Đề tài Kinh tế Phát triển: Trong suốt hơn 30 năm qua, thương mại quốc tế mang lại ít lợi ích cho hầu hết các nước đang phát triển hơn là các nước phát triển

Bài tập thảo luận môn Kinh tế Phát triển<br /> <br /> Nhóm 2 – Cao học 16G<br /> <br /> LỜI MỞ ĐẦU<br /> Tính cấp thiết của đề tài<br /> Thương mại quốc tế là một trong những hình thái phổ quát nhất của các quan hệ<br /> kinh tế quốc tế, phản ánh quá trình hình thành và phát triển của nền kinh tế thế giới<br /> trong nhiều thế kỷ qua. Trong những năm đầu của thế kỷ XXI, mặc dù quan hệ kinh tế<br /> quốc tế có nhiều biến đổi cả về quy mô và cấu trúc, với sự xuất hiện nhiều hình thức<br /> quan hệ kinh tế quốc tế mới, song thương mại quốc tế vẫn là một trong những hình thái<br /> quan hệ kinh tế quốc tế đặc trưng.<br /> Thương mại quốc tế vẫn tiếp tục tăng trưởng với tốc độ cao hơn tốc độ tăng<br /> trưởng GDP thế giới và là một trong những nội dung quan trọng của toàn cầu hóa kinh<br /> tế thế giới. Trong những thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, các nước phát triển vẫn chiếm tỷ<br /> trọng và có vai trò to lớn trong thương mại quốc tế, đang và sẽ tiếp tục đóng vai trò đầu<br /> tầu trong tiến trình tự do hóa thương mại toàn cầu và khu vực và sẽ trở thành hạt nhân<br /> của các thị trường khu vực liên kết trong tương lai. Các nền kinh tế phát triển vẫn chi<br /> phối thị trường thế giới, tuy nhiên, tương quan của chúng trong thương mại quốc tế đã<br /> thay đổi. Các nước đang phát triển đang ngày càng có vị trí đáng kể trong thương mại<br /> quốc tế.<br /> Bằng việc mở cửa nền kinh tế và xã hội để tham gia các giao dịch thương mại<br /> toàn cầu, các nước đang phát triển không chỉ thu hút được hàng hóa, dịch vụ và nguồn<br /> tài chính quốc tế mà còn phải chấp nhận cả những ảnh hưởng có lợi và bất lợi đối với sự<br /> phát triển của việc chuyển giao công nghệ sản xuất, thói quen tiêu dùng, cấu trúc thể<br /> chế, hệ thống giáo dục, y tế và những thói quen về giá trị đạo đức và phong cách sống<br /> của các nước phát triển.<br /> Để thấy được vai trò quan trọng và tìm hiểu tác động của thương mại quốc tế đến<br /> sự tăng trưởng kinh tế của các nước trong thời gian qua, nhóm chúng tôi đã chọn đề tài<br /> “Trong suốt hơn 30 năm qua, thương mại quốc tế mang lại ít lợi ích cho hầu hết các<br /> nước đang phát triển hơn là các nước phát triển. Giải thích và cho ví dụ minh hoạ”.<br /> Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> Có khá nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả nổi tiếng nghiên cứu nhiều<br /> khía cạnh của thương mại quốc tế ví dụ như bài viết của tác giả Phạm Quang Diệu với<br /> đề tài “NAFTA sau 10 năm : những mảng màu sáng tối”, trong bài viết tác giả đã đi<br /> phân tích để thấy được ban đầu các thành viên tham gia là : Mexico, Mỹ và Canada đều<br /> thu được lợi ích từ NAFTA(Hiệp định tự do Thương Mại Bắc Mỹ) . Tuy nhiên,sau 10<br /> 1<br /> <br /> Bài tập thảo luận môn Kinh tế Phát triển<br /> <br /> Nhóm 2 – Cao học 16G<br /> <br /> năm nhìn lại ông đã chứng minh rằng bức tranh không phải hoàn toàn là màu hồng đối<br /> với Mexico-nước đang phát triển. Sự xâm nhập ngày càng sâu rộng của giới đầu tư Hoa<br /> Kỳ dẫn đến nền kinh tế Mexico ngày càng phụ thuộc vào Hoa Kỳ. Jorge Castaneda,<br /> ngoại trưởng của Mexico đã phát biểu: “NAFTA đó là một hiệp ước cho những kẻ giàu<br /> và quyền lực, không đảm bảo quyền lợi cho người lao động của ba nước thành viên”.<br /> Khi nghiên cứu về thương mại quốc tế có rất nhiều nghiên cứu trái ngược nhau<br /> ví dụ như trong tác phẩm” Thế giới phẳng” của Thomas L.Friedman thì ông lại rất ủng<br /> hộ thương mại quốc tế. Nhưng trong tác phẩm “ Toàn cầu hóa và những mặt trái” tác<br /> giả Joseph E. Stiglitz, một nhà kinh tế của thời hiện đại, đoạt giải Nobel kinh tế năm<br /> 2001, ông phê phán cách thức tiến hành toàn cầu hóa như hiện nay. Bởi vì cách thức<br /> hiện nay thường chỉ phù hợp với lợi ích của các nước đã phát triển và các tầng lớp có<br /> quyền lực, khiến cho hố ngăn cách giàu nghèo ngày càng rộng trên phạm vi toàn cầu.<br /> “Những người chỉ trích toàn cầu hóa buộc tội các nước phương Tây là đạo đức<br /> giả và họ hoàn toàn đúng. Các nước phương Tây đã ép buộc nhiều nước nghèo xóa bỏ<br /> hàng rào thương mại, nhưng lại giữ lại hàng rào thương mại của chính họ.” Các chính<br /> sách như duy trì chế độ hạn ngạch đối với hàng hóa nhập khẩu từ các nước đang phát<br /> triển, hay tiếp tục trợ cấp nông nghiệp khiến cho hàng nông sản của các nước đang phát<br /> triển khó cạnh tranh, dẫn đến hậu quả là “nhiều nước nghèo nhất thế giới thực ra còn bị<br /> làm cho nghèo hơn”.<br /> Trước những nghiên cứu chuyên chuyên sâu của các tác giả nổi tiếng thế giới.<br /> Thì nghiên cứu của nhóm chúng tôi chỉ là một đề tài nghiên cứu nhỏ nhưng thông qua<br /> đề tài chúng tôi thể hiện quan điểm về thương mại quốc tế và giải thích sự những<br /> nguyên nhân khiến cho có sự bất cân đối trong lợi ích của thương mại quốc tế giữa các<br /> nước phát triển và các nước đang phát triển.<br /> Mục đích nghiên cứu của đề tài<br /> Đề tài của chúng tôi chú trọng vào việc sử dụng phân tích những nguyên nhân tại<br /> sao trong 30 năm qua thương mại quốc tế mang lại nhiều lợi ích hơn cho các nước phát<br /> triển so với các nước đang phát triển. Và chúng tôi sử dụng các số liệu thực tế để chứng<br /> minh cho những nguyên nhân đó, từ đó đi tìm một số giải pháp để giúp các nước đang<br /> phát triển đặc biệt là Việt Nam phát huy được lợi thế của mình nhằm cân bằng lại cán<br /> cân lợi ích khi tham gia sân chơi thương mại quốc tế với các nước phát triển.<br /> Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nhóm các nguyên nhân khiến cho các<br /> nước đang phát triển thu được ít lợi ích hơn so với các nước phát triển trong sân chơi<br /> thương mại quốc tế.<br /> 2<br /> <br /> Bài tập thảo luận môn Kinh tế Phát triển<br /> <br /> Nhóm 2 – Cao học 16G<br /> <br /> Phạm vi nghiên cứu của đề tài là tập trung nghiên cứu cán cân thương mại xuất<br /> nhập khẩu , cơ cấu sản phẩm xuất nhập khẩu, qui luật trên sân chơi thương mại quốc tế,<br /> trình độ phát triển của hai nhóm nước phát triển và các nước đang phát triển.<br /> Phương pháp nghiên cứu của đề tài<br /> Trong quá trình nghiên cứu, bài thảo luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu<br /> chủ yếu trong nghiên cứu kinh tế như phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch<br /> sử, phương pháp hệ thống, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp thống kê.<br /> Bài thảo luận sử dụng các phương pháp thu thập thông tin truyền thống, phương pháp<br /> chuyên gia, phương pháp phân tích ngành sản phẩm, phương pháp phân tích kinh doanh<br /> để tập hợp và phân tích lý luận chung và các số liệu thực tiễn liên quan đến những lợi<br /> ích khiến cho các nước phát triển thu được nhiều lợi ích hơn so với các nước đang phát<br /> triển trong thương mại quốc tế.<br /> Bố cục của đề tài<br /> Ngoài các trang bìa, mục lục, danh mục các bảng số liệu,và các hình, các phần<br /> mở đầu và kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài được chia thành<br /> 3 chương, với 13 bảng và 4 hình vẽ.<br /> Chương 1: Thương mại quốc tế và các lý thuyết về lợi ích thương mại quốc tế<br /> Chương 2: Trong suốt hơn 30 năm qua, thương mại quốc tế mang lại ít lợi ích cho hầu<br /> hết các nước đang phát triển hơn là các nước phát triển. Giải thích và cho ví dụ minh<br /> họa.<br /> Chương 3: Giải pháp nâng cao lợi ích của các nước đang phát triển khi tham gia vào<br /> thương mại quốc tế<br /> Do thời gian nghiên cứu không nhiều và hạn chế về nguồn tài liệu nên nghiên<br /> cứu này không thể tránh khỏi những thiếu sót, nhóm chúng tôi rất mong nhận được sự<br /> góp ý quý báu của thầy cô và bạn đọc để bài viết được hoàn thiện hơn.<br /> Trân trọng cảm ơn!<br /> <br /> 3<br /> <br /> Bài tập thảo luận môn Kinh tế Phát triển<br /> <br /> Nhóm 2 – Cao học 16G<br /> <br /> CHƯƠNG 1: THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ CÁC LÝ THUYẾT VỀ LỢI<br /> ÍCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ<br /> 1. Khái niệm thương mại quốc tế.<br /> Thương mại quốc tế là việc trao đổi hàng hoá và dịch vụ qua biên giới quốc gia<br /> hoặc lãnh thổ. Đối với phần lớn các nước, nó tương đương với một tỷ lệ lớn trong GDP.<br /> Mặc dù thương mại quốc tế đã xuất hiện từ lâu trong lịch sử loài người, tầm quan trọng<br /> kinh tế, xã hội và chính trị của nó mới được để ý đến một cách chi tiết trong vài thập kỷ<br /> gần đây. Thương mại quốc tế phát triển mạnh cùng với sự phát triển của công nghiệp<br /> hoá, giao thông vận tải, toàn cầu hoá, công ty đa quốc gia và xu hướng thuê nhân lực<br /> bên ngoài. Việc tăng cường thương mại quốc tế thường được xem như ý nghĩa cơ bản<br /> của “ toàn cầu hoá”.<br /> 2. Các lý thuyết về lợi ích thương mại quốc tế.<br /> <br /> 2.1 Lý thuyết thương mại quốc tế cổ điển:<br /> * Adam Smith và Ricardo đều cho rằng thương mại quốc tế làm tăng trưởng kinh tế do<br /> thực hiện chuyên môn hoá sản xuất khai thác lợi thế tương đối và tính kinh tế nhờ quy<br /> mô.<br /> * Lý thuyết của David Ricardo:<br /> Tập trung nghiên cứu lợi thế so sánh, một khái niệm được coi là quan trọng nhất<br /> trong lý thuyết thương mại quốc tế. Trong mô hình Ricardo, các nước tập trung chuyên<br /> môn hoá sản xuất vào mặt hàng mà họ có thể sản xuất hiệu quả nhất. Không giống như<br /> các lý thuyết khác, mô hình Ricardo dự đoán rằng các nước sẽ chuyên môn hoá hoàn<br /> toàn vào một loại hang hoá thay vì sản xuất nhiều loại hàng hoá khác nhau. Thêm vào<br /> đó, mô hình Ricardo không xem xét trực tiếp đến các nguồn lực, chẳng hạn như quan hệ<br /> tương đối giữa lao động và vốn trong phạm vi một nước.<br /> * Lý thuyết Heckscher- Ohlin:<br /> Được xây dựng thay thế cho mô hình cơ bản về lợi thế so sánh của Ricardo. Mặc<br /> dù nó phức tạp hơn và có khả năng dự đoán chính xác hơn, nó vẫn có sự lý tưởng hoá.<br /> Đó là việc bỏ qua lý thuyết giá trị lao động và việc gắn cơ chế giá tân cổ điển vào lý<br /> thuyết thương mại quốc tế. Mô hình Hechscher- Ohlin lập luận rằng cơ chế thương mại<br /> quốc tế được quyết định bởi sự khác biệt giữa các yếu tố nguồn lực. Nó dự đoán rằng<br /> một nước sẽ xuất khẩu những sản phẩm sử dụng nhiều yếu tố nguồn lực mà nước đó có<br /> thế mạnh, và nhập khẩu những sản phẩm sử dụng nhiều yếu tố nguồn lực mà nước đó<br /> khan hiếm.<br /> 4<br /> <br /> Bài tập thảo luận môn Kinh tế Phát triển<br /> <br /> Nhóm 2 – Cao học 16G<br /> <br /> 2.2 Lý thuyết thương mại quốc tế của Solow:<br /> Mô hình Solow còn có tên gọi khác là mô hình tăng trưởng ngoại sinh vì theo mô<br /> hình này, không liên quan đến các nhân tố bên trong, rốt cục tăng trưởng của một nền<br /> kinh tế sẽ hội tụ về một tốc độ nhất định ở trạng thái bền vững. Chỉ các yếu tố bên<br /> ngoài, đó là công nghệ và tốc độ tăng trưởng lao động mới thay đổi được tốc độ tăng<br /> trưởng kinh tế ở trạng thái bền vững.<br /> <br /> 2.3 Lý thuyết thương mại quốc tế của mô hình tăng trưởng nội sinh:<br /> Mô hình tăng trưởng nội sinh (hay còn gọi là mô hình các yếu tố ngoại lai của<br /> tiến bộ công nghệ ) nhờ các ngoại ứng đầu tư dựa trên quan điểm cho rằng đầu tư cho<br /> phép đưa công nghệ mới vào sử dụng.<br /> <br /> 5<br /> <br />