Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:234

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề xuất một số biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng; làm sáng tỏ thực trạng đổi mới (phương pháp dạy học) PPDH và quản lí đổi mới PPDH ở các trường THPT thành phố Đà Nẵng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM TRẦN VĂN QUANG QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM TRẦN VĂN QUANG QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 62 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: - PGS.TS. Bùi Minh Hiền - TS. Vũ Đình Chuẩn HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận án là trung thực, có nguồn gốc và xuất xứ rõ ràng. Những kết quả nghiên cứu của luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Trần Văn Quang
LỜI CÁM ƠN Tôi xin trân trọng cám ơn PGS.TS Bùi Minh Hiền và TS Vũ Đình Chuẩn, những nhà khoa học đã hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu luận án. Qua sự hướng dẫn của các nhà khoa học, tôi đã học hỏi được nhiều kiến thức, kinh nghiệm quý giá trong nghiên cứu khoa học. Tôi xin trân trọng cám ơn Trung tâm Đào tạo - Bồi dưỡng, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Sở Giáo dục - Đào tạo thành phố Đà Nẵng, trường THPT Phan Châu Trinh, THPT Phan Thành Tài và các trường Trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành khóa học và luận án. Tôi xin cám ơn đồng nghiệp, bạn bè, những người đã chia sẻ, động viên để tôi có thêm nghị lực, học hỏi thêm kiến thức, kinh nghiệm trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình và những người thân yêu. Sự động viên, khích lệ và ủng hộ thầm lặng của mọi người thực sự có ý nghĩa và giá trị to lớn để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Tác giả luận án Trần Văn Quang
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................. iv MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................4 3. Khách thể nghiên cứu........................................................................................4 4. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................4 5. Giả thuyết khoa học ..........................................................................................4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................4 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................5 8. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu .........................................5 9. Các luận điểm bảo vệ ........................................................................................8 10. Đóng góp mới của luận án .............................................................................8 11. Bố cục của luận án ..........................................................................................9 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .....................................10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .........................................................................10 1.1.1. Nghiên cứu các vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ........................10 1.1.2. Nghiên cứu các vấn đề về quản lí đổi mới phương pháp dạy học ............14 1.2. Một số khái niệm và quan niệm cơ bản .........................................................20 1.2.1. Quản lí nhà trường ....................................................................................20 1.2.2. Quá trình dạy học .....................................................................................29 1.2.3. Phương pháp dạy học ................................................................................32 1.2.4. Đổi mới phương pháp dạy học ..................................................................39 1.2.5. Quản lí đổi mới phương pháp dạy học ......................................................40 1.3. Trƣờng trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ................41
1.3.1. Vị trí trường trung học phổ thông .............................................................41 1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường trung học phổ thông ........................41 1.3.3. Mục tiêu giáo dục của trường trung học phổ thông .................................42 1.3.4. Nội dung chương trình, phương pháp giáo dục trung học phổ thông ......42 1.3.5. Nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng trường trung học phổ thông .........43 1.4. Lí luận về đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ..45 1.4.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học ....................45 1.4.2. Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...............................................................................................................46 1.4.3. Các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học ...........................................48 1.4.4. Đổi mới phương pháp dạy học trong mối quan hệ với các thành tố của quá trình dạy học ........................................................................................................53 1.5. Các tiếp cận xác định nội dung quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ...................................................................................55 1.5.1. Tiếp cận theo chức năng và đối tượng quản lí ..........................................55 1.5.2. Tiếp cận đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .........................................................................................................56 1.6. Nội dung quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông của hiệu trƣởng .............................................................................................56 1.6.1. Nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy về đổi mới phương pháp dạy học ..56 1.6.2. Lập kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học ...........................................58 1.6.3. Tổ chức bộ máy quản lí đổi mới phương pháp dạy học ...........................59 1.6.4. Chỉ đạo thực hiện các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên và học sinh ...................................................................................................60 1.6.5. Tổ chức bồi dưỡng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho giáo viên ...................................................................................64 1.6.6. Quản lí ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đổi mới phương pháp dạy học ...........................................................65 1.6.7. Kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ....................67
1.6.8. Tạo cơ chế thúc đẩy, tạo động lực thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ................................................................................................................68 1.7. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ................................................................................................71 1.7.1. Các tếu tố khách quan ...............................................................................71 1.7.2. Các yếu tố chủ quan ..................................................................................73 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................77 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ..78 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của thành phố Đà Nẵng .................................................................................................78 2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên của thành phố Đà Nẵng ......................78 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội và phương hướng phát triển trong thời gian tới .............................................................................................................................79 2.1.3. Khái quát tình hình giáo dục thành phố Đà Nẵng .....................................81 2.2. Khái quát về giáo dục trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng ................82 2.2.1. Chất lượng dạy học và chất lượng giáo dục toàn diện .............................82 2.2.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên đối với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ................................................................................................................84 2.2.3. Các nguồn lực phục vụ cho đổi mới phương pháp dạy học ......................85 2.3. Tổ chức khảo sát thực trạng ...........................................................................89 2.4. Thực trạng đổi mới phƣơng pháp dạy học ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng.......................................................................................92 2.4.1. Quan niệm của cán bộ quản lý, giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học ................................................................................................................92 2.4.2. Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về tầm quan trọng và sự cần thiết của đổi mới phương pháp dạy học ......................................................................94 2.4.3. Năng lực, kỹ năng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực của giáo viên ..............................................................................................................96
2.5. Thực trạng quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng ...............................................................................99 2.5.1. Nhận thức về tầm quan trọng, ý nghĩa của hoạt động quản lí đổi mới phương pháp dạy học ..........................................................................................99 2.5.2. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học .....................................................................................................101 2.5.3. Lập kế hoạch đổi mới phương pháp dạy hoc ..........................................103 2.5.4. Tổ chức bộ máy chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học .......106 2.5.5. Chỉ đạo tổ chuyên môn và giáo viên đổi mới phương pháp dạy học .....108 2.5.6. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực cho giáo viên .......................114 2.5.7. Quản lí ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học phục vụ cho thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ...............................117 2.5.8. Kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ..................121 2.5.9. Tạo cơ chế thúc đẩy, tạo động lực thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ..............................................................................................................124 2.6. Đánh giá thực trạng quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng ......................................................................126 2.6.1. Những điểm mạnh ...................................................................................126 2.6.2. Những điểm yếu ......................................................................................127 2.6.3. Cơ hội và thách thức ...............................................................................128 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ......................................................................................129 CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG...........131 3.1. Định hƣớng đề xuất biện pháp ......................................................................131 3.1.1. Định hướng đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam ........131 3.1.2. Chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo Việt Nam 2011 - 2020 ............133 3.1.3. Định hướng phát triển giáo dục - đào tạo của thành phố Đà Nẵng đến năm 2020 ...................................................................................................................134 3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................135
3.2.1. Đảm bảo tính mục đích ...........................................................................135 3.2.2. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................137 3.2.3. Đảm bảo tính hệ thống ............................................................................137 3.2.4. Đảm bảo tính đồng bộ .............................................................................138 3.2.5. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ...........................................................138 3.3. Đề xuất các nhóm biện pháp quản lí đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng ..............................................139 3.3.1. Nhóm biện pháp lập kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học................139 3.3.2. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức và năng lực đổi mới phương pháp dạy học cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên ..............................................146 3.3.3. Nhóm biện pháp phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật, thiết bị phục vụ đổi mới phương pháp dạy học .................................................................................160 3.3.4. Nhóm biện pháp kiểm tra, đánh giá đổi mới phương pháp dạy học .......163 3.3.5. Nhóm biện pháp xây dựng cơ chế, tạo động lực thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học .....................................................................................................173 3.4. Mối quan hệ giữa các nhóm biện pháp ........................................................182 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............183 3.6. Thử nghiệm biện pháp ...................................................................................184 3.6.1. Mục đích thử nghiệm ..............................................................................184 3.6.2. Nội dung thử nghiệm ..............................................................................184 3.6.3. Tiến trình và phương pháp thử nghiệm...................................................184 3.6.4. Kết quả thử nghiệm .................................................................................185 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................193 1. Kết luận ..............................................................................................................193 2. Khuyến nghị .......................................................................................................195 DANH MỤC NHỮNG BÀI VIẾT ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ...............................................................................................................196 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................197 PHỤ LỤC ...............................................................................................................205
i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCHTW : Ban chấp hành trung ương CBQL : Cán bộ quản lí CNTT : Công nghệ thông tin CSTĐ : Chiến sĩ thi đua CSVC : Cơ sở vật chất Đ : Điểm GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HS : Học sinh KTĐG : Kiểm tra đánh giá PPDH : Phương pháp dạy học QLGD : Quản lí giáo dục SL : Số lượng THPT : Trung học phổ thông TNCSHCM : Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh TW : Trung ương UBND : Uỷ ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa
ii DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng 2.1 Thống kê kết quả hai mặt giáo dục 83 2.2 Kết quả tốt nghiệp THPT của thành phố Đà Nẵng 83 2.3 Kết quả xếp loại giáo viên THPT 84 2.4 Kết quả giáo viên đạt danh hiệu chiến sĩ thi đua cơ sở 85 2.5 Tổng hợp cơ sở vật chất các trường THPT 87 2.6 Nguồn tài chính (Ngân sách và học phí) 87 2.7 Quan niệm của CBQL, giáo viên về đổi mới PPDH 92 Nhận thức của CBQL, giáo viên về tầm quan trọng và sự cần 2.8 95 thiết của đổi mới PPDH 2.9 Mức độ thực hiện đổi mới PPDH của giáo viên 96 Nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động quản lí đổi 2.10 99 mới PPDH ở trường THPT 2.11 Quản lí nâng cao nhận thức về đổi mới PPDH 102 Quản lí xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH của tổ chuyên môn 2.12 104 và cá nhân 2.13 106 Mức độ tổ chức bộ máy chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH 2.14 Quản lí xây dựng Quy chế hoạt động tổ chuyên môn 108 2.15 Quản lí tổ chuyên môn và giáo viên đổi mới PPDH 111 2.16 114 Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên 2.17 117 Quản lí các điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, CNTT 2.18 Kiểm tra, đánh giá thực hiện đổi mới PPDH 122 2.19 Quản lí tạo cơ chế, động lực thực hiện đổi mới PPDH 125 3.1 Phiếu đánh giá và xếp loại giờ dạy 165
iii Số hiệu Tên bảng Trang bảng 3.2 Mẫu kế hoạch thao giảng tập trung năm học 168 3.3 Kế hoạch kiểm tra hoạt động tổ chuyên môn về đổi mới PPDH 171 3.4 Đánh giá về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp 183 3.5 Xây dựng tiêu chí đánh giá giờ dạy đổi mới PPDH 185 3.6 Kết quả tổ chức hội giảng đổi mới PPDH 186 3.7 Kết quả hội thi giáo viên dạy giỏi về đổi mới PPDH 188 3.8 Kết quả kiểm tra hoạt động đổi mới PPDH 189 3.9 Hiệu quả hoạt động của tổ kiểm tra chuyên môn 190
iv DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu Tên biểu đồ Trang biểu đồ 2.1 Quan niệm về đổi mới phương pháp dạy học 94 Nhận thức về tầm quan trọng và sự cần thiết của đổi mới 2.2 phương pháp dạy học 95 2.3 Thực trạng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học 98 Nhận thức về tầm quan trọng và ý nghĩa của hoạt động 2.4 quản lí đổi mới phương pháp dạy học 101 Quản lí nâng cao nhận thức về hoạt động đổi mới phương 2.5 pháp dạy học 103 2.6 Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học 105 Mức độ quản lí xây dựng tổ chức bộ máy chỉ đạo đổi mới 2.7 PPDH 107 2.8 Quản lí xây dựng Quy chế hoạt động tổ chuyên môn 109 Quản lí tổ chuyên môn và giáo viên thực hiện đổi mới 2.9 phương pháp dạy học 113 Tổ chức, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng về 2.10 đổi mới phương pháp dạy học 116 Quản lí cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, công nghệ thông 2.11 tin phục vụ đổi mới phương pháp dạy học 118 Quản lí công tác kiểm tra, đánh giá đổi mới phương pháp 2.12 dạy học 124 Quản lí tạo cơ chế, động lực thực hiện đổi mới phương 2.13 pháp dạy học 126 So sánh mức độ xây dựng tiêu chí đánh giá giờ dạy đổi 3.1 mới PPDH 186 3.2 So sánh mức độ xếp loại giờ hội giảng đổi mới PPDH 187
v Số hiệu Tên biểu đồ Trang biểu đồ 3.3 So sánh kết quả thi giáo viên dạy giỏi cấp trường 188 3.4 So sánh kết quả kiểm tra hoạt động đổi mới PPDH 190 3.5 So sánh hiệu quả hoạt động của tổ kiểm tra chuyên môn 191
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hoá và hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam về cơ bản trở thành nước công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế là nguồn lực con người Việt Nam được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao. Trong bối cảnh đó, nền giáo dục Việt Nam cần đẩy mạnh tiến trình đổi mới để rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giáo dục giữa các nước trong khu vực và trên thế giới. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng về Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 nêu rõ: “Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền vững đất nước. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học; đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục, đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 BCHTW Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế có nêu ra nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”. 1.2. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục THPT có vị trí quan trọng góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Giáo dục THPT có mục tiêu hình thành cho học sinh học vấn phổ thông và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học chuyên nghiệp, học đại học, học
2 nghề hoặc đi vào đời sống; đào tạo nên những thanh niên khoẻ mạnh, có kiến thức, kỹ năng và động lực học tập suốt đời. Trong quá trình đổi mới chương trình giáo dục trung học phổ thông, vai trò của các nhà quản lí giáo dục nói chung, của hiệu trưởng nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng. Đồng hành với sự đổi mới trên là sự phân cấp quản lí giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về quản lí nhà trường đưa đến những thay đổi đáng kể về trách nhiệm của hiệu trưởng. Hiện nay, giáo dục THPT đang được đổi mới toàn diện từ mục tiêu, nội dung, chương trình đến kế hoạch và phương pháp dạy học để tạo nên sự liên thông và đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ với các bậc học khác. Do vậy, vấn đề nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học cũng đặt ra những yêu cầu mới đối với sự nghiệp phát triển giáo dục. 1.3. Để thực hiện đổi mới giáo dục trung học phổ thông cần xác định đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục định hướng nội dung dạy học sang nền giáo dục định hướng phát triển năng lực của người học nhằm phát triển toàn diện nhân cách, đặc biệt là khả năng vận dụng, khả năng sáng tạo của học sinh. Phương pháp giáo dục trung học phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. Do vậy quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học là khâu then chốt quyết định chất lượng dạy học, giáo dục trong tiến trình đổi mới giáo dục hiện nay. 1.4. Trong những năm qua, công tác quản lí đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông ở thành phố Đà Nẵng đã có những kết quả đáng kể. Các trường trung học phổ thông đã có nhiều cố gắng vận dụng chuẩn kiến thức, kỹ năng vào giảng dạy, kiểm tra, đánh giá. Việc tổ chức các lớp bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn về chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá đã có tác động tích cực trong việc hỗ trợ năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên. Các trường THPT có nhiều điều kiện thuận lợi
3 hơn về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, công nghệ thông tin, động viên khen thưởng tạo thuận lợi cho giáo viên đầu tư cho việc đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên kết quả đó vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động của học sinh trong tiến trình đổi mới giáo dục phổ thông. Hiện nay, ở các trường THPT thành phố Đà Nẵng việc quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học còn hạn chế, công tác quản lí đội ngũ còn nhiều bất cập trong nội bộ nhà trường và giữa các trường với nhau, một bộ phận giáo viên chưa hoàn thành nhiệm vụ, chưa đầu tư nghiên cứu chuyên môn vững chắc, chưa tâm huyết với nghề nghiệp. Một bộ phận khác chủ yếu chỉ lo dạy thêm để tăng thu nhập, ít quan tâm đến chất lượng dạy học ở trường. Trong giảng dạy chưa thực sự đổi mới phương pháp, chưa thực sự giúp đỡ nhau trong chuyên môn, ý thức học tập đồng nghiệp và tự học tập để nâng cao trình độ chuyên môn chưa cao. Số giáo viên chủ động, sáng tạo sử dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh chưa nhiều, chưa thường xuyên làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy - học và chất lượng giáo dục toàn diện. Công tác quản lí, xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đôn đốc, đánh giá hoạt động đổi mới phương pháp dạy học còn nhiều bất cập, sơ sài, nặng thành tích, chưa đồng bộ giữa các tổ chuyên môn, giữa các trường với nhau. Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ XX Đảng bộ thành phố Đà Nẵng đã chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại”. Đặc biệt Chương trình hành động số 35-CTr/TU ngày 25/1/2014 của Thành ủy Đà Nẵng về thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) có nêu “Tăng cường công tác chỉ đạo, giám sát, đôn đốc, điều chỉnh việc khắc phục phương pháp dạy học theo kiểu “đọc - chép” và những biến tướng của việc “đọc - chép”, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều; giảm thời gian lý thuyết, tăng thời gian thực hành; hướng dẫn phương pháp tự tìm hiểu, tự học cho học sinh, sinh viên; gắn nội dung lý thuyết với thực hành, đào tạo, khoa học với sản xuất và đời sống; tăng cường việc ứng dụng công nghệ thông tin, các phương pháp dạy học tiên tiến; rèn luyện tư duy
4 sáng tạo, chủ động tiếp thu kiến thức của người học; tích hợp cao ở các lớp dưới và phân hóa dần ở các lớp trên”. Từ những vấn đề trên cho thấy cần tăng cường công tác quản lí của hiệu trưởng đối với hoạt động đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao năng lực đội ngũ, phát triển năng lực học tập của học sinh, qua đó sẽ nâng cao chất lượng dạy và học. Với những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài “Quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề xuất một số biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng. 3. Khách thể nghiên cứu Qúa trình dạy học ở trường trung học phổ thông. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng. 5. Giả thuyết khoa học Đổi mới phương pháp dạy học hướng tới phát triển năng lực học sinh là vấn đề cấp thiết của đổi mới giáo dục trung học phổ thông. Nếu nghiên cứu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng theo tiếp cận tăng cường các chức năng quản lí cơ bản (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra/đánh giá), đồng thời tác động vào các vấn đề then chốt trong nội dung quản lí (đổi mới tư duy, nâng cao năng lực, tạo điều kiện cơ sở vật chất và động lực cho giáo viên, học sinh) sẽ phát huy sức mạnh tổng thể các thành tố tạo nên chất lượng và hiệu quả của hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường THPT thành phố Đà Nẵng hiện nay. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng.
5 6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở các trường THPT thành phố Đà Nẵng. 6.4. Thử nghiệm một số biện pháp đề xuất. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu quản lí đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông ở thành phố Đà Nẵng. - Khảo sát thực trạng đổi mới phương pháp dạy học và quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng. - Khách thể khảo sát là cán bộ quản lí, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên các trường trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng. - Thời gian thực hiện từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2013 - 2014. - Thử nghiệm một số biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở một số trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. - Nơi thực hiện đề tài nghiên cứu: Các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 8. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phƣơng pháp luận nghiên cứu - Tiếp cận hệ thống: Phương pháp dạy học là một thành tố của quá trình dạy học, có quan hệ mật thiết với các thành tố khác như mục tiêu, nội dung, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học...trong một hệ thống toàn vẹn, thống nhất. Nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy học và quản lí đổi mới phương pháp dạy học phải được đặt trong mối quan hệ hệ thống chỉnh thể và toàn vẹn của quá trình dạy học. Quản lí đổi mới phương pháp dạy học phải được tiến hành đồng bộ với quản lí đổi mới các thành tố khác của quá trình dạy học, tạo nên sự cộng hưởng và sức mạnh tổng thể của hệ thống để đạt tới mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học. - Tiếp cận quản lí sự thay đổi: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề của quản lí sự thay đổi theo yêu cầu của đổi mới giáo dục và xu thế phát triển của giáo dục hiện đại. Quản lí đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi các chủ thể quản lí phải chủ động nắm bắt xu thế của giáo dục hiện đại và cách thức tổ chức
6 dạy học mới có hiệu quả, nắm bắt định hướng đổi mới giáo dục chuyển từ cách dạy nặng về truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực và nhân cách cho học sinh. Từ đó có những biện pháp quản lí nhằm thay đổi nhận thức, tư duy, cách làm cụ thể trong tổ chức hoạt động dạy học, tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực đổi mới phương pháp dạy học cho giáo viên và tạo lập các điều kiện hỗ trợ tích cực cho thực hiện đổi mới phương pháp dạy học. - Tiếp cận phát triển năng lực: Tiếp cận năng lực trong giáo dục (CBE - Competency Based Education) tập trung vào năng lực hành động, hướng đến những gì người học dự kiến phải làm được hơn là nhắm tới những gì họ cần phải học được. Tiếp cận năng lực cũng được hiểu là chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình dạy học dựa trên năng lực thực hiện. Người học chứng minh mức độ nắm kiến thức của mình thông qua khả năng thực hiện những hành động cụ thể. Theo cách tiếp cận này, quản lí đổi mới PPDH phải chỉ đạo việc dạy học hướng tới kết quả đầu ra (thể hiện ở chuẩn đầu ra), chỉ đạo đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh (chú trọng đánh giá những kỹ năng theo mức độ thực hiện hoạt động thực tế của học sinh). Điều này hoàn toàn phù hợp với định hướng trọng tâm của đổi mới giáo dục hiện nay là chuyển từ lối dạy nặng về truyền thụ kiến thức, coi trọng nội dung sang cách dạy phát triển năng lực và phẩm chất người học. - Tiếp cận chức năng quản lí và nội dung quản lí: Việc hiện thực hóa các mục tiêu quản lí đổi mới PPDH đến thông qua các chức năng quản lí cơ bản: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra/đánh giá hoạt động đổi mới PPDH. Đồng thời đổi mới PPDH đòi hỏi phải có sự thay đổi về tư duy, nhận thức, cần có các điều kiện, nguồn lực thực hiện. Đây là những nội dung quan trọng của quản lí đổi mới PPDH. Vận dụng phối hợp hai tiếp cận này để xác định khung lí thuyết và đề xuất các biện pháp quản lí đổi mới PPDH là phương thức giải quyết vấn đề của đề tài. 8.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu 8.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lí thuyết Tiến hành đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các nguồn tài liệu lí luận, đó là: các văn kiện của Đảng, Nhà nước, ngành, các tác phẩm về