Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:245

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục "Phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm; Thực trạng phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ theo tiếp cận vị trí việc làm; Giải pháp phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM ĐÌNH MẠNH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM ĐÌNH MẠNH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN NHƯ AN NGHỆ AN - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm” là công trình nghiên cứu độc lập. Các kết quả được trình bày trong luận án chưa được bất kỳ công trình nghiên cứu nào công bố. Tác giả luận án Phạm Đình Mạnh
ii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH .........................................................................ix MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 2 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 6. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 4 7. Những luận điểm cần bảo vệ .................................................................................. 6 8. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 7 9. Cấu trúc luận án ...................................................................................................... 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM....................................... 8 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ........................................................... 8 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực trong trường đại học ........... 8 1.1.2. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ............................................................................... 13 1.1.3. Đánh giá chung .......................................................................................... 16 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN ............................................................................ 17 1.2.1. Chuyên viên, chuyên viên trường đại học ................................................. 17 1.2.2. Đội ngũ, đội ngũ chuyên viên trường đại học ........................................... 18 1.2.3. Phát triển, phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học ........................ 18 1.2.4. Vị trí việc làm và tiếp cận vị trí việc làm .................................................. 19 1.2.5. Phát triển đội ngũ chuyên viên theo tiếp cận vị trí việc làm ..................... 20 1.3. CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC .......................................................................... 21 1.3.1. Đổi mới và ảnh hưởng của đổi mới quản lý giáo dục đại học đến chuyên viên trường đại học ....................................................................... 21 1.3.2. Vị trí, vai trò của chuyên viên trường đại học trong bối cảnh đổi mới quản lý giáo dục đại học ............................................................................ 25
iii 1.3.3. Chức năng, nhiệm vụ của chuyên viên trường đại học trong bối cảnh đổi mới quản lý giáo dục đại học .............................................................. 27 1.3.4. Khung năng lực chung của chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ..... 31 1.4. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM.................................................................... 43 1.4.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng của phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ........................................................... 43 1.4.2. Định hướng phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ............................................................................................. 44 1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ............................................................................................. 45 1.4.4. Chủ thể phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ............................................................................................. 49 1.4.5. Ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ........................................................... 50 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 53 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM ................................................................................... 55 2.1. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ......................................................... 55 2.1.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng ..................................................................... 55 2.1.2. Nội dung khảo sát thực trạng..................................................................... 55 2.1.3. Mẫu và đối tượng khảo sát ........................................................................ 55 2.1.4. Phương pháp khảo sát................................................................................ 56 2.1.5. Cách thức xử lý số liệu và thang đánh giá ................................................. 56 2.1.6. Thời gian khảo sát ..................................................................................... 57 2.2. KHÁI QUÁT VỀ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN MỘT SỐ TỈNH BẮC TRUNG BỘ .......................................................................................... 58 2.2.1. Trường Đại học Vinh ................................................................................ 58 2.2.2. Trường Đại học Hồng Đức ........................................................................ 60 2.2.3. Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh .................................................. 61 2.2.4. Trường Đại học Hà Tĩnh ........................................................................... 63 2.2.5. Trường Đại học Quảng Bình ..................................................................... 64 2.3. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC ...................... 65
iv 2.3.1. Thực trạng số lượng, trình độ đào tạo, ngạch viên chức của đội ngũ chuyên viên các trường đại học ở địa bàn khảo sát ................................... 65 2.3.2. Thực trạng nhận thức về vị trí, vai trò của đội ngũ chuyên viên trong các trường đại học ..................................................................................... 66 2.3.3. Thực trạng thực hiện chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ chuyên viên trong các trường đại học ............................................................................ 68 2.3.4. Thực trạng đội ngũ chuyên viên trường đại học theo khung năng lực của vị trí việc làm ...................................................................................... 70 2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO VỊ TRÍ VIỆC LÀM ..................................................................... 83 2.4.1. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ................... 83 2.4.2. Thực trạng xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ............................................................ 84 2.4.3. Thực trạng tuyển dụng đội ngũ chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ..................................................................................................... 85 2.4.4. Thực trạng bố trí và sử dụng đội ngũ chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ............................................................................................. 86 2.4.5. Thực trạng bồi dưỡng đội ngũ chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ..................................................................................................... 87 2.4.6. Thực trạng đánh giá đội ngũ chuyên viên trường đại học theo vị trí việc làm ..................................................................................................... 89 2.4.7. Thực trạng xây dựng môi trường làm việc cho đội ngũ chuyên viên trường đại học ............................................................................................ 90 2.4.8. Tổng hợp đánh giá về phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ....................................................................... 91 2.4.9. Tương quan giữa nhận thức và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm .......................... 93 2.4.10. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm ............................................... 94 2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG ....................................................... 95 2.5.1. Mặt mạnh ................................................................................................... 95 2.5.2. Mặt hạn chế ............................................................................................... 95 2.5.3. Nguyên nhân .............................................................................................. 96 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 98
v Chương 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM ............................... 99 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP .......................................................... 99 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ............................................................ 99 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................ 99 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống ............................................................ 99 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả ............................................................ 99 3.1.5. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi ............................................................. 100 3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM ................................................ 100 3.2.1. Xây dựng quy hoạch đội ngũ chuyên viên trường đại học dựa trên cơ sở xác định vị trí việc làm của các đơn vị, tổ chức trong nhà trường...... 100 3.2.2. Tuyển dụng, sử dụng, thuyên chuyển đội ngũ chuyên viên trường đại học dựa trên khả năng đáp ứng của họ đối với từng vị trí việc làm ........ 103 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực nghề nghiệp theo vị trí việc làm cho đội ngũ chuyên viên trường đại học .......................................... 110 3.2.4. Đánh giá đội ngũ chuyên viên trường đại học theo khung năng lực và kết quả thực hiện nhiệm vụ gắn với vị trí việc làm ................................. 120 3.2.5. Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi để đội ngũ chuyên viên trường đại học phát huy, phát triển năng lực nghề nghiệp theo vị trí việc làm ... 126 3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................... 133 3.4. KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................................................................................... 135 3.4.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 135 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ......................................................... 135 3.4.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 135 3.4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ..................................................................................................... 136 3.5. THỬ NGHIỆM ........................................................................................ 139 3.5.1. Tổ chức thử nghiệm .................................................................................. 139 3.5.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ................................................................... 142 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................................... 154 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 155 CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................................... 157 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 158 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BCHTW Ban Chấp hành Trung ương CBQL Cán bộ quản lý CMNV Chuyên môn, nghiệp vụ CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CV Chuyên viên ĐH Đại học ĐHSPKT Đại học sư phạm kỹ thuật GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GS Giáo sư GV Giảng viên HSSV Học sinh, sinh viên KHCN Khoa học, công nghệ KN Kỹ năng KT-XH Kinh tế - xã hội NL Năng lực PGS Phó giáo sư QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên ThS Thạc sĩ TN Thử nghiệm TS Tiến sĩ TB Trung bình UBND Ủy ban nhân dân VTVL Vị trí việc làm
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tổng hợp khung năng lực của CV trường ĐH .............................. 40 Bảng 2.1. Thông tin về đối tượng khảo sát .................................................... 56 Bảng 2.2. Thang đánh giá kết quả khảo sát về CV và phát triển đội ngũ CV trường ĐH ............................................................................... 57 Bảng 2.3. Thống kê số lượng, giới tính, trình độ đào tạo, ngạch công chức của đội ngũ CV các trường ĐH ở địa bàn khảo sát ....................... 65 Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức về vị trí, vai trò của đội ngũ CV trường ĐH...... 67 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ CV trường ĐH ..... 68 Bảng 2.6. Thực trạng phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ CV trường ĐH ........................................................................ 70 Bảng 2.7. Thực trạng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ CV trường ĐH ...................................................................................... 72 Bảng 2.8. Thực trạng năng lực tham mưu của đội ngũ CV trường ĐH ......... 73 Bảng 2.9. Thực trạng năng lực phân tích, tổng hợp, xử lý thông tin của đội ngũ CV trường ĐH ........................................................................ 75 Bảng 2.10. Thực trạng năng lực thực hiện của đội ngũ CV trường ĐH .......... 76 Bảng 2.11. Thực trạng năng lực làm việc nhóm của đội ngũ CV trường ĐH ........ 78 Bảng 2.12. Thực trạng năng lực sử dụng tin học và ngoại ngữ của đội ngũ CV trường ĐH ............................................................................... 79 Bảng 2.13. Thực trạng năng lực tự hoàn thiện bản thân và phát triển nghề nghiệp của đội ngũ chuyên viên trường đại học ............................ 80 Bảng 2.14. Tổng hợp đánh giá về năng lực của đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ....................................................................... 81 Bảng 2.15. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ................................. 83 Bảng 2.16. Thực trạng xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL .............................................. 84 Bảng 2.17. Thực trạng tuyển dụng đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL .... 85 Bảng 2.18. Thực trạng bố trí và sử dụng đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ...................................................................................... 86 Bảng 2.19. Thực trạng bồi dưỡng đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ..... 88
viii Bảng 2.20. Thực trạng đánh giá đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ........ 89 Bảng 2.21. Thực trạng xây dựng môi trường làm việc cho đội ngũ CV trường ĐH .... 91 Bảng 2.22. Tổng hợp đánh giá về phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ............................................................................... 92 Bảng 2.23. Tương quan giữa nhận thức và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ................................. 93 Bảng 2.24. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL .............................................. 94 Bảng 3.1. Các năng lực chung của CV trường ĐH ...................................... 107 Bảng 3.2. Các năng lực cốt lõi của CV nhóm VTVL hành chính - tổ chức trường ĐH .................................................................................... 108 Bảng 3.3. Tổng hợp các đối tượng đã được khảo sát ................................... 135 Bảng 3.4. Đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp đề xuất (n=274) ............ 136 Bảng 3.5. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất (n=274) ............ 137 Bảng 3.6. Kết quả tương quan giữa sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......................................................................... 138 Bảng 3.7. Tổng hợp số lượng khách thể TN ................................................ 141 Bảng 3.8. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của nhóm TN và ĐC . 142 Bảng 3.9. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của nhóm TN và ĐC .............. 143 Bảng 3.10. Bảng tần suất kết quả kiểm tra lần TN thứ nhất về kiến thức nghề nghiệp của đội ngũ CV trường ĐH ..................................... 145 Bảng 3.11. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i về kiến thức nghề nghiệp của nhóm TN và ĐC lần TN thứ nhất .............................. 146 Bảng 3.12. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau lần TN thứ hai về kiến thức nghề nghiệp của đội ngũ CV trường ĐH ..................................... 147 Bảng 3.13. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i về kiến thức của nhóm TN trong lần thứ nhất và thứ hai ....................................... 148 Bảng 3.14. Kết quả về trình độ KN nghề nghiệp của đội ngũ CV trường ĐH ở lần TN thứ nhất .................................................................. 150 Bảng 3.15. Kết quả về trình độ KN nghề nghiệp của CV trường ĐH ở lần TN thứ hai .................................................................................... 151 Bảng 3.16. So sánh kết quả về trình độ KN nghề nghiệp của CV trường ĐH ở lần thứ nhất và thứ hai ....................................................... 151
ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Kết quả tổng hợp đánh giá về năng lực của đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ................................................................ 82 Biểu đồ 2.2. Kết quả tổng hợp đánh giá về phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL ....................................................................... 92 Hình: Hình 3.1. Mô hình các bước thiết kế chương trình bồi dưỡng đội ngũ CV trường ĐH .................................................................................... 115 Hình 3.2. Biểu đồ phân bố tần suất f i lần TN thứ nhất .............................. 146 Hình 3.3. Biểu đồ tần suất tích lũy f i lần TN thứ nhất ............................ 147 Hình 3.4. Biểu đồ phân bố tần suất f i lần TN thứ nhất và lần TN thứ hai . 149 Hình 3.5. Biểu đồ tần suất tích lũy f i lần TN thứ nhất và lần TN thứ hai .... 149 Hình 3.6. Biểu đồ so sánh kết quả về trình độ KN nghề nghiệp của CV trường ĐH giữa lần TN thứ nhất và thứ hai ................................ 152
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dưới tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, GDĐH của các nước trên thế giới đang phát triển theo các xu hướng: Nhận diện lại sứ mạng của trường ĐH; tạo ra sự khác biệt của trường ĐH thời kỳ hậu đại chúng hóa; từ trường ĐH truyền đạt tri thức thành môi trường trải nghiệm; hướng đến việc xây dựng trường ĐH 4.0, với những đặc trưng nổi bật là khởi nghiệp, đổi mới và sáng tạo [1]. Chưa bao giờ các trường ĐH lại đứng trước những cơ hội và thách thức lớn như hiện nay. Các trường ĐH không chỉ thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mà còn có sứ mạng dẫn dắt sự phát triển của cuộc cách mạng này để mỗi thành công của nó đều phục vụ cho lợi ích, sự tiến bộ của toàn nhân loại. GDĐH Việt Nam cũng không nằm ngoài những xu thế đó. Để bắt nhịp với sự phát triển của GDĐH thế giới, GDĐH Việt Nam cần phải đổi mới một cách căn bản, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, trong đó phải xem nâng cao chất lượng nguồn nhân lực (đội ngũ CBQL, GV, CV) là khâu then chốt. Nếu trường ĐH không có một đội ngũ CBQL, GV, CV chất lượng cao thì không thể đào tạo ra được một nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Chất lượng đội ngũ CBQL, GV, CV vừa làm nên thương hiệu của trường ĐH; vừa là lợi thế cạnh tranh của trường ĐH, khi GDĐH càng ngày càng được quốc tế hóa, toàn cầu hóa. Ở trường ĐH, ngoài đội ngũ giảng viên, đội ngũ CV giữ một vai trò quan trọng. Họ chính là những “mắt xích” không thể thiếu được trong hệ thống hành chính của trường ĐH; là cầu nối giữa trường ĐH với các bên liên quan; là những người chịu trách nhiệm cụ thể hóa các văn bản quy phạm pháp luật thành các quy định, quy chế của trường ĐH… VTVL của họ rất đa dạng, từ hành chính tổng hợp, tổ chức cán bộ, đào tạo, đảm bảo chất lượng, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế đến quản lý sinh viên, học viên. Các VTVL khác nhau đòi hỏi những yêu cầu khác nhau đối với CV. Để nâng cao chất lượng đội ngũ CV, các trường ĐH cần tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy; xác định rõ cơ cấu và VTVL của CV trong từng đơn vị; quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm hành chính và trách nhiệm vật chất của CV trên từng vị trí công tác; hoàn thiện chính sách và quy trình quản lý CV theo hướng nâng cao tính chuyên nghiệp; thực hiện quản lý CV theo khối lượng và chất lượng công việc được giao...
2 Trong bối cảnh đổi mới GDĐH và hội nhập quốc tế, các trường ĐH có nhu cầu phát triển rất lớn, không chỉ về quy mô, ngành nghề đào tạo mà còn về các hoạt động khảo thí, đảm bảo chất lượng GDĐH, kiểm định chất lượng GDĐH, tự chủ ĐH, hợp tác quốc tế trong GDĐH… Đây là những lĩnh vực hoạt động còn khá mới mẻ đối với nhiều trường ĐH mà muốn thực hiện tốt, cần phải có nguồn nhân lực (trước hết là đội ngũ CV) được đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản về các lĩnh vực này. Ở nước ta hiện nay, ít có các công trình nghiên cứu một cách hệ thống về CV và phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo các cách tiếp cận hiện đại. Nhiều vấn đề lý luận về CV và phát triển đội ngũ CV trường ĐH chưa được giải quyết một cách thấu đáo. Chính điều này đã làm cho sự phát triển đội ngũ CV của các trường ĐH thiếu sự định hướng bởi một cơ sở lý luận vững chắc. Vì thế, nghiên cứu phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL, trước hết có ý nghĩa cấp thiết về mặt lý luận. Thực tế cho thấy, trong các trường ĐH hiện nay, đội ngũ CV đang còn có những bất cập nhất định: Một số CV có chuyên ngành đào tạo không phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ của VTVL; tính chuyên nghiệp của một bộ phận CV chưa cao, vì thế họ chưa tham gia một cách hiệu quả vào vận hành bộ máy quản lý hành chính của trường ĐH; nhiều CV chưa thực hiện được yêu cầu của các trường ĐH, khi cần luân chuyển từ VTVL này sang VTVL khác… Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những bất cập trên đây, vẫn là việc tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CV của các đơn vị, tổ chức trong trường ĐH chưa xuất phát từ yêu cầu VTVL. Thực tế trên càng đòi hỏi phải nghiên cứu phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL, nhằm nâng cao chất lượng của đội ngũ này, đáp ứng yêu cầu đổi mới quản lý GDĐH. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL.
3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ CV trường ĐH hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới GDĐH nói chung, quản lý GDĐH nói riêng. Nguyên nhân của hạn chế trên là do đội ngũ CV trường ĐH chưa được phát triển theo tiếp cận VTVL. Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp dựa trên yêu cầu (khung năng lực) của từng VTVL để tổ chức hoạt động phát triển đội ngũ CV trường ĐH; đồng thời làm rõ ảnh hưởng của đổi mới quản lý GDĐH đến sự phát triển đội ngũ CV trường ĐH… thì có thể nâng cao hiệu quả phát triển đội ngũ này. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 5.1.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL trên địa bàn một số tỉnh Bắc Trung Bộ. 5.1.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL; khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi và thử nghiệm 01 giải pháp đề xuất. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH với VTVL chức danh nghề nghiệp chuyên môn dùng chung (hành chính tổng hợp, quản trị văn phòng, tổ chức cán bộ, kế hoạch tài chính và các VTVL không giữ chức danh nghề nghiệp chuyên ngành của đơn vị sự nghiệp công lập) [9]; mã số ngạch 01.003. - Về khách thể Khảo sát thực trạng và thử nghiệm các giải pháp đề xuất ở các trường ĐH trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình). - Về thời gian Thời gian khảo sát thực trạng và thử nghiệm các giải pháp đề xuất trong các năm học 2019 - 2020 và 2020 - 2021.
4 6. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm tiếp cận 6.1.1. Tiếp cận hệ thống Tiếp cận hệ thống là cách thức quản trị mọi bộ phận của tổ chức sao cho toàn bộ tổ chức cùng hướng về một mục tiêu chung. Quán triệt quan điểm tiếp cận hệ thống trong phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL đòi hỏi phải xem xét sự phát triển đội ngũ này một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối quan hệ, trong những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của từng trường ĐH để tìm ra bản chất và quy luật vận động của sự phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 6.1.2. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực công theo vị trí việc làm Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL là cách thức bố trí nhân sự công theo từng công việc cụ thể của tổ chức. Quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL khác với quản lý nguồn nhân lực công theo ngạch bậc ở chỗ: quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL dựa chủ yếu vào năng lực thực tế của cán bộ, công chức. Quán triệt quan điểm tiếp cận quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL trong phát triển đội ngũ CV trường ĐH, đòi hỏi phải hình thành ở đội ngũ này những năng lực cần thiết, đáp ứng tốt yêu cầu của từng VTVL. 6.1.3. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực chiến lược dựa vào năng lực Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực chiến lược dựa vào năng lực là cách thức xác định năng lực, xây dựng khung năng lực và sử dụng khung năng lực như một căn cứ để lập quy hoạch; tuyển dụng; bố trí và sử dụng; đào tạo và bồi dưỡng; đánh giá viên chức cũng như làm cơ sở cho các hoạt động khác của công tác quản lý nguồn nhân lực. Quán triệt quan điểm này trong phát triển đội ngũ CV trường ĐH, đòi hỏi phải tập trung hình thành ở CV những năng lực cần thiết để đạt được hiệu quả thực thi công vụ, đáp ứng yêu cầu phát triển của trường ĐH trong các giai đoạn phát triển khác nhau. Giữa tiếp cận quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL và tiếp cận quản lý nguồn nhân lực chiến lược dựa vào năng lực có mối tương quan, gần gũi với nhau. 6.1.4. Tiếp cận thực tiễn Tiếp cận thực tiễn là cách thức xem thực tiễn vừa là điểm xuất phát, đồng
5 thời cũng là nơi kiểm nghiệm các chân lý khoa học. Quán triệt quan điểm tiếp cận thực tiễn trong phát triển đội ngũ CV trường ĐH, đòi hỏi phải bám sát thực tiễn phát triển đội ngũ CV của các trường ĐH; phát hiện được những mâu thuẫn, những khó khăn của thực tiễn phát triển đội ngũ CV của các trường ĐH, từ đó đề xuất các giải pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi để phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL một cách có hiệu quả. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 6.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phương pháp này được sử dụng để phân tích, tổng hợp các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu, làm cơ sở để khảo sát thực trạng, đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 6.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập Phương pháp này được sử dụng để rút ra những khái quát, nhận định riêng về các vấn đề nghiên cứu liên quan đến CV trường ĐH và phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL… 6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của vấn đề phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 6.2.2.1. Phương pháp điều tra Kết hợp phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phương pháp điều tra bằng trao đổi phỏng vấn để tìm hiểu các vấn đề về thực trạng đội ngũ CV trường ĐH và phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL. 6.2.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Phương pháp này sử dụng để thu thập các thông tin thực tế về đội ngũ CV trường ĐH và kinh nghiệm phát triển đội ngũ CV trường ĐH trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ và cả nước. 6.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động Phương pháp này sử dụng để nghiên cứu các sản phẩm hoạt động của CV, CBQL trường ĐH trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
6 6.2.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được sử dụng để thu thập, xin ý kiến các chuyên gia về vấn đề phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL nhằm tăng độ tin cậy của kết quả điều tra. 6.2.2.5. Phương pháp thực nghiệm Phương pháp thực nghiệm được sử dụng để thử nghiệm 01 giải pháp đề xuất vào thực tiễn phát triển đội ngũ CV ở trường ĐH theo tiếp cận VTVL trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ. 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học Luận án sử dụng một số công thức thống kê (trung bình cộng, độ lệch chuẩn, hệ số tương quan Spearman) để xử lý dữ liệu thu được, phân tích và đưa ra kết quả nghiên cứu. 7. Những luận điểm cần bảo vệ 7.1. Mục tiêu quan trọng nhất của phát triển đội ngũ CV trường ĐH là nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ này, đáp ứng yêu cầu VTVL mà họ đảm nhận. Vì vậy, để phát triển đội ngũ CV trường ĐH có hiệu quả cần theo tiếp cận VTVL, đây là cách tiếp cận mà từ xây dựng kế hoạch phát triển đến bồi dưỡng, đánh giá, tạo môi trường làm việc cho đội ngũ CV trường ĐH phải xuất phát từ yêu cầu của từng VTVL đối với chính đội ngũ này. 7.2. Đội ngũ CV trường ĐH hiện nay về cơ bản đã thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng trước yêu cầu đổi mới quản lý GDĐH, thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình, đội ngũ này còn có những hạn chế nhất định mà nguyên nhân chủ yếu là do họ chưa được phát triển đầy đủ các năng lực theo VTVL. 7.3. Xây dựng quy hoạch đội ngũ CV trường ĐH dựa trên cơ sở xác định VTVL của các đơn vị, tổ chức trong nhà trường; Tuyển dụng, sử dụng, luân chuyển đội ngũ CV trường ĐH dựa trên khả năng đáp ứng của họ đối với từng VTVL; Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực nghề nghiệp theo VTVL cho đội ngũ CV trường ĐH; Đánh giá đội ngũ CV trường ĐH theo khung năng lực và kết quả thực hiện nhiệm vụ gắn với VTVL; Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi để đội ngũ CV trường ĐH phát huy, phát triển năng lực nghề nghiệp theo VTVL... là những giải pháp chủ yếu để phát triển hiệu quả đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL.
7 8. Đóng góp mới của luận án 8.1. Luận án đã làm rõ các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ CV trường ĐH dựa trên tiếp cận quản lý nguồn nhân lực công theo VTVL và theo năng lực; từ đó căn cứ vào yêu cầu của VTVL đối với CV trường ĐH để xây dựng khung năng lực và sử dụng khung năng lực này vào phát triển đội ngũ CV trường ĐH. Cùng với xây dựng khung năng lực, luận án còn xây dựng được Bộ tiêu chí đánh giá năng lực làm việc và kết quả thực hiện nhiệm vụ theo VTVL của đội ngũ CV trường ĐH; Bộ tiêu chuẩn đánh giá hoạt động phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo VTVL… 8.2. Việc khảo sát toàn diện, đầy đủ thực trạng phát triển đội ngũ CV các trường ĐH trên địa bàn một số tỉnh Bắc Trung Bộ đã đem lại những đánh giá khách quan về đội ngũ này, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ CV trường ĐH có cơ sở khoa học, có tính khả thi của luận án. 8.3. Các giải pháp đề xuất của luận án không chỉ vận dụng vào phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL trên địa bàn một số tỉnh Bắc Trung Bộ mà còn có thể vận dụng vào phát triển đội ngũ CV trường ĐH theo tiếp cận VTVL trên phạm vi cả nước. 9. Cấu trúc luận án Nội dung chính của luận án gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học trên địa bàn các tỉnh Bắc Trung Bộ theo tiếp cận vị trí việc làm. Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ chuyên viên trường đại học theo tiếp cận vị trí việc làm.
8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CHUYÊN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN VỊ TRÍ VIỆC LÀM 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực trong trường đại học Những thập niên đầu của thế kỷ XXI, nhiều quốc gia, nhiều tổ chức quốc tế và nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới đã giành sự quan tâm cho phát triển GDĐH. UNESCO đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo khoa học, với sự tham gia của nhiều chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực GDĐH. Năm 2000, tại trụ sở UNESCO ở Paris đã diễn ra Hội nghị thế giới về giáo dục đại học, với gần 1.000 người tham dự, đến từ 150 quốc gia. Hội nghị này đã thảo luận về các động thái mới của GDĐH trước những thay đổi và phát triển của xã hội, KHCN, nhất là ảnh hưởng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Khai mạc hội nghị, ông Koichiro Masura, Tổng Giám đốc của UNESCO đã phác thảo bốn xu thế đang làm thay đổi GDĐH: 1) Sự gia tăng nhu cầu học ĐH, với 51.000.000 SV mới trên toàn thế giới kể từ năm 2000; 2) Sự đa dạng hóa các nhà cung cấp GDĐH, trong đó GDĐH tư nhân hiện nay đã chiếm gần 1/3 tổng số SV trên toàn thế giới; 3) Sự ảnh hưởng mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông lên tất cả mọi khía cạnh của hoạt động học tập, từ cung cấp các khóa học và chia sẻ kiến thức đến hợp tác triển khai các dự án nghiên cứu khoa học và tạo điều kiện tiếp cận với nguồn tài nguyên giáo dục mở, miễn phí; 4) Sự tác động của toàn cầu hóa, được phản ánh qua số lượng SV học tập ở nước ngoài ngày càng tăng, qua việc các trường ĐH thành lập các chi nhánh chương trình học tập nước ngoài [91]. Những xu thế này không những làm thay đổi GDĐH mà quan niệm về xây dựng và phát triển nguồn nhân lực trong trường ĐH cũng có sự thay đổi, thể hiện qua các công trình nghiên cứu của nhiều tác giả. Có thể khái quát những nghiên cứu của các tác giả nước ngoài và trong nước về phát triển nguồn nhân lực trong trường ĐH trên một số phương diện chính sau đây: Nghiên cứu về vị trí, vai trò nguồn nhân lực của trường ĐH, các tác giả
9 Victor Minichiello [92], Catherine Armstrong [82] đều xem nguồn nhân lực (đội ngũ CBQL, GV, CV) quyết định chất lượng của một trường ĐH. Các tác giả Linda Darling - Hammond [85], Christian Batal [14] khẳng định, không thể có một trường ĐH danh tiếng nếu thiếu một nguồn nhân lực xuất sắc. Vị trí, vai trò nguồn nhân lực của trường ĐH cũng được đề cập tới ở các nghiên cứu trong nước. Tác giả Nguyễn Minh Đường [20], Vũ Thị Hằng [25] cho rằng, nguồn nhân lực mạnh là yếu tố đảm bảo để các trường ĐH phát triển vững chắc, nhất là trong bối cảnh của cuộc CMCN 4.0 và GDĐH càng ngày càng có có sự cạnh tranh gay gắt, không chỉ đối với các trường ĐH trong nước mà còn đối với các trường ĐH nước ngoài. Các tác giả Phạm Minh Hạc [24], Phạm Minh Mục, Đặng Quốc Bảo [49], Nguyễn Văn Đệ [19], Phạm Hồng Quang [57], Ngô Thị Bích Thảo [68]... cũng nhấn mạnh vị trí, vai trò nguồn nhân lực của trường ĐH. Nghiên cứu về ý nghĩa của phát triển nguồn nhân lực trong trường ĐH, tác giả Linda Darling - Hammond [85] nhấn mạnh, phát triển nguồn nhân lực là công việc đặc biệt quan trọng đối với trường ĐH. Vì thế, các trường ĐH cần phải chăm lo xây dựng và phát triển nguồn nhân lực. Theo các tác giả Maria Hendriks, Hans Luyten, Jaap Scheerens, Peter Sleegers và Rien SteenJaap Scheerens [86], con đường quan trọng bậc nhất để nâng cao chất lượng GDĐH là phát triển nguồn nhân lực. Tầm quan trọng của việc thu hút và giữ chân các CBQL, GV, CV có trình độ cao trong lĩnh vực GDĐH, cũng như cung cấp cho họ đầy đủ các điều kiện làm việc cũng được đề cập tới trong bài phát biểu của ông Tổng Giám đốc UNESCO [91]. Ở trong nước, các tác giả Đỗ Minh Cương, Nguyễn Thị Doan [16], cho rằng, phát triển nguồn nhân lực là nhiệm vụ trung tâm của bất kỳ trường ĐH nào. Tác giả Nguyễn Minh Đường [21], trên cơ sở phân tích tác động của cuộc CMCN 4.0 đến đào tạo nhân lực (làm thay đổi cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo; làm thay đổi chuẩn đầu ra của hệ thống đào tạo nhân lực; làm thay đổi phương pháp dạy và học; làm thay đổi QLGD) đã chỉ ra ý nghĩa quan trọng của