Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa

Chia sẻ: Buctranhdo Buctranhdo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:285

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là xây dựng khung lý luận làm tiền đề cho việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội theo hướng tiếp cận quản lý NNL và tiếp cận chuẩn hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ______________________ HOÀNG QUỐC VINH QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM _______________________ HOÀNG QUỐC VINH QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Lộc TS. Hồ Thanh Mỹ Phƣơng HÀ NỘI - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Hoàng Quốc Vinh
ii LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn: GS.TS Nguyễn Lộc và TS. Hồ Thanh Mỹ Phương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, các thầy cô và cán bộ Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận án. Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, Công đoàn Ngành Giáo dục Hà Nội, các trường trung học phổ thông của Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu luận án. Cán bộ quản lý và chuyên viên Phòng Tổ chức cán bộ, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội; gia đình, ban bè và đồng nghiệp đã quan tâm, động viên và nhiệt tình ủng hộ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án. Tác giả luận án Hoàng Quốc Vinh
iii MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................x DANH MỤC BẢNG................................................................................................... xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................. xii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. xiv DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ xiv MỞ ĐẦU......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 4 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu....................................................................... 4 4. Câu hỏi nghiên cứu................................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................. 5 6. Nội dung và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 5 7. Phƣơng pháp luận nghiên cứu ............................................................................... 6 8. Những luận điểm bảo vệ .......................................................................................... 8 9. Đóng góp mới của luận án...............................................................................8 10. Cấu trúc của luận án......................................................................................9 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA .......10 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ....................................................................10 1.1.1. Năng lực/tiêu chuẩn và phát triển khung/bộ chuẩn năng lực/tiêu chuẩn của cán bộ quản lý/hiệu trưởng trường trung học phổ thông.............................................. 10 1.1.2. Quản lý nguồn nhân lực, hay quản lý đội ngũ cán bộ quản lý/hiệu trưởng trường trung học phổ thông........................................................................................... 12 1.1.3. Quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa .................................................................................................................................. 15 1.1.4. Đánh giá chung và hướng nghiên cứu tiếp theo ........................................ 18
iv 1.2. CHUẨN, CHUẨN HÓA VÀ QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC................................19 1.2.1. Khái niệm và thuật ngữ liên quan .............................................................. 19 1.2.1.1. Quản lý .........................................................................................................19 1.2.1.2. Hiệu trưởng và đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông................... 20 1.2.2. Chuẩn và chuẩn hóa đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông .. 21 1.2.2.1. Chuẩn và chuẩn hiệu trưởng trường trung học phổ thông .......................21 1.2.2.2. Chuẩn hóa đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông ..................24 1.2.3. Quản lý nguồn nhân lực ............................................................................ 25 1.2.3.1. Chức năng quản lý nguồn nhân lực ...........................................................26 1.2.3.2. Chức năng vận hành quản lý nguồn nhân lực ...........................................27 1.3. QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA .........................................................................................29 1.3.1. Lập quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực ................................................................................................. 31 1.3.1.1. Xác định sứ mạng, giá trị, tầm nhìn hay chiến lược và mục tiêu phát triển giáo dục trung học phổ thông phù hợp với bối cảnh ..............................................32 1.3.1.2. Tổ chức phát triển chuẩn năng lực hiệu trưởng trường trung học phổ thông phù hợp với bối cảnh giáo dục ................................................................................33 1.3.1.3. Tổ chức đánh giá thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực ..........................................................................................40 1.3.1.4. Phát triển quy hoạch đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông 41 1.3.2. Chỉ đạo, tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực................................................... 43 1.3.2.1. Quy hoạch tạo nguồn hiệu trưởng trường trung học phổ thông và đào tạo, bồi dưỡng dựa vào chuẩn năng lực ...........................................................................43 1.3.2.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực ..................................................................44 1.3.2.3. Quản lý thực hiện/hoạt động của hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực ..........................................................................................47
v 1.3.2.4. Phát triển nghề nghiệp cho hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực ............................................................................................................50 1.3.3. Phát triển hệ thống giám sát, đánh giá kết quả đạt được và phản hồi thông tin để cải tiến ....................................................................................................... 53 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA ..........56 2.1. TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC THPT CỦA HÀ NỘI ...................... 56 2.1.1. Một số nét khái quát về Hà Nội ................................................................ 56 2.1.1.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của Hà Nội ...................................56 2.1.1.2. Dân số .........................................................................................................57 2.1.1.3. Văn hóa và giáo dục ....................................................................................58 2.1.2. Khái quát về Ngành Giáo dục và Đào tạo Hà Nội ................................... 59 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục trung học phổ thông của Hà Nội ............... 59 2.1.3.1. Quy mô trường, lớp .....................................................................................60 2.1.3.2. Về chất lượng giáo dục ...............................................................................60 2.2. KHÁI QUÁT VỀ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ....................................................61 2.2.1. Mục tiêu nghiên cứu, khảo sát .................................................................... 61 2.2.2. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 61 2.2.3. Nội dung và công cụ khảo sát..................................................................... 63 2.2.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................. 63 2.3. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI ................................................................................................................64 2.3.1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông ...... 64 2.3.1.1. Số lượng ........................................................................................................65 2.3.1.2. Độ tuổi ..........................................................................................................65 2.3.1.3. Cơ cấu giới tính............................................................................................65 2.3.1.4. Số lượng hiệu trưởng là người dân tộc ......................................................66 2.3.2. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đội ngũ hiệu trưởng ............................. 66
vi 2.3.2.1. Trình độ đào tạo............................................................................................66 2.3.2.2. Trình độ Tin học............................................................................................66 2.3.2.3. Trình độ Ngoại ngữ.......................................................................................67 2.3.2.4. Trình độ Lý luận chính trị ............................................................................68 2.3.2.5. Kiến thức quản lý nhà nước về giáo dục .....................................................68 2.3.3. Về chất lượng của hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội ........ 68 2.3.3.1. TIÊU CHUẨN 1: Về phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp ................68 2.3.3.2. TIÊU CHUẨN 2: Về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm.....................71 2.3.3.3. TIÊU CHUẨN 3: Về năng lực định hướng phát triển trường trung học phổ thông ....................................................................................................................................73 2.3.3.4. TIÊU CHUẨN 4: Về năng lực lãnh đạo và quản lý dạy học ......................76 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA .................................................83 2.4.1. Thực trạng lập quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực, phù hợp với chiến lược và mục tiêu phát triển giáo dục trung học phổ thông Hà Nội (đảm bảo liên kết theo chiều dọc) ................... 83 2.4.1.1. Xác định sứ mạng, giá trị, tầm nhìn và tổ chức phát triển chuẩn năng lực hiệu trưởng trường trung học phổ thông phù hợp bối cảnh giáo dục trung học phổ thông của Hà Nội................................................................................................................83 2.4.1.2. Tổ chức đánh giá thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ............................................................................................................85 2.4.1.3. Phát triển quy hoạch đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông .86 2.4.2. Thực trạng chỉ đạo và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực.................. 87 2.4.2.1. Thiết kế các thành tố của hệ thống quản lý đội ngũ hiệu trưởng dựa vào chuẩn năng lực, đảm bảo nhất quán và phục vụ thực hiện thành công chiến lược và mục tiêu phát triển giáo dục trung học phổ thông và trường trung học phổ thông Hà Nội (đảm bảo liên kết theo chiều ngang) ..........................................................................87
vii 2.4.2.2. Thực hiện các thành tố của hệ thống quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực.....................................................89 2.4.2.3. Phát triển chính sách khuyến khích và tạo động lực cho đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội .....................................................................94 2.4.3. Thực trạng giám sát, đánh giá kết quả đạt được và phản hồi thông tin để cải tiến ............................................................................................................................ 95 2.4.3.1. Kết quả đạt được của quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội theo hướng chuẩn hóa ................................................................................95 2.4.3.2. Hệ thống giám sát, đánh giá hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ..............................................................................................96 2.4.3.3. Phản hồi thông tin để cải tiến ....................................................................97 2.4.3.4. Hệ thống giao tiếp hai chiều .......................................................................99 2.4.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội theo hướng chuẩn hóa .............................................................. 99 2.4.4.1. Mặt mạnh và nguyên nhân .........................................................................99 2.4.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ..........................................................................101 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .................................................................................104 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA .......105 3.1. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỦA HÀ NỘI .............................105 3.2. NGUYÊN TẮC ĐỂ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................................105 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học: ......................................................... 105 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống: .......................................................... 106 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn:.......................................................... 106 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển: ...................................... 106 3.3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÀ NỘI THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA.......................................................106
viii 3.3.1. Đề xuất Bộ tiêu chuẩn và thang đo/đánh giá quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội theo hướng chuẩn hóa ...................................... 106 3.3.1.1. Tiêu chuẩn 1 .............................................................................................107 3.3.1.2. Tiêu chuẩn 2 .............................................................................................109 3.3.1.3. Tiêu chuẩn 3..............................................................................................113 3.3.2. Đổi mới quy trình tuyển chọn và bổ nhiệm hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ................................................................ 116 3.3.2.1. Mục đích và ý nghĩa của giải pháp ..........................................................116 3.3.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp .............................................117 3.3.2.3. Điều kiện thực hiện thành công giải pháp ...............................................121 3.3.3. Đổi mới quản lý thực hiện/hoạt động của hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ................................................................ 121 3.3.3.1. Mục tiêu và ý nghĩa của giải pháp ...........................................................122 3.3.3.2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp......................................................122 3.3.3.3. Điều kiện thực hiện thành công giải pháp ...............................................127 3.3.4. Phát triển chính sách khuyến khích và tạo động lực cho đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội ................................................................ 128 3.3.4.1. Mục tiêu và ý nghĩa của giải pháp .................................................... 141 3.3.4.2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp......................................................128 3.3.4.3. Điều kiện thực hiện thành công giải pháp ...............................................135 3.3.5. Tổ chức phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ................................................................ 136 3.3.5.1. Mục tiêu và ý nghĩa của giải pháp ..........................................................136 3.3.5.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp .............................................136 3.3.5.3. Điều kiện thực hiện thành công giải pháp ...............................................140 3.4. KHẢO NGHIỆM VÀ THỬ NGHIỆM GIẢI PHÁP ...............................................141 3.4.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ......... 142 3.4.1.1. GIẢI PHÁP 1: Đề xuất bộ tiêu chuẩn riêng của Hà Nội để đo/đánh giá, quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông theo hướng chuẩn hóa ......142
ix 3.4.1.2. GIẢI PHÁP 2: Đổi mới quy trình tuyển chọn và bổ nhiệm hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội .....................145 3.4.1.3. GIẢI PHÁP 3: Đổi mới công tác quản lý việc thực hiện/hoạt động của hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội 146 3.4.1.4. GIẢI PHÁP 4: Phát triển chính sách khuyến khích và tạo động lực cho đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội .............................................147 3.4.1.5. GIẢI PHÁP 5: Tổ chức phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội .....................149 3.4.2. Thử nghiệm Bộ tiêu chuẩn quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội theo hướng chuẩn hóa ................................................................... 149 3.4.2.1. Tiêu chuẩn 1: Lập quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực, phù hợp với chiến lược và mục tiêu phát triển giáo dục và nhà trường theo các giai đoạn khác nhau .........................150 3.4.2.2. Tiêu chuẩn 2: Chỉ đạo và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực .................158 3.4.2.3. Tiêu chuẩn 3. Giám sát, đánh giá kết quả đạt được và phản hồi thông tin để cải tiến ..........................................................................................................................169 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .........................................................................................176 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................177 1. KẾT LUẬN ..............................................................................................................177 2. KHUYẾN NGHỊ......................................................................................................179 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo .................................................................. 180 2.2. Đối với Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội .............................................. 180 2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội ...................................................... 180 2.4. Đối với các trường trung học phổ thông Hà Nội ......................................... 181 2.5. Đối với hiệu trưởng các trường trung học phổ thông Hà Nội. ................... 181 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 183 PHỤ LỤC
x DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CL&MTPT Chiến lược và mục tiêu phát triển CSGD Cơ sở giáo dục ĐTBD Đào tạo bồi dưỡng ĐNHT Đội ngũ hiệu trưởng GD Giáo dục GDPT Giáo dục phổ thông GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HT Hiệu trưởng HS Học sinh KQHT Kết quả học tập KT-XH Kinh tế - Xã hội NNL Nguồn nhân lực TB Trung bình THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông QLGD Quản lý giáo dục SDLĐ Sử dụng lao động UBND Ủy ban nhân dân
xi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Độ tuổi của ĐNHT trường THPT Hà Nội................................................65 Bảng 2.2. Trình độ đào tạo của ĐNHT trường THPT Hà Nội .................................66 Bảng 2.3. Trình độ Tin học của ĐNHT trường THPT Hà Nội ................................66 Bảng 2.4. Trình độ Ngoại ngữ của ĐNHT trường THPT Hà Nội ............................67 Bảng 2.5. Trình độ Lý luận chính trị của ĐNHT trường THPT Hà Nội ..................68 Bảng 3.1. Phát triển chính sách khuyến khích và tạo động lực cho ĐNHT trường THPT Hà Nội ..........................................................................................................148 Bảng 3.2. Tiêu chí 1 và Tiêu chí 2 ..........................................................................151 Bảng 3.3. Tiêu chí 3 và Tiêu chí 4 ..........................................................................154 Bảng 3.4. Tiêu chí 5 và Tiêu chí 6 ..........................................................................158 Bảng 3.5. Tiêu chí 7 và Tiêu chí 8 ..........................................................................162 Bảng 3.6. Tiêu chí 9 và Tiêu chí 10 ........................................................................166 Bảng 3.7. Tiêu chí 11 và Tiêu chí 12 ......................................................................169 Bảng 3.8. Tiêu chí 13 và Tiêu chí 14 ......................................................................173
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Cơ cấu giới tính của ĐNHT trường THPT Hà Nội ..............................65 Biểu đồ 2.2. Về Phẩm chất chính trị .........................................................................69 Biểu đồ 2.3. Về Đạo đức nghề nghiệp ......................................................................70 Biểu đồ 2.4. Về lối sống, tác phong làm việc và giao tiếp, ứng xử ..........................70 Biểu đồ 2.5. Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm ..........................................71 Biểu đồ 2.6. Năng lực phân tích và dự báo ..............................................................73 Biểu đồ 2.7. Năng lực phát triển sứ mạng, giá trị cốt lõi và tầm nhìn......................74 Biểu đồ 2.8. Năng lực thiết kế, lập kế hoạch và thực hiện định hướng triển khai ...75 Biểu đồ 2.9. Năng lực quyết đoán, dân chủ và bản lĩnh đổi mới .............................76 Biểu đồ 2.10. Năng lực lãnh đạo, quản lý hoạt động dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh ....................................................................77 Biểu đồ 2.11. Năng lực phát triển môi trường giáo dục ...........................................78 Biểu đồ 2.12. Năng lực tổ chức bộ máy và phát triển đội ngũ .................................79 Biểu đồ 2.13. Năng lực quản lý hành chính, tài chính, tài sản và công tác thi đua, khen thưởng ...............................................................................................................81 Biểu đồ 2.14. Năng lực xây dựng hệ thống thông tin và Giám sát và phản hồi thông tin để cải tiến .............................................................................................................82 Biểu đồ 2.15. Các nội dung/chỉ báo về xác định sứ mạng, giá trị, tầm nhìn và tổ chức phát triển chuẩn năng lực HT trường THPT phù hợp bối cảnh giáo dục THPT và trường THPT của Hà Nội .....................................................................................84 Biểu đồ 2.16. Nội dung/chỉ báo về tổ chức đánh giá thực trạng ĐNHT trường THPT dựa vào chuẩn năng lực .............................................................................................85 Biểu đồ 2.17. Nội dung/chỉ báo về phát triển quy hoạch ĐNHT trường THPT ..............86 Biểu đồ 2.18. Các nội dung/chỉ báo về thiết kế các thành tố của hệ thống quản lý ĐNHT trường THPT dựa vào chuẩn năng lực ..........................................................88 Biểu đồ 2.19. Các nội dung/chỉ báo về Quy hoạch tạo nguồn HT trường THPT Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ......................................................................................89 Biểu đồ 2.20. Các nội dung/chỉ báo về tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm HT trường THPT Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ........................................91
xiii Biểu đồ 2.21. Các nội dung/chỉ báo về quản lý thực hiện/hoạt động của HT trường THPT Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực .....................................................................92 Biểu đồ 2.22. Các nội dung/chỉ báo về Phát triển nghề nghiệp HT trường THPT Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực ......................................................................................94 Biểu đồ 2.23. Các nội dung/chỉ báo về Phát triển chính sách khuyến khích và tạo động lực cho ĐNHT trường THPT ...........................................................................94 Biểu đồ 2.24. Các nội dung/chỉ báo về Kết quả đạt được của quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa ............................................................95 Biểu đồ 2.25. Các nội dung/chỉ báo về Hệ thống giám sát, đánh giá HT trường THPT Hà Nội dựa vào chuẩn năng lực .....................................................................96 Biểu đồ 2.26. Các nội dung/chỉ báo về Phản hồi thông tin để cải tiến .....................98 Biểu đồ 2.27. Các nội dung/chỉ báo về Hệ thống giao tiếp hai chiều ......................99 Biểu đồ 3.1. Tiêu chuẩn 1 về Lập quy hoạch phát triển ĐNHT trường THPT Hà Nội ...........................................................................................................................142 Biểu đồ 3.2. Tiêu chuẩn 2 về Chỉ đạo và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển ĐNHT trường THPT Hà Nội ..................................................................................144 Biểu đồ 3.3. Tiêu chuẩn 3 về Giám sát, đánh giá kết quả đạt được và phản hồi thông tin để cải tiến ...........................................................................................................145 Biểu đồ 3.4. Đổi mới quy trình tuyển chọn và bổ nhiệm HT trường THPT dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội ............................................................................146 Biểu đồ 3.5. Đổi mới công tác quản lý việc thực hiện/hoạt động của HT trường THPT dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội ...................................................147 Biểu đồ 3.6. Quy trình tổ chức phát triển nghề nghiệp cho ĐNHT trường THPT dựa vào chuẩn năng lực riêng của Hà Nội ..............................................................149
xiv DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Bản đồ Hà Nội ..........................................................................................57 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các giai đoạn phát triển quản lý NNL .....................................................13 Sơ đồ 1.2. Quản lý NNL dựa vào chuẩn năng lực ....................................................25 Sơ đồ 1.3. Nội dung và quy trình, tiêu chuẩn, chỉ báo quản lý ĐNHT trường THPT theo hướng chuẩn hóa ...............................................................................................30
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bia Tiến sĩ, khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Bảo Đại 3, năm 1442 có ghi: “Hiền tài là nguyên khí của Quốc gia, nguyên khí mạnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh. Nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn”. Thực tế đã chứng minh: Thời đại nào, quốc gia nào, ngành nghề nào cũng cần có người tài. Ngành Giáo dục cũng vậy, muốn phát triển giáo dục, trước hết cần phải có những “hiền tài” - đó là những CBQL giỏi và những giáo viên giỏi. Giáo dục đóng vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia. Hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường thì vai trò của giáo dục càng trở nên quan trọng: Giáo dục là nền tảng của sự phát triển khoa học - công nghệ, là động lực phát triển KT - XH của mỗi quốc gia. Giáo dục giữ vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Giáo dục góp phần nâng cao ý thức dân tộc, tinh thần trách nhiệm của các thế hệ công dân hiện tại và mai sau. Đảng và Nhà nước hết sức coi trọng và đánh giá cao vai trò của giáo dục. Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội X đã khẳng định “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Các quốc gia, từ nước đang phát triển đến các nước phát triển đều ý thức được vai trò và vị trí hàng đầu của giáo dục, trong đó đội ngũ CBQL giáo dục đóng vai trò quyết định, bởi năng lực của người CBQL và phương pháp quản lý có ảnh h- ưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của Ngành Giáo dục, của một nhà trường hay một cơ sở giáo dục. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, trong những năm qua Ngành GD&ĐT Hà Nội đã thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL. Do vậy, đến nay về cơ
2 bản Hà Nội đã có một đội ngũ CBQL có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức tốt, tạo nên sự phát triển vững chắc cho Ngành GD&ĐT Thủ đô. Là một bộ phận quan trọng của Ngành GD&ĐT Thủ đô, các trường THPT Hà Nội thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu khả quan, góp phần cùng toàn ngành hoàn thành trọng trách Nâng cao dân trí, đào tạo tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho Thủ đô và đất nước. Hệ thống các trường THPT Hà Nội hiện 212 trường THPT, trong đó có 112 trường THPT công lập với đủ các loại hình trường so với các tỉnh, thành trong cả nước như: Trường THPT chuyên (THPT chuyên Hà Nội- Amsterdam, THPT chuyên Nguyễn Huệ), trường THPT chất lượng cao (THPT Chu Văn An), trường THPT tự chủ về tài chính (THPT Phan Huy Chú), trường THPT dành cho học sinh người dân tộc (THPT Dân tộc nội trú) và các trường THPT khu vực nội thành, ngoại thành, vùng sâu, vùng xa... Mỗi loại hình trường THPT đều có những đặc điểm riêng, đòi hỏi người HT phải có năng lực chuyên môn tốt và phương pháp quản lý phù hợp, bởi thực tế cho thấy ngôi trường nào có người HT có năng lực và phẩm chất đạo đức tốt thì ngôi trường đó sẽ ngày càng phát triển vững mạnh. Hà Nội tuy có 100% HT trường THPT đạt chuẩn đào tạo (về văn bằng), nhưng trên thực tế vẫn còn một số HT còn bộc lộ yếu kém về năng lực chuyên môn và nghiệp vụ quản lý, cá biệt vẫn có HT vi phạm các quy định về quản lý ngành. Ngoài ra, tình trạng chưa đồng đều về trình độ và năng lực quản lý giữa HT các trường THPT khu vực nội thành và ngoại thành diễn ra khá phổ biến. Việc quản lý và điều hành nhà trường của một số HT còn thiếu tính chuyên nghiệp, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của bản thân. Trình độ ngoại ngữ, tin học của đa số HT trường THPT còn yếu... Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế về năng lực ĐNHT trường THPT Hà Nội, song nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là do hiện nay Ngành GD&ĐT nói chung và Ngành GD&ĐT Thủ đô nói riêng đang tích cực thực hiện chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, trong đó có đổi mới giáo dục THPT, điều đó đặt ra những yêu cầu mới về năng lực quản lý/lãnh đạo nhà trường
3 của người HT. Tuy nhiên, một số tiêu chuẩn và tiêu chí về chuẩn HT theo quy định của Bộ GD&ĐT hiện không còn phù hợp với bối cảnh mới của Hà Nội. Quản lý ĐNHT theo hướng chuẩn hóa là sự phát triển động trong bối cảnh phát triển không ngừng của xã hội và đổi mới giáo dục, công tác quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao năng lực cho ĐNHT trường THPT Hà Nội. Do vậy, việc nghiên cứu để tìm ra giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng ĐNHT trường THPT Hà Nội là một đòi hỏi cấp thiết đối với Ngành GD&ĐT Thủ đô trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Đã có nhiều công trình nghiên cứu của nước ngoài và trong nước về công tác quản lý cũng như cấu trúc năng lực cần có đối với HT trường THPT. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra những phương thức quản lý ĐNHT và yêu cầu cần đạt được về mặt kiến thức, năng lực và phẩm chất đạo đức đối với một người HT - đó là Chuẩn HT trường THPT. Chuẩn HT là căn cứ để các cấp quản lý giáo dục đề ra các giải pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực cho ĐNHT trường THPT. Tuy nhiên, việc kết nối giữa tiếp cận “quản lý nguồn nhân lực/ĐNHT trường THPT” với “theo hướng chuẩn hóa” hiện nay chưa rõ ràng, cần được tiếp tục nghiên cứu trong đề tài luận án. Hơn nữa, những yêu cầu về chuẩn HT, các tiêu chí đánh giá cũng như những giải pháp quản lý ĐNHT trường THPT mà các nghiên cứu đưa ra nhìn chung đều mang những đặc điểm riêng của mỗi quốc gia và mỗi địa phương, do vậy chỉ phù hợp với đặc điểm của quốc gia và địa phương đó. Các nghiên cứu chưa chỉ ra được những tiêu chí về năng lực mà HT mỗi trường THPT Hà Nội cần có, cần đạt được cũng như chưa đưa ra được chiến lược và phương pháp quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội và cơ chế quản lý của Hà Nội, do vậy không thực sự phù hợp với đặc thù của Ngành GD&ĐT Thủ đô và Hà Nội không thể áp dụng dập khuôn những tiêu chí về Chuẩn hiệu trưởng cũng như những giải pháp quản lý ĐNHT trường THPT của các nước nói chung và của Việt Nam nói riêng vào thực tế công tác quản lý để nâng cao năng lực cho ĐNHT trường THPT Hà Nội.
4 Để có thể quản lý tốt ĐNHT các trường THPT Hà Nội, nhằm đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo tinh thần Nghị quyết số 29 của Ban chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, Hà Nội cần phải tăng cường quản lý ĐNHT trường THPT để có được ĐNHT giỏi về chuyên môn, tinh thông về nghiệp vụ và có phẩm chất đạo đức tốt, góp phần thực hiện tốt Chỉ thị 40 của Ban Bí thư Trung ương về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục. Vì vậy, việc lựa chọn nghiên cứu đề tài luận án “Quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa“ là vấn đề cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng khung lý luận làm tiền đề cho việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội theo hướng tiếp cận quản lý NNL và tiếp cận chuẩn hóa. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu ĐNHT trường THPT. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Quản lý ĐNHT các trường THPT công lập của Hà Nội theo tiếp cận quản lý NNL theo hướng chuẩn hóa. 4. Câu hỏi nghiên cứu Để làm tốt công tác quản lý nhằm nâng cao năng lực cho ĐNHT trường THPT Hà Nội, luận án cần tập trung nghiên cứu để trả lời các câu hỏi sau: - Tiếp cận nào là phù hợp để xây dựng khung lý thuyết về nội dung quản lý ĐNHT trường THPT theo hướng chuẩn hóa ? - ĐNHT trường THPT Hà Nội cần phải có những năng lực gì ? - Thực trạng năng lực và thực trạng quản lý ĐNHT trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa hiện nay thế nào ? Điểm mạnh, điểm yếu là gì ?