Khóa luận tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam

Chia sẻ: Tri Nhân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:68

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở mô tả một cách có hệ thống nhằm đánh giá khái lược và nhận diện các vấn đề hiện đang tồn tại trong công tác quản lý (bao gồm cả công tác lưu chiểu), khai thác (bao gồm cả các dịch vụ hỗ trợ những nhóm người dùng tin khác nhau) các luận án tiến sĩ hiện có tại TVQGVN, tác giả đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và khai thác tài liệu luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA THÔNG TIN - THƢ VIỆN ------***------ LÊ THÚY HẰNG THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, KHAI THÁC LUẬN ÁN TIẾN SĨ TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH: THÔNG TIN – THƢ VIỆN Hệ đào tạo: Chính quy Khóa học: QH- 2007-X NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TH.S TRẦN MẠNH TUẤN Hà Nội – 2011 1
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 2 3. Lịch sử nghiên cứu 3 4. Phạm vi nghiên cứu 4 5. Phương pháp nghiên cứu 4 6. Ý nghĩa của khóa luận 4 7. Bố cục của khóa luận 5 CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU KHO LUẬN ÁN TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM 1.1. Giới thiệu sơ lƣợc về Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 6 1.1.1. Sự ra đời và phát triển của Thư viện Quốc gia Việt Nam 6 1.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Thư viện Quốc gia Việt Nam 8 1.1.3. Cơ cấu tổ chức của Thư viện Quốc gia Việt Nam 8 1.1.4. Vốn tài liệu của Thư viện Quốc gia Việt Nam 9 1.2. Giới thiệu sơ lƣợc về kho luận án tại Thƣ viện Quốc gia Việt 13 Nam 1.2.1. Sự hình thành kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam 13 1.2.2. Vai trò của kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam 15 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ KHAI THÁC LUẬN ÁN TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM 2.1. Công tác quản lý luận án tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 17 2
2.1.1. Công tác lưu chiểu đối với luận án tại Thư viện Quốc gia 17 Việt Nam 2.1.2. Công tác xử lý luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam 25 2.1.3. Công tác tổ chức sắp xếp kho luận án tại Thư viện Quốc gia 32 Việt Nam 2.1.4. Công tác bảo quản kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt 33 Nam 2.2. Công tác khai thác luận án tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 35 2.2.1. Đối tượng bạn đọc 35 2.2.2. Các hình thức khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt 38 Nam CHƢƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ VÀ KHAI THÁC LUẬN ÁN TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM 3.1. Ƣu điểm của công tác quản lý, khai thác luận án tiến sĩ tại Thƣ 44 viện Quốc gia Việt Nam 3.2. Một số tồn tại trong công tác quản lý, khai thác luận án tiến sĩ 45 tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 3.3. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và khai thác luận 47 án tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 3.3.1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý 47 3.3.2. Tăng cường vốn tài liệu luận án 48 3.3.3. Đẩy mạnh số hóa luận án 49 3.3.4. Mở rộng các dịch vụ trợ giúp công tác khai thác luận án 50 3.3.5. Nâng cao chất lượng phục vụ luận án 52 3
3.3.6. Tuyên truyền quảng bá tài liệu luận án 53 3.3.7. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho việc quản lý 54 và phục vụ luận án 3.3.8. Tạo lập một trang web riêng để khai thác nguồn luận án 55 trực tiếp KẾT LUẬN 59 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Các luận án tiến sĩ (bao gồm các luận án Phó tiến sĩ và Tiến sĩ trước kia) tạo thành một loại nguồn thông tin khoa học đặc thù của mỗi quốc gia. Đây là nguồn thông tin khoa học nội sinh, chứa đựng rất nhiều ý nghĩa và giá trị khoa học và văn hóa khác nhau. Ở nước ta, chúng đang được lưu trữ, quản lý một cách có hệ thống tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. Bộ sưu tập tài liệu này được khai thác và phục vụ nhiều mục đích khai thác, sử dụng thông tin khác nhau, mà chủ yếu là trong các lĩnh vực nghiên cứu và đào tạo. Cho đến nay, bộ sưu tập các luận án tiến sĩ đã được nhiều nhóm người đọc quan tâm. Vì vậy, hiệu quả khai thác bộ sưu tập này có ý nghĩa và chiếm trọng số quan trọng trong hoạt động của TVQGVN, bởi lẽ cơ quan này là nơi duy nhất trực tiếp quản lý một cách có hệ thống các tài liệu này. Việc quản lý 4
và khai thác các luận án tiến sĩ chịu tác động và tác động đến rất nhiều yếu tố khác nhau, từ các yếu tố về pháp lý, chính sách, đến các yếu tố về công nghệ. Những năm gần đây đã xuất hiện nhiều vấn đề mới liên quan tới việc quản lý và khai thác nguồn tài liệu khoa học xám nói chung, trong đó có các luận án tiến sĩ. Ví dụ về phương diện pháp lý, đó là xu hướng bắt buộc các tác giả luận án tiến sĩ phải công bố toàn văn các kết quả nghiên cứu – đào tạo trên một cổng thông tin xác định trên Internet, điểm khác biệt căn bản so với trước đây; Về phương diện công nghệ, đó là sự ra đời và phát triển của VinaREN, một môi trường công nghệ đặc biệt để lưu giữ và khai thác các nguồn thông tin khoa học, giáo dục và y tế trực tuyến ... Những đổi mới này đòi hỏi cần khảo sát và nghiên cứu một cách có hệ thống việc quản lý và khai thác các luận án tiến sĩ tại TVQGVN. Chính từ các phân tích trên mà chúng tôi lựa chọn “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam” làm đề tài cho khóa luận này. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở mô tả một cách có hệ thống nhằm đánh giá khái lược và nhận diện các vấn đề hiện đang tồn tại trong công tác quản lý (bao gồm cả công tác lưu chiểu), khai thác (bao gồm cả các dịch vụ hỗ trợ những nhóm người dùng tin khác nhau) các luận án tiến sĩ hiện có tại TVQGVN, tác giả đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và khai thác tài liệu luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. 3. Lịch sử nghiên cứu 5
Vấn đề quản lý và khai thác nguồn tin khoa học nội sinh, trong đó đặc biệt là nguồn tài liệu xám đã và đang thu hút sự quan tâm của đông đảo giới nghiên cứu. Một số đề tài nghiên cứu, một số khóa luận, luận văn khoa học, một số hội thảo khoa học cũng đã đề cập tới nguồn thông tin này ở những mức độ cũng như cách tiếp cận khác nhau. Đề tài Thực trạng và các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác nguồn tin khoa học nội sinh tại Viện Khoa học xã hội Việt Nam (2006- 2007) nhấn mạnh tới khía cạnh chính sách trong công tác quản lý và khai thác nguồn tin này. Đề án Tạo lập và phát triển nguồn học liệu phục vụ nghiên cứu, đào tạo theo đẳng cấp quốc tế tại Đại học Quốc gia Hà Nội (2007-2008) nhấn mạnh tới môi trường công nghệ của việc quản lý, khai thác nguồn tin trực tuyến phục vụ nghiên cứu - đào tạo ở nước ta. Đề tài Cơ sở khoa học và thực tiễn của viện hiện đại hóa hạ tầng thông tin tại Viện Khoa học xã hội Việt Nam (2008-2009) tập trung vào vấn đề phát triển hạ tầng thông tin và các dịch vụ thông tin ... Riêng đối với tài liệu luận án tiến sĩ đang được lưu giữ ở TVQGVN thì cũng đã có 2 đề tài nghiên cứu về công tác quản lý và khai thác nguồn tài liệu quý hiếm này. Đề tài Khóa luận tốt nghiệp “Tìm hiểu công tác thu nhận, xử lý, tổ chức, bảo quản và phục vụ luận án ở Thư viện Quốc gia Việt Nam” năm 2002. Đề tài Luận văn Thạc sĩ “Nghiên cứu việc thu thập tổ chức và khai thác vốn tài liệu luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam” năm 2008. 6
Thời gian gần đây đã xuất hiện một số thay đổi về quan điểm liên quan tới việc công bố luận án tiến sĩ nên chắc chắn công tác quản lý và khai thác chúng tại Thư viện Quốc gia Việt Nam cũng cần có những thay đổi để phù hợp. Chính vì thế, chúng tôi chọn đề tài “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam” với hi vọng kế thừa những thành quả của tác giả đi trước, đồng thời vận dụng những kiến thức đã được học trong nhà trường về thực trạng công tác quản lý và khai thác tài liệu luận án, để từ đó đề xuất những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả việc quản lý và khai thác nguồn tài liệu quý hiếm này một cách thích hợp trong điều kiện hiện nay. 4. Phạm vi nghiên cứu  Phạm vi nghiên cứu: Toàn bộ kho luận án tiến sĩ (bao gồm phó tiến sĩ và tiến sĩ trước kia) hiện đang được lưu giữ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam  Phương diện nghiên cứu: Công tác quản lý (bao gồm cả công tác lưu chiểu các luận án tiến sĩ) và việc tổ chức khai thác các luận án tiến sĩ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu  Phương pháp nghiên cứu tổng hợp  Phương pháp điều tra thực tế  Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu  Phương pháp thống kê  Phương pháp so sánh, đánh giá  Phương pháp phỏng vấn, trao đổi, xin ý kiến chuyên gia 7
6. Ý nghĩa của khóa luận  Ý nghĩa lý luận: Khóa luận góp phần làm phong phú thêm vốn hiểu biết chung về ý nghĩa của công tác thu nhận, xử lý, tổ chức, bảo quản và phục vụ tài liệu luận án tại TVQGVN, đồng thời cho thấy được giá trị khoa học của loại hình tài liệu quý hiếm này.  Ý nghĩa thực tiễn: Khóa luận phản ánh thực trạng công tác thu nhận, xử lý, tổ chức, bảo quản và phục vụ tài liệu luận án tại TVQGVN. Đánh giá tình hình khai thác sử dụng kho luận án, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng kho tài liệu luận án để sử dụng nó một cách hiệu quả nhất. 7. Bố cục của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, phần nội dung của khóa luận được chia làm 3 chương: Chương 1. Giới thiệu kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam Chương 2. Thực trạng công tác quản lý và khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam Chương 3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và khai thác luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. Trong thời gian qua, tôi được thực tập tốt nghiệp tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. Đó là điều kiện và cơ hội rất quý giá để tôi tiến hành nghiên cứu cho khóa luận này. Bên cạnh những cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được sự chỉ bảo và giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, trong đó có thầy giáo hướng 8
dẫn và đặc biệt là của các đồng nghiệp đi trước hiện công tác tại TVQGVN khi thực hiện khóa luận này. Qua đây tôi muốn gửi lời cảm ơn trân trọng nhất đến toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Thông tin - Thư viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cùng các cô chú, anh chị cán bộ công tác tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. Tôi muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Th.S. Trần Mạnh Tuấn. Bên cạnh những mặt đạt được của khóa luận thì chắc chắn trong khóa luận khó tránh khỏi nhiều hạn chế và thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ và đóng góp ý kiến của tất cả mọi người quan tâm, với mong muốn các kết quả nghiên cứu của mình sẽ góp phần nhỏ bé vào sự phát triển của khoa học thư viện nói chung và hoạt động của TVQGVN nói riêng. CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU KHO LUẬN ÁN TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM 1.1. Giới thiệu sơ lƣợc về Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 1.1.1. Sự ra đời và phát triển của Thư viện Quốc gia Việt Nam Giám đốc Thư viện Quốc gia Pháp Giăng Phave đã nói rằng: “Thông tin, văn hóa và nền văn minh trong giai đoạn hiện nay được đặc trưng bởi tính phổ biến toàn cầu, tính bách khoa về đề tài, sự xâm nhập lẫn nhau của các khoa học, không có khả năng hiểu được thế giới hiện nay mà không biết quá khứ. Trong điều kiện như vậy, chính các TVQG nhờ vào tiềm năng to lớn và các chức năng xã hội của mình có khả năng đáp ứng được nhu cầu thông tin 9
của xã hội”. Điều đó cho thấy rằng vai trò của TVQG trong thời đại hiện nay ngày một quan trọng đối với sự phát triển của một đất nước. Thư viện Quốc gia Việt Nam được thành lập ngày 29/11/1917 theo quyết định của Albert Sarraut – viên toàn quyền Pháp ở Đông Dương với tên gọi Nha lưu trữ và Thư viện trung ương Đông Dương, trụ sở đặt tại 31 phố Borgnis Debordes (nay là phố Tràng Thi – Hà Nội). Mục đính chính của thực dân Pháp khi xây dựng thư viện là củng cố sự thống trị và khai thác Đông Dương sau khi đã hoàn toàn thôn tính nước ta. Mặt khác là công cụ truyền bá văn hóa Pháp và văn hóa phương Tây vào Việt Nam, đưa vào nề nếp và phát triển công tác văn thư, lưu trữ, thư viện của Pháp ở Đông Dương. Sau một thời gian chuẩn bị Thư viện mở cửa phục vụ bạn đọc vào ngày 01/09/1919. Qua những thăng trầm biến cố của lịch sử suốt những năm Pháp thuộc, TVQG VN đã nhiều lần thay đổi tên gọi. Ngày 28/02/1935, thực dân Pháp đã đổi tên Thư viện Trung ương Đông Dương thành Thư viện Pierre Pasquier – một tên toàn quyền Pháp ở Đông Dương đã có nhiều đóng góp cho thư viện. Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 20/10/1945 Bộ trưởng Quốc gia Giáo dục ra quyết định đổi tên Thư viện Pierre Pasquier thành Quốc gia Thư viện. 10
Từ khi Pháp chiếm lại Hà Nội, thư viện được đổi tên thành Thư viện Trung ương Hà Nội, trực thuộc Cao ủy Pháp tại Sài Gòn. Đến năm 1953 Thư viện Trung ương Hà Nội được sáp nhập vào Viện Đại học Hà Nội và được đổi tên thành Tổng Thư viện Hà Nội và trở thành một cơ quan văn hóa hỗn hợp Pháp – Việt. Đến năm 1954 khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng, ngày 29/06/1957 Thư viện mới chính thức mang tên Thư viện Quốc gia Việt Nam cho đến ngày nay. Trong suốt quá trình hình thành và phát triển TVQGVN luôn xứng đáng là đứa con đầu ngành trong lĩnh vực thư viện của cả nước. Hiện nay TVQGVN là Thư viện Trung ương của cả nước, đồng thời là thư viện trọng điểm của hệ thống Thư viện Công cộng nhà nước thuộc Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch. 1.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Thư viện Quốc gia Việt Nam Thư viện Quốc gia Việt Nam là Thư viện trung tâm của cả nước với chức năng nhiệm vụ được quy định theo Pháp lệnh thư viện năm 2000:  Thu nhận văn hóa phẩm được xuất bản ở Việt Nam theo Luật lưu chiểu, các luận án tiến sĩ của công dân Việt Nam bảo vệ trong và ngoài nước, và của công dân nước ngoài bảo vệ tại Việt Nam.  Xây dựng, phổ biến, bảo quản lâu dài kho tàng xuất bản phẩm dân tộc. 11
 Biên soạn, xuất bản Thư mục Quốc gia, Tổng Thư mục Việt Nam và các ấn phẩm thông tin khoa học.  Tổ chức các dịch vụ đọc để đáp ứng nhu cầu đọc, học tập, nghiên cứu, giải trí của người dân.  Nghiên cứu khoa học và công nghệ trong lĩnh vực thông tin thư viện.  Tổ chức bồi dưỡng và hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ cho người làm công tác với các Thư viện trong nước và nước ngoài trên lĩnh vực thư viện. 1.1.3. Cơ cấu tổ chức của Thư viện Quốc gia Việt Nam Cơ cấu của TVQG VN bao gồm:  Ban lãnh đạo có 1 Giám đốc và 2 Phó giám đốc  Hội đồng tư vấn khoa học  13 phòng chức năng: + Phòng Tin học + Phòng Phân loại và Biên mục + Phòng Hành chính tổ chức + Phòng Nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ + Phòng Bảo quản + Phòng Bổ sung – Trao đổi + Phòng Báo – Tạp chí + Phòng Đọc sách + Phòng Quan hệ Quốc tế 12
+ Phòng Thông tin Tư liệu + Phòng Lưu chiểu + Phòng Tạp chí Thư viện + Phòng Bảo vệ. 1.1.4. Vốn tài liệu của Thư viện Quốc gia Việt Nam Trải qua một chặng đường dài 94 năm xây dựng và trưởng thành, đến nay TVQGVN đã xây dựng được một số lượng vốn tài liệu đa dạng về môn loại và loại hình. Thư viện đã xây dựng được một kho lưu chiểu khá đồ sộ. Từ tháng 10/1954 kho lưu chiểu mới được xây dựng, nhưng đến nay số lượng tài liệu của kho đã vào khoảng 200 nghìn tên tài liệu, với khoảng 300 nghìn bản và tăng dần theo mức độ phát triển của ngành xuất bản nước ta. Vốn tài liệu của thư viện đem phục vụ độc giả hiện nay có khoảng 1,5 triệu bản sách, khoảng 10 nghìn tên báo tạp chí trong và ngoài nước. Trong đó có rất nhiều tài liệu quý hiếm như: Sách, báo, tạp chí xuất bản về Đông Dương trước năm 1954, đây là những tài liệu quý để nghiên cứu về Đông Dương và Việt Nam; Sách Hán Nôm, trong đó có những cuốn từ thế kỷ 15, 16; Kho luận án của các tiến sĩ và phó tiến sĩ trong và ngoài nước; Tài liệu quý dạng vi phim, vi phích… Ngoài ra còn có các loại tài liệu dạng tranh, ảnh, bản đồ… Đặc biệt là nguồn tài liệu điện tử mà thư viện đã xây dựng với nhiều loại CSDL. Vốn tài liệu của TVQGVN có thể tóm tắt trong 2 bảng thống kê dưới đây: 13
Bảng 1. 14
Bảng 2. 15
1.2. Giới thiệu sơ lƣợc về kho luận án tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 1.2.1. Sự hình thành kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam Là thư viện đứng đầu hệ thống thư viện công cộng nhà nước, Thư viện Quốc gia Việt Nam là thư viện tiêu biểu cho nền văn hóa của dân tộc, là trung tâm giao lưu các mối quan hệ giữa các hệ thống thư viện trong nước và quan hệ quốc tế. Với vai trò hết sức cao cả, hiện nay TVQGVN đã có những đóng góp rất lớn cho đất nước, cho xã hội trong việc nâng cao trình độ dân trí cho nhân dân, tuyên truyền các chủ trương của Đảng và nhà nước nhằm đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội. 16
Thư viện Quốc gia Việt Nam có nhiệm vụ thu nhận văn hóa phẩm được xuất bản ở Việt Nam theo Luật lưu chiểu, các luận án tiến sĩ của công dân Việt Nam bảo vệ trong và ngoài nước, và của công dân nước ngoài bảo vệ tại Việt Nam. Cho đến nay TVQGVN đã có một số lượng vốn tài liệu khổng lồ, bao gồm cả sách báo, tạp chí trong và ngoài nước, những tài liệu cổ từ thời Đông Dương, luận án tiến sĩ và một hệ thống cơ sở dữ liệu ngày càng lớn mạnh. Luận án tiến sĩ là một loại hình tài liệu quý hiếm của đất nước cần phải được giữ gìn và bảo tồn. Chính vì vậy, ngày 9 tháng 10 năm 1976 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 401-TTg về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Thư viện Quốc gia Việt Nam, trong đó có xác định một trong các nhiệm vụ qua trọng của TVQGVN là thu nhận các luận án tiến sĩ của công dân Việt Nam bảo vệ trong và ngoài nước, và của công dân nước ngoài bảo vệ tại Việt Nam. Quyết định này là mốc đánh dấu cho sự ra đời của kho luận án tại TVQGVN. Có thể nói, trước năm 1976 công tác thu nhận luận án tại TVQG VN chưa được chú trọng, vì khi đó số lượng các nhà nghiên cứu có học vị Tiến sĩ và Phó tiến sĩ còn chưa nhiều, công trình nghiên cứu của họ cũng chưa có một số lượng đáng kể, đồng thời trong thời gian đất nước ta chưa thống nhất, số lượng luận án của các nhà nghiên cứu bảo vệ bên nước ngoài chiếm một số lượng đáng kể không được đưa về Việt Nam. Sau khi đất nước được giải phóng, Đảng và nhà nước ta muốn đưa đất nước đi lên con đường xã hội chủ nghĩa. Muốn vậy thì công việc đầu tiên là phải xây dựng một đội ngũ cán bộ có trình độ khoa học kỹ thuật cao. Chính vì vậy mà Đảng ta đã xác định Giáo dục là quốc sách hàng đầu, nhằm nâng cao 17
dân trí, đào tạo nhân lực, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Trước tình hình đó, nhà nước ta đã đưa ra nhiều chính sách ưu đãi, khuyến khích các tầng lớp trí thức giúp họ học tập, nghiên cứu ở các nước xã hội chủ nghĩa láng giềng, mang những tri thức ấy về phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển đất nước mình. Với sự quan tâm của Đảng và nhà nước, đội ngũ cán bộ khoa học của nước ta ngày càng tăng lên về số lượng và chất lượng. Kết hợp với việc thực hiện Quyết định 401/TTg, ngay từ năm 1976 TVQGVN đã tiếp nhận số luận án ở hai cơ quan là Thư viện Khoa học Xã hội và Thư viện Khoa học Kỹ thuật Trung ương. Từ đó cho đến nay, TVQGVN là nơi duy nhất nhận lưu chiểu luận án trong cả nước. TVQGVN đã xây dựng một bộ sưu tập luận án có quy mô lớn nhất trong cả nước để phục vụ độc giả có nhu cầu tìm hiểu nghiên cứu loại hình tài liệu mang tính khoa học này. 1.2.2. Vai trò của kho luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam Luận án là một công trình nghiên cứu sáng tạo của một cán bộ khoa học có trình độ đại học trở lên về một ngành hay một lĩnh vực khoa học nào đó và đã bảo vệ thành công trước hội đồng khoa học quốc gia và công chúng, tác giả của luận án đó đã được công nhận một học vị nhất định – học vị tiến sĩ. Đây là loại hình tài liệu không xuất bản, bởi thế nó được xếp vào loại hình tài liệu quý hiếm của Thư viện, cũng là của quốc gia. Luận án mang trong mình một lượng tri thức lớn, được xác lập cân đối giữa lý thuyết và thực hành, giá trị ứng dụng thực tiễn, giữa tính kế thừa và 18
những điểm mới, điểm sáng tạo, vì các công trình nghiên cứu này đều xuất phát từ yêu cầu cấp bách đặt ra trong cuộc sống về kinh tế, văn hóa, khoa học tự nhiên, xã hội, giáo dục, khoa học kỹ thuật và công nghệ. Bởi thế mà luận án có giá trị khoa học và tính thực tiễn cao. Luận án còn mang trong mình tính dân tộc và tính quốc tế. Bản thân nó xuất thân từ những hoàn cảnh khác nhau, nên nhìn một cách tổng thể vào kho luận án tại TVQGVN có thể thấy được sự giao thoa giữa các môn loại khoa học, sự kết hợp giữa các nền tri thức của các quốc gia. Những luận án bảo vệ trong nước có nội dung, đề tài sát với thực tế ở Việt Nam, nên đa số những luận án đó có thể áp dụng thiết thực vào các ngành, các cơ sở sản xuất ở Việt Nam. Vì vậy luận án mang tính dân tộc sâu sắc. Đối với các luận án nghiên cứu và bảo vệ ở nước ngoài thì xuất phát từ đặc điểm của từng nước mà các nghiên cứu sinh đã học tập và nghiên cứu thì luận án đã giúp cho nền kinh tế Việt Nam có thể tiếp cận với ánh sáng khoa học phương Tây, từ đó áp dụng vào Việt Nam. Luận án từ đó là nguồn tài liệu mang tính quốc tế. Đặc biệt luận án đã phản ánh được thành tựu hết sức to lớn của sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay, đó là đào tạo được đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ có trình độ cao cả về số lượng và chất lượng. Luận án là một nguồn lực thông tin đang được lưu giữ tại TVQGVN. Cùng với các tài liệu khác, luận án tiến sĩ luôn đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng thỏa mãn nhu cầu tin của người dùng tin tại thư viện. 19
Đối với các nhà khoa học thì luận án tiến sĩ là minh chứng để khẳng định sự thành công trong quá trình nghiên cứu và là căn cứ để xác định học vị tiến sĩ của họ. Đối với độc giả có nhu cầu tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan tới lĩnh vực mình đang nghiên cứu thì luận án là một lọa tài liệu tham khảo cung cấp cho người đọc những kiến thức thực tế đã được kiểm nghiệm qua quá trình nghiên cứu của người đi trước. Đối với xã hội thì luận án tiến sĩ là một trong những di sản văn hóa quý báu của đất nước. Nó giữ gìn thành quả của những người đi trước để truyền lại cho thế hệ mai sau. CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ KHAI THÁC LUẬN ÁN TẠI THƢ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM 2.3. Công tác quản lý luận án tại Thƣ viện Quốc gia Việt Nam 20