SKKN: Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ học lịch sử ở trường THCS

Chia sẻ: Trần Thị Tan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài “Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ học lịch sử ở trường THCS” nhằm tạo ra môi trường tương tác đa dạng hấp dẫn giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau, đồng thời gây hứng thú, phát huy tính tích cực chủ động và sáng tạo ở học sinh, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử trong nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ học lịch sử ở trường THCS

I. PHÂN M ̀ Ở ĐÂU ̀ 1. Li do chon đê tai: ́ ̣ ̀ ̀ Lịch sử là một môn khoa học có vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông. Giáo viên giảng dạy Lịch sử cần có phương pháp hợp lí nhằm giúp học sinh tiếp thu một cách tốt nhất các kiến thức lịch sử. Trong thời đại ngày nay, khoa học kỹ thuật phát triển với tốc độ nhanh, thông tin ngày càng nhiều. Để theo kịp sự phát triển của xã hội và cung cấp cho học sinh những kiến thức mới nhất, đầy đủ nhất trong một thời gian có hạn, việc đổi mới phương pháp dạy học luôn là vấn đề bức xúc được nhiều người quan tâm. ̣ ập nhật thông tin và đổi mới luôn đặt lên hàng đầu, trong tình hình Viêc c đó việc giảng dạy bộ môn Lịch sử cần phải đổi mới, cần phải có định hướng chung để học sinh tiếp xúc với nhiều tri thức, nhiều thông tin và rèn luyện kỹ năng làm bài, kỹ năng thực hành. Như chúng ta biết lịch sử là một trong những nội dung vô cùng quan trọng thuộc kiến thức xã hội. Việc nhận thức lịch sử vừa phải tuân thủ quy luật nói chung, nhưng đồng thời còn có nét đặc thù riêng. Học sinh không thể trực tiếp linh hôi ̃ ̣ các sự kiện lịch sử, vì lịch sử là cái đã qua không lặp lại nguyên xi, không thể dựng lại hoàn toàn hay thí nghiệm như khoa học tự nhiên. Vì lẽ đó dạy học lịch sử trước hết là một quá trình truyền thông tin, thu nhận và xử lý thông tin giữa giáo viên và học sinh qua các phương tiện dạy học. Thông tin về sự kiện lịch sử càng chính xác, chân thật, phong phú thì càng có khả năng nhận thức sự vật, hiện tượng chính xác và chân thật hơn . 1
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường đang phát triển, trước tác động ngày càng mạnh của xu thế toàn cầu hóa, chúng ta đang gặp nhiều khó khăn trở ngại do chất lượng và hiệu quả giáo dục – đào tạo còn thấp hơn so với yêu cầu. Và hơn thế nữa, khi hòa nhập vào nền kinh tế thế giới thì cũng kéo theo đó có nhiều nền văn hóa du nhập vào nước ta, bản lĩnh dân tộc đang bị lung lay khi bản sắc dân tộc có thể bị mất đi. Khi chính những con người Việt Nam lại quên đi nguôn g ̀ ốc, lịch sử dân tộc. Vi điêu nay, ̀ ̀ ̀ những năm gần ́ ̣ ̀ ại học môn lịch sử quá thấp đã đặt ra cho đây sô hoc sinh đăng ki thi vao đ ́ chúng ta một vấn đề: Vì sao lại như vậy? Ngoài ra, do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của môn lịch sử trong đời sống xã hội. Một số học sinh và phụ huynh có thái độ xem nhe b ̣ ộ môn này, coi đó là môn học phụ, môn học thuộc lòng, không cần đầu tư công sức nhiều, dẫn đến hậu quả học sinh không nắm đựơc những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường. Qua nhiều năm giảng dạy lịch sử, bản thân tôi luôn trăn trở để tìm ra những phương pháp giúp học sinh hứng thú học tập bộ môn hơn và đạt kết quả cao hơn. Chính vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ học lịch sử ở trường THCS” nhằm tạo ra môi trường tương tác đa dạng hấp dẫn giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau, đồng thời gây hứng thú, phát huy tính tích cực chủ động và sáng tạo ở học sinh, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử trong nhà trường. 2. Điểm mới của đề tài: 2
Qua thực tế tình hình học tập bộ môn Lịch sử nói chung, phần lớn học sinh chưa thực sự yêu thích và say mê môn học cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, thời gian… còn yếu. Đa số các em chưa độc lập suy nghĩ để trả lời một câu hỏi mà phải đọc nguyên văn trong sách giáo khoa hay chỉ nêu lên được một mốc thời gian mà không diễn tả được thời gian đó nói lên sự kiện gì… Các em chưa có phương pháp học để chủ động chiếm lĩnh kiến thức bài giảng của giáo viên. Đó là điều trăn trở không chỉ riêng bản thân tôi mà còn đối với nhiều giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn học này. Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra các phương pháp học tập tích cực mà cụ thể là: “Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giờ học lịch sử ở trường THCS” . Điểm mới của đề tài này là việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học theo hướng tích cực trong mỗi nhom bài c ́ ụ thể. Đó là sử dụng hình vẽ, tranh ảnh trong sách giáo khoa, chân dung các nhân vật lịch sử, sử dụng bản đồ, niên biểu … Mà đặc biệt là sử dụng phim ảnh, âm thanh kết hợp với phương pháp kể chuyện nhân vật lịch sử trong dạy học. 3. Pham vi ap dung cua đê tai: ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̀ Đề tài có thể áp dụng cho tất cả các giáo viên dạy môn Lich s ̣ ử bâc̣ THCS. Vơi cac nhom bai: Gi ́ ́ ́ ̀ ơi thiêu chân dung nhân vât lich s ́ ̣ ̣ ̣ ử, thuyêt trinh ́ ̀ sự kiên ... ̣ II. PHÂN NÔI DUNG ̀ ̣ 1. Thực trang: ̣ ̉ ơi day hoc noi chung va đôi m Đôi m ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̉ ới day hoc lich s ̣ ̣ ̣ ử noi riêng la môt ́ ̀ ̣ qua trinh đ ́ ̀ ược thực hiên th ̣ ương xuyên va kiên tri, trong đo co nhiêu yêu tô ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̣ ̃ ơi nhau. quan hê chăt che v ́ 3
̣ ̉ ơi ph Công cuôc đôi m ́ ương phap day hoc đang đ ́ ̣ ̣ ược tiên hanh đông bô va ́ ̀ ̀ ̣ ̀ thu được nhưng kêt qua đang kê. Tuy vây xa hôi vân không khoi băn khoăn vê ̃ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̃ ̣ ̃ ̉ ̀ ̣ ọc sinh đăng kí thi tuyên sinh vao cac tr viêc h ̉ ̀ ́ ương Đai hoc, Cao đăng môn ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ Lich sử qua thâp. ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̣ ̉ ́ ứng thu, yêu thich, say mê v Vây, lam thê nao đê hoc sinh cam thây h ̀ ́ ́ ới ̣ ̀ ̣ ́ ̀ ́ môn hoc la môt vân đê đang trăn tr ở đôi v ́ ới giao viên day Lich s ́ ̣ ̣ ử. ̉ ̀ ̣ ́ ới khôi 6, 7, 9: Kêt qua điêu tra đâu năm hoc đôi v ́ ̀ ́ 4
Hưng thu ́ ́ Không hưng thu ́ ́ Lơṕ SLHS SL % SL % 6 94 20 21,3 74 78,7 7 88 27 30,7 61 69,3 5
9 79 12 15,2 67 84,8 Nhưng thông sô trên đăt ra yêu câu cao vê tâm huyêt, trach nhiêm cua giao ̃ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ́ ̣ ̉ ́ ́ ơi chât l viên đôi v ́ ́ ượng môn hoc. Vi thê, trong qua trinh giang day, đoi hoi giao ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̉ ̣ ̀ ̉ ́ ̉ ực sự tim toi đê co đ viên cân phai th ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ược phương phap tôi ́ ́ ưu phu h ̀ ợp tưng nôi ̀ ̣ ̉ ưng bai, nhăm kich thich tinh thân ham hiêu biêt, s dung cua t ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ̉ ́ ự to mo muôn ̀ ̀ ́ ́ ́ ới lich s kham pha thê gi ́ ̣ ử cho hoc sinh. T ̣ rong những năm qua, mặc dù chương trình và sách giáo khoa đã có thay đổi, nhưng lượng kiến thức trong mỗi bài học vẫn rất nhiều. Đa số học sinh không thể nhớ hết sự kiện lịch sử nếu không hiểu bài. Vậy nên, sự kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp trong dạy học Lịch sử là rất cần thiết. Mỗi phương pháp có một công năng khả thi khác nhau: Phương pháp trực quan góp phần quan trọng tạo biểu tượng giup c ́ ụ thể hóa các sự kiện và khắc phục tình trạng hiện đại hóa Lịch sử của học sinh. Phương pháp “kể chuyện nhân vật trong dạy học lịch sử” cũng là phương pháp góp phần kích thích hứng thú tự chiếm lĩnh tri thức của cac em. V ́ ận dụng linh hoạt các phương pháp trong các tiết dạy sẽ giúp học sinh tiếp nhận kiến thức bài học dễ dàng và chắc chắn hơn. 2. Giai phap. ̉ ́ Do đặc thù của môn học: các sự kiện lịch sử là những vấn đề thuộc về thời đã qua, nên người học không trực tiếp quan sát được. Vậy nên phương pháp trực quan góp phần quan trọng trong việc tạo biểu tượng cho học sinh, cụ thể hóa các sự kiện nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Trong bài viết này tôi không trình bày lại phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử nói chung mà chủ yếu đề xuất một số biện pháp sử dụng nhằm phát huy tính tích cực hoạt động độc lập của học sinh, đồng thời phát huy sự chủ động tích cực hơn nữa cho học sinh bằng viêc k ̣ ế t hợp với những câu chuyện lịch sử bổ ích, hấp dẫn. 6
Để đáp ứng yêu cầu này cũng như khắc phục tình trạng trước đây chúng ta cần phải biết kết hợp hài hoà giữa lời dạy và hình ảnh cụ thể qua đồ dùng trực quan. Tuy nhiên đối với mỗi đô dung chúng ta có nh ̀ ̀ ững phương pháp sử dụng riêng phù hợp với nội dung từng loại bài. 2. 1. Sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử. 2.1.1. Sử dụng hình vẽ, tranh ảnh trong SGK: Tranh ảnh trong sách giáo khoa là một phương tiện trực quan tạo hình có tác dụng rất lớn trong dạy học lịch sử, nó cung cấp cho học sinh hình ảnh về quá khứ một cách cụ thể, sinh động và khá xác thực. Những tranh ảnh lịch sử này có giá trị như một tư liệu lịch sử quý giá, giúp học sinh hiểu sâu sắc tính chất sự kiện lịch sử và tạo cho học sinh những ấn tượng mạnh mẽ và sâu sắc về quá khứ. Ví dụ: Khi sử dụng bức tranh “Đội Việt Nam tuyên tryền giải phóng quân” ( hình 37, SGK Lịch sử lớp 9, trang 88 ) trong bài 22 “Cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945” 7
Giáo viên phải gợi mở để học sinh quan sát: Lá cờ biểu hiện điều gì? Ai là người chỉ huy trực tiếp Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân khi mới thành lập? Trang bị lúc đầu như thế nào? Tất cả những điều này cuối cùng giúp học sinh nắm được Đảng ta đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh đã sáng lập và lãnh đạo lực lượng vũ trang đầu tiên của cách mạng. Họ là những người du kích trong đội “Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân” và “Cứu quốc quân” (5/1945). Tuy số lượng còn ít (chỉ có 34 người) vũ khí trang bị còn thô sơ nhưng đã tích cực hoạt động góp phần rất quan trọng vào thắng lợi của các mạng. Đồng thời đây là mầm móng đầu tiên của lực lượng vũ trang Việt Nam sau này. Khi sử dụng tranh ảnh hình vẽ cần kết hợp sử dụng câu hỏi, miêu tả hoặc tường thuật kiến thức lịch sử biểu hiện trong đồ dùng trực quan. Sau khi quan sát học sinh cần nêu lên suy nghĩ của mình, phát biểu của các em dù đúng, sai nông cạn hay sâu sắc đều là cơ sở để giáo viên đánh giá trình độ của học sinh để uốn nắn, hướng dẫn nhận thức của các em. Trong những điều kiện có thể cần gợi ý tạo ra các cuộc thảo luận, tranh luận của các em khi quan sát một bức tranh hay một hình vẽ nào đó. 2.1. 2 . Sử dụng các ảnh chân dung của các nhân vật lịch sử Chân dung các nhân vật lịch sử có tác dụng tạo biểu tượng về đặc điểm các giai cấp, tầng lớp trong xã hội, của các nhà cách mạng v.v…giáo viên sử dụng để giảng dạy nhằm tăng cường, cụ thể hóa về hình ảnh cũng như đặc điểm tính cách tài đức của các nhân vật lịch sử. Khi sử dụng giáo viên không nên miêu tả quá nhiều về hình dáng bên ngoài của nhân vật mà chủ yếu là làm nổi bật những nét tính cách, tài đức, lập trường, quan điểm và nội tâm của nhân vật để cho học sinh hiểu nhân vật một cách trọn vẹn, sâu sắc. 8
Chẳng hạn như khi dạy về “Luận cương Chính trị năm 1930”, học sinh không thể không biết đến Trần Phú Tổng bí thư đầu tiên của Đảng người cộng sản trung kiên đã khởi thảo ra bản Luận cương của Đảng. Để học sinh hiểu rõ về Trần Phú, giáo viên không thể không cho các em xem bức chân dung của ông (hình 31) 9
mà còn phải tìm đọc tiểu sử của Trần Phú để nêu thêm những nét tiêu biểu nhằm giúp học sinh có ấn tượng sâu sắc về nhà cách mạng trẻ tuổi này. Giáo viên có thể dựa vào bản tư liệu sau: “Trần Phú sinh ngày 1/5/1904 tại Quang ̉ Ngãi (nguyên quán ở huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh). Ngay từ thuở thơ ấu Trần Phú đã sống trong cảnh cực khổ, vì cha mẹ mất sớm. Anh em Trần Phú phải về Quảng Trị nương tựa họ hàng. Sau nay Tr ̀ ần Phú vào học ở trường Quốc học Huế. Năm 1925, tham gia hôi Phuc Viêt rôi gia nhâp Tân Viêt cach ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ơi Hôi Viêt Nam mang Đang. Thang 8 – 1926, ông sang Trung Quôc liên lac v ́ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ở thanh hôi viên cua tô ch cach mang thanh niên va tr ́ ̀ ̣ ̉ ̉ ức nay. Đâu năm 1927, ̀ ̀ ông được cử sang hoc tai tr ̣ ̣ ương Đai hoc Ph ̀ ̣ ̣ ương Đông Mat xc ́ ơ va. Đâu ̀ ̀ ươc hoat đông va đ năm 1930, ông vê n ́ ̣ ̣ ̀ ược cử vao ́ ̀ Trung ương ̀ Ban châp hanh lâm thơi. Th ̀ ơi gian nay, Tr ̀ ̀ ần Phú sông trong căn hâm cua ngôi nha 90 phô ́ ̀ ̉ ̀ ́ Thợ Nhuôm, Ha Nôi. Tai đây, ông đã soan th ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ảo Luận cương chính trị. Thang ́ ̣ ̣ ̀ ứ nhât BCH TW lâm th 101930 ông tham gia Hôi nghi lân th ́ ời va đ ̀ ược cử lam ̀ ̉ ́ ư. Sau đo ông vê hoat đông tai Sai Gon. Ngày 19/4/1931 ông b Tông Bi th ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ị bắt tại số nhà 66, đường Săm bơ nhơ (Sài Gòn). Những tên mật thám khét tiếng đã điên cuồng tra tấn Trần Phú (bắt ngồi ở nước bẩn rồi cho dòng điện chạy qua, đến thủ đoạn treo ngược lên xà nhà, cắt gân bàn chân rồi đổ xăng đốt). Cuối cùng chúng phải lắc đầu trước tinh thần gang thép của người chiến sĩ cộng sản. Trước khi chết Trần Phú đã nhắc lại các đồng chí của mình “Hãy giữ vững chí khí chiến đấu”. Câu nói của ông đã trở thành vũ khí chiến đấu của mỗi người Việt Nam mỗi khi đi vào trận chiến. Trần phú ra đi lúc 27 tuổi đời. Cách giới thiệu bức chân dung kết hợp với một vài nét chấm phá về tiểu sử nhân vật sẽ khắc vào trái tim các em lòng yêu mến, kính phục người chiến sĩ cách mạng đã hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. 10
Vi du: ́ ̣ Cac n ́ ươc My Latinh (Lich s ́ ̃ ̣ ử 9) giao viên s ́ ử dung hinh 15, trang ̣ ̀ 32: chân dung Phiđen Cat xtơ rô anh hung dân tôc cua Cuba đê gi ̀ ̣ ̉ ̉ ơi thiêu ́ ̣ ̣ cho hoc sinh. “ Xuất thân trong một gia đình điền chủ. Năm 1945, học luật ở Trường Đại học La Habana (La Habana), tham gia phong trào chống Mĩ ở Côlômbia (1948) sau đó về nước; năm 1950, đỗ tiến sĩ luật học. Ngày 1.1.1959, chế độ Batixta bị lật đổ, Caxtơrô trở thành người lãnh đạo Chính phủ Cách mạng Cuba. Tổng bí thư Đảng Cộng sản Cuba, chủ tịch Hội đồng Nhà nước và chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Cuba . Ông la môt ng ̀ ̣ ươi t ̀ ưng lam ̀ ̀ ́ ươc Đê quôc lo s cho cac n ́ ́ ́ ợ, phai tôn nhiêu công s ̉ ́ ̀ ức, tiên bac đê tiêu tr ̀ ̣ ̉ ̃ ừ băng ̀ ́ ̣ ́ cac cuôc am sat. Ng ́ ươi ta tinh răng co tông công 638 âm m ̀ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ưu am sat ông ́ ́ bằng nhiều thủ đoạn từ đơn sơ đên hiên đai nh ́ ̣ ̣ ư: thuôc c ́ ực đôc, điêu xi ga ̣ ́ ̀ ̀ ́ ươi, chiêc ao thâm vi khuân, nh giêt ng ̀ ́ ́ ́ ̉ ững con vât ch ̣ ứa chât n ́ ổ, nhiêu vu băn ̀ ̣ ́ ̉ tia… Ch ỉ vì đơn giản ông la môt thu linh đây ca tinh, m ̀ ̣ ̉ ̃ ̀ ́ ́ ột chính trị gia lỗi lạc về chiến lược, một lãnh tụ thiên tài của nhân dân Cu ba Môt ng ̣ ươi ban chi ̀ ̣ ́ ̉ ̣ tinh cua nhân dân Viêt Nam v ̀ ́ ́ ̉ ́ “Vi Viêt Nam, Cuba săn ơi câu noi nôi tiêng: ̀ ̣ ̃ sang hiên dâng ca mau ̀ ́ ̉ ́ của mình”. 2.1.3 . Phương pháp sử dụng bản đồ, niên biểu. 11
Bản đồ, sơ đồ, niên biểu, là những đồ dùng trực quan quy ước không thể thiếu được trong dạy học lịch sử. Nhờ có bản đồ lịch sử mà học sinh có biểu tượng đúng đắn về hình ảnh địa lý, địa điểm xảy ra sự kiện lịch sử. Chúng ta đều biết rằng mỗi một sự kiện lịch sử bao giờ cũng gắn liền với một không gian và thời gian nhất định. Tách sự kiện khỏi không gian và thời gian chúng ta sẽ không hiểu được nội dung ý nghĩa của sự kiện đó. Nắm được địa điểm xảy ra sự kiện lịch sử sẽ không phải chỉ là biết tên địa điểm xảy ra sự kiện mà quan trọng hơn gắn liền với mỗi địa danh đó là các yếu tố, địa hình phạm vi không gian cũng như đặc điểm điều kiện tự nhiên của địa điểm đó. Trong khi sử dụng bản đồ giáo viên luôn chú ý đến sự thu nhận của học sinh, giúp học sinh phân tích nêu kết luận khái quát về sự kiện được phản ánh trên bản đồ chứ không nên cho học sinh tiếp thu một cách thụ động. Giáo viên sử dụng bản đồ của trường, nếu không có thì giáo viên tự vẽ hoặc cho học sinh vẽ. Tác dụng của việc sử dụng bản đồ này là nhằm cụ thể hóa kiến thức giúp học sinh. Ví dụ khi dạy bài 20: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (19531954), giáo viên cho học sinh khai thác hình 53: Lược đồ hình chiến trường trong Đông Xuân 1953 –1954. 12
Để khai thác lược đồ trên, trước hết giáo viên hướng dẫn cho học sinh đọc ghi chú, trong đó đặc biệt chú ý đến hướng tấn công của Pháp, hướng tấn công của ta, hướng tấn công của quân giải phóng Lào và Bộ đội tình nguyện Việt Nam. Sau đó giáo viên chỉ rõ cho học sinh các hướng tấn công của quân Pháp ở Bắc Kì và duyên hải Nam Trung Bộ. Hướng tấn công của ta và Liên quân Lào nhằm phân tán lực lượng của địch từ 1 vị trí sang 5 vị trí là Điện Biên Phủ, Xê nô, Luông pha băng Mường Sài, Plâycu … góp phần làm phá sản kế hoạch Nava của Pháp. Việc giảng dạy kết hợp với việc sử dụng bản đồ, niên biểu thực tế đã cho những kết quả tốt hầu hết các em đã chăm chú lắng nghe, dê hi ̃ ểu và nắm được bài ngay trên lớp. Không những thế còn làm nảy sinh những xúc cảm lịch sử của các em. Đó là thái độ căm phẫn trước những hành động vơ vét tàn bạo của thực dân Pháp, là lòng xót xa sự uất ức đối với người dân Việt Nam sống trong cảnh nước mất nhà tan. 13
́ ̣ Vi du: Trong bài 27 “Cu ộc kháng chiến toan quôc ch ̀ ́ ống TDP xâm lược kết thúc 1953 – 1954” (SGK LS 9) giáo viên kết hợp sử dụng bản đồ, niên biểu trình bày diễn biến chiến cuộc Đông Xuân 1953 – 1954, sau đó lập niên biểu cho học sinh xem: 14
Thời gian Sự kiện lịch sử 12/1953 Bộ đội chủ lực của ta tấn công Thị xã Lai Châu Đầu tháng 12/1953 Liên quân Lào – Việt tấn công địch ở Trung Lào Tháng 1/1954 Liên quân Lào – Việt tấn công địch ở Thượng Lào 15
Tháng 2/1954 Quân ta tấn công địch ở Bắc Tây Nguyên Như vậy với việc sử dụng bản đồ, sơ đồ niên biểu, trong quá trình giảng dạy làm cho tiết học trở nên sôi nổi gây được sự chú ý tập trung của học sinh, phát huy khả năng độc lập tư duy. Cũng như việc khái quát tổng kết kiến thức lịch sử của học sinh. Với giờ dạy sử dụng đồ dùng trực quan chất lượng cao hơn nhiều so với giờ dạy “chay”. Chính vì lẽ đó trong các giờ dạy lịch sử giáo viên nên tích cực sử dụng đồ dùng trực quan này. 2.2. Phim ảnh, âm thanh Ngày nay công nghệ thông tin đã đạt được những bước tiến vượt bậc và có tác động lớn đến giáo dục đặc biệt là môn Lịch sử. Các nhà làm phim tái hiện lại hình ảnh lịch sử một thời trong quá khứ. Những nhân vật lịch sử, những sự vật hiện tượng, những sự kiện đã qua nhằm giúp học sinh nắm bắt lịch sử một cách chính xác dễ nhận biết, dễ nhớ làm tăng hiệu quả học tập, lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào bài giảng. Mặt khác, có những đoạn phim lịch sử tái hiện lại bối cảnh có thật. Khi cho học sinh xem những thước phim này sẽ đạt hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy. Với việc sử dụng phim tài liệu vào dạy học lịch sử giúp học sinh dễ nhận biết dễ nhớ các sự vật hiện tượng, các sự kiện làm tăng thêm hiệu quả học tập. Ông bà ta đã từng nói “Trăm nghe không bằng một thấy”, tập trung được sự chú ý của học sinh vào đối tượng lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào bài học làm cho lớp học năng động, không buồn tẻ, tăng hiệu quả dạy học. Giúp học sinh dễ dàng hiểu được vấn đề, nắm bắt chính xác các sự vật hiện tượng người thật, việc thật, định hướng tốt nội dung bài học dễ tiếp nhận thông tin, rút ngắn được thời gian trình bày của giáo viên. Đồng thời, giúp học sinh nhớ lâu hơn. 16
Ví dụ: Khi dạy bài 23, lớp 9, nói về sự kiện ngày 2/9/1945, chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, thay lời giáo viên truyền đạt, chúng ta có thể cho học sinh nghe lời của chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Tuyên ngôn đó. Học sinh sẽ hiểu và khăc sâu hinh anh Bác và b ́ ̀ ̉ ước ngoăt l ̣ ớn trong Lịch sử Việt Nam. Một ví dụ khác, ở bài 30, lớp 9 khi nói về: Cuộc tổng tiến công và nổi dậy xuân 1975. Giáo viên có thể cho học sinh xem một đoạn phim tài liệu về chiến dịch Hồ Chí Minh. Nhưng th ̃ ươc phim t ́ ư liệu vừa có hình ảnh, vừa có lời thuyết minh và có cả chữ để nhấn mạnh các sự kiện lịch sử quan trọng như ngày giải phóng Huế, Giải phóng Đà Nẵng, rồi giải phóng Sài Gòn... sẽ giúp học sinh hứng thú và nhớ lâu những sự kiện lịch sử đó. 2.3. Phương pháp kể chuyện nhân vật lịch sử trong dạy học lịch sử. ́ ơi nhom bai nay giao viên cân s Đôi v ́ ́ ̀ ̀ ́ ̀ ưu tâm nh ̀ ững mâu chuyên liên quan ̃ ̣ ́ ̣ đên nhân vât như thoi quen, tai năng hay công hiên cua nhân vât… điêu đo se ́ ̀ ́ ́ ̉ ̣ ̀ ́ ̃ ̣ giup hoc sinh ghi nh ́ ớ tôt nhân vât. B ́ ̣ ởi môi nhân vât lich s ̃ ̣ ̣ ử co cuôc đ ́ ̣ ời, sự ̣ nghiêp cung nh ̃ ư đong gop khac nhau. Nh ́ ́ ́ ưng câu chuyên ghi chep vê nhân vât ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ lich sử như: cuôc đ ̣ ời, sự nghiêp hoat đông cach mang, sinh hoat đ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ời thương, ̀ nhưng công hiên cua nhân vât giup hoc sinh co cai nhin khai quat vê nh ̃ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ững sự ̣ ̣ kiên lich s ử va qua trinh phat triên cua xa hôi loai ng ̀ ́ ̀ ́ ̉ ̉ ̃ ̣ ̀ ười. Tao đ ̣ ược biêu t ̉ ượng ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ro rang cu thê, tăng tinh sinh đông cho bai hoc va gây h ̃ ̀ ́ ̀ ứng thu hoc tâp cho hoc ́ ̣ ̣ ̣ ̣ sinh, viêc tiêp thu bai nhanh h ́ ̀ ơn va không nham chan trong gi ̀ ̀ ́ ờ hoc. ̣ Ví dụ: Khi dạy bài 26 (Lịch sử 9): Bươc phat triên m ́ ́ ̉ ơi cua cuôc ́ ̉ ̣ khang ́ chiên ́ toan ̀ quôć chông ́ Thực dân Phap ́ (1950 – 1953). Ở mục I: “Chiến dịch Biên giới Thu Đông năm 1950”. Khi trình bày diễn biến về trận Đông Khê (16 18/9/1950), giáo viên lồng ghép kể chuyện nhân vật lịch sử: anh hùng La Văn Cầu. 17
Anh hùng La Văn Cầu sinh năm 1932 trong một gia đình nghèo, dân tộc Tày, tỉnh Cao Bằng. Sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, được nhiều cán bộ tuyên truyền giác ngộ, nên hăng hái tham gia vào công cuộc kháng chiến ở quê hương. Với khát khao được cầm súng giết giặc giải phóng đất nước, La Văn Cầu mới 16 tuổi đã khai tăng lên 18 tuổi để được vào bộ đội. Một trong những chiến công mà từ đó tên tuổi của anh đã đi vào sử sách là Trận đánh đồn Đông Khê lần thứ hai (từ 16 18. 9.1950). Trong trận đánh này, anh được phân công chỉ huy tổ bộc phá làm nhiệm vụ phá hàng rào và đánh lô cốt đầu cầu (cửa mở trận đánh). Trong trận đánh, anh bị thương nát tay phải và đã nhờ đồng đội chặt đứt cánh tay ấy cho khỏi vướng rồi tiếp tục đánh bộc phá mở đường cho đơn vị xung phong. Giáo viên có thể trích giới thiệu một phần bản tự thuật của anh La Văn Cầu về trận đánh đồn Đông Khê lần thứ hai được ghi trong “Biên bản Đại hội Toàn quốc các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu” diễn ra tại Việt Bắc từ ngày 01 tháng 5 đến ngày 06 tháng 5 năm 1952, hiện đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III, Phòng Phủ Thủ tướng, Hồ sơ 467. Tấm gương chiến đấu của anh La Văn Cầu đã cổ vũ phong trào thi đua giết giặc lập công trong toàn quân và trở thành lá cờ đầu trong phong trào thi đua sử dụng bộc phá công đồn, một hình thức chiến thuật mới của quân đội ta mở ra từ chiến dịch Biên Giới năm 1950. Với những chiến công của mình, anh La Văn Cầu được tặng thưởng một Huân chương Quân công hạng Ba (năm 1950), Huân chương Kháng chiến hạng Nhất và được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân đợt đầu (năm 1952). Khi dạy bài (Lịch sử 9): Cuôc khang chiên toan quôc chông th ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ực dân Phap xâm l ́ ược kêt thuc (19531954) ́ ́ . Ở mục II. 1. “Cuộc tiến công chiến lược Đông xuân 19531954”. Khi trình bày diễn biến giáo viên lồng ghép kể chuyện nhân vật lịch sử: Bế Văn Đàn. 18
Đông Xuân 1953 1954, Bề Văn Đàn làm liên lạc tiểu đoàn cùng đơn vị hành quân đi chiến dịch. Một đại đội của Tiểu đoàn 251 được giao nhiệm vụ bao vây địch ở Mường Pồn (Lai Châu). Thấy lực lượng ta ít, địch tập trung hai đại đội có phi pháo yểm trợ liên tiếp phản kích, nhưng cả hai đợt chúng ̀ ị quân ta đánh bật lại. Tình hình chiến đấu hết sức căng thẳng. Địch liều đêu b chết chống tra. Ta kiên quy ̉ ết ngăn chặn. Bế Văn Đàn vừa đi công tác về đã xung phong làm nhiệm vụ. Đồng chí vượt qua lưới đạn dày đặc của địch truyền mệnh lệnh cho đại đội kịp thời, chu đáo. Tình hình chiến đấu ngày càng ác liệt, đồng chí được lệnh ở lại đại đội chiến đấu. Khi quân địch phản kích đợt ba, điên cuồng mở đường tiến. Đại đội thương vong chỉ con 17 ng ̀ ười, bản thân Bế Văn Đàn cũng bị thương nhưng đồng chí vẫn tiếp tục chiến đấu. Một khẩu trung liên không bắn được do xạ thủ hy sinh, còn khẩu trung liên của đồng chí Chu Văn Pù không bắn được vì chưa tìm được chỗ đặt súng. Không do dự, Bế Văn Đàn rời khỏi công sự, lao đến cầm hai chân trung liên đặt lên vai mình nói như ra lệnh: "Kẻ thù trước mặt, đồng chí có thương tôi thì bắn chết chúng nó đi". Khẩu trung liên nhả đạn về phía quân địch, đẩy lùi đợt phản kích. Bế Văn Đàn mình đầy thương tích, đồng chí đã anh dũng hy sinh, hai tay còn ghì chặt chân súng trên vai. Đồng chí được kết nạp Đảng tại trận địa. 19
Hay khi day vê chiên dich Điên Biên Phu (L ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ịch sử 9) một chiên dich ́ ̣ ́ ̀ ơi thiên tai quân s găn liên v ́ ̀ ự của Đai t ̣ ướng Vo Nguyên Giap: Chiên dich Điên ̃ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ược tinh toan la phai tiêu diêt đich nhanh gon băng chiên l Biên Phu đ ́ ́ ̀ ̉ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ược “đanh ́ ́ ực tê trân nhanh, thăng nhanh”. Tuy nhiên, ngay 26/01/1954 sau khi xem xet th ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ương trăn tr đia Đai t ́ ở và đã có một quyêt đinh thay đôi chiên l ́ ̣ ̉ ́ ược từ “đanh ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ướng biêt ro kho khăn nhanh, thăng nhanh” sang “đanh chăc, thăng chăc”. Đai t ́ ̃ ́ nhưng phai đam bao chiên dich gianh thăng l ̉ ̉ ̉ ́ ̣ ̀ ́ ợi. Măc du tât ca đa săn sang chi ̣ ̀ ́ ̉ ̃ ̃ ̀ ̉ ̀ ờ lênh la xuât phat, phao đa đ cân ch ̣ ̀ ́ ́ ́ ̃ ược keo vao bây gi ́ ̀ ờ lại phai keo ra. Giao ̉ ́ ́ viên dưng lai đê kê vê anh Tô Vinh Diên lây thân minh chen phao. ̀ ̣ ̉ ̉ ̀ ̃ ̣ ́ ̀ ̀ ́ “Tô Vinh ̃ ̣ ́ ửa chưng dây t Diên xung phong lai phao. N ́ ̀ ơi bi đ ̀ ̣ ứt, phao lao nhanh xuông ́ ́ ́ ̀ ̉ ̉ ̀ ́ ̃ ̣ dôc. Trong hoan canh hiêm ngheo đo, Tô Vinh Diên hô to: “Tha hi sinh, quyêt ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́ ươc lây thân minh chen vao bao vê phao” va anh buông tay lai xông lên phia tr ́ ́ ̀ ̀ ̀ banh phao” ́ ́ . 20