Đề tài tốt nghiệp cử nhân Điều dưỡng hệ VHVL: Tình hình tổn thương do vật sắc nhọn, kiến thức và thực hành tiêm an toàn của Điều dưỡng viên Bệnh viện Da Liễu Trung ương năm 2012

ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tiêm là một trong các biện pháp để đưa thuốc, chất dinh dưỡng vào cơ thể nhằm<br /> mục đích chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh. Hàng năm, toàn thế giới có khoảng 16 tỷ<br /> mũi tiêm. Trong đó, 90-95% số mũi tiêm nhằm mục đích điều trị và khoảng 5-10%<br /> mũi tiêm dành cho dự phòng [18]. Trong điều trị, tiêm - truyền có vai trò rất quan<br /> trọng, đặc biệt trong trường hợp người bệnh cấp cứu, người bệnh nặng. Tuy vậy, mũi<br /> tiêm chỉ có thể đảm bảo mục đích điều trị nếu được kê đơn một cách phù hợp và được<br /> thực hiện một cách an toàn.<br /> “Tiêm an toàn (TAT) là mũi tiêm có sử dụng phương tiện tiêm vô khuẩn, phù<br /> hợp với mục đích, không gây hại cho người được tiêm, không gây nguy cơ phơi nhiễm<br /> cho người thực hiện tiêm và không gây chất thải nguy hại cho người khác”[17, 18, 30].<br /> Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), tiêm không an toàn có thể gây ra những biến chứng<br /> như: áp xe, teo cơ tại vị trí tiêm, choáng phản vệ và đặc biệt là nguy cơ lây truyền các<br /> virus qua đường máu như virus viêm gan B, viêm gan C và HIV cho cả người bệnh,<br /> nhân viên y tế và cộng đồng [31]. Thống kê năm 2000 của WHO cho thấy tiêm không<br /> an toàn gây ra 32% số ca nhiễm HBV mới, 40% số ca nhiễm HCV mới và 5% số<br /> nhiễm ca nhiễm HIV mới trên toàn cầu [18, 30].<br /> Một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra thực trạng đáng báo động về TAT. Thống kê<br /> cho thấy, có tới 70% số mũi tiêm được kê là không cần thiết và có thể được thay thế<br /> bằng thuốc uống hoặc thuốc bôi [25]. WHO khẳng định, năm 2000, có tới 50% số mũi<br /> tiêm ở các nước đang phát triển không an toàn. Tại Việt Nam, số liệu khảo soát cho<br /> thấy 55% số nhân viên y tế còn chưa cập nhật thông tin về kiểm soát nhiễm khuẩn<br /> trong tiêm. Nghiên cứu năm 2012 của Dương Khánh Vân tại 6 bệnh viện trung ương<br /> và thành phố tại Hà Nội [14] cho thấy 46% số tai nạn thương tích do vật sắc nhọn xảy<br /> ra trong quá trình tiêm, trong đó đa phần các tổn thương là xuyên thấu da. Chỉ có<br /> khảng một nửa (55,2%) số cán bộ y tế sử dụng hộp đựng vật sắc nhọn đúng quy chuẩn<br /> trong quá trình làm việc. Đáng chú ý, tỷ lệ dùng hai tay đóng nắp kim tiêm trước và<br /> sau tiêm lần lượt là 14,5% và10,9%. Tác giả cũng khẳng định, tiêm là thực hành có<br /> 1<br /> <br /> nguy cơ tổn thương do vật sắc nhọn cao nhất và điều dưỡng viên là đối tượng gặp rủi<br /> ro nhiều nhất[14].<br /> Như vậy có thể nói, TAT đã và đang là vấn đề nổi cộm của ngành y trong cả<br /> công tác kê đơn và thực hành tiêm. Thực tế này đòi hỏi có sự can thiệp một cách thích<br /> đáng để cải thiện tình hình. Để có can thiệp phù hợp, việc mô tả thực trạng thực hành<br /> tiêm và kiến thức của điều dưỡng viên – đối tượng trực tiếp thực hành tiêm – là rất<br /> quan trọng.<br /> Bệnh viện Da liễu Trung ương là bệnh viện chuyên khoa hạng I với 110 giường<br /> bệnh. Số lượng điều dưỡng viên trực tiếp chăm sóc hiện nay là 35 người. Theo thống<br /> kê năm 2011, số bệnh nhân nội trú của bệnh viện là 1.790 [1]. Các con số này cho thấy<br /> áp lực công việc rất lớn của điều dưỡng viên bệnh viện. Thực tế lâm sàng cho thấy, số<br /> mũi tiêm mà điều dưỡng viên tại bệnh viện Da liễu trung ương tiến hành là khá nhiều.<br /> Đặt trong bối cảnh áp lực công việc cao, đây là yếu tố nguy cơ rất lớn của thực hành<br /> tiêm không an toàn, gây đe dọa đến sức khỏe người bệnh, điều dưỡng viên và cộng<br /> đồng. Xuất phát từ thực tế trên đây, chúng tôi tiến hành đề tài “Tình hình tổn thương<br /> do vật sắc nhọn, kiến thức và thực hành tiêm an toàn của Điều dưỡng viên Bệnh viện<br /> Da Liễu Trung ương năm 2012”.<br /> Mục tiêu:<br /> 1. Mô tả tình hình tổn thương do vật sắc nhọn khi tiêm ở Điều dưỡng viên tại<br /> bệnh viện Da liễu trung ương trong năm 2012.<br /> 2. Mô tả kiến thức, thực hành về tiêm an toàn của Điều dưỡng viên tại bệnh viện<br /> Da liễu trung ương<br /> 3. Xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành tiêm an toàn của Điều<br /> dưỡng viên tại Bệnh viện Da Liễu Trung ương<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> CHƢƠNG 1<br /> TỔNG QUAN<br /> 1.1. KHÁI NIỆM VÀ CÁC LOẠI TIÊM.<br /> 1.1.1. Khái niệm.<br /> Tiêm thuốc là đưa thuốc hoặc hóa chất qua da vào cơ thể nhằm phục vụ mục đích<br /> tạo một tác dụng toàn thân để điều trị cho người bệnh.[2]<br /> 1.1.2. Các hình thức tiêm.<br /> Thuốc có thể được đưa vào cơ thể bằng nhiều hình thức khác nhau như tiêm trong<br /> da, dưới da, tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch hoặc một số đường khác cũng có thể được sử<br /> dụng như tiêm vào động mạch, tiêm nội tủy, tiêm vào ổ khớp v.v…[2]<br /> - Tiêm trong da: là tiêm thuốc vào dưới lớp thượng bì làm chậm sự hấp thụ của thuốc<br /> vào cơ thể, thường áp dụng trong những trường hợp sau:<br /> + Thử phản ứng của cơ thể với thuốc.<br /> + Tiêm một số loại vắc xin phòng bệnh.<br /> - Tiêm dưới da: là đưa thuốc vào mô liên kết dưới da, lượng thuốc (dịch) có thể đưa<br /> vào nhiều tùy theo tình trạng bệnh lý và phương pháp điều trị. Mục đích làm chậm sự<br /> hấp thụ của thuốc, duy trì tác dụng của thuốc lên cơ thể trong khoảng thời gian dài hơn<br /> một số cách tiêm khác (ví dụ: tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch…)[2]<br /> - Tiêm bắp: là đưa thuốc vào trong cơ (bắp thịt), thuốc được hấp thụ nhanh hơn đường<br /> uống. …)[2]<br /> - Tiêm tĩnh mạch: là đưa một lượng thuốc vào cơ thể qua đường tĩnh mạch. Cách tiêm<br /> này giúp cho thuốc được hấp thụ nhanh, tác dụng toàn thân. …)[2]<br /> 1.2. TIÊM AN TOÀN.<br /> 1.2.1. Khái niệm.<br /> Theo WHO, “Tiêm an toàn là mũi tiêm có sử dụng phương tiện vô khuẩn, phù<br /> hợp với mục đích, không gây hại cho người được tiêm, không gây nguy cơ phơi nhiễm<br /> cho người thực hiện tiêm và không tạo chất thải nguy hại cho người khác và cộng<br /> đồng.” [4]<br /> 1.2.2. Các nội dung liên quan đến tiêm an toàn<br /> - Công tác chống nhiễm khuẩn<br /> + Vệ sinh tay: Theo WHO, nhân viên y tế cần tuân thủ rửa tay ở năm thời điểm khi<br /> chăm sóc người bệnh, trong đó có tiêm [7].<br /> 3<br /> <br /> 1. Trước khi chạm tay vào người bệnh<br /> 2. Trước khi làm thủ thuật vô khuẩn<br /> 3. Sau khi tiếp xúc với máu và dịch cơ thể hoặc<br /> sau khi làm thủ thuật hay tiếp xúc với dịch cơ thể có<br /> nguy cơ lây nhiễm.<br /> 4. Sau khi chăm sóc người bệnh hoặc sau khi<br /> chạm tay vào người bệnh.<br /> 5. Sau khi đụng chạm vào những vùng xung<br /> quanh người bệnh.<br /> Tại Việt Nam, đã có nhiều nghiên cứu cho thấy việc tuân thủ rửa tay của nhân<br /> viên y tế còn kém. Theo khảo sát của Mai Ngọc Xuân về thái độ và sự tuân thủ rửa tay<br /> của 1080 Bác sỹ và Điều dưỡng (ĐD) tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 cho thấy có<br /> 25,4% (n=274) rửa tay trước khi tiếp xúc bệnh nhân, 15,6% (n=169) rửa tay trước khi<br /> làm thủ thuật, sau khi tiếp xúc bệnh nhân có 29,8% (n=322), sau khi tiếp xúc môi<br /> trường xung quanh bệnh nhân có 14,6%(n=158) và chỉ có 4,6% (n=50) rửa tay sau khi<br /> tiếp xúc với máu và dịch tiết do thái độ chủ quan nghĩ rằng mang găng nên không cần<br /> rửa tay.<br /> + Chuẩn bị xe tiêm nhằm sử dụng dụng cụ, thuốc thích hợp, an toàn<br /> Xe tiêm và dụng cụ cần được chuẩn bị theo đúng quy trình và đầy đủ. Cụ thể, xe<br /> cần được lau sạch trước khi chuẩn bị dụng cụ và sau khi sử dụng. Trên xe có đầy đủ<br /> dụng cụ phục vụ cho thủ thuật tiêm, bao gồm:<br />  Bơm, kim tiêm vô khuẩn, kích cỡ phù hợp cho mỗi mũi tiêm.<br />  Thuốc tiêm: Kiểm tra tên thuốc, hàm lượng, hạn sử dụng, chất lượng của<br /> thuốc thông qua sự nguyên vẹn của lọ, ống thuốc và loại bỏ những ống<br /> thuốc, lọ thuốc không đảm bảo chất lượng (vẩn đục, biến màu, quá hạn sử<br /> dụng).<br /> <br /> <br /> ng nước cất pha tiêm sử dụng một lần.<br /> <br />  Bông cồn sát khuẩn da: nên dùng miếng bông cồn sử dụng một lần, sử<br /> dụng cồn sát khuẩn da là cồn Isopropyl hoặc ethanol.<br />  Dung dịch sát khuẩn tay nhanh.<br /> 4<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br />  Hộp chống sốc phản vệ<br />  Phương tiện phòng hộ: khẩu trang, găng tay<br />  Phương tiện đựng chất thải sắc nhọn<br /> + Nguyên tắc thực hành tiêm<br /> Theo WHO, mũi tiêm an toàn là mũi tiêm không gây hại cho người nhận mũi<br /> tiêm, không gây nguy hại cho người tiêm và không gây nguy hại cho cộng đồng [17,<br /> 18, 30].<br />  Không gây nguy hại cho ngƣời nhận mũi tiêm<br />  Thực hiện 5 đúng: (đúng người bệnh, đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng<br /> thời điểm, đúng đường tiêm) để bảo đảm an toàn cho người bệnh [3, 6].<br />  Phòng và chống sốc: trước khi tiêm cần hỏi người bệnh về tiền sử dị ứng<br /> thuốc, dị ứng thức ăn trước khi cho người bệnh tiêm mũi thuốc đầu tiên.<br /> Luôn mang theo hộp chống sốc khi đi tiêm. Trong khi tiêm cần bơm thuốc<br /> chậm, tốc độ thông thường trong tiêm bắp khoảng 1ml/10 giây [30], vừa<br /> tiêm vừa phải quan sát sắc mặt người bệnh. Sau khi tiêm nên để người<br /> bệnh nằm hoặc ngồi tại chỗ 10-15 phút đề phòng sốc phản vệ xuất hiện<br /> muộn.<br />  Phòng tránh xơ hóa cơ hoặc đâm kim vào dây thần kinh:<br />  Để phòng tránh xơ hóa cơ hoặc đâm kim vào dây thần kinh, Bộ Y tế<br /> khuyến cáo người tiêm chọn vùng da tiêm mềm mại, không có tổn thương,<br /> không có sẹo lồi lõm, xác định đúng vị trí tiêm, tiêm đúng góc và độ sâu,<br /> tiêm đúng khối lượng thuốc và không tiêm nhiều lần vào cùng một vị trí<br /> trên cùng một người bệnh.<br />  Không gây nguy hại cho ngƣời tiêm<br />  Nguy cơ bị phơi nhiễm do máu hoặc do kim tiêm/vật sắc nhọn đâm<br /> Để phòng tránh nguy cơ phơi nhiễm do máu hoặc kim tiêm/vật sắc nhọn đâm, Bộ<br /> Y tế khuyến cáo người tiêm:<br /> Mang găng khi có nguy cơ tiếp xúc với máu hoặc dịch tiết của người bệnh.<br /> <br /> 5<br /> <br />