Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:198

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở xây dựng khung lý thuyết về phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản, luận án đánh giá thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam, đồng thời tìm hiểu từ thực tiễn những yêu cầu đối với việc định hướng chính trị, tư tưởng trong hoạt động xuất bản, từ đó đề xuất giải pháp đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam trước bối cảnh mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN NGUYỄN THỊ NGỌC LÂM PHƯƠNG THỨC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC HÀ NỘI – 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN NGUYỄN THỊ NGỌC LÂM PHƯƠNG THỨC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành : Công tác tư tưởng Mã số : 9 31 02 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Người hướng dẫn khoa học : PGS, TS. Phạm Huy Kỳ PGS, TS. Đỗ Thị Quyên HÀ NỘI – 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào của các tác giả khác. Hà Nội, ngày 26 tháng 3 năm 2023 Tác giả luận án Nguyễn Thị Ngọc Lâm
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTV : Biên tập viên CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội CT-XH : Chính trị - xã hội HĐQT : Hội đồng quản trị KH-CN : Khoa học – công nghệ KT-XH : Kinh tế - xã hội NNL : Nguồn nhân lực NXB : Nhà xuất bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ................................................................................ 10 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động xuất bản ....... 10 1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ..................................... 17 1.3. Khái quát những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu .................................................................... 24 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG THỨC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN .......... 29 2.1. Xuất bản và hoạt động xuất bản .................................................... 29 2.2.Định hướng chính trị, tư tưởng và phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản .................................... 38 2.3.Các yếu tố tác động đến phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ................................................... 53 Chương 3: THỰC TRẠNG PHƯƠNG THỨC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................................................................... 63 3.1. Tổng quan về hoạt động xuất bản ở Việt Nam .............................. 63 3.2. Ưu điểm và hạn chế trong phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản và nguyên nhân .............. 69 Chương 4: NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI ....................................................................................................................... 104 4.1. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ............................. 104 4.2.Quan điểm về đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới ......... 116 4.3.Giải pháp đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới ................ 122 KẾT LUẬN .................................................................................................. 139 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................ 142 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 143 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 157
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Kết quả hoạt động xuất bản những năm gần đây ........................... 64 Bảng 3.2: Cơ cấu NNL chất lượng cao của các NXB .................................... 89 Bảng 3.3: Cơ cấu BTV của các NXB được đào tạo lý luận............................ 96 Bảng 3.4: Cơ cấu BTV của các NXB được đào tạo chuyên ngành ................ 98 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Doanh thu các nhà xuất bản ....................................................... 65 Biểu đồ 3.2: Doanh thu các sơ sở in, phát hành .............................................. 66 Biểu đồ 3.3: Tỷ lệ xuất bản phẩm/người/năm................................................. 67 Biểu đồ 3.4: Đánh giá công tác ban hành Luật về xuất bản ........................... 77 Biểu đồ 3.5: Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chỉ đạo, quản lý xuất bản trong việc cung cấp thông tin cho xuất bản .............................. 85 Biểu đồ 3.6: Công tác bổ nhiệm cán bộ xuất bản được thực thi nghiêm túc, chặt chẽ, đúng quy trình ................................................................... 87 Biểu đồ 3.7: Công tác đào tạo cán bộ xuất bản được chú trọng, quan tâm về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ ............................................... 89 Biểu đồ 3.8: Xử lý kịp thời vi phạm trong hoạt động xuất bản ...................... 99
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực tiễn xuất bản thế giới cho thấy, Việt Nam là một trong số ít quốc gia có luật riêng về xuất bản (Pháp và Trung Quốc có luật này nhưng phạm vi điều chỉnh rộng hơn, bao gồm cả báo chí và xuất bản). Việt Nam cũng là quốc gia duy nhất coi “xuất bản là một lĩnh vực hoạt động tư tưởng sắc bén của Đảng, Nhà nước, có vai trò quan trọng trong giáo dục, đào tạo, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, đào tạo nhân lực, xây dựng nhân cách con người”... [106, tr.199]. Nhận thức rõ vai trò của xuất bản đối với cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, Đảng ta đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, định hướng cho hoạt động xuất bản, đặc biệt trong bối cảnh mới với sự thay đổi, phát triển nhanh chóng của đất nước kể từ khi tiến hành công cuộc Đổi mới, sự chuyển mình của thời đại với xu thế hội nhập, sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin và chuyển đổi số đang tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội hiện nay. Hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ sau Đổi mới, nhất là sau khi thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW năm 2004 “về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản” do Ban Bí thư ban hành, và gia nhập Công ước Bern (năm 2004) về bảo hộ các tác phẩm văn học, nghệ thuật, đã có sự phát triển và thích ứng với cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế về giao dịch bản quyền, tổ chức nội dung và hợp tác xuất bản trên nhiều phương diện. Nhờ sự quan tâm, định hướng kịp thời của các cơ quan chỉ đạo, quản lý xuất bản, cơ quan chủ quản, đa số các đơn vị xuất bản giữ vững tôn chỉ, mục đích của mình trong quá trình hoạt động. Hệ thống các văn bản chỉ đạo, quản lý đối với hoạt động xuất bản từng bước được điều chỉnh, hoàn thiện cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Nội dung, phương thức lãnh đạo, định hướng chính trị, tư tưởng có nhiều đổi mới, bước đầu kiểm soát, khắc phục được những sai phạm trong quá trình xuất bản. Việc định hướng những vấn đề “nhạy cảm” về chính trị, tư tưởng trong quá trình
2 triển khai hoạt động xuất bản đã được quan tâm hơn. Sự phối hợp giữa các cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý xuất bản, các đơn vị xuất bản đạt hiệu quả hơn... Chính vì vậy, trong thời gian qua, ngành xuất bản nhìn chung đã từng bước phát triển vững chắc, ổn định, góp phần tích cực vào việc truyền thông đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; là vũ khí đấu tranh sắc bén trên mặt trận tư tưởng; thực hiện ngày càng tốt chức năng phản biện xã hội, góp phần vào cuộc đấu tranh chống tiêu cực ở nước ta hiện nay; thúc đẩy văn hóa đọc, thực hiện ngày một tốt hơn sứ mệnh nâng cao dân trí, bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực, vì sự phát triển của quốc gia – dân tộc. Tại Việt Nam, với quan điểm Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ đã cho thấy sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động xuất bản là tất yếu, khách quan. Định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản có vai trò quan trọng giúp cho xuất bản hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, mang tư tưởng tiến bộ, nhân văn. Thông qua việc định hướng chính trị, tư tưởng trong hoạt động xuất bản, những người làm công tác xuất bản sẽ giữ vững được lập trường tư tưởng, tuân thủ đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về xuất bản, tổ chức đề tài, nội dung phù hợp, lành mạnh, đảm bảo sự khoa học và không chệch hướng. Các ấn phẩm được xuất bản từ nhiều đơn vị như Nhà xuất bản Chính trị quốc gia – Sự thật, Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Nhà xuất bản Tư pháp, Nhà xuất bản Thế giới, Nhà xuất bản Công an nhân dân… đã góp phần không nhỏ trong việc tác động đến tư tưởng người dân, tạo niềm tin và sự đồng thuận xã hội vào chế độ chính trị và con đường phát triển của Việt Nam. Tuy nhiên còn nhiều vấn đề đặt ra với ngành xuất bản, đòi hỏi toàn ngành phải nỗ lực hơn nữa để vượt qua các rào cản, thử thách hiện nay. Những vấn đề đặt ra như: sự suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của một bộ phận cán bộ xuất bản; mặt trái của cơ chế thị trường đã và đang tác động lớn đến hoạt động xuất bản, là một thách thức đối với công
3 tác chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản, cụ thể là công tác định hướng chính trị, tư tưởng. Vẫn còn một số nhà xuất bản quá coi trọng kinh doanh, lợi nhuận mà xa rời tôn chỉ, mục đích của mình. Không quan tâm đến nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, định hướng dư luận xã hội, bỏ qua mục đích giáo dục và đảm bảo tính khoa học trong nội dung sách, nhiều đơn vị xuất bản chạy theo thị hiếu tầm thường của bạn đọc, với những dòng sách như: mê tín dị đoan, sách văn học nhưng sa vào chủ nghĩa tự nhiên, dung tục, không phù hợp với thuần phong mĩ tục, truyền thống văn hóa của Việt Nam. Cũng có những sách lợi dụng văn chương, lợi dụng nghệ thuật ngôn từ và lăng kính chủ quan của nhà văn, lồng ghép vào đó những tư tưởng tiêu cực, thậm chí phản động khi luận bàn về lịch sử, về đường lối đổi mới, về các lãnh tụ của Đảng và Nhà nước... không theo quy định hiện hành, vi phạm điều cấm trong Luật Xuất bản. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định trong lập trường, tư tưởng của bạn đọc. Tác động tiêu cực của quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế cũng là rào cản của định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản. Mở rộng giao lưu quốc tế khó tránh khỏi sự phân hóa về tư tưởng. Sự chống phá của các thế lực thù địch thông qua công cụ là truyền thông, xuất bản sách có nội dung phản động, bằng nhiều con đường, đặc biệt phức tạp trên môi trường xuất bản số và Internet; năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ chỉ đạo, quản lý nói riêng và chất lượng nguồn nhân lực xuất bản nói chung chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao và những thay đổi nhanh chóng của nền công nghiệp xuất bản;... là những thách thức lớn đối với công tác định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Trước những yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn xuất bản và công tác tư tưởng đối với hoạt động xuất bản như đã nêu trên, nghiên cứu sinh lựa chọn vấn đề: Phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay làm đề tài nghiên cứu cho luận án tiến sĩ ngành Chính trị học, chuyên ngành Công tác tư tưởng.
4 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận về phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản, luận án đánh giá thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam, từ đó đề xuất quan điểm, giải pháp đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam trước thời gian tới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, luận án phải thực hiện được một số nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sau đây: Một là: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Hai là: Làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản. Ba là: Khảo sát thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian qua, làm rõ thành công, hạn chế và những vấn đề đặt ra hiện nay. Bốn là: Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề liên quan đến phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay, trong đó đi sâu vào vấn đề định hướng chính trị, tư tưởng trong quá trình tổ chức nội dung xuất bản phẩm.
5 - Thời gian: Thực trạng được nghiên cứu từ năm 2004 đến nay, tức là từ sau khi Chỉ thị 42-CT/TW “Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản” (ngày 25-8-2004) của Ban Bí thư Trung ương Đảng được ban hành. 5. Câu hỏi nghiên cứu - Vấn đề phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản đã được nghiên cứu nhiều chưa? Các nghiên cứu tiếp cận dưới góc độ nào? Hướng phát triển của luận án? - Khung lý thuyết của phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản? - Thực trạng của phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản hiện nay ra sao? Vấn đề gì đang đặt ra? - Những đề xuất mới của luận án về quan điểm và giải pháp định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản trong thời gian tới như thế nào? 6. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 6.1. Cơ sở lý luận, thực tiễn - Cơ sở lý luận của luận án là chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước ta về công tác tư tưởng, định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản; tiếp thu, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan. - Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn quá trình Đảng ta tiến hành định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở nước ta; các văn bản, chỉ thị, báo cáo tổng kết, đánh giá kết quả định hướng, quản lý hoạt động xuất bản; kết quả khảo sát thực tế về định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam.
6 6.2. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Phương pháp luận của việc nghiên cứu Luận án được thực hiện trên cơ sở vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử trong nghiên cứu phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay để xem xét quá trình triển khai gắn với những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể, cũng như đặc điểm của quá trình định hướng, quản lý hoạt động xuất bản. 6.2.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học, trong đó tập trung vào những phương pháp cơ bản sau: * Phương pháp nghiên cứu tài liệu: - Được tiến hành với các công trình nghiên cứu khoa học, sách, giáo trình, tài liệu chuyên ngành; kết quả đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, cấp Nhà nước của các cá nhân, tổ chức có liên quan đến vấn đề định hướng chính trị, tư tưởng trong hoạt động xuất bản với mục đích khái quát, bổ sung hệ thống lý thuyết liên quan đến đề tài nghiên cứu. - Những báo cáo thống kê của ngành xuất bản trong những năm gần đây, gồm: báo cáo sơ kết, tổng kết thường niên 6 tháng đầu năm, bản kế hoạch 6 tháng cuối năm, bản tổng kết năm và bản kế hoạch năm sau của Cục Xuất bản, In và Phát hành ban hành. Đây là nguồn thông tin thực tiễn quan trọng về hoạt động xuất bản không chỉ giúp nghiên cứu sinh có được những thông số chính xác mà những đánh giá trong báo cáo cũng là cơ sở quan trọng cho những phân tích, nhận định của luận án. * Phương pháp phân loại và hệ thống hóa: được sử dụng để phân loại các tài liệu, công trình nghiên cứu khoa học khác nhau theo từng vấn đề và sắp xếp chúng trong một kết cấu theo mục đích nghiên cứu.
7 * Phương pháp lôgic: mô tả, tái hiện thực trạng về phương thức định hướng chính trị tư tưởng trong lĩnh vực xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Từ đó, nghiên cứu sinh phân tích, tìm nguyên nhân của những hạn chế, bất cập và những vấn đề đặt ra trong việc định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam. * Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (Ankét): được sử dụng nhằm thu thập thông tin sơ cấp thông qua việc xây dựng bảng hỏi. Đối tượng được hỏi là các cán bộ quản lý, chuyên viên làm việc tại cơ quan chỉ đạo (Vụ Báo chí – Xuất bản thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương), cơ quan quản lý xuất bản (Cục Xuất bản – In và Phát hành thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông), các Sở Thông tin và Truyền thông tại các địa phương; cán bộ quản lý, biên tập viên các nhà xuất bản; đơn vị phát hành sách; giảng viên, sinh viên ngành xuất bản với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên với 656 phiếu điều tra bằng bảng hỏi. Đây là cơ sở giúp nghiên cứu sinh thuyết minh các luận cứ đã được trình bày trong luận án. Việc chọn mẫu và sử dụng phương pháp điều tra xã hội học giúp luận án đảm bảo yêu cầu khách quan, diện rộng nhằm thu được kết quả chính xác và sát với thực trạng định hướng chính trị, tư tưởng trong lĩnh vực xuất bản ở nước ta hiện nay. Sau khi thu thập dữ liệu thứ cấp (được lấy từ các tài liệu thống kê, các điều tra, khảo sát của các công trình nghiên cứu trước đó liên quan đến luận án, số liệu của Cục Xuất bản, In và Phát hành) và sơ cấp (dữ liệu được thu thập do chọn mẫu thích hợp để điều tra, khảo sát thực tế thông qua bảng hỏi với các đối tượng nghiên cứu), nghiên cứu sinh tiến hành sàng lọc, làm sạch dữ liệu, mã hóa dữ liệu, nhập dữ liệu vào máy tính và dùng phần mềm phân tích để xử lý dữ liệu. Ngoài ra, nghiên cứu sinh còn sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh, phân tích để làm rõ thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng trong lĩnh vực xuất bản ở nước ta hiện nay.
8 7. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Luận án hệ thống hóa được những vấn đề lý luận cơ bản về phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản. Cụ thể: đưa ra các khái niệm liên quan, làm rõ nội hàm khái niệm “phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản”; nội dung định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản; các yếu tố tác động đến phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản; phân tích và làm nổi bật tầm quan trọng của công tác định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản... - Luận án làm rõ thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay; chỉ ra ưu điểm và hạn chế trong phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản và nguyên nhân... - Khái quát những vấn đề đặt ra đối với phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng trong hoạt động xuất bản ở nước ta hiện nay. Từ đó, luận án đề xuất và phân tích, luận giải cơ sở khoa học của các quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới. 8. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc hoạt động định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở nước ta hiện nay. - Luận án cung cấp luận cứ khoa học cho các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách đề ra chủ trương, biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản ở nước ta hiện nay. - Kết quả của luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy ngành xuất bản tại các cơ sở đào tạo về xuất bản.
9 - Lựa chọn nghiên cứu luận án, bên cạnh việc mong muốn đóng góp tri thức của mình vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động định hướng chính trị, tư tưởng đối với hoạt động xuất bản, tác giả cũng mong muốn nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của bản thân, áp dụng vào quá trình công tác sau này. 9. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án. Chương 2: Cơ sở lý luận về phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản. Chương 3: Thực trạng phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Chương 4: Những vấn đề đặt ra, quan điểm và giải pháp đổi mới phương thức định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới.
10 Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động xuất bản 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước - Marshall Lee: Bookmaking: Editing, Design, Production (Làm sách: Biên tập, thiết kế, sản xuất), Nxb W. W. Norton & Company; New York. 2004. Cuốn sách tập trung vào các vấn đề căn bản của hoạt động xuất bản. Một là biên tập: chức năng, yêu cầu và những cơ hội của nghề biên tập; những mối liên hệ và cách tiếp cận trong biên tập; biên tập bản thảo – cấu trúc và các dạng bản thảo; các vấn đề về phần, chương, mục, tiêu đề. Hai là thiết kế và sản xuất: các giải pháp sáng tạo về hình ảnh, màu sắc, kiểu chữ…; những vấn đề về giấy, in ấn, cách tính giá thành. Ba là xuất bản điện tử và tác động của sự thay đổi công nghệ đến hoạt động xuất bản. Vấn đề marketing cũng được đề cập đến khi nói về sự chủ động của biên tập viên và tác giả trong việc quảng bá sách đến công chúng. - Elizabeth Flann, Beryl Hill, Lan Wang: The Australian editing handbook (Cẩm nang biên tập của Ôxtrâylia), Nxb John Wiley & Sons; Australia. 2004. Nghiên cứu giới thiệu về công tác xuất bản của Ôxtrâylia. Sách hướng dẫn toàn diện về quá trình xuất bản, từ làm việc với tác giả, tiếp nhận bản thảo, đến biên tập, sản xuất, in ấn và kinh doanh. Sách tập trung đi sâu phân tích vai trò là “người gác cổng” giữa tác giả và công chúng của biên tập viên. Đó là một vai trò quan trọng, đòi hỏi kiến thức rộng ở nhiều lĩnh vực khác nhau khi tổ chức nội dung cũng như biên tập ngôn ngữ bản thảo. Sách cũng hướng dẫn cách quản lý từng khâu, từng công đoạn biên tập để đạt yêu cầu về chất lượng sách. Nghiên cứu cũng chỉ ra những thách thức của biên tập viên trong kỷ nguyên công nghệ số. Biên tập trực tiếp trên máy tính; các thao tác xử lý
11 sách điện tử dựa trên nền tảng công nghệ mới;... đòi hỏi biên tập viên phải am hiểu về công nghệ, đặc biệt là vấn đề thiết kế ấn phẩm điện tử và thương mại điện tử. - Tamotsu Hozumi: Cẩm nang quyền tác giả khu vực châu Á, Nxb Kim Đồng, Hà Nội. 2005. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả đã đưa ra những nhận định về quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ, cũng như thực trạng về vấn đề này trên toàn khu vực châu Á nói chung, đề xuất một số giải pháp nâng cao quyền tác giả trên bình diện châu Á. - Scott Norton: Developmental Editing (Phát triển kỹ năng biên tập), Nxb. The University of Chicago Press, London. 2009. Cuốn sách đưa ra 11 nguyên tắc khi biên tập, từ khâu khảo sát thực tiễn, lập kế hoạch, đến việc tập trung nguồn lực cho việc thực hiện kế hoạch; hay luôn luôn nghĩ đến độc giả trong quá trình biên tập; sự khéo léo, biết lắng nghe trong quá trình làm việc nhóm,… Sách cũng đưa ra những bài học thực tiễn trong biên tập các loại sách như: sách khoa học thường thức, hồi ký, sách hướng dẫn du lịch, sách phi hư cấu... đặc biệt là cách xử lý ngôn ngữ, cốt truyện, nhân vật để chuyển những chi tiết viễn tưởng thành câu chuyện gần với đời thực. Ngoài ra, sách cũng đưa ra những mẹo nhỏ trong việc chỉnh sửa, biên tập những lỗi kỹ thuật để có được những bản thảo đi in hoàn thiện nhất. - Janet Mackenzie: The editor's companion (Sổ tay của người biên tập), Nxb Cambridge University Press, London. 2011. Nghiên cứu đi sâu giải thích, hướng dẫn các kỹ năng biên tập truyền thống đối với công việc xuất bản; đồng thời hướng dẫn cách biên tập đối với các sản phẩm kỹ thuật số. Nghiên cứu cũng đề cập đến sự thay đổi của công nghệ xuất bản, những dịch chuyển của hình thức thông tin khi đồ họa đang ngày một hiện hữu nhiều hơn trong các ấn phẩm; hoặc ngôn ngữ sách đôi khi bị ảnh hưởng bởi sự cường điệu, thậm chí sáo rỗng; đòi hỏi biên tập viên phải gia tăng giá trị thông tin và “giải cứu độc giả” khỏi sự nhàm chán. Nghiên cứu nhấn mạnh nhiệm vụ của biên tập viên
12 trong bối cảnh số hóa đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Những chú giải về thuật ngữ biên tập – xuất bản, các bài tập thực hành biên tập, bí quyết kết nối với chuyên gia và các liên kết web thiết yếu,… là những thông tin quan trọng trong nghiên cứu này. - Kulesz: Digital Publishing in Developing Countries: The Emergence of New Models? (Xuất bản kỹ thuật số ở các nước đang phát triển: Sự nổi lên của các mô hình mới?), Publishing Research Quarterly, 2011. Trên cơ sở khảo sát 120 nhà xuất bản ở 40 quốc gia, tác giả cho rằng các nước đang phát triển là nơi xuất bản truyền thống đang phải đối mặt với những thách thức to lớn từ sự phát triển của công nghệ và xuất bản số. Với việc dùng công nghệ số để xuất bản, bỏ qua rất nhiều công đoạn truyền thống (như biên tập trên giấy, in ấn, vận chuyển,...), các quốc gia đang phát triển nên đầu tư vào các mô hình xuất bản mới nhằm đáp ứng nhiều hơn nữa nhu cầu đa dạng của bạn đọc. - Ali Luke: Publishing E-Books for dummies (Xuất bản sách điện tử - những hướng dẫn dễ hiểu nhất), Publishing Research Quarterly, 2012. Sách giới thiệu những kiến thức căn bản về xuất bản điện tử: từ cuộc cách mạng về xuất bản điện tử đến cách đơn giản nhất để viết một cuốn sách điện tử. Tác giả cũng hướng dẫn chi tiết về cách thiết kế và tạo trang sách điện tử; cách tạo website; cách marketing sách điện tử; đồng thời đưa ra “mười” bí quyết biên tập sách điện tử, “mười” cách thúc đẩy việc bán sách cũng như phát triển sự nghiệp xuất bản sách điện tử... - Lucintel: Global Publishing Industry 2012-2017: Trend, Profit and Forecast Analysis (Ngành xuất bản toàn cầu 2012-2017: Phân tích xu hướng, lợi nhuận và dự báo), Publishing Research Quarterly, 2012. Coi xuất bản như một ngành công nghiệp, Lucintel, một công ty nghiên cứu thị trường và tư vấn quản lý toàn cầu hàng đầu đã phân tích bức tranh xuất bản toàn cầu và chỉ ra rằng: xuất bản qua Internet, đầu tư xuất bản ra nước ngoài được kỳ vọng sẽ thúc đẩy ngành xuất bản trong tương lai. Sự kết hợp các yếu tố như trình độ dân trí, mức thu nhập, thay
13 đổi phong cách sống, chi tiêu của độc giả, thay đổi công nghệ và quy định của chính phủ sẽ là động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của ngành. Bên cạnh đó, ngành công nghiệp này phải đối mặt với những thách thức như: quản lý; vấn đề bảo hộ bản quyền; tăng nhu cầu về nội dung kỹ thuật số. Tuy nhiên, với sự phát triển của kinh tế toàn cầu nói chung, các thị trường giải trí và truyền thông đang tăng trưởng dự kiến sẽ thúc đẩy tăng trưởng trong ngành xuất bản. - Nghề sách Trung Quốc, Dương Hổ - Tiêu Dương (Nguyễn Mạnh Sơn dịch), Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh, 2013. Trên cơ sở khái lược lịch sử xuất bản sách ở Trung Quốc, nhóm tác giả có những phân tích, bình luận sâu về các vấn đề: nguồn gốc và sự phát triển của nghề sách Trung Quốc; chế tác sách thời cổ đại; lưu giữ, truyền bá điển tịch Trung Quốc; những xuất bản phẩm kết tinh của văn minh Trung Quốc; sự phồn vinh của xuất bản Trung Quốc đương đại; ngành xuất bản Trung Quốc bước ra thế giới. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước - Trần Văn Hải (chủ biên), Biên tập các loại sách chuyên ngành. T.1 - Biên tập sách lý luận, chính trị, sách giáo khoa và sách khoa học kỹ thuật, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000. Sách đề cập đến những vấn đề cơ bản, đó là những kiến thức về công tác biên tập sách; phân loại sách trong công tác biên tập xuất bản; những nghiệp vụ chung nhất trong công tác biên tập các loại sách chuyên ngành như: sách lý luận, chính trị, giáo khoa, sách khoa học kỹ thuật… Sách chưa đề cập đến những vấn đề luận án nghiên cứu, đó là phương thức định hướng chính trị - tư tưởng trong hoạt động xuất bản. - Lê Ngọc Huyến, Lê Hùng, Mạc Văn Thiện, Các vấn đề sách giáo dục. T.2, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2002. Cuốn sách đề cập đến các kỹ năng trong nghiệp vụ xuất bản như: thông tin và sự kiện, nghiên cứu lí luận, công việc người làm sách; công tác phát hành, giới thiệu sách giáo dục… Những nội dung được nhóm tác giả đề cập đến đã góp phần làm rõ thêm quy trình hoạt động xuất bản sách.
14 - Lê Ngọc Huyến, Lê Hùng, Mạc Văn Thiện, Các vấn đề sách giáo dục. T.3, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2002. Trong công trình khoa học này, nhóm tác giả đã đề cập đến một số vấn đề về biên soạn sách và xuất bản sách của Nxb. Giáo dục: Sách giáo khoa mới môn toán chương trình tiểu học, sách tham khảo tiểu học và trung học, về tổ chức biên soạn SGK lớp 10, chất lượng in sách v.v. - Đinh Xuân Dũng – Ngô Trần Ái (Đồng chủ biên): Các nhà xuất bản Việt Nam thế kỷ XX, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006. Công trình đã phác thảo quá trình hình thành và phát triền của hoạt động xuất bản Việt Nam thế kỉ XX; giới thiệu tổng quan các nhà xuất bản Việt Nam đương đại. Đồng thời các tác giả đã đưa ra những phân tích tương đối sâu sắc và toàn diện về tình hình trong nước và quốc tế tác động và ảnh hưởng đến hoạt động xuất bản, dự báo xu thế phát triển của hoạt động xuất bản nước ta, nêu rõ quan điểm, nguyên tắc, phương hướng phát triển, nhiệm vụ cụ thể, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hoạt động xuất bản Việt Nam. - Nguyễn Văn Toại: Vào nghề làm sách, Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội, 2006. Sách là tập hợp các bài viết về nghề xuất bản, từ câu chuyện biên tập (trình độ biên tập viên; câu chữ trong biên tập; một số biên tập viên gắn bó lâu với nghề biên tập;…) đến việc giới thiệu một số dòng sách (thơ, sách địa chí, sách lịch sử,…); hay các câu chuyện xung quanh đời sống sách (sách cũng có số phận riêng; tư nhân là người đồng trách nhiệm; khi cả dòng họ làm sách,…). - Nguyễn Thắng Vu (chủ biên): Ngành Xuất bản, Nxb Kim Đồng, Hà Nội, 2007. Cuốn sách giới thiệu về ngành xuất bản và nhà xuất bản, đưa ra những tố chất để lựa chọn làm việc ở ngành xuất bản cũng như những yêu cầu chuyên môn để hoàn thành tốt công việc xuất bản ấn phẩm. Ngoài ra, cuốn sách cũng trình bày những luận điểm về quy trình hoạt động của ngành xuất bản nói chung như: biên tập, in, phát hành xuất bản phẩm.