Đề tài : Đánh giá hiệu quả và đề xuất hướng sử đất nông lâm nghiệp hợp lý trên địa bàn huyện Krông Pak - Tỉnh Dak Lak

Chia sẻ: Phùng Minh Đại | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất đai là tài nguyên quan trọng, là tư liệu sản xuất đặc biệt không thể thay thế, là một trong những điều kiện để sản xuất ra sản phẩm tiêu dùng trong xã hội. Đất đai là địa bàn phân bố các khu dân cư, là nơi để xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ nhu cầu của con người. Trải qua suốt quá trình lịch sử phát triển của loài người, của nền kinh tế thế giới, hầu hết các nước trước khi có nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp đều phải qua nền...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài : Đánh giá hiệu quả và đề xuất hướng sử đất nông lâm nghiệp hợp lý trên địa bàn huyện Krông Pak - Tỉnh Dak Lak

PhÇn thø nhÊt §ÆT VÊn §Ò 1.1 tÝnh cÊp thiÕt ®Ò tµi §Êt ®ai lµ tµi nguyªn quan träng, lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt kh«ng thÓ thay thÕ, lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm tiªu dïng trong x· héi. §Êt ®ai lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c khu d©n c−, lµ n¬i ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô nhu cÇu cña con ng−êi. Tr¶i qua suèt qu¸ tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ng−êi, cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, hÇu hÕt c¸c n−íc tr−íc khi cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h−íng c«ng nghiÖp ®Òu ph¶i qua nÒn kinh tÕ dùa vµo n«ng nghiÖp. Khi nãi ®Õn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp th× vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Çu tiªn lµ ®Êt ®ai, nã chÝnh lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cho viÖc ph¸t triÓn. NhÊn m¹nh vai trß cña con ng−êi ®èi víi ®Êt, C¸c M¸c cho r»ng kh«ng cã ®Êt xÊu mµ chØ cã ng−êi sö dông nã kh«ng hîp lý [4]. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ ®Êt ®ai sÏ ®¸p øng ®ñ c¸c yªu cÇu sö dông trªn thÕ giíi, thùc tÕ hiÖn nay lµ phÊn ®Êu ®Ó cã mét nÒn n«ng nghiÖp s¹ch, s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm chÊt l−îng vµ ®¶m b¶o mét m«i tr−êng sinh th¸i æn ®Þnh. §Êt ®ai t¹i nh÷ng vïng nhiÖt ®íi cã tiÒm n¨ng lín, cã nguån lùc kh¸ dåi dµo vµ cã khÝ hËu −u ®·i.Tuy nhiªn, nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã d−êng nh− ch−a ph¸t huy hÕt. Nh− vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra trong s¶n xuÊt muèn thùc sù cã hiÖu qu¶ tõ ®Êt ®ai th× kh«ng thÓ chê cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kÕt thóc mµ h·y xem xÐt ngay tõ ®Çu c¸ch sö dông nã nh− thÕ nµo?[11]. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ h·y sö dông ®Êt sao cho thËt phï hîp nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. §©y lµ mét trong nh÷ng néi dung mµ ®Ò tµi chóng t«i muèn ®i t×m hiÓu. ViÖt Nam n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa, quanh n¨m nãng Èm m−a nhiÒu. Víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay th× ®Êt ®ai sÏ lµ nguån lùc quan träng, lµ bµn ®¹p cho sù ph¸t triÓn. H¬n 10 n¨m qua, n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu rÊt 1
®¸ng tù hµo. N«ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n ®· chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn t−¬ng ®èi toµn diÖn, t¨ng tr−ëng kh¸ (b×nh qu©n 4,3%/n¨m), s¶n l−îng l−¬ng thùc t¨ng 5,2%, gÊp h¬n 2 lÇn tØ lÖ t¨ng d©n sè. N«ng nghiÖp ®ãng gãp trªn 20% tæng GDP vµ ®ãng gãp tíi 70% GDP ë khu vùc n«ng th«n [19]. Cïng viÖc t¨ng tr−ëng s¶n l−îng vµ s¶n l−îng hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng. §Æc biÖt ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt tËp trung víi khèi l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ lín mang tÝnh kinh doanh râ rÖt (lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm vïng ®ång b»ng s«ng Hång; lóa g¹o vµ rau qu¶ thùc phÈm, thuû h¶i s¶n ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long; cµ phª, cao su, tiªu, ®iÒu lµ thÕ m¹nh ë §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn). Trong c¶ n−íc ®· xuÊt hiÖn hµng v¹n trang tr¹i gia ®×nh vµ hµng triÖu hé kinh doanh tiÓu ®iÒn, mµ ë ®ã l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt. Tuy nhiªn, xÐt trªn tæng thÓ, nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng cña s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, manh món vµ l¹c hËu [17]. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n chuyÓn dÞch chËm, ch−a theo s¸t víi thÞ tr−êng. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë nhiÒu n¬i cßn ph©n t¸n, manh món, mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t; øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt chËm; tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ s¶n xuÊt nhiÒu mÆt cßn l¹c hËu nªn n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nhiÒu s¶n phÈm n«ng nghiÖp cßn thÊp, kÐm hiÖu qu¶ vµ thiÕu bÒn v÷ng. ViÖc sö dông ®Êt ®ai cã hiÖu qu¶ lµ vÊn ®Ò ®Æt ra kh«ng chØ cho tõng ®Þa ph−¬ng mµ cßn cho toµn x· héi. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®Ò tµi khoa häc ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy. MÆc dï vËy, viÖc ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ sö dông ®Êt nãi chung, ®Êt n«ng l©m nghiÖp nãi riªng cho thËt ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ lµ vÊn ®Ò cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu. Kr«ng Pak lµ mét huyÖn cao nguyªn c¸ch thµnh phè Bu«n Ma Thuét 30 km vÒ phÝa §«ng, cã ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, ®−îc thiªn nhiªn −u ®·i víi nhiÒu nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó vµ ®a d¹ng rÊt thuËn lîi cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa vµ xuÊt khÈu 2
®Æc biÖt lµ s¶n phÈm cµ phª, lóa , b«ng v¶i, tiªu, ®iÒu… Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi ®µ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ xu h−íng ®« thÞ hãa ngµy cµng nhanh nªn nhu cÇu sö dông ®Êt cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trªn ®Þa bµn huyÖn còng t¨ng theo. §Æc biÖt lµ ®Êt dïng cho x©y dùng c¬ b¶n, ®Êt ph¸t triÓn ®« thÞ, ®Êt s¶n xuÊt, lu«n cã sù c¹nh tranh dÉn ®Õn t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông ®Êt trong nh÷ng n¨m qua diÔn ra kh¸ phøc t¹p. Bªn c¹nh ®ã sù gia t¨ng d©n sè nhanh ®· g©y mét ¸p lùc m¹nh mÏ lªn quü ®Êt ®ai cña ®Þa ph−¬ng. Tµi nguyªn ®Êt trªn ®Þa bµn huyÖn chñ yÕu ®Êt ®á Ba Zan (chiÕm tíi 60% tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn), hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn phÇn nµo ®· khai th¸c ®−îc tiÒm n¨ng vèn cã cña ®Êt. HiÖu qu¶ sö dông ®Êt vÒ ph−¬ng diÖn kinh tÕ ®· ®−îc ng−êi sö dông ®Êt ®Æc biÖt quan t©m, nh−ng sö dông ®Êt nh− thÕ nµo (?) ®Ó tµi nguyªn ®Êt ®−îc khai th¸c thÝch hîp c¶ hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, x· héi còng nh− duy tr× ®¶m b¶o vÒ m«i tr−êng th× ®ßi hái ph¶i ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi ¶nh h−ëng ®Õn sö dông ®Êt ®Ó cã gi¶i ph¸p sö dông ®Êt hîp lý. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa thùc tiÔn trªn, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ ®Ò xuÊt h−íng sö ®Êt n«ng l©m nghiÖp hîp lý trªn ®Þa bµn huyÖn Kr«ng Pak - TØnh Dak Lak”. 1.2 MôC §ÝCH NGHI£N CøU §Ò TµI Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau - §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cña huyÖn. - §¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖn tr¹ng theo c¸c tiÓu vïng sinh th¸i nh»m x¸c ®Þnh râ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ lîi thÕ cña tõng vïng trong s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp trong huyÖn. - Lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt phï hîp, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c sö dông ®Êt bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa. 3
PhÇn thø hai TæNG QUAN TµI LIÖU 2.1 HIÖU QU¶ Sö Dông §Êt trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng 2.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt Theo trung t©m tõ ®iÓn ng«n ng÷ [29], hiÖu qu¶ chÝnh lµ kÕt qu¶ nh− yªu cÇu cña viÖc lµm mang l¹i. KÕt qu¶ h÷u Ých lµ mét ®¹i l−îng vËt chÊt t¹o ra do môc ®Ých cña con ng−êi, ®−îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng chØ tiªu cô thÓ, x¸c ®Þnh. Do tÝnh chÊt m©u thuÉn gi÷a nguån tµi nguyªn h÷u h¹n víi nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng−êi mµ ta ph¶i xem xÐt kÕt qu¶ ®−îc t¹o ra nh− thÕ nµo (?) Chi phÝ bá ra ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ ®ã lµ bao nhiªu? Cã ®−a l¹i kÕt qu¶ h÷u Ých hay kh«ng (?) ChÝnh v× thÕ khi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ chÊt l−îng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra s¶n phÈm ®ã. §¸nh gi¸ chÊt l−îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ néi dung ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶. Sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ cao th«ng qua viÖc bè trÝ c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i phï hîp lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay cña hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi [30]. Nã kh«ng chØ thu hót sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ kinh doanh n«ng nghiÖp mµ cßn lµ sù mong muèn cña n«ng d©n, nh÷ng ng−êi trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¨n cø vµo nhu cÇu cña thÞ tr−êng, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång vËt nu«i trªn c¬ së lùa chän c¸c s¶n phÈm cã −u thÕ ë tõng ®Þa ph−¬ng, tõ ®ã nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi nh»m lµm cho s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp h−íng vÒ xuÊt khÈu cã tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Ngµy nay, nhiÒu nhµ khoa häc cho r»ng: x¸c ®Þnh ®óng kh¸i niÖm, b¶n chÊt hiÖu qu¶ ph¶i xuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm triÕt häc cña M¸c vµ nh÷ng nhËn 4
thøc lÝ luËn cña lÝ thuyÕt hÖ thèng, nghÜa lµ hiÖu qu¶ ph¶i ®−îc xem xÐt trªn 3 mÆt: hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi, hiÖu qu¶ m«i tr−êng [26]. * HiÖu qu¶ kinh tÕ Theo C¸c M¸c th× quy luËt kinh tÕ ®Çu tiªn trªn c¬ së s¶n xuÊt tæng thÓ lµ quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian vµ ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch thêi gian lao ®éng theo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. Theo c¸c nhµ khoa häc kinh tÕ Smuel- Norhuas; “HiÖu qu¶ kh«ng cã nghÜa lµ l·ng phÝ. Nghiªn cøu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ph¶i xÐt ®Õn chi phÝ c¬ héi. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt diÔn ra khi x· héi kh«ng thÓ t¨ng sè l−îng mét lo¹i hµng ho¸ nµy mµ kh«ng c¾t gi¶m sè l−îng mét lo¹i hµng ho¸ kh¸c”. Theo cac nhµ khoa häc §øc (Stenien, Hanau, Rusteruyer, Simmerman): HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chØ tiªu so s¸nh møc ®é tiÕt kiÖm chi phÝ trong mét ®¬n vÞ kÕt qu¶ h÷u Ých vµ møc t¨ng kÕt qu¶ h÷u Ých cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt trong mét thêi kú, gãp phÇn lµm t¨ng thªm lîi Ých cña x· héi [26]. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ ph¹m trï chung nhÊt, nã liªn quan trùc tiÕp tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ tíi tÊt c¶ c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c. V× thÕ hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®¸p øng ®−îc 3 vÊn ®Ò: - Mét lµ, mäi ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu tu©n theo quy luËt “tiÕt kiÖm thêi gian”. - Hai lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i ®−îc xem xÐt trªn quan ®iÓm cña lý thuyÕt hÖ thèng. - Ba lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh mÆt chÊt l−îng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng qu¸ tr×nh t¨ng c−êng c¸c nguån lùc s½n cã phôc vô lîi Ých cña con ng−êi. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc hiÓu lµ mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a l−îng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vµ l−îng chi phÝ bá ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc lµ phÇn gi¸ trÞ thu ®−îc cña s¶n phÈm ®Çu ra, l−îng chi phÝ bá ra lµ phÇn gi¸ trÞ cña c¸c nguån lùc ®Çu vµo. Mèi t−¬ng quan ®ã cÇn xÐt c¶ vÒ phÇn so s¸nh tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi còng nh− xem xÐt mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a 2 lo¹i ®èi t−îng ®ã. 5
HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ mµ trong ®ã s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ph©n bæ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¶ hai yÕu tè hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ ®Òu tÝnh ®Õn khi xem xÐt viÖc sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp. NÕu ®¹t ®−îc mét trong hai yÕu tè hiÖu qu¶ kü thuËt vµ ph©n bæ th× khi ®ã s¶n xuÊt míi ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn cã thÓ kÕt luËn r»ng: B¶n chÊt cña ph¹m trï kinh tÕ sö dông ®Êt lµ: víi mét diÖn tÝch ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh s¶n xuÊt ra mét khèi l−îng cña c¶i vËt chÊt nhiÒu nhÊt, víi mét l−îng ®Çu t− chi phÝ vÒ vËt chÊt vµ lao ®éng nh»m ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ vËt chÊt cña x· héi [6]. * HiÖu qu¶ x∙ héi HiÖu qu¶ x· héi lµ mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ xÐt vÒ mÆt x· héi vµ tæng chi phÝ bá ra [30]. HiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chóng lµ tiÒn ®Ò cña nhau vµ lµ mét ph¹m trï thèng nhÊt, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ c¸c lîi Ých x· héi mang l¹i. Theo NguyÔn Duy TÝnh (1995) [27], hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm trªn mét diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. * HiÖu qu¶ m«i tr−êng HiÖu qu¶ m«i tr−êng lµ m«i tr−êng ®−îc s¶n sinh do t¸c ®éng cña ho¸ häc, sinh häc, vËt lý,... chÞu ¶nh h−ëng tæng hîp cña c¸c yÕu tè m«i tr−êng cña c¸c lo¹i vËt chÊt trong m«i tr−êng. HiÖu qu¶ m«i tr−êng ph©n theo nguyªn nh©n g©y nªn gåm: hiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr−êng, hiÖu qu¶ vËt lý m«i tr−êng vµ hiÖu qu¶ sinh vËt m«i tr−êng. HiÖu qu¶ sinh vËt m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ kh¸c nhau cña hÖ thèng sinh th¸i do sù ph¸t sinh biÕn ho¸ cña c¸c lo¹i yÕu tè m«i tr−êng dÉn ®Õn. HiÖu qu¶ ho¸ häc m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ m«i tr−êng do c¸c ph¶n øng ho¸ häc gi÷a c¸c vËt chÊt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn m«i tr−êng dÉn ®Õn. HiÖu qu¶ vËt lý m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ m«i tr−êng do t¸c ®éng vËt lý dÉn ®Õn [32]. HiÖu qu¶ m«i tr−êng lµ hiÖu qu¶ mang tÝnh l©u dµi. Võa ®¶m b¶o lîi Ých 6
tr−íc m¾t, nã g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt vµ m«i tr−êng sinh th¸i. 2.1.2 Sö dông qu¶n lý ®Êt trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng chiÕm vÞ trÝ quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn chung cña x· héi. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi míi chØ h×nh thµnh râ nÐt trong nh÷ng n¨m 1990 qua c¸c héi th¶o vµ xuÊt b¶n (Edwards et al., 1990; Singh et al., 1990) [28]. §iÒu c¬ b¶n nhÊt cña ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ c¶i thiÖn chÊt l−îng cuéc sèng trong sù tiÕp cËn ®óng ®¾n vÒ m«i tr−êng ®Ó gi÷ g×n nh÷ng tµi nguyªn cho thÕ hÖ sau. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ n«ng nghiÖp bÒn v÷ng tïy theo t×nh h×nh cô thÓ: Theo FAO: n«ng nghiÖp bÒn v÷ng bao gåm qu¶n lý cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn cho n«ng nghiÖp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng cña con ng−êi ®ång thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i ( FAO, 1989) [38]. Theo n«ng nghiÖp Canada: hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ hÖ thèng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu x· héi vÒ an ninh l−¬ng thùc, ®ång thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chÊt l−îng cña m«i tr−êng sèng cho ®êi sau ( Baier, 1990)[28]. C¸c ®Þnh nghÜa cã thÓ cã nhiÒu c¸ch biÓu thÞ kh¸c nhau, song vÒ néi dung th−êng bao gåm 3 thµnh phÇn c¬ b¶n nh− sau: 1. BÒn v÷ng vÒ an ninh l−¬ng thùc trong thêi gian dµi trªn c¬ së hÖ thèng n«ng nghiÖp phï hîp ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ kh«ng tæn h¹i m«i tr−êng. 2. BÒn v÷ng vÒ tæ chøc qu¶n lý, hÖ thèng n«ng nghiÖp phï hîp trong mèi quan hÖ con ng−êi c¶ cho ®êi sau. 3. BÒn v÷ng thÓ hiÖn ë tÝnh céng ®ång trong hÖ thèng n«ng nghiÖp hîp lý. §Þnh nghÜa cña Piere Croson (1993): mét hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng cao vÒ ¨n vµ mÆc thÝch hîp, cã hiÖu 7
qu¶ kinh tÕ, m«i tr−êng vµ x· héi g¾n víi viÖc t¨ng phóc lîi trªn ®Çu ng−êi. §¸p øng nhu cÇu lµ s¶n phÈm quan träng cÇn ®−a vµo ®Þnh nghÜa v× s¶n l−îng n«ng nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i ®−îc t¨ng tr−ëng trong nh÷ng thËp kû tíi ®em l¹i phóc lîi cho mäi ng−êi v× phóc lîi cña ®a sè d©n trªn thÕ giíi ®Òu cßn rÊt thÊp [28]. Trong tÊt c¶ c¸c ®Þnh nghÜa, ®iÒu quan träng nhÊt lµ biÕt sö dông hîp lý tµi nguyªn ®Êt ®ai, gi÷ v÷ng vµ c¶i thiÖn chÊt l−îng m«i tr−êng, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, n¨ng suÊt cao vµ æn ®Þnh, t¨ng c−êng chÊt l−îng cuéc sèng, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thÕ hÖ vµ h¹n chÕ rñi ro. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng ®−îc nhËn biÕt trong khung kh¸i niÖm vÒ n«ng nghiÖp thÕ giíi (CGIAR). Trong thùc tÕ mäi ng−êi th−êng nhÇm lÉn gi÷a b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng. Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng ph¶i ®−îc hiÓu víi kh¸i niÖm réng, bao gåm toµn bé ho¹t ®éng n«ng nghiÖp cã t¸c ®éng ®Õn c¸c th«ng sè vÒ ®Êt. Trong lÞch sö canh t¸c n«ng nghiÖp cña n−íc ta, hÖ thèng sö ®Êt trång lóa n−íc ta lµ hÖ canh t¸c kh¸ bÒn v÷ng. HÖ thèng canh t¸c sö dông ®Êt dèc cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. 2.2 §¸NH GI¸ HIÖU QU¶ Vµ TÝNH BÒN V÷NG trong Sö dông ®Êt 2.2.1 Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ sö dông ®Êt * §iÒu kiÖn tù nhiªn Khi sö dông ®Êt ngoµi bÒ mÆt kh«ng gian cÇn thÝch øng víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn: nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, l−îng m−a, kh«ng khÝ, n−íc vµ c¸c yÕu tè h×nh thµnh ®Êt. Trong nh©n tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn khÝ hËu lµ nh©n tè quan träng, sau ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nguån n−íc vµ c¸c nh©n tè kh¸c. - §iÒu kiÖn khÝ hËu: c¸c yÕu tè khÝ hËu ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cña con ng−êi. Tæng tÝch «n, nhiÖt ®é b×nh qu©n, sù sai kh¸c nhiÖt ®é ¸nh s¸ng, vÒ thêi gian vµ kh«ng gian.....trùc tiÕp ¶nh h−ëng tíi sù ph©n bè, sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång, c©y rõng vµ 8
thùc vËt thuû sinh,... l−îng m−a, bèc h¬i cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gi÷ nhiÖt ®é, ®é Èm cña ®Êt, còng nh− kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cung cÊp n−íc cho sinh tr−ëng cña c©y trång, gia sóc, thuû s¶n [33]. - §iÒu kiÖn ®Êt ®ai: ®Êt ®åi nói th−êng bÞ xãi mßn röa tr«i cho nªn nghÌo dinh d−ìng. MÆt kh¸c do ®Þa h×nh ®åi nói nªn viÖc thiÕt kÕ l« thöa gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò bè trÝ c¬ cÊu c©y trång. Tuy vËy, ®Æc ®iÓm ®Êt ®åi nói th−êng cã tÇng ®Êt dµy nªn còng thuËn lîi cho viÖc trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m. §Æc thï cña nh©n tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang tÝnh khu vùc. VÞ trÝ ®Þa lý cïng víi sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt ®Êt ®ai thÓ hiÖn ®é ph× nhiªu cña ®Êt ®èi víi c©y trång cïng víi nguån n−íc vµ c¸c yÕu tè tù nhiªn kh¸c sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt tù nhiªn vµ kh¶ n¨ng cho hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. * Nh©n tè kinh tÕ - x∙ héi Nh©n tè kinh tÕ - x· héi bao gåm c¸c yÕu tè vÒ chÕ ®é x· héi, d©n sè vµ lao ®éng, th«ng tin vµ qu¶n lý chÝnh s¸ch, m«i tr−êng vµ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, yªu cÇu quèc phßng, søc s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph©n bè s¶n xuÊt, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th−¬ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý sö dông lao ®éng, ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ vËt chÊt cho c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nh©n tè x· héi th−êng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, chñ ®¹o vÒ viÖc sö dông ®Êt ®ai nãi chung, sö dông ®Êt n«ng nghiÖp nãi riªng. Ph−¬ng thøc sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc quyÕt ®Þnh bëi yªu cÇu cña x· héi vµ môc tiªu kinh tÕ trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt vµ chÕ ®é kinh tÕ x· héi kh¸c nhau ®· t¸c ®éng ®Õn viÖc qu¶n lý cña x· héi vÒ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, khèng chÕ ph−¬ng thøc vµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi vµ kinh tÕ kh¸c nhau dÉn ®Õn tr×nh ®é sö dông ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c nhau. NÒn kinh tÕ 9
vµ khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn th× kh¶ n¨ng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña con ng−êi cµng ®−îc n©ng cao. ¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi gãp phÇn t¹o ra n¨ng suÊt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Thùc tr¹ng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña ng−êi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, nªn cã chÝnh s¸ch −u ®·i ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn vµ h¹n chÕ viÖc sö dông ®Êt theo kiÓu bãc lét ®Êt ®ai. MÆt kh¸c, sù quan t©m qu¸ møc ®Õn lîi nhuËn còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Êt bÞ sö dông kh«ng hîp lý, thËm chÝ hñy ho¹i ®Êt. V× vËy, cÇn ph¶i dùa vµo quy luËt tù nhiªn vµ quy luËt kinh tÕ - x· héi ®Ó nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi trong viÖc sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. C¨n cø vµo nh÷ng yªu cÇu thÞ tr−êng cña x· héi x¸c ®Þnh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, kÕt hîp chÆt chÏ yªu cÇu sö dông víi −u thÕ tµi nguyªn cña ®Êt ®ai, ®Ó ®¹t tíi c¬ cÊu hîp lý nhÊt, víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cã h¹n ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi vµ sö dông ®Êt ®−îc bÒn v÷ng. Trong c¸c nhãm nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn viÖc sö dông ®Êt ®−îc tr×nh bµy ë trªn, tõ thùc tÕ tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng cã thÓ nhËn biÕt thªm nh÷ng nh©n tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, trong ®ã cã nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vµ nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ. §èi víi nh÷ng yÕu tè thuËn lîi cÇn khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña nã, nh÷ng nh©n tè h¹n chÕ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc dùa trªn c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ t×m ra nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thay ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶. 2.2.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ThÕ giíi ®ang sö dông kho¶ng 1,5 tû ha ®Êt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. TiÒm n¨ng ®Êt n«ng nghiÖp cña thÕ giíi kho¶ng 3-5 tû ha. Nh©n lo¹i ®· lµm h− h¹i kho¶ng 1,4 tû ha ®Êt vµ hiÖn nay mçi n¨m cã kho¶ng 6 -7 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp bÞ bá do xãi mßn vµ tho¸i ho¸. §Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ s¶n 10
phÈm n«ng nghiÖp cña con ng−êi ph¶i th©m canh t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vµ më réng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp [33]. ViÖc ®iÒu tra, nghiªn cøu ®Êt ®ai ®Ó n¾m v÷ng sè l−îng vµ chÊt l−îng ®Êt bao gåm ®iÒu tra lËp b¶n ®å ®Êt, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt hîp lý lµ vÊn ®Ò quan träng mµ c¸c quèc gia ®ang rÊt quan t©m. §Ó ng¨n chÆn nh÷ng suy tho¸i tµi nguyªn ®Êt ®ai do sù thiÕu hiÓu biÕt cña con ng−êi, ®ång thêi nh»m h−íng dÉn nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai, sao cho nguån tµi nguyªn nµy cã thÓ ®−îc khai th¸c tèt nhÊt mµ vÉn duy tr× ®−îc søc s¶n xuÊt cña nã trong t−¬ng lai, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu thËt ®Çy ®ñ vÒ tÝnh hiÖu qu¶ trong sö dông ®Êt, ®ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ c¶ 3 lÜnh vùc hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng trªn quan ®iÓm qu¶n lý sö dông ®Êt bÒn v÷ng. 2.2.3 Quan ®iÓm sö dông ®Êt bÒn v÷ng Tõ khi biÕt sö dông ®Êt ®ai vµo môc ®Ých sinh tån , ®Êt ®ai ®· trë thµnh c¬ së cÇn thiÕt cho sù sèng vµ cho t−¬ng lai ph¸t triÓn cña loµi ng−êi. Tr−íc ®©y, khi d©n sè cßn Ýt ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña con ng−êi viÖc khai th¸c tõ ®Êt kh¸ dÔ dµng vµ ch−a cã nh÷ng ¶nh h−ëng lín ®Õn tµi nguyªn ®Êt. Nh−ng ngµy nay, mËt ®é d©n sè ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th× vÊn ®Ò ®¶m b¶o l−¬ng thùc cho sù gia t¨ng d©n sè ®· trë thµnh søc Ðp ngµy cµng m¹nh mÏ lªn ®Êt ®ai. DiÖn tÝch ®Êt thÝch hîp cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng c¹n kiÖt, con ng−êi ph¶i më mang thªm diÖn tÝch canh t¸c trªn c¸c vïng ®Êt kh«ng thÝch hîp cho s¶n xuÊt, hËu qu¶ ®· g©y ra qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ ®Êt mét c¸ch nghiªm träng [36]. T¸c ®éng cña con ng−êi tíi ®Êt ®· lµm cho ®é ph× nhiªu cña ®Êt ngµy cµng suy gi¶m vµ dÉn ®Õn tho¸i ho¸ ®Êt, lóc ®ã rÊt khã cã kh¶ n¨ng phôc håi ®é ph× nhiªu cña ®Êt hoÆc ph¶i chi phÝ rÊt tèn kÐm míi cã thÓ phôc håi ®−îc. §Êt víi 5 chøc n¨ng chÝnh lµ: “ Duy tr× vßng tuÇn hoµn sinh ho¸ vµ ®Þa ho¸ häc; ph©n phèi n−íc; tÝch tr÷ vµ ph©n phèi vËt chÊt; mang tÝnh ®Öm vµ ph©n 11
phèi n¨ng l−îng” (De Kimpe vµ Warkentin - 1998) [35], lµ nh÷ng trî gióp cÇn thiÕt cho c¸c hÖ sinh th¸i. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt lµ t¹o ra lîi nhuËn lu«n chi phèi c¸c t¸c ®éng cña con ng−êi lªn ®Êt ®ai vµ m«i tr−êng tù nhiªn, nh÷ng gi¶i ph¸p sö dông vµ qu¶n lý ®Êt kh«ng thÝch hîp chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù mÊt c©n b»ng lín trong ®Êt, sÏ lµm cho ®Êt bÞ tho¸i ho¸. Sö dông ®Êt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng lu«n lµ mong muèn cho sù tån t¹i vµ t−¬ng lai ph¸t triÓn cña loµi ng−êi, bëi vËy viÖc t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p sö dông ®Êt thÝch hîp, bÒn v÷ng ®· ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc ®Êt vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ quan t©m. ThuËt ng÷ “Sö dông ®Êt bÒn v÷ng” (Sustainable land use) ®· trë thµnh th«ng dông trªn thÕ giíi hiÖn nay. Néi dung sö dông ®Êt bÒn v÷ng bao hµm ë mét vïng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt víi tÊt c¶ c¸c ®Æc tr−ng: KhÝ hËu, ®Þa h×nh, thæ nh−ìng, chÕ ®é thuû v¨n, ®éng vËt - thùc vËt vµ c¶ nh÷ng ho¹t ®éng c¶i thiÖn viÖc sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai nh−: hÖ thèng tiªu n−íc, x©y dùng ®ång ruéng... Do ®ã th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn sö dông ®Êt chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng bÒn v÷ng ®Êt ®ai trªn ph¹m vi cô thÓ cña tõng vïng ®Ó tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm trong sö dông ®Êt, ®ång thêi h¹n chÕ ®−îc nh÷ng t¸c h¹i ®èi víi m«i tr−êng sinh th¸i [8]. Theo Fetry [37] sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp chÝnh lµ sù b¶o tån ®Êt, n−íc, c¸c nguån ®éng vËt vµ thùc vËt, kh«ng bÞ suy tho¸i m«i tr−êng, kü thuËt thÝch hîp, sinh lîi kinh tÕ vµ chÊp nhËn ®−îc vÒ mÆt x· héi . FAO ®· ®−a ra c¸c chØ tiªu cô thÓ cho n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ: - Tho¶ m·n nhu cÇu dinh d−ìng c¬ b¶n cña c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c. - Cung cÊp l©u dµi viÖc lµm, ®ñ thu nhËp vµ c¸c ®iÒu kiÖn sèng, lµm viÖc tèt cho mäi ng−êi trùc tiÕp lµm n«ng nghiÖp. - Duy tr× vµ cã thÓ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt cña c¸c nguån tµi nguyªn t¸i t¹o 12
®−îc mµ kh«ng ph¸ vì chøc n¨ng cña c¸c chu tr×nh sinh th¸i c¬ së, c©n b»ng tù nhiªn kh«ng ph¸ vì b¶n s¾c v¨n ho¸ - x· héi cña c¸c céng ®ång sèng ë n«ng th«n hoÆc kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng. - Gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng bÞ tæn th−¬ng trong n«ng nghiÖp, cñng cè lßng tin trong n«ng d©n [24]. 2.2.4 §¸nh gi¸ sö dông ®Êt bÒn v÷ng Vµo n¨m 1991 ë Nairobi ®· tæ chøc Héi th¶o vÒ “Khung ®¸nh gi¸ qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng ” ®· ®−a ra ®Þnh nghÜa: “ Qu¶n lý bÒn v÷ng ®Êt ®ai bao gåm c¸c c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng nh»m liªn hîp c¸c nguyªn lý kinh tÕ x· héi víi c¸c quan t©m m«i tr−êng ®Ó ®ång thêi: - Duy Tr×, n©ng cao s¶n l−îng (hiÖu qu¶ s¶n xuÊt); - Gi¶m tèi thiÓu møc rñi ro trong s¶n xuÊt (an toµn); - B¶o vÖ tµi nguyªn tù nhiªn vµ ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ ®Êt vµ n−íc (b¶o vÖ); - Cã hiÖu qu¶ l©u dµi (l©u bÒn); - §−îc x· héi chÊp nhËn (tÝnh chÊp nhËn);” N¨m nguyªn t¾c trªn ®−îc coi lµ trô cét cña sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng vµ lµ nh÷ng môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®−îc, nÕu thùc tÕ diÔn ra ®ång bé, so víi c¸c môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®−îc. NÕu chØ ®¹t mét hay mét vµi môc tiªu mµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ th× kh¶ n¨ng bÒn v÷ng chØ mang tÝnh bé phËn [10]. VËn dông nguyªn t¾c trªn, ë ViÖt Nam mét lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®−îc xem lµ bÒn v÷ng ph¶i ®¹t 3 yªu cÇu sau: - BÒn v÷ng vÒ kinh tÕ: c©y trång cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®−îc thÞ tr−êng chÊp nhËn. HÖ thèng sö dông ®Êt ph¶i cã møc n¨ng suÊt sinh häc cao trªn møc b×nh qu©n vïng cã cïng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai. N¨ng suÊt sinh häc bao gåm c¸c s¶n phÈm chÝnh vµ phô (®èi víi c©y trång lµ gç, h¹t, cñ, qu¶...vµ tµn d− ®Ó l¹i). Mét hÖ bÒn v÷ng ph¶i cã n¨ng suÊt trªn møc b×nh qu©n vïng, nÕu kh«ng sÏ 13
kh«ng c¹nh tranh ®−îc trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. VÒ chÊt l−îng: s¶n phÈm ph¶i ®¹t tiªu chuÈn tiªu thô t¹i ®Þa ph−¬ng, trong n−íc vµ xuÊt khÈu, tïy môc tiªu cña tõng vïng. Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch lµ th−íc ®o quan träng nhÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi mét hÖ thèng sö dông ®Êt. Tæng gi¸ trÞ trong mét giai ®o¹n hay c¶ chu kú ph¶i trªn møc b×nh qu©n cña vïng, nÕu d−íi møc ®ã th× nguy c¬ ng−êi sö dông ®Êt sÏ kh«ng cã l·i, hiÖu qu¶ vèn ®Çu t− ph¶i lín h¬n l·i suÊt tiÒn vay vèn ng©n hµng. - BÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi: thu hót ®−îc lao ®éng, ®¶m b¶o ®êi sèng vµ ph¸t triÓn x· héi . §¸p øng nhu cÇu cña n«ng hé lµ ®iÒu quan t©m tr−íc, nÕu muèn hä quan t©m ®Õn lîi Ých l©u dµi (b¶o vÖ ®Êt, m«i tr−êng..). S¶n phÈm thu ®−îc cÇn tho¶ m·n c¸i ¨n, c¸i mÆc, vµ nhu cÇu sèng hµng ngµy cña ng−êi n«ng d©n. Néi lùc vµ nguån lùc ®Þa ph−¬ng ph¶i ®−îc ph¸t huy. VÒ ®Êt ®ai, hÖ thèng sö dông ®Êt ph¶i ®−îc tæ chøc trªn ®Êt mµ n«ng d©n cã quyÒn h−ëng thô l©u dµi, ®Êt ®· ®−îc giao vµ rõng ®· ®−îc kho¸n víi lîi Ých c¸c bªn cô thÓ. Sö dông ®Êt sÏ bÒn v÷ng nÕu phï hîp víi nÒn v¨n ho¸ d©n téc vµ tËp qu¸n ®Þa ph−¬ng, nÕu ng−îc l¹i sÏ kh«ng ®−îc céng ®ång ñng hé. - BÒn v÷ng vÒ m«i tr−êng: lo¹i h×nh sö dông ®Êt ph¶i b¶o vÖ ®−îc ®é mµu mì cña ®Êt, ng¨n chÆn tho¸i ho¸ ®Êt vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. Gi÷ ®Êt ®−îc thÓ hiÖn b»ng gi¶m thiÓu l−îng ®Êt mÊt hµng n¨m d−íi møc cho phÐp. §é ph× nhiªu ®Êt t¨ng dÇn lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi qu¶n lý sö dông bÒn v÷ng. §é che phñ tèi thiÓu ph¶i ®¹t ng−ìng an toµn sinh th¸i (>35%). §a d¹ng sinh häc biÓu hiÖn qua thµnh phÇn loµi (®a canh bÒn v÷ng h¬n ®éc canh, c©y l©u n¨m cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt tèt h¬n c©y hµng n¨m ... ). Ba yªu cÇu bÒn v÷ng trªn lµ ®Ó xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖn t¹i. Th«ng qua viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ c¸c yªu cÇu trªn ®Ó gióp cho viÖc ®Þnh h−íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ë vïng sinh th¸i [10]. 14
Tãm l¹i: kh¸i niÖm sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng do con ng−êi ®−a ra ®−îc thÓ hiÖn trong nhiÒu ho¹t ®éng sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai theo c¸c môc ®Ých mµ con ng−êi ®· lùa chän cho tõng vïng ®Êt x¸c ®Þnh. §èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp viÖc sö dông ®Êt bÒn v÷ng ph¶i ®¹t ®−îc trªn c¬ së ®¶m b¶o kh¶ n¨ng s¶n xuÊt æn ®Þnh cña c©y trång, chÊt l−îng tµi nguyªn ®Êt kh«ng suy gi¶m theo thêi gian vµ viÖc sö dông ®Êt kh«ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng sèng cña con ng−êi, cña c¸c sinh vËt. 2.3 T×nh h×nh nghiªn cøu sö dông ®Êt bÒn v÷ng trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam 2.3.1 Nghiªn cøu qu¶n lý sö dông ®Êt bÒn v÷ng ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi (1) Qu¶n lý ®Êt dèc ë Indonesia KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ b¶o vÖ ®Êt t¹i mét sè vïng cña Indonesia cho thÊy: ë thÒm ®Êt dèc biÖn ph¸p phñ ®Êt kÕt hîp víi lµm ®Êt tèi thiÓu tèt h¬n lµm ®Êt xíi x¸o mµ kh«ng phñ ®Êt. HÖ thèng xen canh víi c©y hä ®Ëu lµm gi¶m xãi mßn vµ dßng ch¶y. Ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ ®Êt tèt nhÊt lµ dïng d¶i b¨ng ch¾n kÕt hîp c¶ d¶i cá vµ d¶i c©y hä ®Ëu, hoÆc t¨ng bÒ réng cña ruéng bËc thang cïng víi viÖc trång cá vµ che phñ. Tèt h¬n c¶ lµ ¸p dông hÖ thèng canh t¸c tæng hîp. Nguyªn t¾c chung lµ t¹o ra t¸n l¸ che phñ ®Êt ®Ó gi¶m t¸c ®éng cña m−a, dßng ch¶y vµ gi¶m l−îng ®Êt mÊt, ngoµi ra cßn lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. Trong sè c¸c hÖ thèng canh t¸c th× hÖ thèng kÕt hîp c©y ng« víi c©y hä ®Ëu lµ tèt nhÊt, võa cho n¨ng suÊt, thu nhËp cao, s¶n phÈm tån d− cã thÓ dïng che phñ ®Êt hoÆc lµm thøc ¨n gia sóc. Nh÷ng nghiªn cøu ë vïng ®Êt dèc cña Batumarta ( Nam Sumatra) cho thÊy mét hÖ thèng canh t¸c gåm c©y l−¬ng thùc, c©y l©u n¨m vµ ®éng vËt nhai l¹i cho lîi nhuËn cao nhÊt vµo n¨m thø 3. Ch¨n nu«i ®ãng gãp 24% vµo thu nhËp cña n«ng d©n. §Êt cµng dèc th× ph¶i trång nhiÒu c©y l©u n¨m. Quy luËt chung lµ c©y hµng n¨m cã thÓ trång ë ®é dèc < 250 [39]. (2) Qu¶n lý sö dông ®Êt dèc ë Philippin Trång c©y theo ®−êng ®ång møc lµ hÖ thèng ®Ó h¹n chÕ xãi mßn ®· trë nªn phæ biÕn ë Philippin. HÖ thèng nµy liªn quan ®Õn viÖc trång c©y lµm b¨ng ch¾n 15
theo ®−êng ®ång møc vµ trång c©y l−¬ng thùc ng¾n ngµy (nh− ng«, lóa n−¬ng, ®Ëu ®ç vµ rau...) vµo gi÷a c¸c b¨ng. B¨ng ch¾n réng kho¶ng 1m chèng xãi mßn rÊt hiÖu qu¶ còng nh− gi÷ g×n vµ phôc håi søc s¶n xuÊt cu¶ ®Êt. C©y trång lµm b¨ng ch¾n cã thÓ lµ ®Ëu t−¬ng cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m, thêi gian sinh tr−ëng ng¾n; cá còng ®−îc dïng ®Ó lµm b¨ng ch¾n kÕt hîp ch¨n nu«i gia sóc trong hÖ thèng canh t¸c; cã thÓ trång c©y lÊy gç vµ cñi, gi¶i quyÕt chÊt ®èt cho n«ng d©n. Kü thuËt canh t¸c ®Êt dèc ë Philippin (Sloping Agricultural Land Technology- SALT) SALT lµ mét hÖ thèng canh t¸c trång nhiÒu b¨ng c©y thay ®æi gi÷a c©y l©u n¨m vµ c©y hµng n¨m däc theo ®−êng ®ång møc. C©y l©u n¨m chÝnh lµ ca cao, cµ phª, chuèi, chanh vµ c¸c c©y ¨n qu¶ kh¸c. C¸c b−íc chÝnh trong viÖc thiÕt lËp SALT lµ: - X¸c ®Þnh ®−êng ®ång møc cña n−¬ng b»ng khung h×nh ch÷ A. - Lµm ®Êt vµ trång c©y theo ®−êng ®ång møc. §¸nh dÊu mét d¶i réng 1 m theo ®−êng ®ång møc vµ cµy, xíi lªn. Hai luèng c©y ch¹y theo ®−êng ®ång møc, gieo h¹t ®Ëu ®Ó lµm b¨ng ch¾n vµ sau ®ã lµm c©y ph©n xanh. - Trång c©y l©u n¨m: cµ phª, ca cao, chuèi... cã cïng ®é cao. - Trång c©y ng¾n ngµy: døa, gõng, khoai sä, d−a hÊu, kª, ng«, khoai lang, l¹c, ®ç, lóa n−¬ng... trång theo hµng gi÷a c¸c c©y l©u n¨m. - C©y ph©n xanh: hµng c©y hä ®Ëu cã thÓ cè ®Þnh ®¹m ®−îc c¾t 30 - 45 ngµy/lÇn tíi ®é cao 1,0-1,5 m. PhÇn c¾t ®i ®−îc d¶i ra trªn mÆt ®Êt ®Ó lµm ph©n h÷u c¬. - Lu©n canh: lu©n canh c©y l−¬ng thùc nh− ng« hay lóa n−¬ng... thµnh d¶i tr−íc khi trång ®Ëu vµ ng−îc l¹i. - Lµm ruéng bËc thang xanh: chÊt ®èng chÊt h÷u c¬ nh− r¬m, cuèng, th©n, cµnh... vµ thËm chÝ ®¸ sái lªn nÒn cña c¸c hµng c©y hä ®Ëu. C¸c bËc thang bÒn v÷ng sÏ ®−îc h×nh thµnh trªn c¸c d¶i nµy sau mét thêi gian vµ sÏ gi÷ ®Êt. ë Philippin ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång trªn c¸c läai ®Êt 16
cao vµ ®Êt thÊp trong ®iÒu kiÖn cã t−íi vµ nhê m−a. N¨m 1975-1976, Philippin ®· thö nghiÖm c¸c m« h×nh t¨ng vô vµ ®a d¹ng hãa c©y trång trªn c¸c läai ®Êt cã t−íi 10 th¸ng, 7 th¸ng, 5 th¸ng. Nh÷ng m« h×nh thö nghiÖm cã 2 vô lóa, 1vô lóa- 1 mµu.. ®· ¸p dông trong ®ã c©y mµu chñ yÕu c©y hä ®Ëu, c¸c lo¹i rau, ng«. (3) §¸nh gi¸ thÝch nghi trong sö dông ®Êt dèc ë §µi Loan Tõ n¨m 1961 ChÝnh phñ §µi Loan ®· thµnh lËp Côc Ph¸t triÓn Tµi nguyªn N«ng nghiÖp MiÒn nói (MARDB) vµ ®Ò ra c¸c ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ ®Êt dèc bao gåm: lµm ruéng bËc thang, lµm r·nh bªn s−ên ®åi, x©y bê ®¸, d¶i b¨ng ch¾n. §¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt dèc vµ bè trÝ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp. Ph−¬ng ph¸p ph©n h¹ng thÝch nghi trong sö dông ®Êt dèc ë §µi Loan: Theo Chan, 1999 c¸c yÕu tè ph©n lo¹i ®−îc lùa chän bao gåm: ®é dèc trung b×nh (%); §é dµy tÇng ®Êt (tõ mÆt ®Êt tíi tÇng h¹n chÕ rÔ c©y, cm); Møc ®é xãi mßn ®Êt (x¸c ®Þnh bëi sù xãi mßn tÇng mÆt vµ tû lÖ ®Êt mÊt, b¶ng 1); vµ mÉu chÊt ( x¸c ®Þnh b»ng møc ®é ra rÔ míi vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m¸y mãc). B¶ng 2.1: §¸nh gi¸ xãi mßn ®Êt ë §µi Loan Xãi mßn ®Êt %§¸ HiÖn t−îng % §Êt mÊt ( møc ®é) sái NhÑ Kh«ng h×nh thµnh r·nh 25 ®Êt tÇng mÆt Trung b×nh H×nh thµnh r·nh < 20 25-75 ®Êt tÇng mÆt M¹nh Xãi mßn bÒ mÆt vµ xãi mßn r·nh 20- 40 < 50 ®Êt tÇng d−íi RÊt m¹nh Xãi mßn r·nh trµn lan > 40 > 50 ®Êt t©ng d−íi Nguån: Nghiªn cøu Lien- chang chan (1999) [39] Dùa vµo c¸c yÕu tè trªn, ®Êt ®−îc ph©n lo¹i nh− b¶ng sau: §é dµy tÇng ®Êt h÷u §é dèc trung b×nh (%) hiÖu (cm) 55 RÊt dµy >90 A1 A2 A2 A3 A4 -1 F Dµy 50-90 A1 A2 A3 A4 A4 - 1 F Máng 20-50 A2 A3 A4 A4 A4 -2 F RÊt máng
1. §Êt thÝch hîp cho n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i. A1: §Êt lo¹i 1, kh«ng h¹n chÕ cho sö dông n«ng nghiÖp. A2: §Êt lo¹i 2, cÇn c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc. A3: §Êt lo¹i 3, cÇn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®Ó b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc. A4: §Êt lo¹i 4, phï hîp cho c©y l©u n¨m vµ cÇn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®Ó b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc. 2. §Êt thÝch hîp cho l©m nghiÖp. F: §Êt lo¹i 5, phï hîp cho l©m nghiÖp, kh«ng phï hîp cho n«ng nghiÖp. F1: Phï hîp cho l©m nghiÖp, bÞ xãi mßn m¹nh hay mÉu chÊt cøng r¾n. 3. §Êt cÇn b¶o vÖ vµ duy tr×. P: §Êt lo¹i 6, cã lÉn mÉu chÊt, ®Êt bÞ xãi mßn m¹nh vµ lë ®Êt,cÇn c¸c biÖn ph¸p m¹nh ®Ó b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc ®Ó gi¶m c¸c th¶m ho¹ x¶y ra. 4. §Êt kh«ng thuéc c¸c lo¹i trªn, chØ phï hîp cho l©m nghiÖp. B¶ng 2.2. C¸c ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ n−íc ®èi víi ®Êt thÝch hîp cho n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i (Chan 1999) Ph−¬ng ph¸p Lo¹i 4 Lo¹i 1 Lo¹i 2 Lo¹i 3 canh t¸c A B Th©m canh, c©y H, BT, BTT BT,G hay S BT,G hay S BT, G hay S BT ng¾n ngµy Th©m canh, c©y BT,H,Ghay S H, BT, BTT H, G hay S G hay S BT dµi ngµy C©y ¨n qu¶ H, BT, BTT H, G hay S G hay S H, G hay S BT, HS,S §ång cá H, BT, BTT H, BBT H, G H, G G Ghi chó: H: r·nh bªn s−ên ®åi; BT: bËc thang dµi; BBT: bËc thang ®¸y réng; G: d¶i cá b¨ng ch¾n; S: bê ®¸. Nguån: Nghiªn cøu Lien- chang chan (1999) [39] §µi Loan ®· thùc hiÖn réng r·i viÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt kinh doanh cÇn thiÕt: søc lao ®éng vµ kü thuËt vi sinh ®Ó n©ng cao s¶n l−îng c©y trång, n©ng cao kh¶ n¨ng canh t¸c ®Êt ®ai, ®· nhËp thªm nhiÒu gièng c©y trång míi nh− Lª Ph−îng Hoµng, chuèi, cam, quýt, nÊm t©y.. cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Nh÷ng biÖn 18
ph¸p ®ã ®· gióp §µi Loan tõ chç tù cung, tù cÊp n«ng s¶n phÈm, chuyÓn sang s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng hãa vµ xuÊt khÈu hµng lo¹t n«ng s¶n chÕ biÕn. (4) Qu¶n lý sö dông ®Êt dèc ë Th¸i Lan Nh÷ng vÊn ®Ò trong qu¶n lý ®Êt ë vïng ®åi nói Th¸i Lan (Krishnamra): - Cñng cè ch−¬ng tr×nh quy ho¹ch sö dông ®Êt víi sù nhÊn m¹nh ®Æc biÖt vµo trång míi rõng vµ quy ho¹ch b¶o vÖ n«ng tr¹i. - BiÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®Êt ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. - Ph¸t triÓn kü thuËt ®Ó c¶i t¹o ®Êt cã vÊn ®Ò. - Cñng cè ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ ®Êt vµ qu¶n lý ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng vµ chuyÓn giao kü thuËt cho n«ng d©n. - Chó ý ®Õn c«ng t¸c nghiªn cøu ®Ó kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sÏ dïng lµm c¬ së cho quy ho¹ch c¶i t¹o ®Êt; - T¨ng kh¶ n¨ng ®Çu t− cña ChÝnh phñ ®èi víi kü thuËt vµ gióp ®ì tµi chÝnh cho tr×nh diÔn ®ång ruéng ®Ó cung cÊp nh÷ng dÞch vô cÇn cho ng−êi d©n trong viÖc b¶o vÖ ®Êt [39]. Th¸i Lan trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu n−íc, ®· chuyÓn tõ c«ng thøc ®éc canh Lóa Xu©n - Lóa Mïa hiÖu qu¶ thÊp v× chi phÝ tiÒn n−íc qu¸ lín, céng thªm do ®éc canh lóa ®· ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ®é ph× cña ®Êt sang c«ng thøc §Ëu t−¬ng - Lóa mïa ®· lµm cho tæng s¶n phÈm t¨ng gÊp ®«i, ®é ph× cña ®Êt t¨ng lªn râ rÖt. KÕt qu¶ mang l¹i thµnh tùu míi trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång [27]. Mét m« h×nh sö dông ®Êt dèc ë Th¸i Lan ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao b»ng trång c©y hä ®Ëu thµnh tõng b¨ng theo ®−êng ®ång møc ®Ó chèng xãi mßn, t¨ng ®é ph× cña ®Êt. HÖ thèng c©y trång kÕt hîp trång xen c©y hä ®Ëu vµ c©y l−¬ng thùc trªn ®Êt dèc ë Th¸i Lan lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång gÊp ®«i, t¨ng chÊt xanh t¹i chç, t¨ng nguån sinh vËt ®Ó c¶i t¹o ®Êt. B×nh qu©n l−¬ng thùc trong 10 n¨m qua (1977-1987) t¨ng 3% trong ®ã lóa g¹o t¨ng 2,4%, ng« 6,1% ®· chó träng ph¸t triÓn c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ: cao su, cµ phª, chÌ... Nhê ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo ®a canh g¾n liÒn xuÊt khÈu n«ng s¶n cña Th¸i Lan 19
chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. G¹o Th¸i Lan lu«n æn ®Þnh møc sèng b×nh qu©n trªn d−íi 5 triÖu tÊn xuÊt b¸n cho trªn 100 n−íc, chiÕm 40% khèi l−îng g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ giíi (NguyÔn §iÒn, 1997). 2.3.2 §¸nh gi¸ sö dông ®Êt bÒn v÷ng (1) Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng (Suitainable Land Management - SLM), theo Maglinao (1999) [39] lµ mét tËp hîp c¸c kü thuËt ¸p dông vµo tÊt c¶ c¸c møc ®é cña sö dông ®Êt, ®ãng gãp vµo nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Môc ®Ých kh«ng chØ ®Ó tèi −u ho¸ hiÖu qu¶ cña ®Çu vµo trong mèi quan hÖ víi tèi ®a ho¸ ®Çu ra, mµ cßn quan t©m ®Õn chi phÝ dµi h¹n vÒ ®Êt vµ m«i tr−êng víi ®Çu ra. Uû Ban Quèc tÕ vÒ Nghiªn cøu vµ Qu¶n lý ®Êt coi SLM lµ sù kÕt hîp c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng víi môc ®Ých kÕt hîp c¸c nguyªn t¾c kinh tÕ - x· héi víi sù liªn quan tíi m«i tr−êng. Nã nh»m ®ång thêi ®¹t ®−îc 5 tiªu chÝ: søc s¶n xuÊt, sù an toµn, tÝnh b¶o vÖ, tÝnh kh¶ thi vµ kh¶ n¨ng ®−îc chÊp nhËn. Víi ®Êt dèc, xãi mßn lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn tho¸i ho¸ ®Êt. Sau ®©y lµ nh÷ng vÝ dô vÒ nh÷ng dÊu hiÖu SLM do Pieri vµ cs (1995) ®Ò ra, trÝch dÉn bëi Maglinao (1999). B¶ng 2.3: VËt chØ thÞ SLM x¸c ®Þnh d−íi tõng tiªu chÝ Søc s¶n Sù an TÝnh b¶o vÖ TÝnh kh¶ thi TÝnh chÊp nhËn ®−îc xuÊt toµn *ChÊt *L−îng * Xãi mßn *Tû lÖ lîi nhuËn/chi *QuyÒn sö dông ®Êt h÷u m−a trung *HÖ thèng phÝ *Sù gióp ®ì cña dÞch c¬ b×nh hµng canh t¸c vµ * PhÇn tr¨m cña thu vô khuyÕn n«ng trong n¨m ph¹m vi cña sù nhËp ngoµi trang tr¹i *Ph−¬ng tiÖn y tÕ vµ ®Êt *Khèi b¶o vÖ * Sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ gi¸o dôc trong lµng *N l−îng thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ *PhÇn tr¨m sù trî gióp dÔ sinh häc thÞ tr−êng ®Ó b¶o tån tiªu bÞ ch«n * Kh¶ n¨ng cña lao * HuÊn luyÖn n«ng *P dÔ vïi ®éng trang tr¹i d©n vÒ b¶o tån ®Êt vµ tiªu * C−êng * Quy m« trang tr¹i n−íc ®é h¹n * % N«ng s¶n ®−îc b¸n *Kh¶ n¨ng ®Çu vµo *K trªn thÞ tr−êng n«ng nghiÖp trong b¸n dÔ kÝnh 5-10 km tiªu *§−êng s¸ ®¶m b¶o giao th«ng (Nguån: Raiset al, 1997) [39] 20