Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: Quenchua Quenchua | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:293

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất thực nghiệm một giải pháp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH HOÀNG SỸ HÙNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH HOÀNG SỸ HÙNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. THÁI VĂN THÀNH NGHỆ AN - 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các nội dung trình bày trong luận án là kết quả nghiên cứu do tôi thực hiện trên cơ sở kế thừa và có trích dẫn đầy đủ, trung thực các kết quả nghiên cứu của các tác giả đã công bố, các số liệu sử dụng trong luận án đều có nguồn gốc rõ ràng, luận án chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Vinh, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận án Hoàng Sỹ Hùng
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành nghiên cứu luận án “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực”, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tổ chức và cá nhân. Về phía tổ chức, xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Vinh đã mang lại cơ hội học tập nghiên cứu trình độ tiến sỹ, chuyên ngành Quản lý giáo dục cho nghiên cứu sinh. Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Khoa Giáo dục; phòng Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Vinh đã tạo điều kiện ở mức tốt nhất cho nghiên cứu sinh hoàn thành các nhiệm vụ học tập, hoàn thành các thủ tục hành chính theo quy định để có thể được bảo vệ luận án. Về phía cá nhân, nghiên cứu sinh đặc biệt biết ơn giảng viên hướng dẫn là Giáo sư, Tiến sĩ Thái Văn Thành. Thầy đã tạo điều kiện và giúp đỡ nghiên cứu sinh trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu luận án, đã chỉ bảo tận tình và là nguồn động viên rất lớn để nghiên cứu sinh có thể kiên trì thực hiện luận án của mình. Để thực hiện nghiên cứu luận án, tác giả cũng nhận được sự giúp đỡ đặc biệt từ các thầy cô từ các Sở Giáo dục và đào tạo, các Phòng Giáo dục và đào tạo, các trường THCS các tỉnh Bắc Trung bộ trong việc trả lời các phiếu khảo sát; sự động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện rất nhiều từ người thân trong gia đình, đồng nghiệp trong cơ quan. Xin được bày tỏ sự biết ơn chân thành đến tất cả các cá nhân, tổ chức đã giúp đỡ tác giả hoàn thành luận án. Vinh, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận án Hoàng Sỹ Hùng
iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................................... x MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 3 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3 7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................................. 4 8. Những luận điểm cần bảo vệ ................................................................................... 6 9. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 7 10. Cấu trúc của luận án .............................................................................................. 7 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .......................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 8 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ Cán bộ Quản lý trường học ............. 8 1.1.2. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở ................................................................................................... 14 1.1.3. Các nghiên cứu về năng lực cán bộ quản lý giáo dục ............................... 15 1.1.4. Đánh giá chung .......................................................................................... 16 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................................... 18 1.2.1. Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ....................................... 18 1.2.2. Đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán .......................... 23 1.2.3 tiếp cận năng lực ......................................................................................... 24 1.2.4. Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ............................................................................... 25 1.3. Cán bộ quản lý trường trung học cơ sở cốt cán trước yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông .................................................................................................... 33 1.3.1. Đổi mới giáo dục phổ thông ...................................................................... 33
iv 1.3.2. Vai trò;Nhiệm vụ và Tiêu chuẩn của cán bộ quản lý trường trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực................................................... 34 1.3.3. Đặc trưng lao động của Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ................................................................... 36 1.3.4. Khung năng lực của Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ............................................................................................................. 40 1.4. Vấn đề phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ......................................................................................... 47 1.4.1. Sự cần thiết phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ......................................................... 47 1.4.2. Nội dung phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .............................................................. 50 1.4.3. Chủ thể phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán .................................................................................................. 56 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ........................................................ 58 1.5.1. Yếu tố khách quan ..................................................................................... 58 1.5.2. Yếu tố chủ quan ......................................................................................... 61 Kết luận chương 1 ..................................................................................................... 64 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ.................................................................................... 65 2.1. Khái quát tình hình kinh tế xã hội và giáo dục ở các tỉnh Bắc Trung bộ........... 65 2.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................. 65 2.1.2. Nguồn nhân lực.......................................................................................... 67 2.1.3. Tình hình chung về giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ ......................... 68 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................................ 69 2.2.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................... 69 2.2.2. Khách thể khảo sát ..................................................................................... 69 2.2.3. Nội dung khảo sát ...................................................................................... 70 2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát ............................................................. 70 2.2.5. Mẫu khảo sát .............................................................................................. 73 2.3. Thực trạng đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán các tỉnh Bắc Trung bộ ...................................................................................................... 75 2.3.1. Thực trạng số lượng, cơ cấu đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán các tỉnh Bắc Trung bộ .................................................. 75
v 2.3.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán .............................................................................................. 76 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường trường Trung học cơ sở cốt cán ................................................................................................................. 113 2.4.1. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ......................................................................... 113 2.4.2. Thực trạng tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán................................................... 116 2.4.3. Thực trạng tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ........................................................................... 118 2.4.4. Thực trạng thực hiện đánh giá đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán .......................................................................... 120 2.4.5. Thực trạng các chính sách, chế độ tạo môi trường, động lực cho sự phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ....... 122 2.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến hoạt động phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ..................................................... 127 2.6. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán các tỉnh Bắc Trung bộ...................................................... 129 2.6.1. Những mặt mạnh ..................................................................................... 129 2.6.2. Những mặt hạn chế ................................................................................. 129 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 131 Kết luận chương 2 ................................................................................................... 133 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC............ 134 3.1. Các nguyên tắc để xuất giải pháp ..................................................................... 134 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 134 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 134 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 134 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 135 3.2. Các giải pháp phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ................................................................................. 135 3.2.1. Tổ chức quán triệt vai trò và sự cần thiết phải phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực cho cán bộ quản lý các cấp...................................................................... 135 3.2.2. Xây dựng công tác quy hoạch phát triển đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán .......................................................... 139
vi 3.2.3. Hoàn thiện cơ chế tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, sử dụng Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ..................................... 146 3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực cho Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực................................................. 154 3.2.5. Xây dựng bộ tiêu chuẩn làm căn cứ để đánh giá năng lực Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ....... 161 3.2.6. Đề xuất các chính sách tạo động lực làm việc cho đội ngũ Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán ................................................. 167 3.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất .................. 173 3.3.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 173 3.3.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 173 3.3.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 174 3.3.4. Đối tượng khảo sát................................................................................... 174 3.3.5. Kết quả khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất............. 174 3.4. Thực nghiệm giải pháp “Bồi dưỡng nâng cao năng lực cho Cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực” .................................... 177 3.4.1. Tổ chức thực nghiệm ............................................................................... 177 3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ................................................................ 179 Kết luận chương 3 ................................................................................................... 185 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 187 1. Kết luận ............................................................................................................... 187 2. Khuyến nghị ........................................................................................................ 188 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................................... 190 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 191 PHỤ LỤC ................................................................................................................... 199
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Việt BCH TW Ban chấp hành Trung ương BD Bồi dưỡng CBQL Cán bộ quản lý CNH Công nghiệp hóa CSVC Cơ sở vật chất CT Chương trình GD Giáo dục GD-ĐT Giáo dục - đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên HĐH Hiện đại hóa KN Kỹ năng KT-XH Kinh tế-xã hội TBGD Thiết bị giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Sự khác biệt giữa cán bộ quản lý trường THCS và cán bộ quản lý trường THCS cốt cán ................................................................................ 22 Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu về dân cư, xã hội các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh (năm 2017) ........................................................................................ 66 Bảng 2.2. Quy mô mạng lưới giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ .......................... 68 Bảng 2.3. Thực trạng số lượng cán bộ quản lý trường THCS các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh (năm 2018) ................................................................. 75 Bảng 2.4. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Phẩm chất chính trị ....................................................................... 76 Bảng 2.5. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Đạo đức nghề nghiệp .................................................................... 81 Bảng 2.6. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo các tiêu chí Lối sống; Tác phong làm việc; Giao tiếp ứng xử .................. 84 Bảng 2.7. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo các tiêu chí Hiểu biết chương trình giáo dục phổ thông; Nghiệp vụ sư phạm; Tự học và sáng tạo ..................................................................... 87 Bảng 2.8. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Trình độ chuyên môn ................................................................... 89 Bảng 2.9. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Năng lực ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin ................ 91 Bảng 2.10. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Phân tích dự báo ........................................................................... 93 Bảng 2.11. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Tầm nhìn chiến lược ..................................................................... 95 Bảng 2.12. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Thiết kế và định hướng triển khai ................................................ 97 Bảng 2.13. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo các tiêu chí Quyết đoán, có bản lĩnh đổi mới; Lập kế hoạch hoạt động ....... 98 Bảng 2.14. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 99 Bảng 2.15. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Tổ chức bộ máy và phát triển đội ngũ ..................................................... 101
ix Bảng 2.16. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt theo tiêu chí Quản lý tài chính và tài sản nhà trường...................................... 103 Bảng 2.17. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Phát triển môi trường giáo dục ................................................................ 105 Bảng 2.18. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Quản lý hành chính ................................................................................. 106 Bảng 2.19. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Quản lý công tác thi đua, khen thưởng ................................................... 108 Bảng 2.20. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Xây dựng hệ thống thông tin ................................................................... 109 Bảng 2.21. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán đạt tiêu chí Kiểm tra đánh giá .................................................................................... 111 Bảng 2.22. Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán ................................................................... 114 Bảng 2.23. Kết quả khảo sát thực trạng tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm CBQL trường THCS cốt cán ............................................... 116 Bảng 2.24. Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức bồi dưỡng đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán .............................................................................. 119 Bảng 2.25. Kết quả khảo sát thực trạng các hoạt động đánh giá đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán .............................................................................. 121 Bảng 2.26. Kết quả khảo sát thực trạng các chính sách tạo môi trường và động lực phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán ............................... 123 Bảng 2.27. Kết quả khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán ............................................... 127 Bảng 3.1. Bộ tiêu chuẩn CBQL trường THCS cốt cán ........................................... 163 Bảng 3.2. Kết quả thăm dò ý kiến đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp............. 174 Bảng 3.3. Kết quả thăm dò ý kiến đánh giá tính khả thi của các giải pháp ............. 176 Bảng 3.4. Kết quả khảo sát trình độ ban đầu về kiến thức của nhóm Thực nghiệm và Đối chứng .............................................................................. 180 Bảng 3.5. Khảo sát trình độ ban đầu về Kỹ Năng Quản trị, Lãnh đạo của nhóm TN và ĐC ................................................................................................ 181 Bảng 3.6. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau thực nghiệm về kiến thức ................ 181 Bảng 3.7. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về kiến thức của nhóm TN và ĐC ................................................................................................ 182 Bảng 3.8. Kết quả về trình độ kỹ năng lãnh đạo, quản trị của CBQL trường THCS cốt cán .......................................................................................... 183
x DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1. Quản lý nguồn nhân lực ........................................................................... 28 Sơ đồ 1.2. Mô tả quy trình phân tích công việc ......................................................... 29 Sơ đồ 1.3. Qui trình quản trị nhân lực dựa trên năng lực .......................................... 30 Sơ đồ 3.1. Tiến trình bồi dưỡng CBQL trường THCS cốt cán ............................... 155 Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân bố tần suất f i .................................................................... 182 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  .................................................................. 182
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII về phương hướng, nhiệm vụ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 - 2020 đã chỉ rõ tiếp tục quan điểm giáo dục là quốc sách hàng đầu và tạo sự chuyển biến cơ bản, toàn diện trong phát triển giáo dục và đào tạo, củng cố và duy trì thành quả phát triển giáo dục; thực hiện phổ cập THCS. Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 được phê duyệt tại Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ đã đề ra mục tiêu phát triển giáo dục là “Đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục toàn diện được nâng cao; giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành được chú trọng; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, dần từng bước hình thành xã hội học tập”, “Củng cố, hoàn thiện hệ thống đào tạo sư phạm, đổi mới căn bản và toàn diện nội dung chương trình và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng nhằm hình thành đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ sức thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015”, “Chuẩn hóa trong đào tạo, tuyển chọn, sử dụng và đánh giá nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục”. 1.1. Phát triển giáo dục đặt ra yêu cầu phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục: Để phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển giáo dục nói riêng cần có nhiều nhân tố (tài nguyên, cơ sở vật chất…). Tuy nhiên ngày nay người ta nhận thấy nhân tố con người giữ vai trò quyết định và để có con người có chất lượng cần phải phát triển giáo dục, trong đó đội ngũ cán bộ quản lý giữ vai trò then chốt. Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội phải phát triển giáo dục, muốn phát triển giáo dục phải phát triển nhân lực giáo dục, trong đó nguồn nhân lực then chốt là đội ngũ cán bộ quản lý nói chung và đội ngũ cán bộ quản lý cốt cán nói riêng. Mặt khác, chương trình giáo dục phổ thông mới (2018) theo hướng hình thành và phát triển phẩm chất, năng ực của học sinh, xác định giáo dục THCS là giai đoạn giáo dục cơ bản chuẩn bị cho giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp ở THPT nên đòi hỏi những yêu cầu mới
2 đối với đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục và đặc biệt là cán bộ quản lý giáo dục cốt cán ở các trường phổ thông. Ngày 20 tháng 7 năm 2018 Bộ Giáo dục và đào tạo đã ban hành thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT về quy định chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông. Do vậy, việc phát triển đội ngũ cán bộ quản lý cốt cán trong các nhà trường phổ thông, trong đó có đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán để đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình GDPT mới và phát triển kinh tế - xã hội là vấn đề cấp thiết. 1.2. Yêu cầu, nhiệm vụ phát triển giáo dục nói chung và phát triển giáo dục Trung học cơ sở nói riêng đặt ra yêu cầu xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán Để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay cần phải đặt ưu tiên phát triển giáo dục lên hàng đầu, trong điều kiện giáo dục của nước ta còn nhiều tồn tại và bất cập, cần phải đẩy nhanh tốc độ phát triển giáo dục, trong đó nhân tố quan trọng và giữ vai trò then chốt là đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cốt cán. Bên cạnh đó, một trong những nội dung cơ bản của phát triển giáo dục là thực hiện tốt mục tiêu phổ cập THCS, thực hiện thành công chương trình GDPT mới và đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán là nhân tố then chốt để thực hiện được mục tiêu này. Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS về cơ bản được hình thành, phát triển từ đội ngũ giáo viên. Thực tế cho thấy hầu hết cán bộ quản lý các trường học đều xuất phát là những giáo viên có năng lực quản lý và chuyên môn tốt. Trong điều kiện đó, việc nghiên cứu, xác định một số giải pháp ưu tiên mang tính đột phá nhằm phát triển toàn diện đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán từ đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS có ý nghĩa hết sức quan trọng và cấp thiết. Xuất phát từ các lý do nêu trên, tác giả chọn nghiên cứu đề tài "Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực" với mong muốn góp phần giải quyết một vấn đề bức thiết của giáo dục THCS hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán, góp phần nâng cao chất lượng GD THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực 4. Giả thuyết khoa học Đổi mới GD phổ thông đang đặt ra những yêu cầu mới đối với CBQL và CBQL trường THCS cốt cán. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp theo tiếp cận năng lực, dựa trên đặc trưng lao động và mô hình nhân cách của đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán, tập trung vào công tác quy hoạch, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng; xây dựng môi trường, tạo động lực làm việc cho đội ngũ CBQL; xây dựng và ban hành tiêu chuẩn CBQL trường THCS cốt cán thì có thể phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đảm bảo chất lượng đáp ứng yêu cầu đổi mới GD phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực 5.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực 5.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực 5.4. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất thực nghiệm một giải pháp. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn khách thể điều tra Điều tra cán bộ quản lý trường THCS cốt cán, CBQL trường THCS, giáo viên và CBQL nhà nước về giáo dục. 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Khảo sát khách thể điều tra ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, cụ thể: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và thử nghiệm giải pháp tại tỉnh Thanh Hóa. 6.3. Giới hạn thời gian khảo sát Khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán và thực trạng phát triển đội ngũ này từ năm 2015 đến năm 2019
4 7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Cách tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Trường THCS là cấp học trong hệ thống GD quốc dân. Những vấn đề về GD THCS đều được nghiên cứu, xem xét trong mối quan hệ tác động qua lại giữa GD THCS với các cấp học GD tiểu học và THPT cũng như với hệ thống GD quốc dân. Đội ngũ CBQL trường THCS là chủ thể của quá trình quản lý trường THCS, vì vậy phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán phải gắn liền với việc thực hiện mục tiêu GD THCS, yêu cầu đổi mới quản lý, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ở trường THCS hiện nay. Mặt khác, công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán cũng là một hệ thống bao gồm nhiều khâu, nhiều nội dung, nhiều thành tố có quan hệ biện chứng với nhau và với việc phát triển các hoạt động khác của GD THCS nói riêng và GD - ĐT nói chung, trước yêu cầu đổi mới GD phổ thông và hội nhập quốc tế. 7.1.2. Tiếp cận năng lực Tiếp cận năng lực là nghiên cứu, vận dụng tích hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ để hoàn thành một công việc nào đó của CBQL đạt chuẩn quy định trong những điều kiện cụ thể. Tiếp cận năng lực trong luận án là để xác định những năng lực cần có của CBQL trường THCS cốt cán, xác định các tiêu chuẩn năng lực đối với CBQL trường THCS cốt cán để giúp họ có thể thực hiện tốt nhiệm vụ theo yêu cầu. Từ đó chuyển hóa các tiêu chuẩn năng lực của họ vào hoạt động phát triển đội ngũ như: lập kế hoạch phát triển; đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho CBQL trường THCS cốt cán; sử dụng, đánh giá CBQL trường THCS cốt cán dựa trên các tiêu chuẩn năng lực; tạo động lực cho CBQL trường THCS cốt cán phát triển. 7.1.3. Tiếp cập theo chuẩn Việc tiếp cận theo chuẩn để thấy được phẩm chất năng lực của đội ngũ CBQL trường THCS đã đạt được ở mức độ nào so với chuẩn hiệu trưởng, từ đó có giải pháp cho việc nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán. 7.1.4. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực để thấy được sự thống nhất giữa phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán với quản lý, sử dụng và tạo môi trường nuôi dưỡng, tạo động lực cho đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán phát triển.
5 7.1.5. Tiếp cận thực tiễn Việc phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán cần được tính đến những đặc điểm kinh tế xã hội nói chung, đặc điểm của từng địa phương nói riêng và yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục.. Từ đó phát hiện được những mâu thuẫn, khó khăn của thực tiễn để đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán có cơ sở khoa học và có tính khả thi. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết thông qua các tài liệu khoa học có liên quan; Các tài liệu, văn kiện của Đảng (Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương) và Nhà nước (Quốc hội, Chính phủ, các Bộ - Ngành) về phát triển GD, xây dựng đội ngũ CBQL GD các cấp nhằm tìm hiểu sâu sắc bản chất của vấn đề nghiên cứu, sắp xếp chúng thành một hệ thống để hình thành giả thuyết khoa học và xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. - Phương pháp phân loại, hệ thống lý thuyết. Nhằm sắp xếp các thông tin thành những đơn vị kiến thức có cùng dấu hiệu bản chất, cho phép thấy được bức tranh toàn cảnh vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập. Nhằm tạo ra một góc nhìn rộng hơn, bao quát hơn bao gồm nhiều vấn đề khác một cách hệ thống, có tính quy luật, có tính toàn diện từ các nhận định độc lập. - Phương pháp mô hình hóa. Nhằm nghiên cứu các đối tượng bằng xây dựng gần giống với đối tượng, tái hiện lại đối tượng theo các cơ cấu, chức năng của đối tượng. đó là con đường dùng cái cụ thể trực quan để nghiên cứu cái triều tượng. Mô hình là một hệ thống các yếu tố vật chất hoặc ý niệm để biểu diễn, phản ánh hoặc tái tạo đối tương cần nghiên cứu, nó đóng vai trò đại diện, thay thế đối tượng thực sao cho việc nghiên cứu mô hình cho ta những thông tin mới tương tự đối tượng thực. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra: Xây dựng các bảng điều tra phù hợp với nội dung đề tài luận án, thống kê, phân tích các dữ liệu để có những nhận xét, đánh giá chính xác về đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán; đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.
6 - Phương pháp chuyên gia: Thông qua hội thảo, hội nghị khoa học, qua hỏi ý kiến các chuyên gia GD, CBQL GD các cấp có nhiều kinh nghiệm để khảo sát tình hình đội ngũ CBQL các trường THCS và các giải pháp đề xuất. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Xuất phát từ thực tiễn sinh động của GD THCS, từ người thật, việc thật của CBQL trường THCS để lấy ý kiến đóng góp thiết thực, hiệu quả cho việc đề xuất của tác giả về các giải pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán. - Phương pháp thực nghiệm Áp dụng thử vào thực tiễn một giải pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán đã được đề xuất trong luận án để đánh giá hiệu quả của.giải pháp trên thực tế. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học. Sử dụng thống kê toán học và phần mềm SPSS để xử lý các kết quả nghiên cứu. 8. Những luận điểm cần bảo vệ 8.1. Đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng GD THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và thực hiện thành công chương trình GDPT mới. Tiếp cận năng lực là sự tích hợp, kế thừa các thành tựu về khoa học quản lý nhân sự, khai thác tiềm năng con người, tối ưu hóa năng suất của đội ngũ. Phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực sẽ nâng cao được chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán, giúp họ thực hiện tốt vai trò, chức trách, nhiệm vụ theo yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. 8.2. Việc phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán trong thời gian qua đã đạt được một số thành quả nhưng vẫn còn nhiều tồn tại bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. 8.3. Phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán theo tiếp cận năng lực sẽ có hiệu quả khi các chủ thể quản lý thực hiện tốt các mối quan hệ giữa các chức năng và thành phần chính của công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán. Để thực hiện tốt các mối quan hệ này, điều tiên quyết là phải có bộ tiêu chuẩn năng lực của CBQL trường THCS cốt cán và bộ tiêu chuẩn này phải được chuyển hóa vào trong nội dung, quy trình hoạt động phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán,
7 làm căn cứ đề xuất các yêu cầu, tiêu chuẩn trong từng khâu: Quy hoạch, tuyển dụng, bố trí, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá đến xây dựng môi trường cho đội ngũ này phát triển. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Luận án đã góp phần làm rõ hơn những vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ CBQL GD nói chung, đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán nói riêng trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD phổ thông; 9.2 Làm rõ vai trò, đặc trưng lao động, mô hình nhân cách của người CBQL trường THCS cốt cán trong bối cảnh hiện nay. 9.3. Đưa ra những tổng hợp toàn diện, xác thực về thực trạng đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán và thực trạng phát triển đội ngũ này ở các tỉnh Bắc Trung bộ. 9.4. Xây dựng được hệ thống giải pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán. 9.5. Xây dựng được Bộ tiêu chuẩn CBQL trường THCS cốt cán; Xây dựng khung năng lực cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán. 9.6. Đề xuất chương trình bồi dưỡng đáp ứng nhu cầu của đội ngũ CBQL trường THCS cốt cán. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận án gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ở các tỉnh Bắc Trung bộ. Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực.
8 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ Cán bộ Quản lý trường học 1.1.1.1. Những nghiên cứu ở ngoài nước - Vị trí, vai trò của CBQL trƣờng học Các nước trên thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Pháp, Trung Quốc, Singapor… luôn xem nhà giáo và CBQL giáo dục là điều kiện quyết định của sự nghiệp giáo dục (GD) và phát triển GD. Đặc biệt là vai trò của người đứng đầu nhà trường. Mô hình quản lý trường học ưu việt SEM [7], đề cập đến lãnh đạo nhà trường, lãnh đạo tài năng: “Người lãnh đạo phải nêu gương sáng, có khả năng lãnh đạo, hiểu rõ mục đích, tôn trọng, khuyến khích nhân viên. Một người lãnh đạo lĩnh hội được sứ mệnh của trường học với các mục tiêu cụ thể, năng lực lãnh đạo tốt, và sự thông cảm cũng như tôn trọng đồng nghiệp sẽ là động lực cho những người khác noi theo. Với vai trò của minh, hiệu trưởng phải vạch ra một tầm nhìn đối với những thành tích, kết quả dự định đạt được và tạo ra một môi trường học tập lý tưởng cho học sinh và cả giáo viên. Hiệu trưởng cần duy trì liên tục mục đích tăng cường năng lực cho giáo viên để đối mặt với thử thách hiện tại và tương lai và luôn phấn đấu vì sự phát triển để hướng tới nền giáo dục toàn diện cho học sinh và giáo viên”. Trong mô hình này, lãnh đạo nhà trường được xếp vào tiêu chí số một. Henry Mintzbeg [64] đã chỉ ra vai trò của nhà quản lý trong sự kết hợp giữa quyền hạn với trách nhiệm. Họ vừa là người đại diện của tổ chức; người lãnh đạo; người liên lạc; người tiếp nhận thông tin; người phổ biện thông tin; người phát ngôn; nhà doanh nghiệp; người khắc phục khó khăn; người phân phối nguồn lực; người đàm phán. - Định hƣớng phát triển đội ngũ CBQL trƣờng học Phát triển nguồn nhân lực luôn là chiến lược quan trọng của mỗi quốc gia. Phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý luôn là nhiệm vụ trọng yếu của mỗi tổ chức. Quản lý phát triển nguồn nhân lực và đội ngũ cán bộ quản lý đã được rất nhiều trường phái và tác giả quan tâm.