Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng một số hình thức hoạt động trải nghiệm để giảng dạy các tiết Thực hành ngoại khoá GDCD lớp 10 THPT

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nhằm mục đích cung cấp một số cơ sở lí luận về đổi mới phương pháp dạy học, kỉ thuật dạy học cho việc vận dụng các hình thức trải nghiệm để giảng dạy một số tiết thực hành ngoại khóa GDCD lớp 10. Đồng thời cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm thông qua bài học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng một số hình thức hoạt động trải nghiệm để giảng dạy các tiết Thực hành ngoại khoá GDCD lớp 10 THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “VẬN DỤNG MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ĐỂ GIẢNG DẠY CÁC TIẾT THỰC HÀNH NGOẠI KHÓA GDCD 10’’ MÔN: GIÁO DỤC CÔNG DÂN 1
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “VẬN DỤNG MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ĐỂ GIẢNG DẠY CÁC TIẾT THỰC HÀNH NGOẠI KHÓA GDCD 10’’ MÔN: GIÁO DỤC CÔNG DÂN 2
MỤC LỤC MỤC LỤC TT NỘI DUNG TRANG PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1 Lí do chọn đề tài 1 2 Mục đích của đề tài 2 3 Tính mới, hiệu quả của đề tài 2 4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2 5 Phương pháp nghiên cứu 2 6 Cấu trúc đề tài 2 PHẦN II PHẦN NỘI DUNG 3 1 Cơ sở lí luận 3 1.1 Những vấn đề lí luận chung về hoạt động trải nghiệm 3 1.2 Các hình thức hoạt động trải nghiệm trong chương trình THPT 3 1.3 Các phẩm chất, năng lực được hình thành qua hoạt 3 động trải nghiệm 2 Cơ sở thực tiễn 4 2.1 Thực trạng vận dụng các hình thức dạy học trải nghiệm 4 cho học sinh THPT hiện nay 2.2 Thực trạng dạy học trải nghiệm môn GDCD tại trường 6 3 Quy trình và kế hoạch tổ chức trải nghiệm 9 3.1 Quy trình thực hiện hoạt động trải nghiệm 9 3.2 Kế hoạch thực hiện 10 3.3 Kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm một số tiết Thực hành ngoại 10 khóa GDCD lớp 10 4 Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các tiết thực 14 3
hành ngoại khóa GDCD lớp 10 THPT 4.1 Tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng hình thức tham quan, dã ngoại 14 Tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng hình thức giao lưu, học tập 18 4.2 4.3 Tổ chức trải nghiệm bằng hình thức lao động công ích 21 4.4 Tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng hình thức tổ chức 24 cuộc thi 5 Thực nghiệm sư phạm 30 5.1 Kế hoạch thực nghiệm 30 5.2 Mục tiêu chủ đề 30 5.3 Tổ chức thực nghiệm 30 6 Kết quả thực nghiệm 44 7 Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội của sáng kiến 45 7.1 Hiệu quả kinh tế 45 7.2 Hiệu quả xã hội 46 PHẦN 3 PHẦN KẾT LUẬN 47 1 Kết luận 47 2 Kiến nghị 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO 48 PHỤ LỤC 4
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Từ đầy đủ 1 THNK Thực hành ngoại khóa 2 GDCD Giáo dục công dân 3 HĐTN Hoạt động trải nghiệm 4 THPT Trung học phổ thông 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 HTX Hợp tác xã 8 TP Tác phẩm 5
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục Việt Nam đang chuyển dần từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận hình thành và phát triển năng lực, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Nghị quyết số 29-NQ/TW(2013) của Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) nêu rõ: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Theo dự thảo đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau 2018 đã nêu: “Hoạt động trải nghiệm” (HĐTN) bản chất là những hoạt động giáo dục (HĐGD) nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kĩ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại. Nội dung của HĐTN được thiết kế theo hướng tích hợp thành nhiều lĩnh vực, môn học thành các chủ điểm mang tính chất mở. Hình thức và phương pháp đa dạng và phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về thời gian, qui mô, đối tượng và số lượng....để học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm. Trung bình môn GDCD 10 chỉ 1tiết/tuần và theo phân phối chương trình trong 35 tiết của một năm học các em được học 4 đến 5 tiết “Thực hành ngoại khóa” (THNK). Điều đó cho thấy tầm quan trọng của vấn đề này trong kế hoạch dạy học ở trường phổ thông. Đặc biệt, ở các tiết THNK trong chương trình GDCD THPT, nội dung của các tiết thực hành ngoại khóa gắn liền chặt chẽ với thực tiễn của cuộc sống, của địa phương, do đó việc tổ chức các HĐTN trong các tiết THNK môn GDCD là rất cần thiết. Việc tổ chức các HĐTN giúp HS nắm bắt được các vấn đề thực tiễn một cách tốt nhất, HS được tham gia những hoạt động phong phú, đa dạng mà phương pháp truyền thống sẽ không có được. Vì vậy, GV cần phải có hướng đi phù hợp, nếu không HS không thích học, hiệu quả giáo dục sẽ không cao và không đạt được mục tiêu đề ra của bài học. Bản thân GV khi tiếp cận các tiết “Thực hành ngoại khóa” GDCD 10 cũng cảm thấy lúng túng. GV đã dạy thử ở một số lớp với nhiều cách dạy khác nhau và nhờ các GV trong nhóm đến dự giờ, góp ý kiến, bổ sung và rút kinh nghiệm cho bài dạy hoàn thiện hơn. Cuối cùng đã tìm ra hướng đi phù hợp đó là tổ chức cho các em các HĐTN, tiết học đã tạo ra được nhiều hứng thú cho các em và đạt được nhiều hiệu quả cao. Nhận thức được tầm quan trọng của HĐTN trong các tiết “Thực hành ngoại khóa” tôi đã chọ đề tài: “Vận dụng một số hình thức hoạt động trải nghiệm để giảng dạy các tiết Thực hành ngoại khoá GDCD lớp 10 THPT”. Đây là một số 1
kinh nghiệm của bản thân đang bước đầu thực hiện, vì vậy sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong được sự giúp đỡ từ bạn bè, đồng nghiệp. 2. Mục đích của đề tài Đề tài nhằm mục đích cung cấp một số cơ sở lí luận về đổi mới phương pháp dạy học, kỉ thuật dạy học cho việc vận dụng các hình thức trải nghiệm để giảng dạy một số tiết thực hành ngoại khóa GDCD lớp 10. Đồng thời cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm thông qua bài học. 3. Tính mới, hiệu quả của đề tài. Đề tài này lần đầu tiên được áp dụng tại trường THPT Đông Hiếu. Tên đề tài có thể không mới hoặc đã có những tác giả đã từng khai thác, nhưng vấn đề tôi nêu ra đây hoàn toàn những kinh nghiệm, tâm huyết mà bản thân tôi đã đúc kết trong quá trình giảng dạy tại đơn vị của mình. Nội dung đề tài mà GV hướng dẫn đều xuất phát và gắn liền với không gian sống, học tập của các em. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu một số tiết thực hành ngoại khóa GDCD lớp 10 - Thực nghiệm tại trường THPT Đông Hiếu, thị xã Thái Hòa - Thời gian thực hiện: Từ năm học 2019 – 2020 đến năm học 2020 - 2021 5. Phương pháp nghiên cứu - Khảo sát, thống kê, điều tra - Phân tích, tổng hợp, quy nạp - Thực nghiệm sư phạm Sau khi xây dựng đề cương, được sự góp ý của đồng nghiệp, giáo viên tiến hành thực nghiệm bằng việc áp dụng cách thức tổ chức hoạt động dạy học gắn với trải nghiệm thực tế tại hợp tác xã Công nghệ cao Nông Thịnh và trải nghiệm lao động cho học sinh lớp 10 tại trường. Bước đầu thu hoạch được kết quả rất tốt, các em rất thích thú khi được tham gia hoạt động này. 6. Cấu trúc đề tài: Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận, nội dung của đề tài - Cơ sở lý luận và thực tiễn - Quy trình và kế hoạch tổ chức trải nghiệm - Cách thức tổ chức các hình thức trải nghiệm để giảng dạy một số tiết thực hành ngoại khoa GDCD lớp 10 THPT - Thực nghiệm sư phạm 2
PHẦN II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận 1.1. Những vấn đề lí luận chung về hoạt động trải nghiệm Thời gian qua, các nhà giáo dục và nghiên cứu về giáo dục rất quan tâm đến học tập thông qua trải nghiệm, nhằm chuyển đổi hình thức dạy học từ chú trọng đến cung cấp tri thức cho người học sang dạy học phát triển năng lực. Tổ chức HĐTN đã trở thành xu hướng tất yếu trong môn học và môn GDCD cũng không ngoại lệ. Để thực hiện tốt vai trò của mình, mỗi GV GDCD phải tích cực vận dụng phương pháp dạy học mới, đa dạng hóa các hình thức tổ chức, tạo điều kiện để HS phát huy khả năng sáng tạo trong quá trình học tập, hình thành và phát triển các năng lực cá nhân. HĐTN trong trường trung học phổ thông có hình thức tổ chức đa dạng, phong phú. Cùng một chủ đề, một nội dung giáo dục nhưng hoạt động trải nghiệm sáng tạo có thể tổ chức theo nhiều hình thức hoạt động khác nhau, tùy theo lứa tuổi và nhu cầu của học sinh, tùy theo điều kiện cụ thể của từng lớp, từng trường, từng địa phương. Nhờ các hình thức tổ chức đa dạng, phong phú mà việc giáo dục học sinh được thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, nhẹ nhàng, hấp dẫn, không gò bó và khô cứng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Tóm lại, HĐTN là hoạt động mà người dạy tổ chức, điều kiển, hỗ trợ quá trình nhận thức của người học bằng cách đưa họ thực hiện các hoạt động tương tác với đối tượng học tập để chiếm lĩnh tri thức, hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực chung và năng lực đặc thù. 1.2. Các hình thức hoạt động trải nghiêm trong chương trình THPT Hoạt động trải nghiệm được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động công ích, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,…), thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội,… Mỗi hình thức hoạt động trên đều mang ý nghĩa giáo dục nhất định. 1.3. Các phẩm chất, năng lực được hình thành qua hoạt động trải nghiệm 1.3.1. Các phẩm chất được hình thành qua hoạt động trải nghiệm - Trách nhiệm: Xây dựng được các hình ảnh cá nhân khỏe mạnh về cả thể chất và tinh thần; Có ý thức trách nhiệm trong học tập và rèn luyện; Chủ động, tich cực tham gia và vận động người khác tham gia lao động công ích, tham gia các hoạt động tuyên truyền. chăm sóc, bảo vệ thiên nhiên... 3
- Trung thực: Tự tin trình bày, chia sẻ quan điểm cá nhân trước mọi người trong quá trình hoạt động và cuộc sống; Thành thật với bản thân; sẵn sàng đấu tranh bảo vệ lẽ phải... - Chăm chỉ: Ý thức hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao; Luôn tìm kiếm sách báo, tư liệu và các nguồn khác nhau để mở rộng hiểu biết và thực hiện các nhiệm vụ được giao; Tham gia công việc trong gia đình, lao động sản xuất theo yêu cầu thực tế phù hợp với khả năng và điều kiện của bản thân... - Nhân ái: Thể hiện sự quan tâm chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần không chỉ cho bản thân, người thân mà còn cho cả cộng đồng; Tích cực, chủ động vận động người khác tham gia phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi bạo lực, hành vi phi đạo đức, hành vi thiếu ý thức - Yêu nước: Rung cảm và thể hiện thái độ yêu thương, niền tự hào đối với cảnh quan thiên nhiên, di tích, truyền thống của địa phương, đất nước...; Thể hiện tái độ kính trọng, biết ơn người lao động, người có công với nước; Tích cực chủ động vận động người khác tham gia bảo vệ thiên nhiên, phát huy các giá trị văn hóa của quê hương, đất nước ... 1.3.2. Các năng lực được hình thành thông qua hoạt động trải nghiệm - Năng lực tự chủ: Chủ động, tích cực tham gia các hoạt động ở lớp, ở trường, cộng đồng. Phân tích được điểm mạnh và điểm yếu của bản thân và biết tự điều chỉnh bản thân, vận dụng được hiểu biết về quyền và nhu cầu chính đáng của cá nhân để tự bảo vệ mình. - Năng lực giao tiếp và hợp tác: Giúp HS xác định được mục đích giao tiếp và hợp tác, nội dung giao tiếp phù hợp mục đích giao tiếp và nội dung hợp tác. Sử dụng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ phù hợp với mục đích, nội dung và ngữ cảnh giao tiếp, biết điều chỉnh giọng nói phù hợp với mục đích giao tiếp. - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: HS phân tích được tình huống nẩy sinh vấn đề, hình thành những câu hỏi có tính khám phá cái mới trong vấn đề. Thực hiện được giải pháp giải quyết vấn đề và nhận ra sự phù hợp hay không phù hợp của giải pháp thực hiện.. Chỉ ra được những ý tưởng khác lạ trong cuộc sống xung quanh và thể hiện được sự hứng thú bền vững đối với các hoạt động khám phá trong lĩnh vực nhất định, đưa ra được một số ý tưởng mới, độc đáo đối với bản thân và người xung quanh. Ngoài ra còn một số năng lực khác 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng vận dụng các hình thức dạy học trải nghiệm cho học sinh tại trường THPT hiện nay 4
Những năm gần đây, HĐTN được nhà trường tổ chức thường xuyên trong năm học và trong các kỳ nghỉ hè nhằm đưa HS đến gần với thực tiễn cuộc sống. Mỗi chuyến trải nghiệm sẽ giúp cho các em có được những bài học vô cùng sinh động và phong phú để thêm yêu cuộc sống và giúp ích cho công việc học tập. Ở trường THPT, HĐTN diễn ra khá phong phú và đa dạng dưới nhiều hình thúc tổ chức khác nhau. Đa số tổ chức HĐTN ngoài giờ học chính khóa, với việc lên kế hoạch, lịch trình và nội dung hoạt động cụ thể. Nhờ vậy, mỗi chuyến trải nghiệm diễn ra hiệu quả, nhanh gọn. Trước đây, để cho chức HĐTN cho HS là việc làm rất khó khăn đối với nhà trường vì liên quan đến yếu tố kinh phí, thời lượng, lực lượng. Những năm gần đây, nhờ sự linh hoạt nhà trường đã kết hợp với hội phụ huynh tổ chức các chuyến trải nghiệm gắn với đặc thù của địa phương, nhằm đưa HS về với những giá trị thực tiễn ngay trên mảnh đất mà các em đang sống. Nhờ đó, mỗi chuyến trải nghiệm đã mang lại kết quả thiết thực, bổ ích. Trong hoạt động trải nghiệm thì trải nghiệm truyền thống được trường GV ưu tiên tổ chức. Trước đây, nhà trường hay tổ chức đưa HS đến các di tích lịch sử xa địa bàn (Truông bồn, Đền quả sơn..) để tham quan, học tập, nhưng hiện nay, trải nghiệm truyền thống gắn với trải nghiệm tại chỗ sẽ giúp các hoạt động sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn. Nhờ đó, trường đã lên lịch cho HS trải nghiệm ngay tại các di tích ở địa phương (Làng Vạc, Khu di tích Bác Hồ tại Đông Hiếu), hoặc tổ chức trải nghiệm chiến dịch theo chủ đề tại trường học, qua đó góp phần giáo dục lịch sử địa phương và nhân lên niềm tự hào dân tộc, giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho học sinh. Với mục đích giúp các em có những hoạt động trải nghiệm thú vị và mang lại những bài học bổ ích, nhà trường đã không ngần ngại tổ chức các hoạt động ngoại khóa đưa các em đến với các trang trại chăn nuôi, các khu liên liệp hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn để các em được quan sát, tìm hiểu và thu hoạch những tri thức từ những chuyến đi. Ngoài ra, nhà trường còn tổ chức cho HS trải nghiệm tìm hiểu các món ăn truyền thống của dân tộc cũng như những đặc sản của địa phương. Tổ chức cho HS tìm hiểu các ẩm thực ở địa phương, tập làm bánh chưng, bánh tét, mứt, tổ chúc thi hát dân ca ví dặm, văn hóa dân gian... bằng nhiều hình thức tổ chức, thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp. Từ đó, các em học sinh hiểu sâu hơn về văn hóa ẩm thực, tự hào hơn về truyền thống quê hương mình. Mặc dù nhà trường rất tạo điều kiện cho GV, nhưng nhìn chung GV rất ngại vận dụng tổ chức cho HS học tập bằng các hình thức trải nghiệm hoặc trong quá trình tổ chức GV chỉ vận dụng được một số hình thức đơn giản phù hợp kinh phí của nhà trường, địa điểm. Để khách quan tôi đã tiến hành khảo sát việc vận dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy của 58 giáo viên ở trường THPT Đông Hiếu, thị xã Thái Hòa. Kết quả như sau: 5
* Kết quả khảo sát: TT Nội dung Số Tỷ lệ lượng % 1 Việc vận dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy - Rất cần thiết 31 53% - Cần thiết 24 41% - Không cần thiết 3 6% 2. Thầy cô đã vận dụng được những hình thức trải nghiệm khi - Tổ chức chuyên đề 40 69% - Tổ chức thường ngày 18 31% 3 Thầy cô đã vận dụng được những hình thức trải nghiệm? - Hoạt động nhóm 12 22% - Giao lưu, học hỏi 11 19% - Tham quan, dã ngoại 9 16% - Cá nhân 10 17% - Tổ chức trò chơi 12 22% - Ý kiến khác.... 2 4% 4 Việc vận dụng những hình thức trải nghiệm đem lại hiệu quả - Rất hiệu quả 20 34% - Hiệu quả 35 60% - Không hiệu quả 3 6% Nhận xét: Mặc dù, các GV đều cho rằng việc dạy học trải nghiệm lầ rất cần * thiết, mang lại hiệu quả cao, nhưng GV chỉ tổ chức dạy học trải nghiệm trong việc tổ chức các chuyên đề, dạy minh họa. Khi tiến hành tổ chức dạy học trải nghiệm, giáo viên cũng gặp nhiều khó khăn như năng lực học sinh không đồng đều, kinh phí eo hẹp, thời gian tổ chức ít.... 2.2. Thực trạng dạy học trải nghiệm môn GDCD tại trường THPT 2.2.1. Thuận lợi Bộ môn GDCD ở trường THPT có vai trò quan trọng trong việc cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản về kinh tế, chính trị, pháp luật và đạo đức, góp 6
phầm bồi dưỡng lòng yêu nước, hiểu biết về tình hình kinh tế, chính trị, hình thành phát triển nhân cách, đạo đức, yêu lao động...cho HS. Về phía nhà trường: Tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện tốt các hình thức tổ chức dạy học theo phương pháp mới; các thiết bị dạy học ngày càng được đầu tư; phòng máy được tăng thêm. Về phía GV bộ môn: Trong những năm gần đây, 100% GV bộ môn GDCD đều tích cực đổi mới PPDH nhằm phát huy năng lực và phẩm chất của người học. Trường THPT Đông Hiếu nhờ sự quan tâm, hỗ trợ từ ban giám hiệu, nhóm đã kết hợp với nhóm Lịch sử, Địa lí, sinh học tổ chức cho HS tham gia một số buổi trải nghiệm tham quan các di tích lịch sử, các hợp tác xã trên địa bàn. Ngoài ra, nhóm GDCD cũng tổ chức được một số hoạt động trải nghiệm ngay tại trường lao động công ích, hoạt động chiến dịch tuyên truyền phòng chống đại dịch Covid - 19, hoạt động tuyên truyền.... Với mục đích giúp các em có những hoạt động trải nghiệm thú vị và mang lại những bài học bổ ích. Về phía HS: Đa số HS của trường con em thuần nông ngoan, ý thức kỉ luật tốt, ham học hỏi rất thuận lợi cho GV tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Về đối tượng trải nghiệm: Đối tượng trải nghiêm cho HS ở địa phương rất phong phú và đa dạng, lại gần trường. Nên rất thuận lợi cho HS trải nghiệm thực tế. GV có thể tổ chức cho HS trải nghiệm tham quan các khu di tích lịch sử Bác Hồ tại xã Đông Hiếu, khu di tích lịch sử làng Vạc, ...trải nghiệm tại các nông trại trên địa bàn xã Nghĩa Thuận và trải nghiệm lao động, tuyên truyền các chiến dịch ngay tại trường học của mình. 2.2.2. Khó khăn Hoạt động trải nghiệm môn GDCD vẫn còn găp những khó khăn và bất cập. Kiến thức bộ môn GDCD nặng về lí thuyết nên học sinh không hứng thú với môn học này. Khó khăn về thời gian tổ chức, việc xây dựng kế hoạch, chương tình dạy học hiện nay khá kín về thời lượng. Bên cạnh đó, phải kể đến không gian địa lí, thông thường các khu di tích, hợp tác xã, đối tượng trải nghiệm thường khá xa trường, nên việc HĐTN gặp rất nhiều khó khăn. Để đạt được mục đích, yêu cầu và hiểu quả của HĐTN phải đổi mới phương pháp giáo dục, mỗi nhà trường cần đưa ra chương trình, kế hoạch giảng dạy phù hợp. Khi xây dựng chương trình cần chú ý đến hoạt động này, cần tổ chức sắp xếp hợp lí và hiệu quả, làm tốt công tác phối hợp với hội cha mẹ học sinh, đoàn thanh niên và các địa phương trong khi tổ chức. Đặc biệt, trong quá trình thực hiện đề tài bản thân GV cũng đã tiến hành khảo sát việc vận dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy ở các trường trên địa bàn Thị xã Thái Hòa (gồm: Trường THPT Đông Hiếu, THPT Thái Hòa, THPT Tây Hiếu. Tổng 3 trường gốm 9 giáo viên). Kết quả như sau: 7
TT Nội dung Số Tỷ lệ lượng % 1 Việc vận dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy - Rất cần thiết 5 56% - Cần thiét 4 54% - Không cần thiết 0 2. Thầy cô đã vận dụng được những hình thức trải nghiệm khi - Tổ chức chuyên đề 3 34% - Tổ chức thường ngày 6 66% 3 Thầy cô đã vận dụng được những hình thức trải nghiệm: - Hoạt động nhóm 1 11% - Giao lưu, học hỏi 2 22% - Tham quan, dã ngoại 2 22% - Cá nhân 1 11% - Tổ chức trò chơi 2 22% - Ý kiến khác.... 1 11% 4 Việc vận dụng những hình thức trải nghiệm đem lại hiệu quả - Rất hiệu quả 4 54% - Hiệu quả 5 56% - Không hiệu quả 0 * Nhận xét: Mặc dù các trường còn gặp khó khăn nhất định, nhưng các giáo viên trên địa bàn rất quan tâm đầu tư cho phương pháp dạy học mới. Qua bảng trên thấy rằng, việc vận dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy là rất cần thiết, nhằm khắc phục những khó khăn, bất cập và việc vận dụng hình thức trải nghiệm vào giảng dạy sẽ khắc phục được lối truyền thu kiến thức một cách máy móc, thụ động, học sinh sẽ tích cực và chủ động hơn trong hoạt động học tập. Đặc biệt trong tiết thực hành ngoại khóa, tài liệu không có, nội dung gắn liền với những vấn đề thực tiễn trong đời sống, việc áp dụng các hình thức trải nghiệm vào giảng dạy là rất cần thiết. Chính vì thế, bản thân tôi trong quá trình giảng luôn trăn trở làm thế nào để vận dụng các hình thức này vào quá trình giảng dạy để đem lại hiệu quả thiết thực nhất cho học sinh. 8
3. Quy trình và kế hoạch tổ chức trải nghiệm 3.1. Quy trình thực hiện hoạt động trải nghiệm Để dạy học trải nghiệm ở môn GDCD có hiệu quả GV cần lựa chọn và phải chuẩn bị về nội dung, hình thức, cách thức, cần xác định thời gian và địa chỉ tổ chức cho phù hợp. Đồng thời GV phải biết vận dụng nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học, đánh giá, theo dõi kết quả hoạt động trải nghiệm của HS bằng nhiều hình thức khác nhau. Vì vậy, trong quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn GDCD nói chung và các tiết THNK nói riêng cần thực hiện các bước sạu: - Bước 1: Lập hế hoạch trải nghiệm: Công việc này thường thực hiện vào đầu năm học hoặc đầu học kì. Căn cứ vào mục tiêu môn học, nội dung SGK, PPCT, ưu thế của địa phương, nhu cầu, hứng thú của HS mà GV xác định chủ đề trải nghiệm cho phù hợp với đối tượng và khả năng nhận thức. - Bước 2: Thiết kế hoạt động trải nghiệm (Xác định chủ đề, mục tiêu, địa điểm, thời gian, công tác chuẩn bị và các hoạt động). - Bước 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm. Đây là việc biến ý tưởng trên văn bản, giáo án thành hiện thực, nhằm kiểm nghiệm tính hiệu quả và khả thi của kế hoạch trải nghiệm do GV đề xuất. Để thực hiện thành công buổi trải nghiệm cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa GV trực tiếp phụ trách với HS và lực lượng tham gia hỗ trợ (ban chủ nhiệm hợp tác xã, ban lao động, y tế...). Trước khi tiến hành hoạt động trải nghiệm, giáo viên cần nêu rõ nhiệm vụ học tập cho HS và hướng dẫn HS hoàn thành nhiệm vụ theo kịch bản đã chuẩn bị trước. - Bước 4: Đánh giá hoạt động trải nghiệm. Đây là cơ sở để rút ra bài học kinh nghiệm cho lần hoạt động sau. Để hoạt động trải nghiệm đạt hiểu quả, học sinh tích cực, hứng thú trong học tập, GV cần lưu ý như sau: Đối với của giáo viên Trước buổi trải nghiệm một tuần, GV cần liên liên hệ các lực lượng tham gia hỗ trợ, trình bày mục đích của mình, đề xuất được tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình triển khai hoạt động trải nghiệm...Ví dụ trong tiết PPCT 09: Tìm hiểu về sự đổi mới của quê hương. Tôi đã cho HS trải nghiệm tham quan, hoc tập mô hình kinh tế Hợp tác xã công nghệ cao Nông Thịnh, GV phải mời được ban chủ nhiệm hợp tác xã để các HS phỏng vấn, học tập kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp. Giao nhiệm vụ cho HS: GV nêu rõ nhiệm vụ, phân nhóm cụ thể. Thường sĩ số lớp học 37 đến 42 học sinh, giáo viên chia thành 4 nhóm, đặt tên nhóm, chú ý cân bằng giữa các nhóm về giới tính, năng lực và đặc biệt là các hạt nhân nổi bật. GV yêu cầu thời gian hoàn thành, công bố địa điểm, thời gian dự kiến báo cáo sản 9
phẩm. Để thực hiện hiểu quả các nhiệm vụ, GV cần chỉ ra các phương tiện mà các em phải chuẩn bị. Về phía GV chuẩn bị nội dung câu hỏi bài thu hoạch, phiếu điều tra... sau khi kết thúc học tập. Hướng dẫn cho HS nhiệm vụ học tập: theo dõi các em trong quá trình hoạt động nhằm điều chỉnh kỹ năng hoạt động nhóm, kỹ năng thu thập và xử lí thông tin, xây dựng đề cương thực hiện sản phẩm, xem xét giúp đỡ, chỉnh sửa cho các em viết bài thu hoạch để sản phẩm có chất lượng và hiệu quả. Thực hiện nhiệm vụ đánh giá: Đây là khâu thẩm định sản phẩm của các em. Thông qua đó, GV đưa ra những nhận xét về các phương diện kiến thức, kĩ năng và năng lực của HS trong quá trình trải nghiệm. Đối với học sinh Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. Các em phải trải nghiệm trong thực tiễn bằng nhiều hình thức khác nhau (tham quan, học tập, lao động công ích, giao lưu học hỏi...), thu thập thông tin từ nhiều kênh (đời sống, sách vở, báo chí, intent..) kết hợp với kinh nghiệm của bản thân để giải quyết nhiệm vụ được giao. Thông qua quá trình hoạt động, các em được rèn luyện nhiều kỹ năng cơ bản như kĩ năng quan sát, kỹ năng hợp tác, kỹ năng thuyết trình...., từ đó HS sẽ tự đánh giá được các năng lực, kiến thức của bản thân và bạn mình thu thập được sau khi kết thúc hoạt động. 3.2. Kế hoạch thực hiện Theo PPCT môn GDCD lớp 10 năm học 2020 – 2021, tiết THNK bao gồm 4 tiết. Nhưng trong quá trình thực nghiệm, tôi tổ chức cho các em học tập theo hình thức trải nghiệm 2 tiết (PPCT 09 và PPCT 19), còn 2 tiết (PPCT 28, PPCT 35) xin phép được tiến hành nghiên cứu và thể nghiệm ở năm sau. Dưới đây là chủ đề và thời gian thể nghiệm các tiết THNK trong chương trình GDCD 10 theo hình thức trải nghiệm. TT PPCT Chủ đề Thời gian thực hiện 1 9 Tìm hiểu về sự đổi mới của quê hương. Tháng 10 năm 2020 2 19 Tình yêu lao động Tháng 1 năm 2021 3.3. Kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm một số tiết: Thực hành ngoại khóa GDCD lớp 10 Với tiết PPCT 09: Tìm hiểu về sự đổi mới của quê hương, GV đã tiến hành vận dụng hình thức trải nghiệm tham quan, dã ngoại và hoạt động giao lưu để tổ chức giảng dạy. Dưới đây là kế hoạch cụ thể 10
TT Bước 1: GV thiết kế, chuẩn bị hoạt động dạy học tham quan, và giao lưu học tập + Học sinh có điều kiện quan sát trực quan sinh động về các sự vật, hiện tượng Mục tiêu + HS thấy được tầm quan trọng và hiểu quả của việc áp dụng công nghệ cao trong sản xuất nông ngiệp. + Giúp HS được thư giãn, vui chơi, giải trí lành mạnh sau những giờ học căng thẳng. Thứ + Bước đầu GV định hướng nghề nghiệp trong nhất tương lai cho HS. + Đồng thời, thông qua hoạt động giao lưu HS quảng bá được hình ảnh du lịch nông nghiệp hiện đại cho địa phương. + Tham quan tổng thể hệ thống nông trại. Nội dung + Phỏng vấn các chuyên gia về kỉ thuật chăm sóc. + Trải nghiệm tập làm công nhân chăm sóc. + Ngày 17 tháng 10 năm 2020 + 14h50 phút HS tập trung điểm danh tại cổng trường, sau đó cả lớp cùng di chuyển đến HTX công nghệ cao Nông Thịnh. Thời gian + 15h học sinh có mặt tại HTX công nghệ cao Nông Thứ Thịnh để học tập trải nghiệm, 16h kết thúc buổi học. hai Địa điểm + HTX công nghệ cao Nông Thịnh, Địa chỉ: Xóm 8, xã Nghĩa Thuận, Thị Xã Thái Hòa, Nghệ An (cách trường khoảng 1km) Đối tượng tham + Toàn bộ cơ sở vật chất phục vụ chăm sóc, bảo quan, học tập quản của hợp tác xã, cây trồng.... Xây dựng kế hoạch + Phê duyệt kế hoạch với ban chuyên môn, nhóm Thứ và phê duyệt kế chuyên môn. ba hoạch tham quan Chuẩn bị về cơ sở + HS chuẩn bị giấy, bút, máy ghi âm, máy chụp vật chất hình. Chuẩn bị phương + HS tự túc về phương tiện, nước uống, tư trang, 11
tiện khẩu trang, găng tay... Gv phổ biến kế - HS dựa vào nhiệm vụ, phân công công việc và Thứ hoạch, chuẩn bị các phương tiện cần thiết cho hoạt động, tư nghiên cứu tìm hiểu trước các vấn đề liên quan đến đối tượng tham quan. Bước 2: GV tiến hành tổ chức thực hiện hoạt động tham quan và giao lưu học tập - GV kết hợp với ban chủ nhiệm hợp tác xã giới thiệu về chương trình tham quan, học tập + HS Tham quan tổng quan toàn bộ hợp tác xã. + Phỏng vấn các chuyên gia về kỉ thuật chăm sóc .... + HS trải nghiệm tập làm công nhân trong nông trại. + Kết thúc buổi tham quan, học tập GV giao HS câu hỏi viết bài thu hoạch. - Để HS hoàn thành tốt nhiệm vụ GV và HS cần Phổ biến chương + GV phổ biến kế hoạch, nội dung tham qua một cách cụ thể trình tham + HS (nhóm trưởng) dựa vào nhiệm vụ, phân công công việc Thứ quan, học và chuẩn bị các phương tiện cần thiết cho hoạt động, nghiên nhất tập cứu tìm hiểu trước các vấn đề liên quan đến đối tượng tham quan. - Những yêu cầu quan trọng của HS trong buổi tham quan, học tập tại HTX công nghệ cao Nông Thịnh. HS thực + Cần ghi chép số liệu, tài liệu một cách đầy đủ. hành các + Phải có ý thức giữ gìn trật tự, giữ gìn bảo vệ các công cụ, nhiệm vụ hiện vật trong nông trại. Thứ mà GV yêu hai cầu + Không được tự ý bỏ đoàn, nhóm đi nơi khác. + Không bẻ, nhổ cây trồng và đập phá các hệ thống máy móc, phương tiện của hợp tác xã. + Mọi việc nảy sinh phải thông qua người điều hành đồng ý mới thực hiện. + Phải có bài thu hoạch sau khi tham quan trải nghiệm. + Những cá nhân tự ý làm trái những quy định thì phải tự chịu trách nhiệm và hình phạt của GV, của nhà trường. Bước 3: Đánh giá, tổng kết kết quả của HS sau khi tham gia hoạt động tham quan 12
và giao lưu, học hỏi GV tiến hành - GV tiến hành tổng kết, đánh giá buổi trải nghiệm Thứ tổng kết + Ưu điểm: nhất + Hạn chế: Thứ HS trình bày - HS trình bày kết quả thu được sau chuyến tham quan: hai kết quả thu Chụp được các hình ảnh được sau - HS viết báo cáo, bài thu hoạch. chuyến tham quan, HS viết báo cáo, bài thu hoạch PPCT 19: Tình yêu lao động, GV đã tiến hành vận dụng hình thức trải nghiệm lao động công ích và tổ chức cuộc thi để tổ chức giảng dạy. Dưới đây là kế hoạch cụ thể Bước 1: Xác định chủ đề, địa điểm, nội dung lao động công ích Chủ đề lao động + Lao động tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp Thứ tại trường học. nhất Địa điểm + Tổ chức lao động ngay trong khuôn viên nhà trường Thời gian, lớp + Thời gian lao động 60 phút. tiến hành + Tuần 19, lớp thực nghiệm: 10C8. Thứ Nội dung tiết học + Lao động vệ sinh sau lớp học dãy nhà 3 tầng của hai trường. + Trồng, chăm sóc vườn hoa, cây cảnh của trường. + Tập làm nhiếp ảnh gia, họa sỹ, nhà thơ để vẽ, viết với chủ đề: “Đẹp khi lao động”. Bước 2: Chuẩn bị Thứ - GV xây dụng kế hoạch: nhất Hoàn thiện về + Xin ý kiến ban giám hiệu. mặt hành chính, + Phối hợp, liên hệ với GVCN, nhân viên y tế và GV pháp lí phụ trách công tác vệ sinh trường học. Thứ Chuẩn bị phương + HS tự chuẩn bị găng tay, đồ bảo hộ lao động. 13
hai tiện, công cụ + Cuốc, xẻng, vét, dao, kéo lớp trưởng liên hệ GV phụ trách công tác vệ sinh trường học mượn cho lớp. Thứ Tổ chức cho HS Tổ chức cho HS đăng kí: HS đăng kí thông qua lớp ba đăng kí và hướng trưởng. dẫn công tác tự chuẩn bị Bước 3: Tổ chức, hướng dẫn thực hiện - GV tổ chức, hướng dẫn cho HS thực hiện lao động. + GV giới thiệu quy trình thực hiện lao động. GV tổ chức và + GV quán triệt tinh thần lao động: Tự giác, trách hướng dẫn cho nhiêm, hiệu quả. HS thực hiện GV cùng lớp trưởng quan sát, hướng dẫn quá trình lao động. Cuối buổi GV nhận xét, đánh giá nững ưu điểm, tồn tại trong quá trình lao động. - Hoặc phát động cho HS sáng tác thơ, văn, vẽ tranh về chủ đề lao động. - Hướng dẫn cho HS viết báo cáo và bài thu hoạch. 4. Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các tiết thực hành ngoại khóa GDCD lớp 10 THPT 4.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm bằng hình thức tham quan, dã ngoại 4.1.1. Hoạt động tham quan, dã ngoại Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với học sinh. Mục đích của tham quan là để các em được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức, tiếp xúc với các di tích lịch sử, văn hóa, công trình, nhà máy... ở nơi xa các em sinh sống, học tập, giúp các em được những kinh nghiệm thực tế, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em. Hay nói cách khác, tham quan cách thức GV tổ chức cho HS trực tiếp thâm nhập, tiếp xúc, trải nghiệm trong môi trường tự nhiên và xã hội theo chủ đề nhất định, từ đó rút ra những bài học cần thiết, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục của hoạt động trải nghiệm. 4.1.2. Cách thức tiến hành hoạt động tham quan, dã ngoại Bước 1: GV thiết kế, chuẩn bị hoạt động dạy học tham quan, dã ngoại - Thứ nhất, xác định rõ mục tiêu, yêu cầu, nội dung hoạt động tham quan. 14
- Thứ hai, đến địa điểm tham quan nghiên cứu cụ thể về địa điểm và đối tượng tham quan; liên hệ với cac đơn vi liên quan chuẩn bị phối hợp trong tổ chưc tham quan. - Thứ ba, xây dựng kế hoạch hoạt động tham quan, học tập gồm lập kế hoạch và phê duyệt kế hoạch tham quan, chuẩn bị về cơ sở vật chât, phương tiện... GV giao nhiệm vụ hoạt động cho HS thực hiện trong quá trình tham quan. - Thứ tư, GV phổ biến kế hoạch, HS dựa vào nhiệm vụ, phân công công việc và chuẩn bị các phương tiện cần thiết cho hoạt động, nghiên cứu tìm hiểu trước các vấn đề liên quan đến đối tượng tham quan. Bước 2: GV tiến hành tổ chức thực hiện hoạt động tham quan, dã ngoại - Thứ nhất, GV phổ biến chương trình tham quan, các nội dung, yêu cầu tham quan cho HS; định hướng nội dung, vấn đề thu hoạch sau hoạt động tham quan. - Thứ hai, HS thực hành các nhiệm vụ mà GV yêu cầu. Ở bước này GV có thể đặt ra những câu hỏi và những nhiệm cụ thể giúp HS tập trung chú ý và tích cực suy nghĩ về những nội dung chủ yếu có quan hệ trực tiếp với đề tài tham quan. Yêu cầu HS thực hiện nghiêm túc nội dung, duy trì kỉ luật tham quan. Bước 3: Đánh giá, tổng kết kết quả của HS sau khi tham gia hoạt động tham quan, dã ngoại. Thứ nhất, HS trình bày kết quả thu được sau chuyến tham quan, HS viết báo cáo, bài thu hoạch. Thứ hai, GV tiến hành tổng kết, đánh giá, khuyến khích các hoạt động tham gia của HS. 4.1.3. Ví dụ minh họa : Ở tiết PPCT 09, chủ đề: Tìm hiểu về sự đổi mới của quê hương, GV có thể tổ chức cho HS hoạt động trải nghiệm thông qua hình thức tham quan, dã ngoại. GV tiến hành theo trình tự sau: I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Học sinh có điều kiện quan sát trực quan sinh động về các sự vật, hiện tượng; biết được tầm quan trọng của việc áp dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp; giúp HS được thư giãn, vui chơi, giải trí lành mạnh sau những giờ học căng thẳng; bước đầu GV định hướng nghề nghiệp trong tương lai cho HS. 2. Kĩ năng: HS hoàn thành được phiếu điều tra; Phân biệt được sản xuất công nghệ hiện đại 4.0 với sản xuất theo kiểu truyền thống. 3. Thái độ: Tích cực sản xuất của cải vật chất; Ủng hộ, học hỏi cái mới để năng cao hiệu quả, chất lượng trong công việc. Đồng thời, biết vận động người thân áp dụng công nghệ mới vào sản xuất, dần bỏ kiểu sản xuất truyền thống. 15