Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:226

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học; từ đó, đề xuất quan điểm, giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị: Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN HỒ THANH XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ Nghệ An, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN HỒ THANH XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG HIỆN NAY Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 9310201 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS TRẦN VIẾT QUANG 2. TS TRẦN CAO NGUYÊN Nghệ An, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng cá nhân tôi. Các kết quả số liệu khảo sát nêu trong luận án này là trung thực, khách quan và chưa từng được công bố ở bất cứ một công trình nghiên cứu khoa học nào. Nếu có gì sai sót, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Nghệ An, ngày tháng năm 2024 Tác giả Nguyễn Hồ Thanh
ii LỜI CẢM ƠN Luận án hoàn thành là do sự phấn đấu, nỗ lực của bản thân, đồng thời có sự hướng dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện của các nhà khoa học và các cơ quan, đơn vị. Với tình cảm chân thành và lòng kính trọng, tác giả luận án xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và quý thầy cô Trường Đại học Vinh, Trường Khoa học Xã hội và Nhân văn, Phòng Đào tạo Sau đại học. Đặc biệt, xin cảm ơn PGS.TS Trần Viết Quang và TS. Trần Cao Nguyên đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận án. Tác giả cũng chân thành cảm ơn sự quan tâm tạo điều kiện của Đảng ủy, Ban Giám hiệu của các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long và sự động viên, giúp đỡ của gia đình cùng bạn bè, đồng nghiệp trong suốt quá trình học tập và viết luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Nguyễn Hồ Thanh
iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Chữ đầy đủ 1 BGDĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 CNXH Chủ nghĩa xã hội 3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại học 4 ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long 5 ĐH Đại học 6 ĐT, BD Đào tạo, bồi dưỡng 7 GDQP&AN Giáo dục quốc phòng và an ninh 8 GDQP Giáo dục quốc phòng 9 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 10 KT-XH Kinh tế - xã hội 11 XHCN Xã hội chủ nghĩa
iv DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, BẢNG SƠ ĐỒ Mô hình tổ chức chỉ đạo GDQP&AN ở các trường đại học, Sơ đồ 2.1 47 cao đẳng Sơ đồ tổ chức biên chế Trung tâm giáo dục quốc phòng và an Sơ đồ 3.1 81 ninh ở các trường đại học vùng đồng bằng sông Cửu Long Sơ đồ tổ chức biên chế bộ môn, khoa giáo dục quốc phòng và Sơ đồ 3.2 81 an ninh ở các trường đại học vùng đồng bằng sông Cửu Long BIỂU ĐỒ Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý về xây dựng đội ngũ Biểu đồ 3.1 90 giảng viên GDQP&AN BẢNG Bảng 3.1 Thống kê số lượng của đội ngũ giảng viên GDQP&AN 83 Bảng 3.2 Thống kê giới tính của đội ngũ giảng viên GDQP&AN 84 Bảng 3.3 Thống kê độ tuổi của đội ngũ giảng viên GDQP&AN 85 Bảng 3.4 Thống kê trình độ đào tạo của đội ngũ giảng viên GDQP&AN 86 Thực trạng năng lực chuyên môn của đội ngũ giảng viên Bảng 3.5 87 GDQP&AN Thực trạng năng lực nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng Bảng 3.6 88 viên GDQP&AN Thực trạng năng lực phát triển nghề nghiệp của đội ngũ giảng Bảng 3.7 89 viên GDQP&AN Bảng 3.8 Thực trạng tuyển dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN 91 Bảng 3.9 Thực trạng bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN 92 Bảng 3.10 Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên GDQP&AN 93 Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ giảng viên Bảng 3.11 94 GDQP&AN Thực trạng công tác tổ chức các điều kiện hỗ trợ xây dựng đội Bảng 3.12 96 ngũ giảng viên GDQP&AN
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CÁM ƠN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, BẢNG MỞ ĐẦU 1 NỘI DUNG 9 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN Chương 1 9 ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ở ngoài nước và 1.1 9 trong nước Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình nghiên cứu liên 1.2 27 quan đến đề tài và những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu Kết luận chương 1 31 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ Chương 2 GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH 32 Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC 2.1 Các khái niệm liên quan đến đề tài 32 Sự cần thiết, nội dung và yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên 2.2 46 giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Những yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng đội ngũ giảng viên giáo 2.3 68 dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Kết luận chương 2 76 THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC Chương 3 78 TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Khái quát về các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu 3.1 Long và đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở 78 các trường đại học Thực trạng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh 3.2 82 ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay Công tác xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và 3.3 an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long 90 những năm qua 3.4 Đánh giá về thực trạng và những vấn đề đặt ra trong xây dựng 96
vi đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long Kết luận chương 3 122 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH Chương 4 124 Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Quan điểm xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng 4.1 và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu 124 Long Giải pháp xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng 4.2 và an ninh ở các trường đại học vùng đồng bằng sông Cửu 128 Long Kết luận chương 4 149 KẾT LUẬN 161 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN 163 QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 165 PHỤ LỤC
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong các trường đại học, đội ngũ giảng viên giữ vị trí, vai trò rất quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và ghi đậm dấu ấn lên nhân cách người học. Từ luận điểm nổi tiếng C. Mác: “bản thân nhà giáo dục cần phải được giáo dục” [74, tr.73], V.I. Lênin khẳng định vai trò của đội ngũ giảng viên trong việc định hướng tư tưởng chính trị đối với nội dung chương trình và đối với người học: “Trong bất kỳ một trường học nào, điều quan trọng nhất là phương hướng chính trị và tư tưởng của các giáo trình. Cái gì quyết định phương hướng đó? Hoàn toàn và chỉ là thành phần các giảng viên mà thôi” [68, tr.248]. Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao vị trí, vai trò của giảng viên đối với sự nghiệp giáo dục. Theo Người, “nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục, không có giáo dục, không có cán bộ thì không nói gì đến kinh tế, văn hóa” [86, tr.345]. Người cho rằng: “Không phải ai cũng huấn luyện được. Muốn huấn luyện thợ rèn, thợ nguội thì người huấn luyện phải thạo nghề rèn, nghề nguội” [83, tr.466]. Hiện nay, trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học ở Việt Nam đang được đẩy mạnh, công tác giáo dục quốc phòng (GDQP) cho học sinh, sinh viên và các đối tượng khác cũng được Đảng và Nhà nước ta hết sức chú trọng. Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, chỉ rõ nhiệm vụ phải: “Nâng cao chất lượng công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho cán bộ, đảng viên và tầng lớp nhân dân” [4, tr.11]. Trong Điều 4 của Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN) xác định mục tiêu giáo dục sinh viên: “Giáo dục cho công dân kiến thức về quốc phòng và an ninh để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” [100, tr.3]. Để hoàn thành mục tiêu giáo dục toàn diện cho sinh viên nêu trên, phải xây dựng và phát triển được lực lượng thực hiện công tác GDQP&AN - đó là đội ngũ giảng viên. Đội ngũ giảng viên GDQP&AN, một bộ phận quan trọng hợp thành đội ngũ giảng viên trong các cơ sở giáo dục ĐH, là lực lượng quyết định nhất đến chất lượng môn học giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học. Cùng với sự
2 phát triển của sự nghiệp cách mạng và của các đơn vị giáo dục, đội ngũ giảng viên GDQP&AN không ngừng lớn mạnh về số lượng và chất lượng. Bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với công tác GDQP&AN và đối với đội ngũ giảng viên GDQP&AN. Do vậy, xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập và phát triển là nhiệm vụ cấp thiết của công tác GDQP&AN ở các địa phương hiện nay. Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng phát triển kinh tế năng động, có một vị thế rất quan trọng trong nền KT - XH của cả nước. Tuy nhiên, hiện nay GD&ĐT của vùng vẫn còn bị xem là “vùng trũng” do tỷ lệ học ĐH trở lên còn thấp nhất cả nước (5,5%), tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ đạt 12,2% [95, tr.106]. Hiện nay, ĐBSCL có 19 trường ĐH, trước yêu cầu đổi mới của giáo dục đại học Việt Nam và thực hiện cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi các trường ĐH phải đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng ngày càng cao. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính cấp bách đối với đội ngũ làm công tác quản lý về xây dựng đội ngũ giảng viên nói chung và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường ĐH nói riêng. Trong những năm qua, đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường ĐH được quan tâm phát triển cả về số lượng và chất lượng, có tinh thần trách nhiệm và tâm huyết với nghề nghiệp, có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Tuy nhiên, hiện nay ở các trường ĐH ở vùng ĐBSCL, đội ngũ giảng viên GDQP&AN vừa thiếu về số lượng, vừa có những hạn chế nhất định về chất lượng. Đội ngũ giảng viên chủ yếu là sĩ quan biệt phái trong quân đội, giảng viên được đào tạo ngắn hạn (6 tháng), ghép môn GDQP với thể dục, GDQP với giáo dục chính trị, đội ngũ được đào tạo chính quy, có chuyên môn GDQP&AN là rất hạn chế. Công tác tuyển dụng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL còn nhiều khó khăn và bất cập. Một số trường chưa quan tâm quy hoạch đội ngũ giảng viên GDQP&AN theo cơ cấu, tiêu chuẩn, chuyên ngành đào tạo. Công tác đào tạo, bồi dưỡng giảng viên còn nhiều hạn chế. Hoạt động nghiên cứu thực tế, nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên GDQP&AN còn nhiều khó khăn, vướng mắc và chất lượng, hiệu quả chưa cao. Kỹ năng sư phạm và năng lực áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại của đội ngũ giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng công tác GDQP&AN hiện nay. Do đó, nhiệm vụ trọng tâm, mang tính cấp bách
3 nhất đối với đội ngũ làm công tác quản lý là xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hiện nay. Mặc khác, tình hình thế giới, khu vực và trong nước tiếp tục có những biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo diễn ra căng thẳng, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, kích động ly khai, bạo loạn lật đổ. Trong khi đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ ra: “Việc quán triệt, tổ chức, triển khai thực hiện các nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc có lúc, có nơi chưa nghiêm, hiệu quả chưa cao” [41, tr.87]. Theo đó, Nghị quyết số 44-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, xác định: “Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức thức quốc phòng, an ninh bảo đảm phù hợp với từng đối tượng” [10, tr.12]. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ chuyên ngành Chính trị học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học; từ đó, đề xuất quan điểm, giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài; Thứ hai, hệ thống hóa, bổ sung một số vấn đề lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học; Thứ ba, khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên GDQP&AN và công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL; vấn đề đặt ra đối với xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL hiện nay;
4 Thứ tư, đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Về nội dung: Lý luận và thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên giảng dạy môn học GDQP&AN ở các trường đại học. 3.2.2. Về không gian: công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL (đội ngũ giảng viên cơ hữu), qua khảo sát tại 08 trường đại học ở vùng ĐBSCL có tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN (Trường Đại học An Giang, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Cửu Long, Trường Đại học Đồng Tháp, Trường Đại học Tiền Giang, Trường Đại học Trà Vinh, Trường Đại học Nam Cần Thơ và Trường Đại học Kiên Giang). 3.2.3. Về thời gian: Khảo sát công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN của các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian hơn 10 năm (từ năm 2013 đến nay). 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án được thực hiện dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước; những quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Quốc phòng và An ninh; quan điểm chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, Ban Giám hiệu ở các trường đại học về đội ngũ giảng viên GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu vấn đề được tiếp cận dưới góc độ của chuyên ngành Chính trị học. Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài, tác giả xác định việc áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau để thu thập dữ liệu cho nghiên cứu: - Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết: được sử dụng để tiến hành việc lựa chọn, phân loại tài liệu theo nhu cầu nghiên cứu như: Văn kiện của Đảng, văn
5 bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, các chủ trương chính sách, giáo trình, sách, báo, tạp chí… có liên quan đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học, từ đó, xây dựng khung lý thuyết phù hợp với mục đích, yêu cầu nghiên cứu của đề tài. - Phương pháp lịch sử và lôgíc: được sử dụng để nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN; phân tích thực trạng, làm rõ những ưu điểm, hạn chế; nguyên nhân thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian hơn 10 năm (từ năm 2013 đến nay); xây dựng quan điểm và đề xuất giải pháp cơ bản nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. - Phương pháp phân tích, tổng hợp và thống kê: được sử dụng nhiều ở hầu hết tại các chương trong luận án, nhằm tổng hợp thông tin từ các số liệu thứ cấp và sơ cấp từ các nguồn tin cậy. Phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê được sử dụng để phân tích thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học. Đồng thời, qua đó thiết lập các bảng biểu, biểu đồ để củng cố độ tin cậy và phản ánh dễ dàng, rõ nét hơn thực trạng nói trên. - Phương pháp điều tra xã hội học: được sử dụng để đánh giá thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. Chọn mẫu điều tra: để thực hiện đề tài, chúng tôi tiến hành thu thập số liệu theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên tại 08 trường đại học vùng ĐBSCL có tổ chức trung tâm, khoa, bộ môn GDQP&AN. Trong đó, thiết kế 03 mẫu phiếu điều tra xã hội học dùng khảo sát trên 03 đối tượng: Cán bộ quản lý; giảng viên GDQP&AN và sinh viên đã hoàn thành môn học GDQP&AN (trong đó có 30 cán bộ quản lý, 87 giảng viên) và 600 sinh viên đại diện cho các nhóm ngành). Tác giả tập trung khảo sát những nội dung liên quan đến công tác xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, đó là quy hoạch xây dựng đội ngũ giảng viên, tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giảng viên, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, đánh giá, xếp loại đội ngũ giảng viên, chế độ, chính sách xây dựng đội ngũ giảng viên. - Phương pháp phỏng vấn sâu: thông qua tọa đàm, trao đổi, thảo luận phỏng vấn trực tiếp các chuyên gia, những người làm công tác lãnh đạo, quản lý ở các trường đại học về một số nội dung để tìm hiểu những vấn đề có liên quan đến đề tài tại địa bàn nghiên cứu... Các thông tin phỏng vấn sẽ được ghi chép lại vừa để thu thập thêm
6 thông tin, vừa có thể kiểm chứng về tính xác thực của các nguồn thông tin thu thập được bằng các phương pháp khác. - Phương pháp xử lý thông tin, số liệu: các thông tin, số liệu thu thập được sẽ sử dụng phần mềm EXCEL, SPSS để xử lý nhằm đáp ứng thông tin cần thiết cho nhu cầu nghiên cứu của đề tài. Ngoài ra, để phân tích thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL ở chương 3, ngoài số liệu khảo sát xã hội học, tác giả sử dụng Báo cáo thường niên hàng năm của các trường đại học; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các trường đại học nhiệm kỳ 2020 - 2025; Báo cáo hàng năm của Ban thường trực Hội đồng Giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương về kết quả thực hiện quy định tổ chức, hoạt động của trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh; liên kết giáo dục quốc phòng và an ninh của các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả sử dụng kết hợp các phương pháp nêu trên để tổng hợp, so sánh, khái quát, hệ thống hóa... làm rõ các luận cứ, luận chứng, các yếu tố tác động đến xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, đánh giá thực trạng, xây dựng quan điểm và đề xuất giải pháp xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL. 5. Đóng góp mới của luận án 5.1. Về mặt lý luận Hệ thống hóa và góp phần làm rõ cơ sở lý luận của các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, cũng như những vấn đề lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN, làm cơ sở khoa học cho việc đổi mới nhận thức và thực tiễn xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học Việt Nam. 5.2. Về mặt thực tiễn - Góp phần làm rõ thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các các trường đại học vùng ĐBSCL, chỉ ra kết quả cũng như những hạn chế và nguyên nhân trong xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL trong thời gian qua. - Xác định quan điểm, giải pháp cơ bản để tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL, đáp ứng yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên ở các trường đại học hiện nay.
7 - Góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết số 13-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 44-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. 6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 6.1. Câu hỏi nghiên cứu Luận án được thực hiện xuất phát từ những câu hỏi nghiên cứu sau: - Vấn đề GDQP&AN và xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN được nghiên cứu như thế nào trong các công trình đã công bố ngoài nước và trong nước? - Cơ sở lý luận về xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học đã hoàn chỉnh chưa? - Việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL đã đạt được kết quả như thế nào? - Cần quán triệt, thực hiện các quan điểm, giải pháp cơ bản nào để tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL? 6.2. Giả thuyết nghiên cứu Xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN là một nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên của các trường đại học. Tuy nhiên, việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN ở các trường đại học vùng ĐBSCL thời gian qua chưa mang lại kết quả và hiệu quả như mong muốn. Nếu quán triệt, thực hiện toàn diện, đồng bộ các quan điểm, giải pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của các trường đại học vùng ĐBSCL, việc xây dựng đội ngũ giảng viên GDQP&AN sẽ mang lại hiêu quả cao hơn. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương, 11 tiết: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án;
8 Chương 2. Cơ sở lý luận của việc xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học; Chương 3. Thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng ĐBSCL; Chương 4. Quan điểm và giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học vùng ĐBSCL hiện nay.
9 NỘI DUNG Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ở ngoài nước và trong nước 1.1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ở ngoài nước 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục quốc phòng và an ninh ở các trường đại học Giáo dục quốc phòng và an ninh có vị trí hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Chính vì vậy, những vấn đề liên quan đến GDQP&AN luôn được các quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm và có nhiều tác giả nghiên cứu trên các phương diện khác nhau, cụ thể: Trong bài viết “Giáo dục Quốc phòng trong Hệ thống Giáo dục Hungary” [National Defence Education in the Hungarian Educational System] của tác giả Katalin Hajdicsné Varga (2015) [160], đã nhận định rằng GDQP ở trường phổ thông và cơ sở giáo dục đại học có thể được sử dụng trên ba lĩnh vực: phát triển năng lực, giáo dục đạo đức và cung cấp tri thức. Mục tiêu là biến những người trẻ tuổi thành những công dân có trách nhiệm, giúp họ tiếp xúc với Lực lượng Phòng vệ Hungary, đồng thời, củng cố tình đoàn kết xã hội giữa các công dân Hungary. GDQP củng cố những tình cảm tích cực đối với quê hương đất nước, góp phần hình thành ý chí sẵn sàng lựa chọn nghĩa vụ quân sự. Kiến thức quốc phòng sẽ cho phép nhận biết các yếu tố và nguy cơ an ninh trong nước và quốc tế, từ đó có thể yên tâm trong quá trình toàn cầu hóa không ngừng phát triển. Bảo vệ quê hương, phát triển các kỹ năng mà chúng ta có thể thực hiện nghĩa vụ đồng minh của mình là kết quả của sự lựa chọn tự nguyện và có ý thức. Tiếp thu chương trình giảng dạy góp phần vào sự gia tăng hoạt động xã hội nói chung của những người trẻ tuổi. Học kiến thức quốc phòng không chỉ có thể được sử dụng trong giáo dục đại học, mà còn cung cấp các cơ hội bổ sung, chẳng hạn như nó có thể được đặt ra như một điều kiện cho những sinh viên trẻ mới tốt nghiệp tìm kiếm việc làm trong lĩnh vực quốc phòng. Theo các xu hướng có thể được rút ra từ dữ liệu khảo sát, mức độ phổ biến của môn học dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong tương
10 lai, do đó các phương pháp và công cụ học tập trực tuyến hỗ trợ việc học tập cần phải được cải thiện liên tục. Trong bài viết “Giáo dục quốc phòng là một khóa học trong đại học” [State defense education as a course in university] của tác giả Jerry Indrawan and M. Prakoso Aji (2018) [154], cho rằng ở Indonesia hiện đang phải đối mặt với những mối đe dọa đa chiều, từ nhỏ đến lớn, liên quan đến mọi mặt của đời sống đất nước, từ hệ tư tưởng, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh. Bản chất của mối đe dọa đương đại có khía cạnh an ninh con người hơn là chỉ an ninh quốc gia. Do đó, cần có một nỗ lực toàn diện để đối phó với các mối đe dọa, sự gián đoạn, trở ngại, thách thức (TDOC) đó. Bảo vệ nhà nước có thể là câu trả lời cho những vấn đề như vậy bởi vì bản thân bảo vệ nhà nước có thể được hiểu là nghĩa vụ và trách nhiệm của công dân để duy trì sự tồn tại và chủ quyền của nhà nước. Quốc phòng sẽ là tối ưu nếu được phổ biến thông qua giáo dục chính quy. Trong trường hợp này, giáo dục quốc phòng chính thức được đề cập là ở cấp giáo dục đại học. Bài viết của tác giả đề xuất rằng quốc phòng có thể được tổ chức ở cấp giáo dục đại học dưới hình thức khóa học bắt buộc ở trường đại học, và được tổ chức dưới tên GDQP Nhà nước. GDQP Nhà nước này không phải là giáo dục quân sự hay nghĩa vụ quân sự, mà là một nền giáo dục được điều chỉnh theo điều kiện và sắc thái của giáo dục đại học. Trong bài viết “Tầm quan trọng của giáo dục quốc phòng cho sinh viên đại học trong chất lượng giáo dục” [The Importance of National Defense Education for College Students in Quality Education] của tác giả Guanying Yang đăng trong Kỷ yếu Hội thảo quốc tế lần thứ 5 về Giáo dục, Phát triển và Khoa học xã hội (IWEDSS 2019) [5th International Workshop on Education, Development and Social Sciences (IWEDSS 2019)] (2019) [155], nhận định rằng cùng với sự phát triển không ngừng của xã hội, hiệu quả GDQP và chất lượng giáo dục đại học ngày càng cao. Để điều tra thực trạng giáo dục xã hội, tác giả nghiên cứu tầm quan trọng của GDQP cho sinh viên đại học trong chất lượng giáo dục. Theo nghiên cứu, trong quá trình hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc hiện nay, tăng cường GDQP vẫn là một trong những nhiệm vụ trung tâm của xây dựng quốc phòng, đặc biệt là sự phát triển và ảnh hưởng của GDQP trong các trường cao đẳng và đại học. Ngoài ra, GDQP cho sinh viên có lợi cho việc nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc, ý thức chủ nghĩa tập thể, kỷ luật tổ chức,
11 phẩm chất thể chất và tinh thần và thành tích khoa học và văn hóa của sinh viên đại học. Đó là một cách quan trọng để trau dồi và tạo ra những tài năng chất lượng cao. Trong bài viết “Phân tích chính sách quốc phòng để đối phó với chủ nghĩa cấp tiến và chủ nghĩa khủng bố ở các trường đại học Indonesia [Defense Policy Analysis to Deal with Radicalism and Terrorism in Indonesian Universities] của nhóm tác giả Prakoso, Lukman Yudho (2021) [156], cho rằng ở quốc gia Indonesia có sự đa dạng về các nhóm dân tộc, cũng như các tôn giáo khác nhau được người dân thực hành. Trước tác động của sự phát triển chiến lược toàn cầu và khu vực, Indonesia cũng không thể loại bỏ ảnh hưởng của sự phát triển các hệ tư tưởng từ bên ngoài đe dọa sự thống nhất của nhà nước. Bài viết của nhóm tác giả được thực hiện nhằm mục đích để xác định mức độ mà các chương trình chính sách nhà nước liên quan đến quốc phòng có thể được thực hiện trong các trường đại học ở Indonesia. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sinh viên là đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi những hiểu biết cấp tiến hiện đang phát triển. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu còn cho rằng chính sách nhà nước về quốc phòng đã được thực hiện từ trước đến nay vẫn cần phải tiếp tục hoàn thiện, vì chương trình nhà nước về quốc phòng với mô hình giáo dục công dân mới chỉ được thực hiện ở giai đoạn đầu khi sinh viên vào đại học và không tìm thấy thêm chương trình công dân nào. Khuyến nghị từ nghiên cứu hiện tại là việc bảo vệ nhà nước trong các trường đại học cần phải được tối ưu hóa một lần nữa, vì một số trường hợp được phát hiện có liên quan đến sinh viên từ các trường đại học. Sinh viên là nguồn nhân lực của quốc gia rất quý giá để quyết định tương lai của đất nước. Các chính sách về quốc phòng, đặc biệt là chương trình quốc phòng trong giáo dục đại học phải được Nhà nước quan tâm nghiêm túc để thế hệ trẻ, nhất là sinh viên tránh được chủ nghĩa cực đoan, khủng bố. Trong bài viết “Hệ thống giáo dục quốc phòng cho thanh niên Ba Lan sau năm 1989 và những biến chuyển của nó” [The system of defence education system for Polish youth after 1989 and its transformations] của nhóm tác giả Andrzej Soboń và Ilona Urych (2021) [157], mục tiêu của bài viết này là mô tả hệ thống GDQP cho thanh niên ở Ba Lan sau năm 1989 và những biến đổi của nó. Bài báo chỉ ra rằng ở các trường tiểu học và trung học Ba Lan ngày nay, chủ đề giáo dục an ninh được giảng dạy và ở một số trường trung học, đại học các chủ đề giáo dục quân sự cũng được giảng dạy. Tuy nhiên, các sinh viên được học chương trình quốc phòng chủ yếu được giảng dạy như một phần của các hoạt động ngoại khóa. Trên cơ sở nghiên cứu tăng cường
12 tiềm lực quân sự được hỗ trợ bởi GDQP cho thanh niên, nghiên cứu nhấn mạnh rằng việc đạt được các mục tiêu quốc phòng được vạch ra bởi các chương trình phối hợp thống nhất giữa Bộ Quốc phòng với Bộ Giáo dục của Quốc gia. Bài viết đưa ra khuyến nghị cho chương trình GDQP&AN, nội dung trình bày ở đây giúp chúng ta có thể mô tả hệ thống GDQP cho thanh niên. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho phép đánh giá tích cực về vai trò GDQP đa chiều cho thanh niên và sự chuẩn bị của xã hội để hành động vì an ninh cá nhân, xã hội và quốc gia. Trong bài viết “Giáo dục quốc phòng với tư cách giáo dục nhân cách sinh viên” [National Defense Education as Students’ Character Education] của tác giả Yunita và Nastiti Mufidah (2022) [158], khẳng định rằng xã hội toàn cầu đang bước vào một giai đoạn phát triển mới mang tên Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Công nghiệp 4.0). Sự phát triển nhanh chóng và ồ ạt của công nghệ số đã đẩy thế giới vào một trật tự công nghiệp mới. Trật tự công nghiệp mới đặt ra những cơ hội cũng như thách thức cho thế hệ trẻ. Giáo dục nhân cách, giáo dục giá trị liên quan đến kiến thức (khía cạnh nhận thức), cảm xúc và hành động, được kỳ vọng sẽ có thể chuẩn bị cho thế hệ trẻ đối mặt với Công nghiệp 4.0. Mục đích của nghiên cứu này là mô tả việc thực hiện GDQP như một phương tiện để phát triển nhân cách của sinh viên tại Đại học Siliwangi thuộc quốc gia Indonesia, đặc biệt là bảo vệ các giá trị dân tộc. Kết quả nghiên cứu cho thấy giáo dục quốc phòng là giáo dục bán quân sự dự kiến. Hoạt động GDQP là hoạt động trang bị cho sinh viên tinh thần dân tộc, tình yêu Tổ quốc, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc và lòng khoan dung. Trau dồi tính cách có nghĩa là trau dồi kiến thức, nhân cách, kỹ năng và sở thích. Phát triển nhân cách này đòi hỏi thời gian. Do đó, các hoạt động thử nghiệm có thể được sử dụng như một tác nhân kích thích trong khi thói quen của văn hóa học thuật là chìa khóa để phát triển tính cách. Phản ứng tích cực từ những người tham dự chương trình GDQP là đáng khích lệ, mặc dù chương trình này vẫn còn nhiều điểm cần cải thiện để đưa Indonesia trở thành một quốc gia vững mạnh. Dựng nước là cả một quá trình lâu dài, không thể một hai ba chục năm là xong. Trong bài viết “Chuẩn bị cho thanh niên quốc phòng: Xã hội hóa, giáo dục và đào tạo thanh niên ở châu Âu vì an ninh quốc gia” [Preparing youth for defence: Socialisation, education, and training of young people in Europe for national security] của nhóm tác giả Ilona Urych và Grzegorz Matysiak (2022) [159], nghiên cứu khẳng định trong thế kỷ XX, trên cơ sở những chuyển đổi đang diễn ra trong các lĩnh vực