Tiểu luận: Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng nhà nước Việt Nam và giải pháp

Chia sẻ: Hà Nguyễn Thúy Quỳnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

160
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những năm gần đây nền kinh tế nơc ta chuyển mạnh từ kế hoạch hoá sang cơ chế thị trờng có sự quản lý vĩ mô của nhà nớc. Sự đổi mới kinh tế đòi hỏi phải nhanh chóng tiếp cận những lý luận và thực tiễn quản lý kinh tế của các nớc tiên tiến trên thế giới.Hiện nay nền kinh tế thị trường đang phát triển thì công cụ thị trường mở được coi là một công cụ linh hoạt, hiệu quả,,,,,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng nhà nước Việt Nam và giải pháp

TRƯỜNG …………………. KHOA………………………. ----- ----- TIỂU LUẬN Đề tài: Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng nhà nước Việt Nam và giải pháp
Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng nhà nước Việt Nam và giải pháp LỜI NÓI ĐẦU ---------- Những năm gần đây nền kinh tế nơc ta chuyển mạnh từ kế hoạch hoá sang cơ chế thị trờng có sự quản lý vĩ mô của nhà nớc. Sự đổi mới kinh tế đòi hỏi phải nhanh chóng tiếp cận những lý luận và thực tiễn quản lý kinh tế của các nớc tiên tiến trên thế giới. Hiện nay với nền kinh tế thị trờng đang phát triển thì công cụ thị trờng mở đợc coi là một công cụ linh hoạt và hiệu quả nhất trong việc đièu hành chính sách tiền tệ . Sự phát triển của thị trờng tài chính nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng đã tạo điều kiện cho ngân hàng trung ơng các nớc có thể điều hành chính sách tiền tệ của mình một cách chủ động hơn, đáp ứng sự vận động ngày càng nhanh chóng của luồng vốn lu chuyển trong nền kinh tế . Nghiệp vụ thị trờng mở có thể điều tiết các mục tiêu trung gian của chính sách tiền tệ : nó là nhân tố đầu tiên có thể làm thay đổi lãi suất hoặc cơ sở tiền tệ . Nguồn gốc chính làm thay đổi việc cung ứng tiền của ngân hàng trung ơng thông qua viêc mua bán các giấy tờ có giá trên thị trờng mở ( hành động làm tăng cơ số tiền tệ ) và vì thế làm tăng cung ứng tiền , giảm lãi suất ngắn hạn. Ngợc lại , việc bán giấy tờ có giá trên thị trờng mở làm giảm cơ số tiền tệ , giảm cung ứng tiền và làm tăng lãi suất ngắn hạn . Xuất phát từ đó em xin chọn đề tài "Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trờng mở của ngân hàng nhà nớc Việt Nam và giải pháp". Vì điều kiện thời gian và kiến thức còn hạn chế không tránh đợc sai sót trong nghiên cứu , kính mong các thày cô giúp đỡ em để em có đợc một bài viết hoàn chỉnh . Em xin trân thành cảm ơn .
Chơng I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHIỆP VỤ THỊ TRỜNG MỞ 1. Khái niệm . Nghiệp vụ thị trờng mở là một trong các công cụ để thực thi chính sách tiền tệ , mang lại hiệu quả cao và hiện đang đợc các nớc trên thế giới sử dụng đẻ điều hành chính sách tiền tệ . Khi ngân hàng Trung ơng thực hiện nghiêp vụ thị trờng mở sẽ tác động vào các mục tiêu của chính sách tiền tệ cả về mặt giá trị và mặt lợng. Về mặt lơng : Là ảnh hởng của nghiệp vụ thị trờng mở vào dữ liệu của ngân hàng thơng mại. Khi ngân hàng Trung ơng thực hiện việc mua chứng từ có giá trị trên thị trờng mở , kết quả lam dự trữ của ngân hàng thơng mại tăng lên . Khi ngân hàng Trung ơng thực hiện bán trứng từ có giá trị trên thị trờng mở và kết quả làm dự trữ của ngân hàng thơng mại giảm đi . Nh vậy khi ngân hàng Trung ơng thực hiện nhiệm vụ thị trơng mở nó sẽ tác động vào dự trữ của ngân hàng thơng mại , làm ảnh hởng đến khối lợng tín dụng từ đó ảnh hởng đến lợng tiền cung ứng. Về mặt giá: Khi ngân hàng Trung ơng mua chng từ có giá sẽ làm tăng dự trữ của ngân hàng thơng mại , cung vôn tín dụng cũng vì thế sẽ tăng lên .Cung vốn tin dung tăng ắt sẽ ảnh hởng đến lãi suất ngắn hạn , làm lãi suất ngằn hạn có xu hớng giảm xuống và tác động vào lãi suất có kỳ hạn giảm .Bên cạnh đó khi ngân hàng Trung ơng thực hiện mua chứng từ có giá trị trên thị trởng mở sẽ ảnh hởng đén tỷ suất sinh lời của các chứng từ có giá trị dẫn đến có sự chuyển dịch vốn đầu t, làm ảnh hởng đến lãi suất thị trờng , tác động vào cung cầu vốn trong nền kinh tế , ảnh hơng đến lợng tiền cung ứng. Khi ngân hàng Trung ơng thực hiện việc mua bán các chứng từ có giá trị trên thị trờng mở sẽ tác động vào giá cả của chứng từ có giá và khi ngân hàng Trung ơng thực hiện việc can thiệp vao giá cả của các chứng từ với khối lợng chiếm tỷ trọng lớn thì vai trò can thiệp của ngân hàng Trung ơng càng có ý nghĩa quan trọng tác động vào lợng tiền cung ứng.
2.Thành viên tham gia nghiệp vụ thị trờng mở . Có ba điều kiện để xem xét phạm vi thành viên: -Thứ nhất : ngân hàng Trung ơng mu ốn can thiệp trực tiếp vào lợng tiền cung ứng bao gồm cả tiền mặt và tiền gửi , về lý thuyết , thành viên tham gia mua bán trong trờng hợp này đợc mở rộng không ngừng chỉ gồm các Tổ chức tín dụng mà còn cả các tổ chức khác , thậm chí có cả các cá nhân , miễn là họ có tiền mặt và tiền gửi. Thứ hai: Nếu cơ sở pháp lý cho phép các tổ chức tín dụng hoạt động theo hớng đa năng nh hệ thống tổ chức tín dụng của Việt nam hiện nay, thì phạm vi thành viên tham gia mở rộng đến tổ chức tín dụng là đủ. -Thứ ba: Khả năng chuyển tải của hệ thống thanh toán .Nếu cá nhân không co séc hoăc tiền trên tài khoản gửi tại ngân hàng Trung ơng thì không thể tham gia mua bán trên nghiệp vụ thị trờng mở , nếu tổ chức tín dụng không có mạng kêt nối với ngân hàng Trung ơng trong điều kiện giao dịch trên mạng thì cũng không thể trở thành thành viên. 3.Hàng hoá đợc bán trên thị trờng mở. Thông thờng, Ngân hàng Trung ơng các nớc sử dụng nhiều loại giấy tờ có giá khác nhau đế giao dịch trong nghiệp vụ thị trờng mở. Đó là: trái phiếu, tín phiếu kho bạc (gọi chung là chứng khoán kho bạc ), tín phiếu Ngân hàng Trung ơng, chứng chỉ tiền gửi, thơng phiếu thời hạn ngắn, chấp nhận (hối phiếu ) của các ngân hàng; repos (hợp đồng mua lại ). Tại Cộng Hoà Liên Bang Đức, Ngân hàng Trung ơng còn sử các chứng khoán để niêm yết trên thị trờng chứng khoán đợc giao dịch trên thị trờng mở. Tuy nhiên, hầu hết các Ngân hàng Trung ơng thờng thực hiện các nghiệp vụ thị trờng mở bằng chứng khoán kho bạc, bởi vì chứng khoán kho bạc có tính thanh khoản cao, dễ chuyển đổi trên thị trờng và do đó dễ đợc các bên chấp nhận trong giao dịch. Cũng có nhiều nớc Ngân hàng Trung ơng cho phép sử dụng cả trái phiếu (thời hạn còn lại dới 1 năm ) đợc giao dịch trong nghiệp vụ thị trờng mở, nhng chỉ với mục tiêu điều chỉnh vốn khả dụng của các ngân hàng và kiểm soát lãi suất ngắn hạn trên thị trờng tiền tệ. 4. Phơng thức giao dịch trên thị trờng mở, - Giao dịch song phơng: Ngân hàng Trung ơng giao dịch trực tiếp với ngời mua, bán thực hiện mua hoặc bán hẳn chứng từ có giá.
- Giao dịch qua thị trờng chứng khoán: Thông qua thị trờng chứng khoán, qua các đại lý chứng khoán mà Ngân hàng Trung ơng tiếp cận với ngời mua hoặc ngời bán để tiến hành mua hoặc bán. - Giao dịch qua đấu thầu: Đấu thầu khối lợng hoặc đấu thầu lãi suất. + Đấu thầu khối lợng: Ngân hàng Trung ơng công bố khối lợng tiền cần mua hoặc cần bán bằng phơng thức đấu thầu và ấn định mức lãi suất thực hiện, Ngân hàng Trung ơng công bố điều kiện đặt thầu để tổ chức mua bán phải chấp hành, các Tổ chức Tín dụng cần mua hoặc bán tiến hành nộp thầu theo qui định. Sau khi mở thầu Ngân hàng Trung ơng sẽ xác định tỷ lệ giá trị đạt thầu và phân bổ cho từng tổ chức tham gia đặt thầu. Sau khi trúng thầu các ngân hàng thực hiện nhận tín phiếu kho bạc và thạn toán tiền theo qui định, + Đấu thầu lãi suất: Theo cách đấu thầu lãi suất thì các đơn vị đặt thầu đăng ký lãi suất đặt thầu và đi kèm là lợng tiền mua theo lãi suất đăng ký. Ngân hàng Trung ơng sẽ quan tâm tới lãi suất đặt thầu và sẽ lấy từ lãi suất cao tới lãi suất thấp cho đến khi nào đạt đợc lợng tiền mà Ngân hàng Trung ơng cần cung ứng vào lu thông. Nguyên tắc khi xét thầu theo lãi suất nếu Ngân hàng Trung ơng bán thì sẽ xét đạt thầu từ lãi suất thấp đến lãi suất đảm bảo đủ lợng tiền cần bán. Ngợc lại, khi Ngân hàng Trung ơng mua thì xét đạt thầu từ lãi suất cao đến lãi suất đảm bảo đủ lợng tiền cần mua. Phơng thức giao dịch thể hiện tính linh hoạt của công cụ nghiệp vụ thị trờng mở cho phép mua hoặc bán với số lợng, thời gian giao dịch và một phơng pháp giao dịch tuỳ ý, phù hợp với chính sách tiền tệ. 5. Mối quan hệ giữa nghiệp vụ thị trờng mở với các công cụ khác của chính sách tiền tệ. Để thực hiện mục tiêu của chính sách tiền tệ, Ngân hàng Trung ơng sử dụng nhiều công cụ đa dạng. Chẳng hạn, tuỳ theo yêu cầu mở rộng hoặc thu hẹp tín dụng, Ngân hàng Trung ơng có thể tăng hoặc hạ lãi suất tái chiết khấu, hoặc giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, hay mua hoặc bán các chứng khoán có giá. Trong các công cụ đó thì nghịêp vụ thị trờng mở có thể sử dụng rất linh hoạt trong bất kỳ loại chính sách tiền tệ nào. Nó là công cụ điều tiết vĩ mô. Nghiệp vụ thị trờng mở có tác động thông qua ''hiệu ứng thông báo'' ít hơn chính sách lãi suất chiết khấu và chính sách dự trữ bắt buộc. Nó tạo ra cuộc cạnh tranh giữa các thành
phần ngân hàng và thành phần không phải là ngân hàng, có khả năng thanh toán, nhất là về khối lợng, có thể đạt đợc mục tiêu một cách vừa hữu hiệu, vừa phù hợp với thị trờng cả về xu hớng tăng hoặc giảm. 6. Vai trò của Ngân hàng Trung ơng. Ở các nớc đang phát triển và các nớc đang trong giai đoạn quá độ chuyển từ nền kinh tế mệnh lệnh trớc đây sang nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng, chỉ có một số rất ít nớc có đợc thị trờng lý tởng - là điều kiện cho thị trờng mở hoạt động một cách linh hoạt. Tuy nhiên, hoạt động thị trờng mở ở cách này hay cách khác có thể và nên đợc tiến hành trong các thị trờng không lý tởng hoàn toàn nhng có các giai đoạn phát triển theo hớng có sự phát triển và cạnh tranh. Trong những trờng hợp nh vậy thì hoạt động thị trờng mở cần phải có giới hạn theo từng giai đoạn. Sự tham gia của Ngân hàng Trung ơng sẽ thúc đẩy sự phát triển của thị trờng, dù vậy Ngân hàng Trung ơng cần chú ý rằng viếc tham gia vào thị trờng sẽ không đợc phép có ảnh hởng hoặc làm tăng thêm rủi ro trong bảng tổng kết tài sản của Ngân hàng Trung ơng. Một Ngân hàng Trung ơng sẽ có khả năng hoạt động có hiệu quả hơn nếu bảng danh mục tài sản của nó có tính lỏng cao và không có rủi ro. 7. Ưu nhợc điểm của thị trờng mở. - Ưu điểm: Khi sử dụng công cụ này Ngân hàng Trung ơng chủ động can thiệp về khối lợng nhiều hay ít tuỳ ý, thời gian tuỳ thuộc vào thời gian mà Ngân hàng Trung ơng muốn điều chỉnh lợng tiền cung ứng, Ngân hàng Trung ơng có thể quyết định mua, bán chủng loại giấy tờ có giá để nhằm đạt đợc mục tiêu của chính sách tiền tệ. Công cụ này có tính linh hoạt cao, bất kỳ lúc nào sự can thiệp của Ngân hàng Trung ơng đều tác động đến tiền trung ơng sau đó ảnh hởng đến lãi suất. Ngân hàng Trung ơng có thể điều chỉnh đợc lợng mua và bán tuỳ ý, thông qua giá mua và giá bán mà Ngân hàng Trung ơng có thể mở rộng hay thu hẹp lợng tiền trung ơng, và có khả năng điều chỉnh sai lầm nếu đã bán không phù hợp hoặc đã mua không phù hợp. - Nhợc điểm: Hạn chế lớn nhất của nghiệp vụ này là để công cụ này phát huy hiệu quả thì quốc gia đó phải có thị trờng tài chính phát triển, hàng hoá của thị trờng là các giấy tờ có giá ngắn hạn phải phong phú và đa dạng. Ngân hàng Trung ơng phải có khả năng dự báo đợc vốn khả dụng của toàn hệ thống để can thiệp mua, bán, có nh vậy việc can thiệp mới có ý
nghĩa lớn trong việc tác động vào lợng tiền cung ứng. Khi Ngân hàng Trung ơng mua, bán làm tác động đến lợng tiền trung ơng, từ đó sẽ ảnh hởng tới lãi suất trên thị trờng tiền tệ liên ngân hàng, vì vậy để tránh ảnh hởng này thì Ngân hàng Trung ơng phải có các giải pháp xử lý phù hợp. Chong II: SỰ CẦN THIẾT SỬ DỤNG NGHIỆP VỤ THỊ TRỜNG MỞ Ở VỊÊT NAM 1. Tạo điều kiện phát triển và hoàn thiện thị trờng tiền tệ trong thời gian tới. Xét về nhiều khía cạnh, sự phát triển của thị trờng tiền tệ của Việt Nam trong thời gian qua là chậm so với nhu cầu phát triển. Cho đến nay, thị trờng tiền tệ Việt Nam cha thực hiện đầy đủ chức năng của một thị trờng tiền tệ chuẩn mực, gây cản trở cho việc đổi mới điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nớc. - Các công cụ thị trờng tiền tệ nghèo nàn và tính thị trờng thấp. Công cụ chủ yếu hiện nay là các tín phiếu kho bạc, các loại trái phiếu và kỳ phiếu ngân hàng ngắn hạn. Hiện nay, chúng ta cũng chỉ có thị trờng sơ cấp cho các công cụ này trong khi thị trờng sơ cấp cha đợc hình thành. Đây là một trở ngại lớn cho sự phát triển của thị trờng tiền tệ của Việt Nam, do tâm lý ngời sử dụng công cụ này cha quen với việc mua bán lại chúng, công cụ giao dịch còn quá ít ỏi. - Sự gắn kết giữa thị trờng tiền tệ, đặc biệt là thị trờng nội tệ liên ngân hàng, với thị trờng mở là rất chặt chẽ. Việc thiết lập một thị trờng mở với các nghiệp vụ đặc thù của nó phải đợc thực hiện trớc hết và chủ yếu ở thị trờng liên ngân hàng. Ngợc lại, thị trờng mở tác động trở lại đối với sự hoàn thiện của thị trờng liên ngân hàng thông qua các tín hiệu mà Ngân hàng Trung ơng phát ra, cập nhật thông tin trên thị trờng về cung - cầu dự trữ ngân hàng, vốn, khả năng thanh toán. Do đó, hoàn thiện thị trờng tiền tệ liên ngân hàng là một mục đích của Việt Nam trong tiến trình cải cách hệ thống ngân hàng. 2. Xuất phát từ nhu cầu hội nhập quốc tế của Việt Nam trong thời gian tới. Việt Nam đang thực hiện quá trình đổi mới nền kinh tế, chuẩn bị các điều kiện hội nhập quốc tế về thơng mại, dịch vụ. ngân hàng. Hội nhập ngân hàng là xu thế của thời đại xuất phát từ quá trình toàn cầu hoá nền kinh tế nói chung và hoạt động của ngân hàng nói riêng.
Việt Nam đang đồng thời tiến hành đàm phán theo yêu cầu của hiệp định GATS (hiệp định thơng mại dịch vụ ) của Tổ chức Thơng Mại Thế Giới (WTO) và hiệp định AFTA của hiệp hội ASEAN.Các cam kết, yêu cầu mà các tổ chức này đòi hỏi là rất cao mà Việt nam phải phấn đấu thực hiện theo đúng tiến độ. Mặt khác, các nớc trong các tổ chức này, dù ít dù nhiều, đều thực hiện các nghiệp vụ thị trờng mở với nhiều mức độ khác nhau. Ngay cả các nớc thành viên của ASEAN và các nớc Châu á nh Malayxia, Philippin, Thailand, India, Indonesia, Japan,....đều sử dụng nghiệp vụ thị trờng mở để đạt đợc các mục đích vĩ mô của mình. Trong bối cảnh nh vậy, Việt Nam phải tăng cờng sức mạnh của hệ thống ngân hàng trng nớc, đẩy mạnh hoạt động theo cơ chế thị trờng an toàn và có lẽ để có thể gia nhập vào cộng đồng quốc tế.Thị trờng mở ở Việt nam vì vậy càng trở nên cần thiết và nên sớm trở thành hiện thực. 3.Thị trờng mở giúp chính phủ thực thi chính sách tài chính quốc gia có hiệu quả. Các quyết định của Chính phủ về quản lý nợ và cân đối tiền gửi co ảnh hởng quan trọng tới nghiệp vụ thị trờng mở. Kho bạc nhà nớc thờng đa ra quyết định cuối cùng về quản lý nợ, còn Ngân hàng Trung ơng lại liên quan đến dự trữ ngân hàng.Giữa hai Bộ này thờng có quan hệ với nhau tuỳ theo đặc điểm và hoạt động tài chính của mỗi nớc. Khi Ngân sánh nhà nớc bội chi, Bộ tài chính có thể phát hành trái phiếu Chính phủ (sử dụng việc vay nợ công chúng) để bù đắp phần bội chi. Để duy chì sự tách bạch giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài chính, các khoản nợ này tốt nhất là đợc Kho bạc bán ra dới hình thức đấu giá, từ đó giúp cho thị trơng cạnh tranh có hiệu quả . 4. Đối với các tổ chức tín dụng. Nghiệp vụ thị trờng mở sẽ làm tăng tính thanh khoản của tải sản có của các ngân hàng khi tạo nên thị trờng thứ cấp cho các tài sản tài chính mà nó nắm giữ. Điều này sẽ làm giảm dự trữ tiền mặt và tăng khả năng sinh lời của vốn ngân hàng, góp phần cải thiện tình hình tài chính cho các ngân hàng. Mặt khác, yêu cầu về chủng lợi và chất lợng các giấy tờ có giá đợc giao dịch trong nghiệp vụ thị trờng mở sẽ gián tiếp làm thay đổi danh mục đầu t vào các giấy tờ có giá của các ngân hàng, từ đó mà cải thệin theo hớng tích cực cơ cấu sử dụng vốn của ngân hàng, giảm dự trữ không sinh lời và cải tạo bảng tổng kết tài sản.
Tóm lại, trong giai đoạn hiện nay, việc áp dụng nghiệp vụ thị trờng mở có ý nghĩa vô cùng quan trọng, có tính cấp thiết cao nhằm tạo ra sự chuyển biến mới trong điều hành CSTT của NHNN dựa trên các quan hệ thị trờng, là một trong những nhân tố thúc đẩy sự phát triển của thị trờng tiền tệ, hoàn thiện các công cụ CSTT hiện đang còn nhiều hạn chế, qua đó mà đảm bảo sự phân bổ nguồn vốn hợp lý góp phần thực hiện đang còn nhiều hạn chế, qua đó mà đảm bảo sự phân bổ nguồn vốn hợp lý góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế của Đảng và Chính phủ, thực hiện thành công cải cách hệ thống ngân hàng ngày càng vững mạnh. Chơng III: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG NGHIỆP VỤ THỊ TRỜNG MỞ Ở VIỆT NAM I. LÝ THUYẾT VÀ THỰC TẾ ÁP DỤNG. 1. Vài nét về OMT tại Việt Nam. Điều kiện thị trờng tài chính : Thị trờng tài chính ở nớc ta vẫn còn nhỏ bé về quy mô, đơn sơ về chủng loại hàng hoá và lạc hậu về cơ sở vật chất kỹ thuật. - Thị trờng trái phiếu Chính phủ : Năm 1991, trái phiếu Chính phủ ra đời để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của chính phủ ( không thông qua kênh NHTW phát hành tiền nữa ); đến năm 1994 khi Trái phiếu kho bạc, tín phiếu kho bạc và trái phiếu công trình đợc phép phát hành rộng rãi thì thị trờng trái phiếu chính phủ mới tơng đối đợc mở rộng. Trớc năm 1995, Trái phiếu Chính phủ phát hành trực tiếp đến công chúng tại các chi nhánh kho bạc nên khối lợng trái phiếu nhỏ ( 17 tỷ đồng ) trong cả giai đoạn từ 1991 - 1995 )từ tháng 6 năm 1995 bắt đầu phát hành qua NHNN, lợng trái phiếu đã dồi dào hơn. Tuy nhiên do lãi suất chỉ đạo không sát với thực tế đồng thời cũng không có thị trờng thứ cấp cho công cụ này nên số lợng trái phiếu hiện đang lu hành có giá trị không lớn nh số lợng dự kiến phát hành. Theo quy chế phát hành trái phiếu chính phủ đợc ban hành kèm theo Nghị định 01/2000/NĐ-CP ngày 13/01/2000 của chính phủ thì trái phiếu chính phủ đợc phát hành qua các kênh nh : đấu thầu qua NHNN ( đối với tín phiếu kho bạc ) ; phát hành thông qua
thị trờng Chứng khoán, bán lẻ qua hệ thống kho bạc nhà nớc, đại lý phát hành và bảo lãnh phát hành đối với trái phiếu kho bạc và tín phiếu đầu t). Trái phiếu Chính phủ đợc nắm giữa chủ yếu bởi các NHTM quốc doanh và một số ít NHTM cổ phần, chủ yếu là để giải quyết lợng vốn tồn đọng. Do đó khả năng phát triển thị trờng thứ cấp là rất yếu. Hiện nay, khối lợng trái phiếu Chính phủ đang còn giá trị lu hành chỉ đạt khoảng 4.000 tỷ đồng. - Thị trờng liên ngân hàng : tuy đã có sự sôi động nhất định nhng cha thực sự phát triển, chỉ dừng ở mức giao dịch diễn ra đối với từng nhóm nhỏ trên cơ sở vay mợn thờng xuyên và hiểu biết lẫn nhau. Các chi nhánh ngân hàng nớc ngoài tơng đối tích cực tham gia thị trờng này ( do hạn chế huy động VND). So với doanh số giao dịch trên thị trờng mở, thì doanh số giao dịch trên thị trờng liên ngân hàng lớn hơn nhiều ( có ngày cao điểm lên tới 1.000 tỷ đồng. Khối lợng giao dịch trên thị trờng liên ngân hàng của toàn hệ thống vào cuối năm 2000 đạt khoảng 12% lợng vốn huy động và gấp gần 3 lần lợng vốn vay từ NHNN. Bên cạnh đó, thị trờng trái phiếu doanh nghi ệp mới chỉ dừng lại ở phạm vi thị trờng sơ cấp, thị trờng cổ phiếu hoạt động còn mang tính thử nghiệm, mới có 6 doanh nghiệp chính thức niêm yết cổ phiếu của mình trên thị trờng chứng khoán và khối lợng giao dịch còn rất thấp so với giá trị niêm yết ( nhỏ hơn khoảng hơn 4 lần ) trái phiếu Chính phủ hầu nh không thể giao dịch đợc trên thị trờng này. Khuôn khổ pháp lý. Hàng loạt các văn bản về các vấn đề liên quan tới OMO đã đợc ban hành trong năm 2000 nh Quy chế nghiệp vụ thị trờng mở. Quy trình OMO, quy định đăng ký giấy tờ có giá, Quy chế quản lý vốn khả dụng, quy trình nghiệp vụ đấu thầu tín phiếu NHNN. Về mặt kỹ thuật nghiệp vụ. - Thành viên tham gia vào OMO phải là các TCTD đảm bảo đầy đủ một số điều kiện nh phải có tài khoản tiền gửi tại NHNN, phải có đầy đủ phơng tiện cho hoạt động OMO nh mạng máy tính, fax, điện thoại … phải đang ký với NHNN để đợc hoạt động OMO. - Hàng hoá trên thị trờng hiện nay quá thiếu thốn cả về chủng loại lẫn khối lợng. Theo quy định, chỉ có tín phiếu NHNN, tín phiếu kho bạc và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác ( thống đốc sẽ quyết định trong từng thời kỳ). Tuy nhiên, trên trực tế chỉ có hai loại
hàng hoá là tín phiếu kho bạc và tín phiếu NHNN. Hàng hoá cần phải đảm bảo những tiêu chuẩn sau : có thể giao dịch đợc, phải là các giấy tờ có giá ngắn hạn, phát hành bằng đồng Việt Nam, phải đợc đăng ký tại NHNN. Nếu hình thức giao dịch là mua bán hẳng thì thời hạn còn lại của GTCG phải nhỏ hơn 90 ngày. - Đấu thầu bao gồm đấu thầu lãi suất và đấu thầu khối lợng. Đấu thầu khối lợng : NHNN sẽ thông báo cho các thành viên tham gia về mức lãi suất và khối lợng cần giao dịch .. Đấu thầu lãi suất : NHNN thông báo khối lợng cần giao dịch, phơng pháp chọn lãi suất trúng thầu … Việc xác định lãi suất của NHNN trong OMO thờng căn cứ vào các mức lãi suất hiện hành là lãi suất tái cấp vốn của NHNN cho các TCTD ( thờng dới hình thức là lãi suất phạt ) lãi suất tái chiết khấu các GTCG, lãi suất của OM O thờng nằm trong 2 mức lãi suất này. Tuy nhiên trong giai đoạn đầu để hỗ trợ hoạt động của thị trờng mở, mức lãi suất tái cấp vốn và tái chiết khấu đợc xác định ở mức tơng đối cao hơn hẳn lãi suất trên thị trờng mở. NHNN cũng có thể lấy lãi suất trái phiếu kho bạc và lãi suất trên thị trờng liên ngân hàng làm lãi suất tham chiếu. Tuy vậy, lãi suất TPKB chỉ mang tính tham chiếu, không ảnh hởng đến quyết định về mức lãi suất trên thị trờng mở nên TPKB vẫn là lãi suất chỉ đạo ít mang tính thị trờng. còn lãi suất trên thị trờng tiền tệ liên ngân hàng thực chất rất khó đa vào làm lãi suất tham chiếu vì số ngân hàng tham gia thị trờng này không nhiều và khả năng tiếp cận các nguồn vốn khác của một số TCTD là khó khăn nên lãi suất vay nóng trên thị trờng này khá cao. NHNN Việt Nam mới thực hiện việc tung dự trữ ngoại hối ra để điều chỉnh tỷ giá hay để giảm cung đồng tiền. tăng dự trữ ngoại hối để giảm lợng ngoại tệ trong lu thông. Đây là hoạt động quản lý ngoại hối chứ không phải hoạt động OMO. 2. Thực tế hoạt động trong thời gian vừa qua. Số lợng thành viên tham gia thị trờng còn quá ít, trong số 20 thành viên tham gia thị trờng thì chủ yếu là 4 NHTM quốc doanh và trên thực tế , các NHTM quốc doanh nắm giữ tới hơn 70% lợng tín phiếu kho bạc, tín phiếu NHNN ( hai hàng hoá chính thức đợc giao dịch trên thị trờng mở hiện nay ).
Lợng hàng hoá quá ít ỏi : Hiện nay lợng hàng hoá trên thị trờng chỉ có khoảng 4000 tỷ đồng giá trị trái phiếu Chính phủ và 400 tỷ đồng giá trị tín phiếu NHNN. Từ khi bắt đầu giao dịch đến 31/12/2000, cứ 10 ngày NHNN tiến hành một phiên giao dịch trên thị trờng mở. Trong tháng 8/2000, do lợng vốn khả dụng của hệ thống ngân hàng là d thừa nên NHNN bán ra một lợng tín phiếu là 550 tỷ đồng. Từ tháng 9 đến cuối tháng 12/2000 do có sự hạn chế của NHNN ở cửa sổ chiết khấu và nhu cầu tín dụng VND tăng nhanh trong khi huy động tiền gửi tăng cậm dẫn đến khan hiếm vốn khả dụng trong hệ thống ngân hàng, NHNN đã mua vào GTCG trong 14 phiên liên tục với doanh số 1353,5 tỷ. Từ 1/1/2001, NHNN thực hiện giao dịch định kỳ 7 ngày/lần. Từ đầu năm 2001 đến 15/2 lợng vốn khả dụng tiếp tục thiếu hụt do nhu cầu tiền mặt tăng, NHNN tiếp tục mua vào GTCG chủ yếu là mua kỳ hạn do tính đến yếu tố lợng vốn khả dụng có thể tăng lên sau dịp tết nguyên đán. Từ 21/2 đến 14/3, lợng vốn khả dụng có biểu hiện d thừa : để rút bớt phơng tiện thanh toán khỏi hệ thống ngân hàng, NHNN thực hiện bán hẳng lợng giấy tờ có giá với giá trị là 470 tỷ VND. Từ 21/3 đến cuối tháng 4, do nhu cầu vốn khả dụng tăng, NHNN tổ chức các phiên giao dịch trên thị trờng mở với mục tiêu cung ứng thêm phơng tiện thanh toán cho hệ thống. Nh vậy có thể thấy, NHNN đã cố gắng thực hiện việc điều hành CSTT bằng công cụ gián tiếp. OMO đã đợc thực hiện tơng đối linh hoạt đáp ứng đợc phần nào đó nhu cầu về vốn khả dụng cũng nh giải quyết đợc một phần lợng vốn khả dụng d thừa trong một số thời kỳ. Các công cụ và hình thức thực hiện cũng đã đợc áp dụng tơng đối thành công nh đấu thầu lãi suất, đấu thầu khối lợng, xét khối lợng thầu theo phơng pháp tính lãi suất riêng lẻ … tuy nhiên, do còn hạn chế cả về cơ sở vật chất, trình độ cán bộ, sự đơn sơ của thị trờng tài chính sự bất cập trong vấn đề lợng thành viên tham gia thị trờng cũng nh khối lợng GTCG do các thành viên nắm giữ … nên tác động can thiệp của NHNN thông qua OMO vẫn còn rất hạn chế. Để OMO thực sự phát huy đợc tác dụng, trớc mắt, NHNN cần phải hỗ trợ cho sự phát triển của thị trờng liên ngân hàng, cho phép mua bán cả những trái phiếu Chính phủ dài hạn trên thị trờng mở, trái phiếu do NHTM phát hành … hoàn thiện hệ thống thanh
toán liên ngân hàng , còn về lâu dài, thì thực tế phải là nhiệm vụ của cả hệ thống ngân hàng tài chính, đó là phát triển thị trờng trái phiếu Chính phủ, thị trờng tiền tệ, các thị trờng tài chính khác, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý của các thị trờng, thành lập các tổ chức xếp hạng tín dụng có uy tín để tăng việc sử dụng các công cụ nợ, tăng số thành viên tham gia thị trờng… Vì đây là một thị trờng nên càng có sự cạnh tranh thì tính hiệu quả của nó càng cao. Đi đôi với tất cả những việc làm trên, thì việc cải cách thành công hệ thống ngân hàng là một nhân tố không thể thiếu để có thể điều chính sách tiền tệ một cách linh hoạt với các công cụ gián tiếp, đặc biệt là nghiệp vụ thị trờng mở. II. GIẢI PHÁP. 1. Hoàn thiện cơ chế hoạt động và điều kiện công nghệ. Hàng hoá của thị trờng mở : Việc lựa chọn công cụ thích hợp cho giao dịch trên thị trờng mở có ý nghĩa rất quan trọng. Ngoài tín phiếu NHNN và tín phiếu kho bạc đợc sử dụng thì cần chú ý tới chứng chỉ tiền gửi do các NHTM phát hành và thơng phiếu của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, NHNN có thể cho phép sử dụng các GTCG trung và dài hạn trong nghiệp vụ thị trờng mở với điều kiện đảm bảo tính thanh khoản cao trên cơ sở một số điều kiện nh có tính thị trờng cao, đợc phát hành bằng VND hoặc USD đăng ký tại NHNN Việt Nam, thời hạn tối đa còn lại là 90 ngày. Thành viên : Ngân hàng Nhà nớc có thể nghiên cứu và bổ xung quy chế cho phép mở rộng phạm vi đối tợng tham gia thị trờng mở bao gồm : các TCTC phi ngân hàng, các doanh nghiệp lớn. NHNN cần tổ chức mạng lới các nhà giao dịch chuyên nghiệp trong nghiệp vụ thị trờng mở thay vì quan hệ trực tiếp với các thành viên. Điều này đảm bảo sự nhanh chóng và giảm hiệu ứng thông báo do kéo dài thời gian thông báo trong quy trình nghiệp vụ thị trờng mở. Phơng thức giao dịch : Các hoạt động nghiệp vụ thị trờng mở nên đợc tiến hành ở sở giao dịch NHNN để NHNN tiện quản lý và đúc rút kinh nghiệm sau đó sẽ đợc chuyển cho các chi nhánh NHNN tỉnh hay khu vực thực hiện. Do tính chất phức tạp của công việc dự báo vốn khả dụng, kỳ hạn thực hiện nghiệp vụ thị trờng mở có thể cách nhau 10-15 ngày nh quy chế nghiệp vụ thị trờng mở đã quy định. Toàn bộ quy trình đấu thầu khối lợng hay đấu thầu lãi suất sẽ đợc áp dụng theo quy chế đã ban hành vào ngày 9/3/2000.
Theo dõi, tính toán dự đoán vốn khả dụng của các ngân hàng. Các thông tin này giúp ban thị trờng mở cần phải thay đổi vốn khả dụng ở các NHTM ở mức độ cần thiết để đạt đợc yêu cầu cung ứng tiền tệ. Theo dõi diễn biến xu hớng vận động của tình hình lạm phát, lãi suất đầu t, tính toán đề xuất phơng án mua hoặc bán trình thống đốc quyết định. Phát triển công nghệ ngân hàng bao gồm con ngời và trang thiết bị kỹ thuật hiện đại. Các thành viên tham gia trên TTM có thể nối mạng máy tính nhanh chóng nắm bắt thông tin, quyết định mua bán kịp thời. 2 Xây dựng thị trờng tiền tệ và phát triển thị trờng chứng khoán. Môi trờng để NHTW phát huy nghiệp vụ thị trờng mở là thị trờng tiền tệ. Sự phát triển TTTT làm tăng tính lỏng và số lợng các loại chứng khoán đợc mua bán và NHTW có thể căn cứ vào đó mà chọn ra những loại chứng khoán mua bán trong TTM. Để đạt đợc điều này, trớc hết thị trờng liên ngân hàng phải đợc xác lập và phát triển. Trong đó, các NHTM phải thực sự năng động và môi trờng vận hành phải phù hợp với cơ chế thị trờng. Các công cụ của thị trờng và nhu cầu giao dịch đợc hình thành, hệ thống thông tin liên lạc phát triển để NHTW có thể thu thập số liệu phải có độ tin cậy cao để NHTW có thể thay đổi chính sách cung ứng tiền một cách nhanh chóng. Sự phát triển của thị trờng chứng khoán làm tăng tính lỏng của chứng khoán trên thị trờng, kích thích đầu cơ chứng khoán của các chủ thể kinh tế, do đó để công cụ nghiệp vụ thị trờng mở phát huy hiệu quả phải đợc sự hỗ trợ tích cực của thị trờng chứng khoán. Vì vậy để thị trờng chứng khoán mới ra đời ở Việt Nam phát triển cần có những giải pháp cụ thể : thúc đẩy quá trình cổ phần hoá, tăng thêm số công ty đợc niêm yết, ban hành luật chứng khoán, xúc tiến nhanh việc thành lập thị trờng OTC, mở rộng tăng cờng phí đầu t bổ xung kiến thức cho đội ngũ chuyên viên đang làm việc trên thị trờng chứng khoán … 3. Hoàn thiện hệ thống ngân hàng. Khẩn trơng hoàn thiện cơ chế chính sách và hệ thống các văn bản pháp quy để có đủ các khuôn khổ pháp lý cần thiết cho việc thực hiện tốt luật NHNN và luật các TCTD, đảm bảo cho hệ thống ngân hàng hoạt động hiệu lực, hiệu quả, năng động, an toàn. Thực hiện chuyển đổi thành công cơ chế tự do hoá lãi suất, cơ chế quản lý ngoại tệ, tích cực hoàn thiện cơ chế điều hành tỷ giá hối đoái. Hiện đại hoá hệ thống công nghệ ngân hàng mà trọng tâm là nghiệp vụ thanh toán qua ngân hàng. Phát triển mạnh các công cụ và dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt đối với dân c và các doanh nghiệp. Tăng
cờng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động ngân hàng. Đẩy mạnh hơn nữa công tác đào tạo nâng cao trình độ kỹ năng của đội ngũ cán bộ, nâng cao năng lực và chất lợng quản lý tài sản của các NHTM… 4. Hiện đại hoá hệ thống thanh toán. Để nghiệp vụ thị trờng mở hoạt động có hiệu quả cần trang bị hệ thống thanh toán và quản lý hiện đại có phần mềm hiện đại kết nối giữa nội bộ trong NHNN và giữa NHNN với các TCTD thành viên nhằm đảm bảo thực hiện các công đoạn giao dịch từ khi công nhận thành viên, đăng ký chữ ký điện tử, thông báo mời thầu, đăng ký GTCG, xét thầu, tạo lập và ký hợp đồng mua lại đến khâu thanh toán chuyển khoản và thông báo báo cáo. KẾT LUẬN Nền kinh tế của nớc ta đang đứng trớc nhiều khó khăn thách thức của nhu cầu mở cửa và hội nhập, để đáp ứng đòi hỏi của thị trờng mang tính toàn cầu hoá, tính cạnh tranh giữa các ngân hàng trong và ngoài nớc tăng lên, NHNN cũng đang chuyển từ sử dụng các công cụ trực tiếp sang công cụ gián tiếp với điều hành chính sách tiền tệ điển hình là công cụ nghiệp vụ TTM. Việc điều hành CSTT nh trên đòi hỏi tiền đề là thị trờng tiền tệ và thị trờng chứng khoán chính phủ và thị trờng hối đoái phải phát triển ở mức khá hoàn thiện, trình độ quản lý vốn khả dụng của NHTW ở mức khá cao, trang bị kỹ thuật hiện đại trong hoạt động giao dịch trên thị trờng phải có cơ sở một nền tài chính và tiền tệ khá ổn định, vững chắc, hệ thống ngân hàng phát triển càng cao, mạng lới thanh toán và bù trừ đáng tin cậy. Tất cả những điều kiện đó việt nam đều cha có. Do đó trong những năm tới nghiệp vụ TTM cha thể phát huy hiệu quả tối đa của nó. Vì vậy ngân hàng cần thực hiện các giải pháp cơ bản trên để công cụ nghiệp vụ TTM trở thành công cụ chủ yếu của CSTT và phát huy đợc hiệu quả tối đa của nó.