hơn kk 9. Không mùi 10. Rất độc 11. Tốt cho sức khỏe 12. Hơi nặng hơn kk 13. Không độc 14. Hóa lỏng 15.Tan ít trong nước 16. Tan tốt trong nước ở 60oC. dH2S/kk = 34/29 ≈1,17. Do đó hiđro sunfua hơi nặng hơn không khí. Ở ND 2: PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 GÓC QUAN SÁT 1. Thí nghiệm nói về tính chất nào của hiđro sunfua? Hãy dự đoán sản phẩm khi đốt cháy hiđro sunfua trong không khí. Thí nghiệm nói về tính khử của hiđro sunfua. Khi đốt cháy hiđro sunfua trong không khí, sản phẩm là SO2, nếu dùng thiếu oxi, sản phẩm là lưu huỳnh. 2. Trong PTN, hiđro sunfua được điều chế từ những hóa chất nào? Viết PTHH của phản ứng? hiđro sunfua được điều chế bằng phản ứng hóa học của dd HCl với sắt (II) clorua. PTHH của phản ứng: FeS + 2HCl FeCl2 + H2S PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 GÓC PHÂN TÍCH 1. Dựa vào thành phần phân tử H2S và số oxi hóa của lưu huỳnh trong đó, hãy dự 13
đoán tính chất hóa học của hiđro sunfua? + Hiđro sunfua tan trong nước tạo thành dung dịch axit sunfuhiđric, là axit rất yếu (yếu hơn axit cacbonic). + Trong hợp chất H2S, nguyên tố lưu huỳnh có số oxi hóa thấp nhất là 2 nên nó thể hiện tính khử mạnh. 2. Hidrosunfua là khí độc hại gây ô nhiễm môi trường. Trong công nghiệp không điều chế khí này nhưng trong tự nhiên có nhiều nguồn sinh ra hi đro sunfua. Hãy cho biết vì sao trong công nghiệp không điều chế hiđro sunfua? Các nguồn sinh ra H2S nguồn nào là chủ yếu? Vì sao có nhiều nguồn sinh ra H 2S nhưng tại sao trên mặt đất khí này không tích tụ lại? C Trong tự nhiên, H2S có trong một số nước suối, trong khí núi lửa và bốc ra từ xác chết của người và động vật … PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 GÓC ÁP DỤNG 1. Hoàn thành các PTHH minh họa tính chất hóa học của hiđro sunfua: Tính axit yếu: H2S + NaOH NaHS + H2O; H2S + 2NaOH Na2S + 2H2O Pb(NO3)2 + H2S PbS↓ + 2HNO3 Tính khử mạnh: Phản ứng đốt cháy hiđro sunfua trong không khí 2 0 2 0 2 H 2 S + O 2 t0 2 H 2 O + 2 S 2 H 2 2S + 3 O0 2 t 2 H 2 O 0 2 + 2 +4S O 2 2. Nêu hiện tượng và viết phương trình phản ứng xảy ra khi bảo quản lâu dài axit sunfuhiđric đựng trong bình bị hở nút đậy. Xuất hiện vẩn đục màu vàng của lưu huỳnh Phương trình hóa học: 2H2S + O2 2H2O + 2S Dự kiến một số khó khăn vướng mắc của HS và giải pháp hỗ trợ Trong quá trình HS hoàn thành các phiếu học tập ở các góc, GV quan sát, nhắc nhở kịp thời những nhóm, những cá nhân chưa hoạt động tích cực đồng thời hỗ trợ khi học sinh gặp khó khăn. 14
Ở ND 2, HS có thể không trả lời được câu hỏi của GV khi hoàn thành phiếu số 1. Hiđro sunfua có hại như thế nào đối với sức khỏe của chúng ta? Làm thế nào để phòng tránh ngộ độc H2S? GV gợi ý để HS trả lời: + Tác hại: H2S có mùi trứng thối, dễ có thể nhận biết. H2S là khí gây ngạt vì chúng tước đoạt oxi rất mạnh; khi hít phải nạn nhân có thể bị ngạt, bị viêm màng kết do H2S tác động vào mắt, bị các bệnh về phổi vì hệ thống hô hấp bị kích thích mạnh do thiếu oxi, có thể gây thở gấp và ngừng thở. H2S ở nồng độ cao có thể gây tê liệt hô hấp và nạn nhân bị chết ngạt. + Phòng tránh: Vì mùi H2S rất dễ nhận ra (mùi trứng thối) nên dễ tránh. Không nên cố kéo dài thời gian làm việc ở những nơi phát sinh ra nhiều H2S. Ở phiếu học tập số 3, HS có thể không trả lời được câu hỏi: Hãy cho biết vì sao trong công nghiệp không điều chế hiđro sunfua? Vì sao có nhiều nguồn sinh ra H 2S và khí này nặng hơn không khí nhưng tại sao trên mặt đất khí này không tích tụ lại? GV gợi ý để HS trả lời: Trong công nghiệp người ta không điều chế hiđro sunfua vì khí này rất độc và có rất ít ứng dụng trong thực tiễn. Có nhiều nguồn phát sinh ra H2S như là xác động thực vật, cống rãnh, nhà máy... nhưng chúng ta không bị ngộ độc vì chúng ít tích tụ trong tự nhiên do H2S là một chất khử mạnh nó thể tác dụng với O2, SO2, H2SO4.. trong không khí, tác dụng với cation kim loại nặng trong cống rãnh nước thải tạo nên muối sunfua kim loại như FeS, PbS... kết tủa đen làm nước cống có màu đen. e. Đánh giá kết quả hoạt động Thông qua quan sát, GV đánh giá được mức độ tích cực hoạt động của các nhóm và của các HS. Thông qua việc theo dõi HS quan sát, phân tích hiện tượng TN, GV biết được kĩ năng phân tích hiện tượng TN của các em. Thông qua báo cáo, thảo luận, chia sẻ giữa các nhóm HS, GV đánh giá được khả năng diễn đạt của HS, cách góp ý, chia sẻ của HS với nhau, qua đó GV hướng dẫn, điều chỉnh khi cần thiết, đồng thời phát triển năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp cho HS. Thông qua thảo luận, báo cáo của HS và các nhóm, GV cũng đánh giá được mức độ hiểu bài của các em, đồng thời GV giúp HS chuẩn hóa và khắc sâu kiến thức. Kết thúc hoạt động, giáo viên yêu cầu HS tự đánh giá xem mình thu nhận được gì từ tiết học: đã học được gì, học như thế nào? Hoạt động 3: Luyện tập 15
a. Mục tiêu hoạt động Củng cố các kiến thức về tính chất vật lí, tính chất hóa học và trạng thái tự nhiên, phương pháp điều chế hiđro sunfua. Rèn kĩ năng viết PTHH và tính toán hóa học liên quan đến tính chất hóa học của hiđro sunfua. b. Nội dung hoạt động HS giải quyết các câu hỏi, bài tập sau: Câu 1: Hiđro sunfua (H2S) là chất có A. Tính axit mạnh. B. Tính oxi hóa mạnh. C. Vừa có tính axit, vừa có tính bazơ. D. Tính khử mạnh. Câu 2: Cho FeS tác dụng với dung dịch HCl, khí bay ra là A. H2S. B. Cl2. C. SO2. D. H2. Câu 3: Lưu huỳnh trong chất nào sau đây chỉ có tính khử? A. SO2. B. H2S. C. Na2S2O3. D. H2SO4. Câu 4: Cho phản ứng hoá học: H2S + 4Cl2 + 4H2O → H2SO4 + 8HCl. Vai trò của H2S trong phản ứng là A. Chất khử. B. Môi trường. C. Chất oxi hóa. D. Vừa oxi hóa, vừa khử. Câu 5: Dung dịch H2S không phản ứng với chất hoặc dung dịch nào sau đây ở điều kiện thường? A. khí O2. B. dung dịch CuSO4. C. dung dịch FeSO4. D. khí Cl2. Câu 6. (Bài tập 8 – SGK trang 139) Cho m gam hỗn hợp X gồm Fe và FeS tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 2,464 lít hỗn hợp khí Y (đktc). Cho hỗn hợp khí Y đi qua dung dịch Pb(NO3)2 (dư) thu được 23,9 gam kết tủa màu đen. a, Viết các PTHH của phản ứng xảy ra. b, Tính thể tích mỗi khí trong Y và m? c. Phương thức tổ chức hoạt động GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, GV sẽ gọi bất kì một HS trả lời và giải thích trước lớp từ bài số 1 đến bài số 5 rồi yêu cầu các HS khác nhận xét, giải thích. Bài tập 6, GV yêu cầu HS làm thảo luận nhóm để giải quyết. d. Dự kiến sản phẩm của HS Câu 1 2 3 4 5 16
Đáp án D A B A C Câu 6. 2,464 23,9 nY = = 0,11 mol, nPbS = = 0,1 mol 22,4 239 Fe + HCl → FeCl2 + H2 0,01 ← (0,110,1) FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S 0,1 ← 0,1 H2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + 2HNO3 0,1 ← 0,1 → VH2S = 0,1 . 22,4 = 2,24 lít; VH2 = 0,01 . 22,4 = 0,224 lít m = mFe + mFeS = 0,01. 56 + 0,1 . 88 = 9,36 g e. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động GV kiểm tra, đánh giá hoạt động của HS thông qua việc quan sát HS làm bài tập, việc ghi vở của HS và việc tổ chức cho HS thảo luận, báo cáo. Hoạt động 4: Vận dụng, tìm tòi mở rộng a. Mục tiêu hoạt động Giúp HS vận dụng kiến thức, kĩ năng trong bài để giải quyết các vấn đề thực tiễn, đồng thời chuẩn bị cho tiết học tự chọn và tiết ngoại khóa về các hợp chất của lưu huỳnh. b. Phương thức tổ chức hoạt động Lớp chia thành 3 nhóm, hướng dẫn HS về nhà ôn tập lại bài học, tìm hiểu qua thực tế hoặc qua tài liệu tham khảo (sách, báo, internet…) để giải quyết câu hỏi sau: * Lập sơ đồ tư duy hoặc vẽ poster mô tả kiến thức về hiđro sunfua. * Hãy tìm hiểu xem khí này có ảnh hưởng thế nào đến môi trường và chúng ta nên làm thế nào để hạn chế ô nhiễm môi trường bởi hiđro sunfua. B. LUYỆN TẬP: HỢP CHẤT CỦA LƯU HUỲNH Giới thiệu chung 17
Bài luyện tập: hợp chất của lưu huỳnh nhằm ôn tập, củng cố lại kiến thức cho HS các hợp chất quan trọng của lưu huỳnh: hiđro sunfua, lưu huỳnh đioxit, axit sunfuric. Bài giảng được thiết kế theo hướng: Tổ chức các hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực của học sinh. + Giáo viên tổ chức, định hướng các hoạt động học tập, còn học sinh thực hiện các nhiệm vụ do giáo viên chuyển giao một cách chủ động, tích cực, sáng tạo. + Giáo viên theo dõi quá trình thực hiện nhiệm vụ của học sinh, hỗ trợ kịp thời những khó khăn, vướng mắc từ đó giúp học sinh giải quyết vấn đề học tập một cách hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực của học sinh. Bài giảng thực hiện trong 1 tiết. (Dạy vào tiết tự chọn). Phương pháp và kỹ thuật dạy học được áp dụng trong bài: Kỹ thuật “công não” và phương pháp dạy học chia nhóm. I. Mục tiêu 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ : a. Kiến thức HS được ôn tập, củng cố kiến thức về tính chất hóa học cơ bản của các hợp chất của lưu huỳnh, hiểu được sự phụ thuộc những tính chất đó vào trạng thái số oxi hóa của nguyên tố lưu huỳnh trong hợp chất. b. Kỹ năng Giải được các bài tập định tính và định lượng về các hợp chất của lưu huỳnh. Giải thích được các hiện tượng thực tế liên quan đến tính chất của lưu huỳnh và các hợp chất của nó. c. Thái độ Say mê, hứng thứ học tập bộ môn. Có ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên. 2. Định hướng các năng lực cần hình thành và phát triển Năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực thuyết trình. Năng lực thực hành hóa học. Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học. 18
Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên tài liệu tham khảo. Các phiếu học tập, máy tính, máy chiếu. Phiếu ghi tên từng HS đặt trên bàn GV. 2. Học sinh Ôn tập lại toàn bộ kiến thức về chương oxi – lưu huỳnh, đặc biệt là hợp chất của lưu huỳnh. III. Thiết kế, tổ chức hoạt động học Hoạt động 1: Tình huống xuất phát a. Mục đích hoạt động: Huy động các kiến thức đã được học, kiến thức thực tế của HS về hợp chất của lưu huỳnh và tạo nhu cầu tiếp tục tìm hiểu kiến thức mới của HS. b. Nội dung hoạt động Khái quát nhanh những kiến thức đã học về các hợp chất của lưu huỳnh c. Phương thức tổ chức hoạt động GV áp dụng kỹ thuật “công não” bằng cách đặt câu hỏi: Cho biết số oxi hóa của lưu huỳnh trong các hợp chất và công thức các hợp chất tương ứng với các số oxi hóa đó? (HS lập tức trả lời được các hợp chất đó là: hiđro sunfua, lưu huỳnh đioxit, lưu huỳnh trioxit, axit sunfuric). Sau đó, GV bốc ba phiếu có ghi tên ba HS bất kỳ trên bàn GV, yêu cầu các em lên bảng viết nhanh trong vòng một phút tất cả những gì xuất hiện trong đầu có liên quan đến hợp chất GV yêu cầu (mỗi HS viết về một trong ba hợp chất: hiđro sunfua, lưu huỳnh đioxit, axit sunfuric. GV yêu cầu HS ở dưới lớp theo dõi kết quả của 3 bạn trên bảng rồi nhận xét. GV cho điểm dựa trên số lượng các câu trả lời đúng của HS. d. Dự kiến sản phẩm của HS HS có thể viết ra bất cứ cụm từ, tính chất, PTHH,… có liên quan đến ba hợp chất: Hiđro sunfua: Khí, không màu, mùi trứng thối, độc, tính khử mạnh, tính axit yếu,… Lưu huỳnh đioxit: Khí, không màu, mùi hắc, độc, tính oxi hóa, tính khử, oxit axit, … 19
Axit sunfuric: Chất lỏng, axit mạnh, oxi hóa mạnh, mưa axit, háo nước,… Dự kiến một số khó khăn vướng mắc của HS và giải pháp hỗ trợ Do gọi HS lên bảng theo hình thức bốc thăm nên có thể có HS lúng túng không viết được hoặc viết mất nhiều thời gian. Khi đó GV có thể đưa ra một số gợi ý giúp các em hoàn thành bài. Ví dụ như với hiđro sunfua: Em hãy nghĩ đến mùi đặc trung của nó, nó nặng hay nhẹ hơn so với không khí,…Với axit sunfuric: Hãy nghĩ đến trạng thái số oxi hóa của lưu huỳnh trong đó, thí nghiệm đường hóa than, … e. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động Thông qua hoạt động, GV biết được mức độ nắm vững lý thuyết của HS. Với các HS lên bảng, GV có thể nhận xét, đánh giá, cho điểm; với HS ở dưới lớp, qua quan sát GV có thể biết được mức độ hoạt động tích cực của các em khi tham gia vào nhận xét, bổ sung nội dung trả lời của các bạn trên bảng. GV dẫn dắt, giới thiệu nội dung bài luyện tập. (GV lưu ý HS: đặc biệt chú trọng ôn tập 3 hợp chất quan trọng đại diện cho 3 mức số oxi hóa của lưu huỳnh trong hợp chất, đó là hiđro sunfua, lưu huỳnh đioxit, axit sunfuric) Hoạt động 2: Hình thành kiến thức a. Mục tiêu hoạt động HS được củng cố lại kiến thức, giải thích tính chất hóa học cơ bản của các hợp chất của lưu huỳnh. Từ đó dự đoán được những chất khác có thể phản ứng được với chúng ngoài những chất đã học. b. Nội dung hoạt động ND 1: Ôn tập lại tính chất hóa học cơ bản của các hợp chất: hiđro sunfua, lưu huỳnh đioxit, axit sunfuric). ND 2: Dự đoán, xác định các chất có thể phản ứng được với các hợp chất trên. c. Phương thức tổ chức hoạt động ND 1: Ôn tập lại tính chất hóa học cơ bản của các hợp chất thông qua trò chơi: GV yêu cầu ba nhóm cử ra ba cặp lên bảng, một trong hai người của mỗi cặp sẽ ngồi quay lưng vào bảng. GV dán các từ khóa, người còn lại của cặp sẽ mô tả để bạn mình có thể đoán ra từ khóa. Mỗi nhóm sẽ phải mô tả và đoán ra bốn từ, mỗi cặp của mỗi nhóm chỉ diễn tả một từ, sau đó về vị trí nhóm để cặp khác trong nhóm mình lên tiếp tục chơi, làm tương tự cho đến từ cuối cùng. Nếu nhóm nào không đoán ra thì GV sẽ để cho hai nhóm còn lại đoán và cướp điểm. Điểm cuối cùng của mỗi nhóm sẽ được quy từ điểm của nhóm cao nhất ra 10. Các từ khóa: 20