Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 4: Khái lược lịch sử triết học Mác - Lênin

Chia sẻ: Lăng Mộng Như | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:47

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 4: Khái lược lịch sử triết học Mác - Lênin. Chương này cung cấp cho học viên những nội dung về: điều kiện và tiền đề ra đời của triết học Mác; những giai đoạn chủ yếu trong quá trình hình thành và phát triển của triết học Mác - Lênin;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài giảng!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 4: Khái lược lịch sử triết học Mác - Lênin

1. Ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi  Söï phaùt trieån cuûa CNTB sau nhöõng naêm 30 cuûa tk.19;  Söï baàn cuøng hoùa & cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn töø töï phaùt sang töï giaùc. 2. Tieàn ñeà khoa hoïc töï nhieân  Thuyeát teá baøo;  Thuyeát tieán hoùa Ñaùcuyn;  Ñònh luaät baûo toaøn vaø chuyeån hoùa naêng löôïng. 3. Tieàn ñeà lyù luaän  Lòch söû trieát hoïc & ñôøi soáng tinh thaàn cuûa nhaân loïai;  Trieát hoïc coå ñieån Ñöùc:  Trieát hoïc DTBC cuûa Heâghen;  Trieát hoïc DVNB cuûa Phôiôbaéc.
F.ENGENS K.MARX
a) GÑ ch.bieán tö töôûng cuûa Maùc & Angghen töø CNDT & DCCM sang CNDV & CSCN “Söï khaùc nhau giöõa THTN cuûa Ñeâmoâcrít & THTN cuûa EÂpiquya” (1841): "CNDT khoâng phaûi laø aûo töôûng maø laø chaân lyù". Maùc laø Bieân taäp vieân Baùo Soâng Ranh (1842–xuaân 1843) Maùc ñeán Paris thaønh laäp Nieân giaùm Phaùp - Ñöùc, ñaêng taûi Goùp phaàn pheâ phaùn TH phaùp quyeàn cuûa Heâghen (11/1843): "Gioáng nhö TH tìm thaáy vuõ khí VC cuûa mình trong GC VS, GC VS tìm thaáy vuõ khí cuûa mình trong TH". "Coá nhieân vuõ khí cuûa söï pheâ phaùn khoâng theå thay theá ñöôïc söï pheâ phaùn baèng vuõ khí, löïc löôïng VC chæ coù theå bò ñaùnh ñoå baèng löïc löôïng VC; nhöng lyù luaän cuõng seõ trôû thaønh löïc löôïng VC moät khi noù thaâm nhaäp vaøo quaàn chuùng". “Söï ngheøo naøn cuûa toân giaùo vöøa laø bieåu hieän cuûa söï ngheøo naøn hieän thöïc, vöøa laø söï ph.khaùng choáng laïi hieän thöïc aáy. Toân giaùo laø tieáng thôû daøi cuûa chuùng sinh bò aùp böùc, laø traùi tim cuûa TG khoâng coù traùi tim, cuõng nhö noù laø tinh thaàn cuûa nhöõng traät töï khoâng coù tinh thaàn. Toân giaùo laø thuoác phieän cuûa nhaân daân".
b) GÑ Maùc & Aêngghen ñeà xuaát caùc nguyeân lyù TH DVBC & DVLS  Baûn thaûo kinh teá - trieát hoïc (1844, Maùc)  “Tö baûn laø quyeàn chæ huy lao ñoäng vaø saûn phaåm cuûa lao ñoäng. Nhaø tö baûn coù ñöôïc quyeàn ñoù khoâng phaûi nhôø nhöõng phaåm chaát caù nhaân hay phaåm chaát CN cuûa haén, maø chæ coù ñöôïc vôùi tö caùch laø ngöôøi sôû höõu tö baûn. Söùc maïnh cuûa haén laø söùc mua cuûa tö baûn, söùc mua maø khoâng coù gì coù theå choáng laïi noåi”.  Maùc ñöa ra khaùi nieäm lao ñoäng bò tha hoùa  “Söï TH theå hieän ôû choã, tö lieäu sinh hoaït cuûa toâi thuoäc veà ngöôøi khaùc, ôû choã ñoái töôïng mong muoán cuûa toâi laø vaät sôû höõu cuûa ngöôøi khaùc maø toâi khoâng vôùi tôùi ñöôïc, cuõng nhö ôû choã baûn thaân moãi vaät hoaù ra laø moät caùi khaùc vôùi baûn thaân noù, ôû choã hoaït ñoäng cuûa toâi hoaù ra laø moät caùi khaùc naøo ñoù vaø cuoái cuøng, ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi nhaø tö baûn, löïc löôïng khoâng phaûi ngöôøi noùi chung thoáng trò taát caû”.
 LÑ TH laøm cho “caùi voán coù cuûa suùc vaät trôû thaønh chöùc phaän cuûa CN, coøn caùi coù tính ngöôøi thì bieän thaønh caùi voán coù cuûa suùc vaät”. Löïc löôïng coù khaû naêng giaûi phoùng CN ra khoûi söï TH, ñeå traû CN veà vôùi chính baûn chaát LÑ cuûa noù, thuû tieâu moïi aùp böùc ñoái vôùi loaøi ngöôøi khoâng ai khaùc ngoaøi GC coâng nhaân.  Luaän cöông veà Phoiôbaéc (Maùc, 1845);  “Khuyeát ñieåm chuû yeáu cuûa toaøn boä CNDV töø tröôùc tôùi nay – keå caû CNDV cuûa Phoiôbaéc – laø söï vaät, hieän thöïc, caùi caûm giaùc ñöôïc, chæ ñöôïc nhaän thöùc döôùi hình thöùc khaùch theå hay hình thöùc tröïc quan, chöù khoâng ñöôïc nhaän thöùc laø hoaït ñoäng caûm giaùc cuûa CN, laø thöïc tieãn, khoâng ñöôïc nhaän thöùc veà maët chuû quan”.  “Phoiôbaéc ñaõ hoaø tan baûn chaát toân giaùo vaøo baûn chaát CN. Nhöng baûn chaát CN khoâng phaûi laø caùi tröøu töôïng coá höõu cuûa caù nhaân rieâng bieät. Trong tính hieän thöïc cuûa noù, baûn chaát CN laø toång hoøa caùc QHXH”.
 Heä tö töôûng Ñöùc (Maùc & Aêngghen, 1846)  “Tieàn ñeà ñaàu tieân cuûa moïi söï toàn taïi cuûa CN, vaø do ñoù laø tieàn ñeà cuûa moïi lòch söû, ñoù laø: ngöôøi ta phaûi coù khaû naêng soáng ñaõ roài môùi coù theå laøm ra lòch söû”… “Muoán soáng ñöôïc thì tröôùc heát caàn phaûi coù thöùc aên, thöùc uoáng… Haønh vi lòch söû ñaàu tieân laø vieäc saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu ñeå thoûa maõn nhöõng nhu caàu aáy, vieäc saûn xuaát ra baûn thaân ñôøi soáng vaät chaát”. Söï thay ñoåi lòch söû laø do söï thay ñoåi caùc hình thöùc SX gaây ra, coøn söï thay ñoåi caùc hình thöùc SX laø do söï thay ñoåi caùc hình thöùc sôû höõu; Söï thay ñoåi hình thöùc sôû höõu laø do söï thay ñoåi söùc SX chi phoái.  YÙ thöùc khoâng bao giôø coù theå laø caùi gì khaùc hôn laø söï toàn taïi ñöôïc yù thöùc, vaø toàn taïi cuûa CN laø quaù trình ñôøi soáng hieän thöïc cuûa CN”… “Khoâng phaûi yù thöùc quyeát ñònh ñôøi soáng maø chính ñôøi soáng quyeát ñònh yù thöùc”.
 “Trong moïi thôøi ñaïi, nhöõng tö töôûng cuûa GC thoáng trò laø nhöõng tö töôûng thoáng trò. Ñieàu ñoù coù nghóa laø GC naøo laø löïc löôïng VC thoáng trò trong XH thì cuõng laø löïc löôïng tinh thaàn thoáng trò trong XH”.  “Ñoái vôùi chuùng ta, CNCS khoâng phaûi laø moät traïng thaùi caàn phaûi saùng taïo ra, khoâng phaûi laø moät lyù töôûng maø hieän thöïc phaûi khoân theo. Chuùng ta goïi CNCS laø moät phong traøo hieän thöïc, noù xoùa boû traïng thaùi hieän nay”… Vaø GC voâ saûn laø GC coù ñuû ñieàu kieän caàn thieát ñeå thöïc hieän söù maïng laø xoùa boû traïng thaùi hieän toàn.
 Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng Coäng saûn (Maùc & Aêngghen, 1848). “Tö töôûng chuû ñaïo cuûa ‘Tuyeân ngoân’ laø: trong moïi thôøi ñaïi LS, SX KT & cô caáu XH - cô caáu naøy taát yeáu phaûi do SX KT maø ra,- caû hai caùi ñoù caáu thaønh cô sôû cuûa LS ch.trò & LS tö töôûng cuûa thôøi ñaïi aáy; do ñoù (töø khi cheá ñoä coâng höõu ruoäng ñaát nguyeân thuûy tan raõ) toaøn boä LS laø LS ñ.tranh GC”… “nhöng cuoäc ñ.tranh aáy hieän nay ñaõ ñeán moät giai ñoaïn maø GC bò boùc loät & bò aùp böùc (töùc laø GCVS) khoâng coøn coù theå töï giaûi phoùng ra khoûi tay GC boùc loät & aùp böùc mình (töùc laø GCTS) ñöôïc nöõa, neáu khoâng ñoàng thôøi & vónh vieãn giaûi phoùng toaøn theå XH khoûi aùch boùc loät, aùch aùp böùc vaø khoûi cuoäc ñ.tranh GC”. “GCTS saûn sinh ra nhöõng ngöôøi ñaøo huyeät choân chính noù. Söï suïp ñoå cuûa GCTS & th.lôïi cuûa GCVS ñeàu laø taát yeáu nhö nhau”. “Nhöõng ngöôøi coäng saûn… coâng khai tuyeân boá raèng muïc ñích cuûa hoï chæ coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch duøng baïo löïc laät ñoå toaøn boä XH hieän haønh. Maëc cho GC thoáng trò run sôï tröôùc moät cuoäc caùch maïng CSCN! Trong cuoäc caùch maïng aáy, nhöõng ngöôøi voâ saûn chaúng maát gì heát, ngoaøi nhöõng xieàng xích troùi buoäc hoï. Hoï seõ daønh ñöôïc caû TG”.
c) GÑ Maùc & Aêngghen boå sung & phaùt trieån lyù luaän TH  Tö baûn (Maùc, 1867-T.1, 1885-T.2, 1894-T.3)  Trình baøy pheùp bieän chöùng LLSX & QHSX,  LL veà HTKTXH: “Toâi coi SPT cuûa nhöõng HT KT_XH laø moät quaù trình lòch söû – töï nhieân”.  LL veà PBC & PPBC: “PPBC cuûa toâi khoâng nhöõng khaùc vôùi PPBC cuûa Heâghen veà cô baûn, maø coøn ñoái laäp vôùi PP aáy nöõa. Ñoái vôùi Heâghen, quaù trình tö duy – maø oâng ta thaäm chí coøn bieán thaønh moät chuû theå ñoäc laäp döôùi caùi teân goïi yù nieäm – chính laø vò thaàn saùng taïo ra hieän thöïc, vaø hieän thöïc naøy chaúng qua chæ laø bieåu hieän beân ngoaøi cuûa tö duy maø thoâi. Ñoái vôùi toâi thì traùi laïi, yù nieäm chaúng qua laø vaät chaát ñöôïc ñem chuyeån vaøo trong ñaàu oùc con ngöôøi vaø ñöôïc caûi bieán ñi ôû trong ñoù”.
 Pheâ phaùn cöông lónh Goâta (Maùc, 1875)  Phaùt trieån CNDVLS: Quan ñieåm veà CM & NN voâ saûn, thôøi kyù quaù ñoä,…:  “Giöõa XH TBCN vaø XH CSCN laø moät thôøi kyø caûi bieán caùch maïng töø XH noï sang XH kia. Thích öùng vôùi thôøi kyø aáy laø moät thôøi kyø quaù ñoä chính trò vaø nhaø nöôùc cuûa thôøi kyø aáy khoâng theå laø caùi gì khaùc hôn laø neàn chuyeân chính caùch maïng cuûa GC voâ saûn”.  “Trong CNXH, nguyeân taéc coáng hieán vaø höôûng thuï laø “laøm theo naêng löïc, höôûng theo soá löôïng vaø chaát löôïng lao ñoäng”. Trong CNCS, moái quan heä ñoù laø “laøm theo naêng löïc, höôûng theo nhu caàu”.
 Choáng Ñuyrinh (Aêngghen, 1878)  TGQDV:  “Tính th.nhaát cuûa TG khoâng phaûi ôû söï toàn taïi cuûa noù, maëc duø toàn taïi laø tieàn ñeà cuûa tính th.nhaát cuûa noù, vì tröôùc khi TG coù theå laø moät theå th.nhaát thì tröôùc heát TG phaûi toàn taïi ñaõ”.  “Tính th.nhaát thaät söï cuûa TG laø ôû tính VC cuûa noù, vaø tính VC naøy ñöôïc chöùng minh khoâng phaûi baèng vaøi ba lôøi leõ kheùo leùo cuûa keû laøm troø aûo thuaät, maø baèng moät söï phaùt trieån laâu daøi vaø khoù khaên cuûa TH & KHTN”.
 PBCDV:  “PBC chaúng qua chæ laø moân KH veà nhöõng QL phoå bieán cuûa söï VÑ & PT cuûa TN, cuûa XH loaøi ngöôøi & cuûa TD.”  “Coù theå noùi raèng chæ coù Maùc & toâi laø nhöõng ngöôøi ñaõ cöùu PBC töï giaùc thoaùt khoûi TH duy taâm Ñöùc vaø ñöa noù vaøo trong quan nieäm duy vaät veà TN & veà LS”.  “Khoâng theå ñöa nhöõng QLBC töø beân ngoaøi vaøo GTN, maø phaûi phaùt hieän ra chuùng trong GTN vaø ruùt ra chuùng töø GTN”.
 LLNTBCDV:  “Tö duy cuûa CN vöøa toái cao vöøa khoâng toái cao, vaø khaû naêng nhaän thöùc cuûa CN vöøa laø voâ haïn vöøa laø coù haïn. Toái cao vaø voâ haïn laø xeùt theo baûn tính, söù meänh khaû naêng vaø muïc ñích lòch söû cuoái cuøng. Khoâng toái cao vaø coù haïn laø xeùt theo söï thöïc hieän rieâng bieät & thöïc teá trong moãi thôøi ñieåm nhaát ñònh”.  “Chaân lyù vaø sai laàm, cuõng gioáng nhö taát caû phaïm truø loâgích hoïc vaän ñoäng trong nhöõng cöïc ñoái laäp, coù giaù trò tuyeät ñoái trong moät phaïm vi cöïc kyø haïn cheá”.
 CNDVLS:  “Töông öùng vôùi moät traïng thaùi chöa tröôûng thaønh cuûa moät neàn SX TBCN, vôùi nhöõng quan heä giai caáp chöa tröôûng thaønh laø nhöõng lyù luaän chöùa tröôûng thaønh”.  “Töï do khoâng phaûi laø ôû söï ñoäc laäp töôûng töôïng ñoái vôùi caùc QL cuûa TN, maø laø ôû söï nhaän thöùc ñöôïc caùc QL ñoù vaø ôû caùi khaû naêng – coù ñöôïc nhôø söï nhaän thöùc naøy – buoäc nhöõng QL ñoù taùc ñoäng moät caùch coù keá hoaïch nhaèm nhöõng muïc ñích nhaát ñònh… Nhö vaäy, töï do cuûa yù chí khoâng phaûi laø caùi gì khaùc hôn laø caùi naêng löïc quyeát ñònh moät caùch hieåu bieát coâng vieäc. Do ñoù, söï phaùn ñoaùn cuûa moät ngöôøi veà moät vaán ñeà nhaát ñònh, caøng töï do bao nhieâu thì noäi dung cuûa söï phaùn ñoaùn ñoù seõ ñöôïc quyeát ñònh vôùi moät tính taát yeáu caøng lôùn baáy nhieâu”.
 Bieän chöùng cuûa töï nhieân (Aêngghen, 1886)  Laøm roõ quan nieäm veà VC & VÑ: “VC vôùi tính caùch laø VC, laø moät söï saùng taïo thuaàn tuùy cuûa tö duy vaø laø moät söï tröøu töôïng. Chuùng ta boû qua söï khaùc nhau veà chaát cuûa nhöõng SV, khi chuùng ta goäp chuùng, vôøi tö caùch laø nhöõng vaät toàn taïi höõu hình, vaøo khaùi nieäm VC”. “VÑ hieåu theo nghóa chung nhaát, töùc ñöôïc hieåu laø moät phöông thöùc toàn taïi cuûa VC, laø moät thuoäc tính coá höõu cuûa VC, thì bao goàm taát caû moïi söï thay ñoåi vaø moïi quaù trình dieãn ra trong vuõ truï, keå töø söï thay ñoåi vò trí ñôn giaûn cho ñeán tö duy”. “KHTN hieän ñaïi phaûi vay möôïn cuûa TH luaän ñieåm veà tính khoâng theå tieâu dieät ñöôïc cuûa VÑ, khoâng coù luaän ñieåm naøy thì KHTN khoâng theå toàn taïi ñöôïc”.
 PBCDV:  “Tính chaát thaàn bí maø PBC ñaõ maéc phaûi ôû trong tay Heâghen tuyeät nhieân khoâng ngaên caûn Heâghen trôû thaønh ngöôøi ñaàu tieân trình baøy moät caùch bao quaùt vaø coù yù thöùc nhöõng hình thaùi VÑ chung cuûa PBC. ÔÛ Heâghen, PBC bò loän ñaàu xuoáng ñaát. Chæ caàn döïng noù laïi laø seõ phaùt hieän ñöôïc caùi nhaân hôïp lyù cuûa noù ôû ñaèng sau caùi voû thaàn bí cuûa noù”.  “Vaäy laø töø trong LS cuûa GTN vaø LS cuûa XH loaøi ngöôøi maø ngöôøi ta ñaõ ruùt ra ñöôïc caùc QL cuûa PBC… Nhöõng QLBC laø nhöõng QL thaät söï cuûa söï phaùt trieån cuûa GTN”.  “…moät daân toäc muoán ñöùng vöõng treân ñænh cao cuûa KH thì khoâng theå khoâng coù tö duy lyù luaän… chæ coù PBC môùi coù theå giuùp cho KHTN vöôït khoûi nhöõng khoù khaên veà lyù luaän…”
 Nhöõng nhaø KHTN töôûng raèng hoï thoaùt khoûi TH baèng caùch khoâng ñeå yù ñeán noù hay phæ baùng noù. Nhöng vì khoâng coù tö duy thì hoï khoâng theå tieán leân moät böôùc naøo… Nhöõng ai phæ baùng TH nhieàu nhaát laïi chính laø nhöõng keû noâ leä cuûa nhöõng taøn tích thoâng tuïc hoùa, toài teä nhaát cuûa nhöõng hoïc thuyeát TH toài teä nhaát. Duø nhöõng nhaø KHTN coù laøm gì ñi nöõa thì hoï vaãn bò TH chi phoái. Vaán ñeà chæ ôû choã hoï muoán bò chi phoái bôûi moät thöù TH toài teä hôïp moát hay hoï muoán ñöôïc höôùng daãn bôûi moät hình thöùc tö duy lyù luaän döïa treân söï hieåu bieát veà LS tö töôûng vaø nhöõng thaønh töïu cuûa noù”.