Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Ứng dụng một số bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả đỡ bước một cho đội tuyển bóng chuyền học sinh Trường THPT Quỳ Hợp 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Ứng dụng một số bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả đỡ bước một cho đội tuyển bóng chuyền học sinh Trường THPT Quỳ Hợp 2" nhằm lựa chọn một số bài tập chuyên môn ứng dụng trong giảng dạy và huấn luyện nhằm giúp học sinh tiếp thu và hoàn thiện kỹ thuật đõ phát bóng trong thời gian ngắn nhất. Đồng thời bổ sung thêm tài liệu cho công tác của chúng tôi sau này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Ứng dụng một số bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả đỡ bước một cho đội tuyển bóng chuyền học sinh Trường THPT Quỳ Hợp 2

ĐẶT VẤN ĐỀ Thể dục thể thao (TDTT) là một hoạt động không thể thiếu trong đời sống xã hội, được coi như là món ăn tinh thần trong đời sống hàng ngày của mọi người. TDTT giúp con người có sức khỏe tốt, đặc biệt TDTT còn là phương tiện hoàn thiện con người một cách toàn diện nhất mà không một loại hình nghệ thuật nào có được. Nằm trong hệ thống các môn thể thao, bóng chuyền đã và đang được phát triển rộng khắp trên toàn thế giới và là môn thể thao chính thức thi đấu tại các kỳ đại hội Olimpic. Tập luyện bóng chuyền thường xuyên con người sẽ có được sự phát triển toàn diện các năng lực thể chất như sức nhanh, sức mạnh, sức bền, khéo léo, mềm dẻo và các phẩm chất ý chí khác như thông minh, sáng tạo dũng cảm… Những năm gần đây được sự quan tâm của Đảng, nhà nước và Ủy ban TDTT, bóng chuyền Việt Nam đã có bước tiến nhảy vọt. Bóng chuyền là một trong những môn thể thao mũi nhọn của thể thao Việt Nam tham gia vào các đại hội thể thao của khu vực và Châu lục. Đối với hệ thống giáo dục thể chất, bóng chuyền được coi như là một môn thể thao trọng điểm để rèn luyện thân thể, tăng cường sức khỏe cho mọi người để lao động, học tập tốt, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ngày nay, bóng chuyền thế giới biến dần theo xu hướng hiện đại hóa, các trận thi đấu diễn ra với nhịp độ cao, kỹ xảo luôn biến hóa. Đặc biệt ở các quốc gia có trình độ cao thường tuyển chọn và huấn luyện những vận động viên có chiều cao, thể lực tốt và sự điêu luyện về kỹ thuật cá nhân với chiến thuật biến hóa phong phú. Vì vậy, uy lực tấn công càng mạnh và đa dạng cho nên trong công tác huấn luyện giành cho phòng thủ được coi trọng một cách đáng kể. Qua nghiên cứu sự phát triển của bóng chuyền hiện đại cho thấy ở những nước có nền thể thao tiên tiến, những xu hướng mới trong bóng chuyền có những đặc điểm sau: - Xu hướng chuyên môn hóa cao từng vị trí. 1
- Xu hướng tăng cường tấn công hàng sau. - Nhảy phát bóng và nhảy chuyền. Do đó đòi hỏi vận động viên phải có trình độ kỹ thuật điêu luyện, chiến thuật phong phú, đa dạng, thể lực dồi dào và tâm lý vững chắc. Đây là vấn đề được nhiều người quan tâm và nghiên cứu. Bóng chuyền đặc trưng cho các môn thể thao có tính tập thể cao. Sự thành bại của một đội bóng phụ thuộc rất nhiều vào tinh thần đoàn kết gắn bó của toàn đội. Tuy nhiên để có thể hòa nhập cùng đội bóng thì bản thân vận động viên phải có trình độ kỹ - chiến thuật cá nhân và tư duy chiến thuật tốt. Hệ thống kỹ thuật bóng chuyền được chia làm hai loại: kỹ thuật tấn công và kỹ thuật phòng thủ. Kỹ thuật mà các vận động viên thường ngại hoặc ít tập là kỹ thuật đỡ phát bóng. Điều này dễ hiểu vì các bài tập chuyền một đỡ phát bòng thường đơn điệu, không gây hứng thú bằng các kỹ thuật khác. Vì muốn có được một pha tấn công hiệu quả thì trước hết phải có được quả chuyền một tốt. Không đáp ứng được điều kiện này các khâu tiếp theo như chuyền hai, tấn công sẽ không đạt được hiệu quả cao. Mặt khác theo xu hướng phát triển của bóng chuyền hiện đại hiệu quả của phát bóng sẽ tăng dần thêm. Thực tế đã khẳng định: tấn công và phòng thủ là hai mặt có tính đối kháng cao trong hoạt động thi đấu, đồng thời là động lực cho sự phát triển. Nếu tấn công mạnh tức là phòng thủ yếu, và ngược lại phòng thủ mạnh tức là tấn công yếu. Tấn công mạnh đòi hỏi phòng thủ càng phải phát triển ngày một cao mới có thể đáp ứng được sự phát triển của chiến thuật tấn công. Phát bóng là một dạng của chiến thuật tấn công. Ngày nay, xuất hiện nhiều các kỹ thuật phát bóng mới như: phát bóng mạnh, phát bóng bay, đặc biệt là nhảy phát với mục đích gây khó khăn cho đối phương trong việc thực hiện tổ chức tấn công. Điều này đòi hỏi trong đỡ phát bóng cần có nhưng thay đổi để phù hợp. Bóng chuyền được đưa vào giảng dạy trong trường từ khá sớm, ngay từ ngày có môn thể thao tự chọn và các kỳ hội khỏe phủ đổng. Ngày nay, trình độ của các vận động viên đội tuyển bóng chuyền Trường THPTQuỳ Hợp 2 đã phát triển một cách rất đáng mừng. Song bên cạnh những mặt mạnh thì còn nhiều khuyết điểm cần phải khắc phục đặc biệt là trong đỡ phát bóng. 2
Qua quan sát các trận thi đấu bóng chuyền của nam sinh Trường THPT Quỳ Hợp 2 chúng tôi thấy hiệu quả đỡ phát bóng của các em chưa đáp ứng được với thực tế thi đấu. Từ thực tế đó đòi hỏi phải có các bài tập hợp lý, gây được hứng thú cho người tập góp phần nâng cao hiệu quả chuyền một cho học sinh. Mặc dù vấn đề này đã được nhiêu chuyên gia trong ngành nghiên cứu và đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, để nghiên cứu sâu hơn về đỡ phát bóng cho đối tượng là học sinh nam đội tuyển bóng chuyền thì chưa có ai nghiên cứu. Chính vì những lý do trên cùng với mong muốn làm phong phú thêm nền khoa học nước nhà, làm phong phú thêm đời sống tinh thần thể chất cho học sinh , đồng thời làm phong phú thêm phương pháp, phương tiện giảng dạy môn bóng chuyền cho đội tuyển nam Trường THPT Quỳ Hợp 2 tôi mạnh dạn đi sâu nghiên cứu đề tài: “Ứng dụng một số bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả đỡ bước một cho đội tuyển bóng chuyền học sinh Trường THPT Quỳ Hợp 2 ” Mục tiêu: 1. Lựa chọn một số bài tập chuyên môn ứng dụng trong giảng dạy và huấn luyện nhằm giúp học sinh tiếp thu và hoàn thiện kỹ thuật đõ phát bóng trong thời gian ngắn nhất. Đồng thời bổ sung thêm tài liệu cho công tác của chúng tôi sau này. 2. Đánh giá được hiệu quả của một số bài tập đã lựa chọn. 3
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về GDTC trong trường học Đã từ lâu Đảng ta luôn coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Trong các nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng từ khóa III đến khóa IV, Đảng ta đều khẳng định tầm quan trọng của giáo dục đào tạo đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Đặc biệt, từ cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trước, khi đất nước ta tiến hành cải cách mở cửa và đổi mới về lĩnh vực kinh tế xã hội, trong tình hình đó ngành Giáo dục Đào tạo cũng đã kịp thời tiến hành nhiều đổi mới để phát triển. Nghị quyết Trung ương IV đã khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, giáo dục đào tạo là động lực thúc đẩy sự phát triển hạ tầng cơ sở xã hội. Đầu tư cho giáo dục là một hướng đầu tư cho sự phát triển xã hội”. Quan điểm đó của Đảng là những định hướng đúng đắn cho ngành giáo dục, là nguồn cổ vũ, động viên, khích lệ lớn lao đối với cán bộ giáo viên, học sinh, nổ lực phấn đấu giảng dạy và học tập tốt vì sự nghiệp giáo dục. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VII tháng 06 năm 1991 đã khẳng định: “… Công tác thể dục thể thao cần phải coi trọng nâng cao Giáo dục thể chất trong trường học”. Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII có ghi “Giáo dục thể chất trong các nhà trường là một bộ phận hữu cơ của mục tiêu giáo dục, đào tạo, đồng thời là một nội dung của giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ nhằm tạo nguồn tri thức mới có năng lực thể thao, có sức khỏe thích ứng với các điều kiện phức tạp và lao động cao. Đó là lớp người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức. Mục tiêu chiến lược này thể hiện rõ những yêu cầu mới bức bách về sức khỏe và thể lực của con người lao động mới trong nền kinh tế tri thức, nhằm phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. 2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi của đối tượng nghiên cứu. 4
2.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi 14 - 16. ở lứa tuổi này các em có những bước phát triển nhảy vọt về thể chất và tinh thần. Các em đang tách dần khỏi thời thơ ấu để chuyển sang giai đoạn trưởng thành. Do đó thời kỳ này là thời kỳ quá độ chuyển từ trẻ em sang người lớn. Trong giai đoạn này các phẩm chất mới về trí tuệ, tình cảm, ý chí ... ngày càng được hoàn thiện hơn. ở giai đoạn này tuyến sinh dục bắt đầu phát triển, phần nào cũng ảnh hưởng đến cá tính của các em. Đặc biệt hơn các em đã có tình cảm khác giới nên các nhà giáo dục cần giáo dục và uốn nắn để công việc đạt hiệu quả cao nhất. Đối với các em đã bắt đầu cố gắng muốn tự lập điều này có quan hệ đặc biệt đến sự phát triển thái độ có ý thức, đối với hoạt động của mình, nâng cao ý thức trách nhiệm, phát triển sự sáng tạo trong hoạt động. Vì vậy giáo dục định hướng đúng tính độc lập trong tư duy sẽ giúp các em phát triển theo chiều hướng tốt, hứng thú là tiền đề của sáng tạo, hứng thú đã xác định rõ rệt hơn. Hứng thú của các em rất năng động các em sẵn sàng đi vào lĩnh vực mình yêu thích. Việc giảng dạy TDTT cũng như các lĩnh vực và các em yêu thích, điều đó sẽ giúp các em tự giác tích cực trong tập luyện. Trí nhớ của các em cũng tăng lên rõ rệt, các thức ghi nhớ được cải tiến xuất hiện ghi nhớ cũng tăng cao, các em ghi nhớ có tính logic. Vì vậy giáo viên cần dạy cho học sinh ghi nhớ có chọn lọc. Thiếu niên rất nhạy cảm với sự đánh giá của người xung quanh mình. Do đó đôi khi chỉ 1 thành công ngẫu nhiên nhưng được mọi người chú ý cũng làm cho các em tự đánh giá quá cao về mình sinh ra tự kiêu, tự mãn. Ngược lại dù chỉ thất bại tạm thời nhưng bị mọi người chê cũng có thể gây cho các em tính tự ti, rụt rè nên sẽ ảnh hưởng không tốt đến các em. Vì vậy chúng ta cần phải uốn nắn hoặc nhắc nhở chỉ bảo định hướng, động viên khen thưởng các em thì việc giáo dục mới đạt kết quả cao. 2.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi 15 - 18. ở lứa tuổi này cơ thể các em phát triển nhanh nhưng chưa hoàn thiện, hệ thống các cơ quan trong cơ thể vẫn có nhiều biến đổi. - Hệ thần kinh: 5
Bộ não của các em đang thời kỳ hoàn chỉnh, tế bào thần kinh còn yếu, hoạt động thần kinh chưa ổn định, hưng phấn chiếm ưu thế. Trong học tập dễ tập trung tư tưởng nhưng nếu thời gian kéo dài, nội dung nghèo nàn, hình thức hoạt động đơn điệu thì thần kinh chóng mệt mỏi và dễ phân tán sự chú ý. Do hoạt động hệ thần kinh của các em chóng mệt mỏi nên dễ tiếp thu kiến thức, khi tiến hành giảng huấn luyện thì đòi hỏi nội dung, hình thức tập luyện phong phú, đa dạng và làm mẫu có trọng tâm, chính xác, đúng lúc. Ngoài ra cần tăng cường tập luyện thể thao cùng với hình thức vui chơi giải trí khác. - Hệ vận động: + Hệ xương: Xương của các em tuy đã cứng cáp song vẫn đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ về chiều dài, dày và biến đổi thành phần hoá học của xương (tăng hàm lượng canxi, potpo, magiê ...) tăng độ bền của xương, cơ quan tạo máu (tuỷ xương) nằm trong ống xương sụn bao bọc các lớp. Sụn đang đòi hỏi phải có điều kiện tốt để phát triển và hoàn thiện. Do đó giáo dục thể chất có tác dộng tốt đến sự phát triển của hệ xương nhưng phải chú ý đến tư thế, sự cân đối trong hoạt động để tránh sự phát triển sai lệch của xương và cong vẹo cột sống. Mổt khác không bắt các em mang vác quá nặng sẽ kìm hãm sự phát triển về chiều dài. + Hệ cơ: Phát triển chậm hơn so với hệ xương, các bắp thịu còn mảnh dẻ, hệ cơ ở tuổi này chủ yếu phát triển nhanh về chiều dài, còn tiết diện cơ phát triểưn chậm hơn nhưng đến tuổi 15 - 18 thì thiết diện co lại, phát triển nhanh hơn đặc biệt là các cơ co phát triển nhanh hơn cơ duỗi và cơ nhỏ. Do sự phát triển không đồng đều thiếu cân đối nên các em không phát triển được sức mạnh và chóng mệt mỏi. Vì vậy trong giáo dục thể chất cần chú ý tăng cường phát triển sức mạnh cơ bắp của các em bằng những bài tập có cường độ trung bình. - Hệ tuần hoàn: 6
Tim của các em đang từ tình trạng, phát triển chậm so với sự phát triển của các mạch máu. Do đó cơ năng hoạt động của tim còn chưa vững vàng, cơ năng điều tiết hoạt động của tim chưa ổn định, sức bóp yếu, hoạt động quá nhiều, quá căng thẳng dễ dẫn tới mệt mỏi. Tập thể dục thường xuyên sẽ làm tăng khả năng chịu đựng với khối lượng cao, nhưng chú ý trong thời gian tập luyện cần phải tuân thủ nguyên tắc tăng dần. - Hệ hô hấp: Phổi chưa phát triển đầy đủ, các ngăn buồng, túi phổi đang còn nhỏ, khi hoạt động tần số thở của các em tăng lên nhiều và chóng mệt mỏi, do đó cần phát triển toàn diện, đặc biệt chú ý phát triển các cơ bắp đồng thời dạy cho các em biết cách thở đúng, sâu như vậy cơ thể làm việc và hoạt động được lâu dài. - Hệ tiêu hoá: Phát triển khá tốt, hiệu quả hấp thụ các chất dinh dưỡng qua sườn tiêu hoá tương đối cao, VĐV ở giai đoạn này dễ bị giảm cân do chế độ chất dinh dưỡng và sinh hoạt. - Hệ bài tiết: Chịu sự tác động của các tuyến nội tiết phát triển nên cũng phát triển và có tác động tốt đối vói việc điều hoà thân nhiệt do tiêu hoá và bài tiết tốt nên các em có khả năng hồi phục nhanh. - Hệ sinh dục: Đã phát triển thể hiện những nét đặc trưng của giới tính rõ ràng, sự phát triển của hệ sinh dục ở lứa tuổi này sẽ làm thay đổi tâm lý của các em khi sử dụng các hình thức, phương pháp giáo dục. Do vậy giáo viên huấn luyện viên cần đặc biệt chú ý đến vấn đề này. 3. Xu thế hiện đại trong các môn bóng. Do thành tích thi đấu không đo đếm được, mà chỉ xác định theo chuẩn mực quy định mang tính quan sát chủ quan, nên sự phát triển của từng môn bóng chủ yếu bằng 7
phương pháp xây dựng mô hình VĐV tương ứng với nó và là mô hình của từng tuyến chơi. Có thể khái quát một số xu thế chính phát triển các môn bóng trong thời gian hiện nay là: - Sự phát triển nhanh mang tính phổ cập, làm cho thể thao trở thành bộ phận không thể thiếu trong đời sống văn hoá xã hội của con người hiện đại. - Trong công tác huấn luyện và thi đấu đặc biệt nâng cao lượng vận động tối đa, chú trọng các tố chất chuyên môn đặc thù, chuyên môn hoá từng cầu thủ, chú trọng các kỹ thuật sở trường của VĐV để thích ứng nhanh với nhịp độ thi đấu cao luôn biến đổi. - Toàn diện hoá lối chơi và chức năng của cầu thủ. Huấn luyện toàn diện các tuyến chơi trong giai đoạn thi đấu khác nhau, chú ý chức năng thi đấu của từng cầu thủ cùng với việc phối hợp nhuần nhuyễn với một lượng vận động ngày càng lớn, chất lượng cao hoạt động thi đấu của toàn đội. - Sự tri thức nghệ thuật hoá lối chơi và chức năng của các cầu thủ được đặc biệt quan tâm: VĐV phải nắm vững nhanh và chính xác diễn biến trận đấu cùng những tình huống phát triển của nó. Có suy nghĩ độc lập, sáng tạo ứng phó nhanh, linh hoạt phối hợp toàn đội một cách nhịp nhàng. Trong huấn luyện phải kết hợp chặt chẽ giữa trí tuệ bẩm sinh với tiếp thu, bổ xung hình thành nhanh các kỹ năng vận động, kinh nghiệm thi đấu của đội thông qua các cuộc thi đấu lớn … Nói tóm lại, xu thế phát triển của các môn bóng biểu hiện ở tính năng động và tích cực của từng đấu thủ, chất lượng hiệu quả của các hành động thi đấu của họ và uy tín phổ cập của từng môn bóng. 4. Xu hướng phát triển của Bóng chuyền hiện đại. Bóng chuyền xuất hiện đầu tiên ở Mĩ 1895, trải qua hơn 1 thế kỉ hình thành và phát triển Bóng chuyền đã không ngừng được thay đổi và có những bước phát triển vận động. Hiện nay, thi đấu bóng chuyền diễn ra quyết liệt với tốc độ nhanh, biến hoá 8
đa dạng đồng thời đã xuất hiện nhiều xu hướng mới trong huấn luyện và thi đấu. Có thể tóm tắt một số xu thế phát triển mới như sau: - Tuyển chọn VĐV có chiều cao về sức bật tốt. - Trong thi đấu, lấy tấn công làm chính về việc vận dụng kỹ chiến thuật linh hoạt, đa dạng và có hiệu quả như: Tấn công xa lưới, tận dụng tối đa chiều dài cũng như tâm cào, tầm xa trên lưới để tránh tay chặn đối phương, đặc biệt là tấn công từ hàng sau, đã và đang được nhiều VĐV tấn công bằng việc tạo ra uy lực phát bóng bằng nhảy phát gây khó khăn cho chuyền một tổ chức tấn công ảnh hưởng của đối phương và có thể giành điểm trực tiếp. - Xu thế nhảy chuyền hai cũng đang thực sự đem lại hiệu quả trong việc đánh lừa hàng chắn đối phương tạo điều kiện thuận lợi cho đồng đội tấn công dứt điểm. Cùng với sự phát triển của kỹ chiến thuật tấn công thì các kỹ chiến thuật phòng thủ cũng không ngừng được phát triển. Để cân bằng giữa tấn công và phòng thủ tăng tính hấp dẫn trong thi đấu Bóng chuyền người ta đã sử dụng các biện pháp. Sử dụng Libero chuyên môn hoá trong phòng thủ, giành nhiều thời gian cho huấn luyện phòng thủ ... Ở nước ta trong những năm gần đây Bóng chuyền đã được chú trọng và phát triển mạnh mẽ. Thông qua giải vô địch quốc gia hàng năm, giải vô địch Đông Nam Á, khu vực ... các đội bóng Việt Nam đã dần khẳng định trong làng thể thao quốc tế. Hàng năm đã có rất nhiều giải thi đấu (quốc tế) được tổ chức thông qua các giải tạo điều kiện cho các VĐV có nhiều cơ hội cọ sát, nâng cao trình độ chuyên môn. Đồng thời, là động lực thúc đẩy phong trào tập luyện bóng chuyền phát triển, là cơ hội phát hiện ra những nhân tài bóng chuyền cho đất nước. Bóng chuyền Việt Nam so với khu vực và quốc tế còn khá chênh lệch về trình độ chưa đáp ứng xu hướng phát triển của bóng chuyền hiện đại. Do vậy trong giai đoạn hiện nay cần thiết phải quan tâm tới công tác tuyển chọn và đào tạo VĐV trẻ tập chung huấn luyện kỹ chiến thuật thể lực chung và chuyên môn đồng thời tăng cường thi đấu giao lưu học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận với trình độ bóng chuyền hiện đại. 9
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG – NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu Học sinh nam khối 10 năm học 2021 - 2022 Trường THPT Quỳ Hợp 2. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả đỡ phát bóng trong hoạt động Bóng chuyền. 2.2. Nhiệm vụ 2: Nghiên cứu lựa chọn ứng dụng một số bài tập nhằm nâng cao hiệu quả đỡ phát bóng và hiệu quả của nó trong quá trình huấn luyện. 3. Phương pháp nghiên cứu Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 3.1. Phương pháp nghiên cứu và phân tích tài liệu Chúng tôi sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu trong quá trình nghiên cứu của đề tài nhằm mục đích nghiên cứu đặc điểm hoạt động và các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả đỡ phát bóng đối với vận động viên Bóng chuyền trong các tài liệu chuyên môn. Mặt khác, để có sức thuyết phục trong đề tài chúng tôi cũng đã tham khảo các bài tập được sử dụng trong công tác huấn luyện các môn thể thao khác để có thể chọn ra được những bài tập hợp lý nhất cho công tác huấn luyện đỡ phát bóng. 3.2. Phương pháp quan sát sư phạm Quan sát các trận thi đấu bóng chuyền của học sinh nam khối 10 để thu thập số liệu. Lập phiếu quan sát. 3.3. Phương pháp phỏng vấn toạ đàm Chúng tôi sử dụng phương pháp này trong quá trình nghiên cứu với mục đích là thu thập được các thông tin, những đánh giá khách quan, từ đó tìm hiểu việc sử dụng các bài tập, thời gian và phương pháp huấn luyện. 10
Chúng tôi đã trực tiếp trao đổi toạ đàm với các giáo viên, huấn luyện viên và các chuyên gia có kinh nghiệm theo những nội dung sau: - Những bài tập hợp lý nhất trong công tác huấn luyện đỡ phát bóng - Số buổi tập dành cho tập đỡ phát bóng trong một tuần huấn luyện - Thời gian mỗi buổi tập dành cho tập luyện đỡ phát bóng - Hình thức tập luyện Từ những kết quả của các cuộc trao đổi, toạ đàm chúng tôi đã lựa chọn được những bài tập ứng dụng trong quá trình giảng dạy. 3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Sử dụng phương pháp này trong quá trình nghiên cứu đề tài, chúng tôi nhằm mục đích kiểm nghiệm và đánh giá hiệu quả ứng dụng của các bài tập chúng tôi đã lưa chọn trong quá trình huấn luyện và giảng dạy. Quá trình thực nghiệm chúng tôi đã tiến hành ở lớp 10A2 năm học 2021 - 2022 trường THPT Quỳ Hợp 2 . Để đánh giá hiệu quả ứng dụng, chúng tôi sử dụng phép so sánh hiệu quả đỡ phát bóng của các học sinh nam đạt được trước và sau thực nghiệm. 3.5. Phương pháp toán học thống kê Để phân tích kết quả nghiên cứu chúng tôi sử dụng phương pháp toán học thống kê với những công thức đặc trưng mà chúng tôi quan tâm. So sánh hai tỷ lệ quan sát bằng Test X2 (Qi  Li ) 2 X 2  Li Trong đó: X2: So sánh 2 tỷ lệ quan sát Qi: Tần số quan sát Li: Tần số lý thuyết 4. Tổ chức nghiên cứu 4.1. Thời gian nghiên cứu. Đề tài này được tiến hành nghiên cứu từ tháng 12 / 2021 đến tháng 12 /2022 và được chia làm 3 giai đoạn. - Giai đoạn 1: Từ tháng 12/2021 đến tháng 01/2022 11
Lựa chọn đề tài, lập đề cương nghiên cứu. - Giai đoạn 2: Từ tháng 02/2022 đến tháng 06/2022 Tham khảo tài liệu có liên quan, thu thập các số liệu chuyên môn, tìm hiểu đặc điểm của hoạt động và các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả đỡ phát bóng. - Giai đoạn 3: Từ tháng 07/2022 đến tháng 12/2022 Sử dụng các phương pháp nghiên cứu để xử lý số liệu, phân tích đánh giá, viết và hoàn thiện đề tài. 4.2. Địa điểm nghiên cứu Sân tập Bóng chuyền trường Trường THPT Quỳ Hợp 2 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Giải quyết nhiệm vụ 1: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả đỡ phát bóng trong hoạt động Bóng chuyền. 1.1. Đặc điểm hoạt động của kỹ thuật đỡ phát bóng. Bóng chuyền là môn thể thao đặc trưng cho các môn thể thao hoạt động không có chu kỳ, các tình huống biến đổi phức tạp. Đặc biệt, tính bất ngờ của các tình huống làm cho VĐV phần lớn ở trạng thái bị động và phải xử lý những tình huống đó trong nhiều tư thế khó. Trong thi đấu, các VĐV luôn phải thực hiện nhiều các kỹ thuật khác nhau ở nhiều vị trí trên sân. Các VĐV luôn thực hiện các kỹ thuật như đập bóng, chắn bóng, yểm hộ và chuyền bóng. Các VĐV hàng sau thực hiện các kỹ thuật như phòng thủ, yểm hộ, chuyền bóng và đập bóng hàng sau. Những kỹ thuật này được thực hiện nhiều lần và bằng nhiều cách khác nhau trong điều kiện thi đấu. Bên cạnh đó VĐV còn phải thực hiện các ý đồ chiến thuật cá nhân, nhóm và toàn đội. Để thực hiện được các nhiệm vụ đó trong thời gian thi đấu tương đối dài đòi hỏi vận động viên bóng 12
chuyền phải có trình độ kỹ - chiến thuật điêu luyện, tâm lý vững vàng, thể lực sung mãn mới đáp ứng được tốt điều kiện thi đấu. Xuất phát từ thực tế đó đòi hỏi cần phải có một chương trình kế hoạch huấn luyện phù hợp với sự phát triển của bóng chuyền hiện đại. Đỡ phát bóng là một kỹ thuật quan trọng và được chia làm hai dạng tương đối độc lập với nhau nhưng cùng chung mục đích. Đỡ bóng, chuyền bóng: nhiệm vụ chính là đỡ bóng lên tới tay người chuyền hai. Như vậy, nhiệm vụ chiến thuật của đỡ phát bóng là đưa bóng lên cho đồng đội để tổ chức tấn công. Trong thực tế, để thực hiện tốt được nhiệm vụ đỡ phát bóng vận động viên bóng chuyền phải được trang bị nhiều kỹ thuật đỡ chuyền một. Để hiểu sâu hơn về từng dạng kỹ thuật đỡ chuyền một chúng tôi nghiên cứu từng kỹ thuật riêng biệt. 1.1.1. Kỹ thuật đỡ bóng thấp tay bằng hai tay Trong thi đấu bóng chuyền hiện đại, đỡ bóng thấp tay bằng hai tay là biện pháp chủ yếu để đỡ bước một nói chung và đỡ phát bóng nói riêng. Động tác di động tới đón bóng có thể dùng bước thường, bước chạy hoặc bước nhảy. Ở bước cuối cùng hai tay duỗi thẳng về trước, hai bàn tay khép chặt với nhau bằng cách ép chặt hai nắm tay với nhau. Hai chân ở tư thế trước sau hơi gập gối, trọng tâm cơ thể thấp, lưng hơi ngả về trước, hai tay đưa ra trước vuông góc với đường bóng bay tới để đón bóng. Khi bóng đến gần hai chân tham gia hoạt động vươn duỗi mạnh ở khớp gối, nâng cơ thể chếch về trước. Hai chân duỗi mạnh nhằm tạo tốc độ ban đầu cho tay, tay tham gia đáng bóng muộn hơn, tốc độ chuyển động của tay không đáng kể. VĐV dùng cánh tay để đánh bóng. Thời gian chạm bóng rất ngắn nên chuyển động đệm bóng theo tay có ý nghĩa rất quan trọng để điều chỉnh hướng bóng bay. Khi thực hiện kỹ thuật này hai chân gần như duỗi hết, còn hai tay vươn thẳng ra trước. 1.1.2. Kỹ thuật đỡ bóng cao tay bằng hai tay Khi đối phương tấn công sang, tốc độ bóng đi lớn hơn tốc độ bóng của đồng đội chuyền tới. Điều đó xác định đặc điểm của kỹ thuật đỡ bóng cao tay bằng hai tay. 13
Sau khi di chuyển, VĐV chiếm vị trí đón bóng ở tư thế chân trước, chân sau, mặt hướng đối diện với hướng bóng tới. Khi đưa bàn tay lên, bàn tay phải ngang tầm mặt, các ngón tay căng, kết hợp với động tác hoãn xung để giảm xung lực để đỡ những đường bóng có tốc độ cao. Động tác đẩy bóng đi theo cấu trúc chung nhưng biên độ hoạt động của chân, tay nhỏ, chuyển động đẩy bóng đi mạnh hơn độ vươn theo bóng ở mức độ tối thiểu. Khi đường bóng đến thấp, thẳng vào người hoặc sang cạnh thì VĐV có thể thực hiện động tác đỡ bóng tại chỗ hoặc sau khi di chuyển kết hợp với lăn ngã. 1.1.3. Kỹ thuật đỡ bóng thấp tay bằng một tay. Kỹ thuật này áp dụng để đỡ những quả bóng bay đến xa người sau khi di chuyển sang ngang hoặc lên trước ở tư thế khuỵu gối. Khi bóng bay đến, lòng bàn tay đưa về hướng bóng tới. Chỉ có bàn tay thực hiện động tác đánh bóng, chân không tham gia. Các ngón tay căng cứng, có thể đánh bóng bằng nắm đấm hoặc lòng bàn tay. Kiểu đỡ bóng này có thể thực hiện tại chỗ, sau khi di chuyển và ngã xuống trên đùi, lưng, ngực nếu bóng bay tới quá xa VĐV. Trong hoạt động thi đấu bóng chuyền việc ứng dụng các kỹ thuật đỡ phát bóng vào các tình huống là rất quan trọng. Tùy thuộc vào đường bóng phát sang của đối phương, tùy thuộc vào vị trí của vận động viên thực hiện đỡ chuyền một và tùy thuộc vào ý đồ chiến thuật của toàn đội để có thể ứng dụng các kỹ thuật khác nhau. Vì thế trong quá trình đỡ phát bóng cần phải có tư thế và góc độ tay khác nhau so cho phù hợp với đường bóng đến đảm bảo nguyên lý yếu lĩnh kỹ thuật mới có thể thực hiện được đỡ phát bóng trong mọi tình huống bóng. Để so sánh mức độ sử dụng và hiệu quả thực hiện các kỹ thuật đỡ phát bóng chúng tôi đã tiến hành quan sát và thống kê 10 trận thi đấu bóng chuyền của đội bóng chuyền học sinh nam Trường THPT Quỳ Hợp 2 và thu được kết quả như sau: Bảng 1: Mức độ sử dụng và hiệu quả và hiệu quả thực hiện các kỹ thuật đỡ phát bóng. 14
Số lần thực Tỷ lệ Số lần thực Tỷ lệ Số trận Kỹ thuật hiện (%) hiện tốt (%) Thấp tay bằng 2 tay 1502 81 852 56,7 10 Cao tay bằng 2 tay 254 14 125 0,49 Thấp tay bằng 1 tay 56 3 6 0,1 Các kỹ thuật khác 42 2 4 0,09 Σ 1854 100 987 0,49 0,09 0,1 56,7 Thấp tay bằng 2 tay Cao tay bằng 2 tay Thấp tay bằng 1 tay Các kỹ thuật khác BIỂU ĐỒ SO SÁNH TỶ LỆ MỨC ĐỘ KỸ THUẬT PHÁT ĐỠ BÓNG Chúng ta thấy đội bóng chuyền học sinh nam Trường THPT Quỳ Hợp 2 sử dụng kỹ thuật đỡ bóng thấp tay bằng hai tay là chủ yếu (chiếm 81%), kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay, đỡ bóng thấp tay bằng một tay và các kỹ thuật khác chiếm tỷ lệ rất ít. Mặt khác, hiệu quả thực hiện các kỹ thuật trong đỡ phát bóng rất kém. Từ đó cần có các biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả đỡ phát bóng cho các sinh viên. 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả đỡ phát bóng 1.2.1. Ảnh hưởng của yếu tố kỹ thuật. Kỹ thuật chơi là tổng hợp các động tác chuyên môn cần thiết cho VĐV bóng chuyền để đạt được thành tích cao trong thi đấu. Trong mỗi giai đoạn phát triển, kỹ thuật là phương tiện quan trọng để tiến hành thi đấu thể thao, tạo điều kiện giải quyết 15
các nhiệm vụ chiến thuật cụ thể trong các tình huống thi đấu khác nhau trong khuôn khổ của luật quy định. Để giải quyết các tình huống chớp nhoáng xảy ra trong quá trình thi đấu, VĐV bóng chuyền phải nắm vững các loại kỹ thuật và sử dụng chúng có hiệu quả. Nếu kỹ thuật chưa đạt đến kỹ năng, kỹ xảo thì việc thực hiện các kỹ thuật, đặc biệt là kỹ thuật chuyền một đỡ phát sẽ có nhiều hạn chế. Xu hướng của bóng chuyền hiện đại trong phát bóng là phát bóng mạnh gây khó khăn đến tối đa cho đối phương. Cho nên việc nắm chắc các kỹ thuật đỡ chuyền một càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Trình độ của VĐV bóng chuyền cao hay thấp biểu hiện ở trình độ kỹ năng động tác. Khi trình độ kỹ thuật thấp thì kỹ năng vận động được thể hiện khi thực hiện động tác phải tập trung chú ý vào thành phần động tác, việc thực hiện động tác chưa ổn định. Nếu thực hiện nhiều lần động tác sẽ trở thành phản xạ có điều kiện thực hiện ở khả năng tự động hóa. Lúc đó kỹ năng đã thành kỹ xảo, biểu hiện chính của kỷ xảo vận động là sự điều khiển một cách tự động hóa đối với động tác, không cần sự tập trung chú ý cao độ trong hiệu quả đỡ phát đạt mức tinh tế nhất. Sự điều khiển tự động hóa đối với những động tác là một đặc điểm rất có ý nghĩa của kỹ xảo vận động. Nó giúp cho việc thực hiện động tác mà không cần sự kiểm tra thường xuyên của ý thức, các chi tiết của động tác được giảm nhẹ, chức năng của cơ chế cấp cao về điều khiển động tác cho phép chuyển sự chú ý và tư duy tập trung vào kết quả. Như vậy, tự động hóa làm mở rộng khả năng sử dụng các động tác đã có và nâng cao hiệu quả của chúng. Trên thực tế cho thấy,VĐV khó có thể đạt được thành tích cao nếu họ luôn tập trung ý thức vào các chi tiết, hành vi chiến thuật của mình. Khi đã được hình thành kỹ xảo vận động tính liên tục của các động tác được thể hiện ở tính nhẹ nhàng, liên kết và hình thành tính nhịp điệu, bền vững của động tác. Sự hình thành một kỹ xảo hoàn thiện có liên quan đến các tri giác chuyên môn về động tác và về môi trường xung quanh như cảm giác với bóng, cảm giác không gian. 16
Để hiểu sâu sắc hơn nữa về sự ảnh hưởng của yếu tố kỹ thuật tới hiệu quả đỡ phát bóng chúng tôi tìm hiểu thêm về cơ chế hình thành kỹ thuật. Qua thực tế chứng minh, các kỹ năng, kỹ xảo vận động hình thành theo quy luật tự nhiên nhất định. Nếu nắm bắt được quy luật đó sẽ tạo ra được khả năng xây dựng có ý thức và có hiệu quả trong tập luyện và thi đấu. Cơ sở để tạo nên hành vi có ý thức của con người là cơ chế phản xạ có điều kiện. Hệ thống chức năng là cơ cấu chức năng được hình thành nhanh chóng để thống nhất hoạt động của hệ thống trong cơ thể theo ý thức nhất định. Điều kiện quan trọng trong hoạt động của hệ thống chức năng này là “sự truyền ngược lại” liên tục những thông tin về diễn biến của kết quả hoạt động. Hệ thống chức năng xuất hiện khi xảy ra tổ hợp kích thích cảm giác sự phân tích truyền ngược lại trong vỏ đại não đến cơ quan thực hiện. 1.2.2. Các yếu tố về thể lực. Huấn luyện thể lực là một trong những nội dung quan trọng của quá trình huấn luyện bóng chuyền, nhằm phát triển cơ thể, hoàn thiện các tố chất và năng lực vận động của vận động viên để trên cơ sở đó tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động thi đấu. Như chúng ta đã biết, thi đấu bất cứ môn thể thao nào VĐV đều phải thực hiện các kỹ thuật khác nhau trong thời gian tương đối dài. Do vậy càng về cuối hiệp đấu, trận đấu thể lực của các vận động viên càng giảm sút. Việc này sẻ là bất lợi cho cả một đội bóng vì khi mà trình độ kỹ, chiến thuật tâm lý, kinh nghiệm thi đấu ngang nhau thì đội duy trì được thể lực lâu hơn trận sẽ là đội thắng cuộc. Một điều rất dễ nhìn thấy ở các đội bóng khi thể lực giảm sút là việc thực hiện các kỹ thuật sẽ không còn chuẩn xác, nó có ảnh hưởng tới chiến thuật của toàn đội. Qua quan sát của các trận đấu của các đội bóng chúng tôi thấy: ở các hiệp đấu đầu (hiệp 1,2) khi thể lực còn sung mãn việc thực hiện đỡ phát bóng rất chuẩn xác và mang màu sắc chiến thuật cao. Thể hiện ở độ chuẩn xác và ổn định của từng cá nhân. Các hiệp đấu sau thể lực giảm, việc thực hiện đỡ phát bóng chỉ như là cố gắng đỡ bóng mà không còn sự sáng tao. 17
Vì những lý do trên đòi hỏi VĐV bóng chuyền phải có một nền thể lực toàn diện. Đối với việc thực hiện đỡ phát bóng thì khả năng phán đoán phản ứng và di chuyển nhanh chóng đóng vai trò quan trọng. Muốn di chuyển nhanh thì phải kết hợp tốt được giữa yếu tố sức nhanh chuyên môn và sự khéo léo mềm dẻo. Để phán đoán được tốt thì phải đánh giá được đúng các tình huống thi đấu cụ thể. 1.2.3. Các yếu tố tâm lý. Bóng chuyền là một trong những môn thể thao đầy hưng phấn sôi nổi. Nhịp độ thi đấu rất cao, thời gian kéo dài, sự căng thẳng của thi đấu đối kháng, sự chuẩn bị hoạt động ứng phó trong thời gian rất ngắn, tính hiệu quả của từng động tác và trách nhiệm của mỗi hành động, ngoài ra sự có mặt của đông đảo khán giả với sự cuồng nhiệt cao độ đã gây ra những cảm xúc mạnh và đa dạng đã là những yếu tố ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực tới với VĐV. Trạng thái cảm xúc của VĐV Bóng chuyền ở mọi thời điểm luôn có sự thay đổi tùy thuộc vào tiến trình trận đấu, nhiều lúc dẫn tình trạng bị kích động hoặc thờ ơ hoàn toàn. Ngay trong thời gian bắt đầu trận đấu trạng thái tâm lý bắt đầu xuất hiện, nó thể hiện ở việc thực hiện đỡ phát bóng không chuẩn xác hoặc bị hỏng. Dần dần vận động viên sẽ tự điều chỉnh được nhưng đến gần cuối hiệp thì trạng thái tâm lý lại xuất hiện. Ở giai đoạn này VĐV thường sợ đánh bóng bị hỏng, rụt rè, ít VĐV thực hiện được tính hiệu quả. Mặt khác, Bóng chuyền là môn thể thao tập thể, thành tích thi đấu tạo nên bằng những cố gắng tất cả các thành viên trong đội. Nhiệm vụ và hoạt động của mỗi thành viên trong đội phải theo đúng chức năng của mình nhưng phải phù hợp với nhiệm vụ chung của toàn đội. Vì vậy, các VĐV bóng chuyền cần phải có những phẩm chất đạo đức của VĐV như sự giúp đỡ lẫn nhau, tình thương yêu đồng đội và tinh thần tập thể. Như vậy, trong thi đấu bóng chuyền có thể xuất hiện rất nhiều yếu tố tâm lý và nó chi phối lớn đến việc thực hiện các kỹ thuật đặc biệt là trong thực hiện chuyền một đỡ phát 18
Qua việc nghiên cứu về 3 yếu tố kỹ thuật, thể lực và tâm lý chúng tôi rút ra kết luận như sau: Yếu tố kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả đỡ phát bóng, yếu tố thể lực giúp cho vận động viên thực hiện tốt các kỹ thuật trong thời gian dài, nâng cao độ ổn định của từng kỹ thuật. Yếu tố tâm lý giúp cho VĐV mạnh dạn, sáng tạo, tăng hưng phấn trong thi đấu và đặc biệt là giúp giáo dục phẩm chất ý chí của VĐV. 1.2.4. Nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả đỡ phát bóng của vận động viên bóng chuyền Chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn các thầy giáo dạy môn Bóng chuyền , Giáo viên dạy thể dục của trường THPT 1/5 ,THPT Quỳ Hợp 3. Kết quả được trình bày ở bảng 2. Bảng 2: Kết quả phỏng vấn và mức độ ưu tiên của các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu qủa đỡ phát bóng. TT Kết quả phỏng vấn Số người Kết quả được hỏi phỏng vấn Số người Tỷ lệ Các yếu tố ảnh hưởng tán thành (%) 1 Các yếu tố kỹ thuật 20 20 100 2 Khả năng phán doán phản ứng nhanh 20 20 100 3 Các yếu tố thể lực - Sức nhanh chuyên môn 20 20 100 - Sức bền chuyên môn 17 85 - Sức mạnh chuyên môn 18 90 - Khả năng phối hợp vận động 20 100 4 Các yếu tố tâm lý - T/c trận đấu, hiệp đấu 20 16 80 - Đối phương 14 60 - Trọng tài, khán giả 8 40 Dựa vào bảng kết quả phỏng vấn, tổng hợp những ý kiến đánh giá của các chuyên gia Bóng chuyền, chúng tôi đã lựa chọn những yếu tố được các nhà chuyên 19
môn tán thành từ 80% trở lên. Qua đó chúng tôi thấy có 4 yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến khả năng đỡ phát bóng của các VĐV Bóng chuyền là: - Kỹ thuật tốt. - Khả năng phán đoán phản ứng nhanh. - Thể lực gồm: + Sức nhanh chuyên môn. + Sức mạnh chuyên môn. + Sức bền chuyên môn + Khả năng phối hợp vận động. - Tâm lý gồm: tính chất trận đấu, hiệp đấu. Bốn yếu tố này là cơ sở, tiền đề cho việc tìm ra các bài tập ứng dụng trong quá trình huấn luyện một cách tốt nhất. 2. Giải quyết nhiệm vụ 2 Nghiên cứu lựa chọn ứng dụng một số bài tập nhằm nâng cao hiệu quả đỡ phát bóng và hiệu quả của nó trong quá trình huấn luyện. 2.1. Các căn cứ để lựa chọn bài tập Căn cứ vào cấu trúc kỹ thuật động tác (như đã phân tích ở nhiệm vụ 1), căn cứ vào các tố chất chuyên môn đòi hỏi và trình độ hiện tại của sinh viên để chúng tôi lựa chọn các bài tập. Theo xu thế phát triển của Bóng chuyền hiện đại, ngày nay Bóng chuyền trên thế giới đã phát triển rất phong phú về lối đánh, trình độ thể thao của các vận động viên đã đạt tới mức độ điêu luyện. Chính vì thế mà việc đào tạo VĐV là một công việc rất quan trọng, phức tạp, đòi hỏi các huấn luyện viên phải nắm vững được các đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi và trình độ chuyên môn của các VĐV. Từ đó để xây dựng và đề ra các phương pháp huấn luyện, nguyên tắc huấn luyện phù hợp và có hiệu quả. Bóng chuyền là môn thể thao mang tính đồng đội rất cao. Điều này đòi hỏi VĐV Bóng chuyền phải có đầy đủ các tố chất vận động, kỹ thuật hoàn hảo, khả năng phối hợp vận động và tư duy chiến thuật cao. Ngoài ra còn phải có lòng dũng cảm, tự tin, bình tĩnh, sáng tạo, xử lý các tình huống. 20