Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục và quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên ở đại học, luận án đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện sinh viên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC HUẾ TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC HUẾ TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. BÙI MINH HIỀN 2. PGS. TS. LÊ VÂN ANH HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Thị Thu Hà
LỜI CẢM ƠN Với những tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cám ơn: PGS.TS. Bùi Minh Hiền và PGS.TS. Lê Vân Anh đã tận tình giúp đỡ, trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành Luận án này; Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam; quý Thầy Cô, cán bộ Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu; Lãnh đạo Đại học Huế, lãnh đạo của các trường đại học trực thuộc Đại học Huế, cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên các trường thành viên Đại học Huế đã hỗ trợ, tư vấn, cung cấp số liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án này. Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ, khích lệ, tạo động lực cho tôi phấn đấu trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận án. Tác giả luận án Nguyễn Thị Thu Hà
i MỤC LỤC Trang Mục lục .............................................................................................................. i Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ .......................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY . 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................... 11 1.1.1. Các nghiên cứu về kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng sống ................ 11 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý giáo dục kỹ năng sống ............................... 22 1.1.3. Đánh giá chung ..................................................................................... 26 1.2. Bối cảnh hiện nay và những tác động đến kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống, quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ............. 28 1.2.1. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ................................... 28 1.2.2. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ......................................................... 30 1.2.3. Đổi mới giáo dục đại học ...................................................................... 31 1.3. Kĩ năng sống của sinh viên đại học....................................................... 32 1.3.1. Khái niệm kỹ năng sống........................................................................ 32 1.3.2. Mối quan hệ giữa kỹ năng sống và giá trị sống .................................... 33 1.3.3. Đặc điểm sinh viên đại học ................................................................... 35 1.3.4. Kỹ năng sống của sinh viên đại học...................................................... 39 1.4. Giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ...................................... 46 1.4.1. Khái niệm giáo dục kỹ năng sống ......................................................... 46 1.4.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ............................................................................................................. 46 1.4.3. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ....................... 47 1.4.4. Phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ............................................................................................................. 49 1.4.5. Cơ sở vật chất và các điều kiện thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học.............................................................................................. 51 1.4.6. Các chủ thể tham gia giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học..... 51 1.5. Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học ........................ 52 1.5.1. Khái niệm quản lý giáo dục kỹ năng sống ............................................ 52
ii 1.5.2. Các chủ thể quản lý trong hệ thống phân cấp quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên ở trường đại học ............................................................... 56 1.5.3. Nội dung quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên đại học .......... 57 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên .......................................................................................................... 64 1.6.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 64 1.6.2. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 69 Kết luận chương 1 ......................................................................................... 71 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC HUẾ.............................................................. 73 2.1. Khái quát về Đại học Huế...................................................................... 73 2.1.1. Sứ mạng, tầm nhìn và các giá trị ........................................................... 73 2.1.2. Bộ máy tổ chức ..................................................................................... 74 2.1.3. Quy mô đào tạo ..................................................................................... 77 2.1.4. Đội ngũ công chức, viên chức, lao động hợp đồng .............................. 77 2.1.5. Công tác học sinh, sinh viên ................................................................. 78 2.1.6. Cơ sở vật chất – kỹ thuật phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học ..... 79 2.1.7. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay ................................................................................... 80 2.2. Giới thiệu tổ chức khảo sát thực trạng ................................................ 82 2.2.1. Giai đoạn 1: Xây dựng bảng hỏi ........................................................... 82 2.2.2. Giai đoạn 2: Khảo sát thử...................................................................... 83 2.2.3. Giai đoạn 3: Khảo sát chính thức .......................................................... 84 2.2.4. Giai đoạn 4: Phỏng vấn sâu................................................................... 87 2.2.5. Giai đoạn 5: Phân tích và xử lý số liệu ................................................. 87 2.3. Thực trạng kỹ năng sống của sinh viên Đại học Huế ......................... 88 2.4. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế .......... 90 2.4.1. Thực trạng nhận thức về giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế ........................................................................................................... 90 2.4.2. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kỹ năng sống ......................... 94 2.4.3. Thực trạng phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống.... 95 2.4.4. Thực trạng cơ sở vật chất và các điều kiện thực hiện giáo dục kỹ năng sống....................................................................................................... 100 2.4.5. Thực trạng các chủ thể tham gia giáo dục kỹ năng sống .................... 101
iii 2.5. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế ... 102 2.5.1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống ................................. 102 2.5.2. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống....................................................................................................... 105 2.5.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện giáo dục kỹ năng sống ......................... 108 2.5.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng sống ....... 115 2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế .......................................................................... 117 2.7. Đánh giá chung về thực trạng quản lí giáo dục kỹ năng sống cho cho sinh viên Đại học Huế ................................................................................. 118 2.7.1. Những mặt mạnh ................................................................................. 118 2.7.2. Những mặt yếu, hạn chế...................................................................... 119 2.7.3. Nguyên nhân ....................................................................................... 121 Kết luận chương 2 ....................................................................................... 123 CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC HUẾ TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY .. 124 3.1. Định hướng đề xuất các biện pháp ..................................................... 124 3.1.1. Định hướng đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục đại học Việt Nam ... 124 3.1.2. Định hướng phát triển giáo dục của Đại học Huế............................... 125 3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................. 128 3.2.1. Đảm bảo tính mục đích ....................................................................... 128 3.2.2. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ..................................................... 128 3.2.3. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ..................................................... 128 3.2.4. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ....................................................... 129 3.3. Các biện pháp đề xuất.......................................................................... 129 3.3.1. Nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục và sinh viên về vai trò, tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống trong bối cảnh hiện nay ............ 129 3.3.2. Hoàn thiện cơ chế phối hợp và nâng cao năng lực bộ máy quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên .................................................................... 133 3.3.3. Chỉ đạo hoàn thiện nội dung, đổi mới phương pháp, đa dạng hoá hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống phù hợp với đặc điểm sinh viên Đại học Huế ......................................................................................................... 136 3.3.4. Tổ chức rèn luyện kỹ năng sống cho sinh viên qua hoạt động trải nghiệm thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội - văn hóa Huế ............................ 142
iv 3.3.5. Phát triển cơ sở vật chất và các điều kiện hỗ trợ giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên.................................................................................................. 146 3.3.6. Phối hợp với các lực lượng ngoài Đại học Huế đóng trên địa bàn trong việc giáo dục và quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên .................... 149 3.3.7. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế ........................................................................................... 151 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................... 153 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 153 3.5.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết ............................................................ 154 3.5.2. Kết quả khảo sát tính khả thi ............................................................... 155 3.6. Thử nghiệm biện pháp ......................................................................... 159 3.6.1. Cơ sở lựa chọn biện pháp thử nghiệm ................................................ 159 3.6.2. Mục đích thử nghiệm .......................................................................... 159 3.6.3. Giả thuyết thử nghiệm ......................................................................... 160 3.6.4. Đối tượng và phạm vi thử nghiệm ...................................................... 160 3.6.5. Phương pháp đánh giá biện pháp thử nghiệm..................................... 161 3.6.6. Tiến trình thử nghiệm.......................................................................... 162 3.6.7. Kết quả thử nghiệm và nhận định, đánh giá ....................................... 170 Kết luận chương 3 ....................................................................................... 174 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 176 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ......................................... 179 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 180 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 189
v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Cụm từ viết tắt CB Cán bộ CNH Công nghiệp hóa ĐHSP Đại học Sư phạm GDKNS Giáo dục kỹ năng sống GDGTS Giáo dục giá trị sống GV Giảng viên HĐH Hiện đại hóa HĐTN Hoạt động trải nghiệm ICT Công nghệ thông tin và truyền thông KNS Kỹ năng sống NXB Nhà xuất bản SV Sinh viên THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UNICEF Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc UNESCO Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục của Liên hiệp quốc VCQL Viên chức quản lý WHO Tổ chức Y tế Thế giới XHCN Xã hội chủ nghĩa
vi DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức Đại học Huế ......................................................... 76 Bảng 2.1. Độ tin cậy của thang đánh giá ....................................................... 84 Bảng 2.2. Thông tin về 276 viên chức quản lý, giảng viên, cán bộ đoàn, hội tham gia khảo sát ............................................................................................ 85 Bảng 2.3. Thông tin về 542 sinh viên tham gia khảo sát .............................. 86 Bảng 2.4. Đánh giá thực trạng kỹ năng sống của sinh viên Đại học Huế ..... 88 Biểu đồ 2.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của việc GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................................................... 91 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng trong từng nội dung cụ thể của GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................... 92 Biểu đồ 2.2. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng trong từng nội dung cụ thể của GDKNS cho sinh viên Đại học Huế (theo tỷ lệ %) ............. 93 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ thực hiện nội dung GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .......................................................................................................... 94 Bảng 2.7. Đánh giá mức độ thực hiện các phương pháp, hình thức tổ chức GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .............................................................. 96 Bảng 2.8. Đánh giá kết quả sử dụng các phương pháp, hình thức tổ chức GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .............................................................. 98 Bảng 2.9. Đánh giá cơ sở vật chất và các điều kiện thực hiện GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................................................. 100 Bảng 2.10. Đánh giá thực trạng các chủ thể tham gia GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................................................................. 101 Bảng 2.11. Thực trạng lập kế hoạch GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .. 103 Bảng 2.12. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức hoạt động GDKNS cho sinh viên Đại học Huế ........................................................................... 106
vii Bảng 2.13. Thực trạng chỉ đạo thực hiện mục tiêu, nguyên tắc GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................................................. 109 Bảng 2.14. Thực trạng chỉ đạo thực hiện nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................... 111 Bảng 2.15. Thực trạng chỉ đạo chuẩn bị các điều kiện, phương tiện, cơ sở vật chất phục vụ GDKNS cho sinh viên Đại học Huế ....................................... 112 Bảng 2.16. Thực trạng chỉ đạo phối kết hợp các lực lượng giáo dục trong GDKNS cho sinh viên Đại học Huế ............................................................ 113 Bảng 2.17. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .................................................................................................. 115 Bảng 2.18. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý GDKNS cho sinh viên Đại học Huế .......................................................................................... 118 Bảng 3.1. Đánh giá tính cấp thiết của các biện pháp giáo dục KNS cho sinh viên Đại học Huế .......................................................................................... 155 Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp giáo dục KNS cho sinh viên Đại học Huế .......................................................................................... 156 Biểu đồ 3.1. Tính tương quan giữa mức độ tính cấp thiết và mức độ tính khả thi của các biện pháp giáo dục KNS cho sinh viên Đại học Huế ................. 157 Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................................................................................................... 158
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển nhanh chóng của kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế đã và đang tạo ra những tác động đa chiều, phức tạp ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Bên cạnh những thành tựu to lớn như sự phát triển của nền kinh tế tri thức, khoa học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ tin học và truyền thông thì hiện nay nhân loại phải đối diện với nhiều thách thức: hoà nhập hay hoà tan; xung đột sắc tộc, tôn giáo và khủng bố quốc tế; sự gia tăng của khoảng cách giàu nghèo; hạn hán, lụt lội, thiên tai, biến đổi khí hậu; thế giới phẳng... Những thách thức ấy đòi hỏi thế hệ trẻ cần phải trang bị cho mình những KNS cần thiết để có thể chủ động sống và ứng phó một cách tích cực, hiệu quả trước những tình huống bất thường của cuộc sống. KNS chính là công cụ giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. SV là một lực lượng tiên tiến ở độ tuổi thanh niên, đang được học tập, đào tạo trong môi trường nhà trường đại học để trở thành những người lao động có trình độ cao trong mọi lĩnh vực nghề nghiệp, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Bối cảnh phát triển của xã hội hiện đại đang có nhiều tác động đa chiều đến tầng lớp học sinh, SV và đặt nhà trường trước yêu cầu phải tăng cường GDKNS để chuẩn bị tốt hành trang cho các em bước vào cuộc sống tự chủ, độc lập sau khi ra trường và ứng phó một cách chủ động với các tình huống bất thường của cuộc sống. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thành công trong cuộc sống và công việc, kiến thức chuyên môn chỉ đóng vai trò khoảng 25%, còn những kỹ năng mềm (tức là KNS) được trang bị quyết định đến 75% [3]. Trong diễn đàn thế giới về giáo dục cho mọi người tại Senegan (2000), Chương trình hành động Darkar đã được đề xuất với 06 mục tiêu cơ bản, trong đó mục tiêu 03 khẳng
2 định: “Mỗi quốc gia phải đảm bảo cho người học được tiếp cận chương trình giáo dục KNS phù hợp”; còn mục tiêu 06 yêu cầu khi đánh giá chất lượng giáo dục cần phải đánh giá KNS của người học. Như vậy, học KNS trở thành quyền của người học và chất lượng giáo dục phải được thể hiện cả trong KNS của người học [5, tr.9]. Quản lý GDKNS cho SV vì vậy trở thành một nội dung và nhiệm vụ quan trọng trong tổng thể công tác quản lý của các trường đại học, bên cạnh các nhiệm vụ giáo dục và quản lý giáo dục đã thực hiện. Quản lý GDKNS cho SV là vấn đề mới mẻ, cần phải được các chủ thể quản lý của nhà trường nhận thức đầy đủ, từ đó có kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, đảm bảo các điều kiện triển khai các hoạt động GDKNS phù hợp với đặc điểm của SV và điều kiện cụ thể của mỗi nhà trường để đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện cho SV. Đại học Huế là trung tâm giáo dục đại học của khu vực miền trung, là một trong ba đại học vùng lớn của đất nước có sứ mạng đào tạo nhân lực chất lượng cao và cung cấp các sản phẩm khoa học – công nghệ tiên tiến phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên. Trong những năm qua, SV Đại học Huế sau khi tốt nghiệp đã trở thành lực lượng lao động có trình độ cao trong nhiều lĩnh vực ngành nghề, đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội có nhiều biến đổi mau lẹ về kinh tế, khoa học, công nghệ do ảnh hưởng tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, sự va đập văn hóa của toàn cầu hóa, yêu cầu ngày càng cao về mục tiêu giáo dục đại học,… có rất nhiều thách thức đang được đặt ra đối với việc giáo dục và quản lý giáo dục đạo đức, giá trị sống nói chung và quản lý GDKNS nói riêng cho SV Đại học Huế - một cơ sở giáo dục đại học nằm trên mảnh đất cố đô vốn có truyền thống và bề dày về văn hóa, lịch sử. Mặt khác, trên thực tế, GDKNS và quản lý GDKNS cũng chưa được các chủ thể quản lý nhận thức đầy đủ và thực hiện thường xuyên, thậm chí ở một
3 số trường đại học thành viên chưa được tiến hành. Ở những trường đã thực hiện, quản lý GDKNS chỉ được xem là một nhiệm vụ quản lý lồng ghép vào các nhiệm vụ quản lý khác của Phòng Công tác SV hoặc của tổ chức Đoàn, Hội SV. Quản lý GDKNS cũng chưa được đưa vào trong các chương trình hành động và kế hoạch chiến lược phát triển nhà trường cũng như kế hoạch giáo dục SV trong mỗi năm học. Trong các nghiên cứu đã có phần nhiều tập trung nghiên cứu về KNS, GDKNS, còn quản lý GDKNS còn là một mảnh đất chưa được khai thác sâu. Đã có một vài công trình nghiên cứu về quản lý GDKNS ở trình độ luận án tiến sĩ, nhưng phạm vi giới hạn chỉ ở cấp phổ thông (tiểu học, trung học cơ sở). Nghiên cứu quản lý GDKNS cho SV đại học, cụ thể là SV Đại học Huế là một chủ đề chưa được nghiên cứu một cách chuyên sâu và có hệ thống. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho sinh viên Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay” để nghiên cứu ở trình độ luận án tiến sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục và quản lý GDKNS cho SV ở Đại học Huế, luận án đề xuất các biện pháp quản lý GDKNS nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện SV, đáp ứng mục tiêu đào tạo của nhà trường và yêu cầu phát triển của xã hội trong giai đoạn hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu GDKNS cho SV trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý GDKNS cho SV Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý GDKNS là một nhiệm vụ quan trọng trong tổng thể công tác quản lý giáo dục SV của nhà trường đại học. Tuy nhiên, quản lý GDKNS cho
4 SV ở Đại học Huế chưa thật sự được nhận thức và thực hiện tốt, dẫn đến sự hạn chế và thiếu hụt về KNS của SV. Nghiên cứu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý GDKNS cho SV theo tiếp cận các chức năng quản lý cơ bản, tác động vào các khâu yếu đã phát hiện từ thực trạng, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi SV và các điều kiện thực tế của nhà trường, sẽ thúc đẩy các hoạt động GDKNS được triển khai hiệu quả, từ đó nâng cao KNS của SV Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý GDKNS cho SV trường đại học. - Khảo sát, đánh giá thực trạng KNS của SV, GDKNS và quản lý GDKNS cho SV ở các trường đại học thành viên Đại học Huế. - Đề xuất các biện pháp quản lý GDKNS cho SV các trường đại học thành viên Đại học Huế. - Khảo nghiệm tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất và thực nghiệm hai biện pháp cụ thể. 5.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 5.2.1. Giới hạn về nội dung - Các KNS của SV tập trung vào các kỹ năng tâm lý – xã hội giúp SV đáp ứng và đối phó với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. - Nghiên cứu tập trung tìm hiểu các hoạt động quản lý GDKNS theo tiếp cận các chức năng quản lý. - Biện pháp đề xuất dành cho các chủ thể quản lý trong nhà trường đại học theo yêu cầu phân cấp quản lý. 5.2.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu được giới hạn tại 08 trường đại học thành viên trực thuộc Đại học Huế (Trường ĐHSP, Trường Đại học Khoa học, Trường Đại học Y
5 Dược, Trường Đại học Nông Lâm, Trường Đại học Nghệ thuật, Trường Đại học Kinh tế, Trường Đại học Ngoại Ngữ, Trường Đại học Luật). 5.2.3. Giới hạn đối tượng khảo sát - VCQL Cơ quan Đại học Huế, các trường đại học thành viên, Đại học Huế. - GV các trường đại học thành viên, Đại học Huế. - CB Đoàn thanh niên, hội SV các trường đại học thành viên Đại học Huế. - SV các trường đại học thành viên, Đại học Huế. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận 6.1.1. Tiếp cận giá trị Tiếp cận này đòi hỏi xem xét quản lý GDKNS trong quan hệ biện chứng với quản lý giáo dục giá trị sống, bởi vì giá trị sống là các giá trị bản chất tồn tại mô ̣t cách khách quan, quyết định đến sự hình thành và thể hiện KNS của cá nhân. KNS là hình thức thể hiện bên ngoài giá trị sống. Tiếp cận này giúp cho việc luận giải mối quan hệ giữa giá trị sống và KNS trên bình diện lý thuyết được sáng tỏ hơn. Đồng thời, việc xác định mục tiêu, xây dựng nội dung, cách thức thực hiện các biện pháp quản lý GDKNS cũng cần phải thể hiện được mối quan hệ gắn bó giữa nội dung và hình thức thể hiện này giữa giá trị sống và KNS. 6.1.2. Tiếp cận chức năng quản lý Tiếp cận chức năng quản lý (4 chức năng cơ bản: lập kế hoạch; tổ chức; chỉ đạo/ lãnh đạo; kiểm tra, đánh giá) sẽ là tiếp cận chính để xác định khung lý thuyết và nội dung quản lý GDKNS cho SV; trong đó, chức năng lãnh đạo/ chỉ đạo sẽ tập trung vào các nội dung chỉ đạo để vận hành các thành tố của quá trình GDKNS (mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, các điều kiện, môi trường giáo dục,…); các chức năng quản lý khác vừa là tiền đề, vừa là phương thức hành động của các chủ thể quản lý của trường đại học nhằm quản lý tốt quá trình GDKNS cho SV.
6 6.1.3. Tiếp cận năng lực Kỹ năng thực chất là những biểu hiện thành phần cu ̣ thể của năng lực. Năng lực sống của cá nhân được thể hiện qua các KNS cụ thể. Tiếp cận năng lực tạo cơ sở phương pháp luận để luận giải về một số các vấ n đề lý luâ ̣n cơ bản như khái niệm (KNS), xác định các KNS cụ thể của SV dựa trên các năng lực cốt lõi, xác định các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, đồ ng thời đề xuất nội dung, cách thức tác động của các biện pháp quản lý GDKNS cho SV theo định hướng hình thành và phát triển năng lực. 6.1.4. Tiếp cận quá trình giáo dục Xem xét vấn đề GDKNS cho SV trường đại học theo tiếp cận các thành tố của quá trình giáo dục, bao gồm từ mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, nhà giáo dục, người được giáo dục, các điều kiện cơ sở vật chất phục vụ,… cho quá trình GDKNS đạt hiệu quả. Các thành tố này có mối quan hệ gắn bó, hỗ trợ, ảnh hưởng lẫn nhau. Việc quản lý GDKNS cho SV ở Đại học Huế sẽ tác động quản lý trực tiếp các thành tố này của quá trình giáo dục. Tiếp cận quá trình giáo dục định hướng cho việc xác định nội dung chỉ đạo của chủ thể quản lý nhà trường đại học đối với thực hiện mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hệ thống tổ chức giáo dục, chuẩn bị các điều kiện, cơ sở vật chất, phối hợp các lực lượng giáo dục,… với tư cách là các thành tố của quá trình GDKNS. Tiếp cận quá trình cũng định hướng cho việc đề xuất các biện pháp quản lý tác động vào một số thành tố của quá trình giáo dục được coi là khâu yếu phát hiện từ thực trạng chỉ đạo GDKNS ở Đại học Huế. 6.1.5. Tiếp cận hệ thống/ chỉnh thể Tiếp cận hệ thống/ chỉnh thể xem xét GDKNS và quản lý GDKNS của trường đại học có mối quan hệ tương tác với các nội dung giáo dục toàn diện khác nhằm đạt được mục đích của hệ thống là phát triển toàn diện nhân cách và năng lực của SV, chuẩn bị hành trang cho SV bước vào cuộc sống xã hội sau khi ra trường. Đồng thời, tiếp cận hệ thống/ chỉnh thể cũng xem xét các hoạt động quản lý GDKNS cho SV trong các đại học thành viên Đại học
7 Huế trong mối quan hệ tác động qua lại với các yếu tố khách quan (môi trường sống, môi trường sư phạm của trường đại học, môi trường giáo dục gia đình) và các yếu tố chủ quan thuộc về các trường đại học (nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giảng viên các trường đại học, phương pháp dạy và học trong nhà trường đại học, sự tự giáo dục, tự rèn luyện của SV). 6.1.6. Tiếp cận phức hợp liên ngành Cách tiếp cận này đòi hỏi việc nghiên cứu hoạt động GDKNS và quản lý GDKNS cho SV trong các trường đại học thành viên Đại học Huế trong bối cảnh ngày nay dựa trên nhiều quan điểm, lý thuyết khác nhau, sử dụng tri thức khoa học liên ngành như Xã hội học, Tâm lý học, Giáo dục học, Khoa học quản lý giáo dục, các lý thuyết quản lý giáo dục trong nhà trường đại học. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu các tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến GDKNS, quản lý GDKNS cho SV trường đại học; phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, những tư liệu, tài liệu lý luận về quản lý giáo dục, quản lý GDKNS cho SV đại học, những kết quả nghiên cứu lý thuyết về GDKNS, quản lý GDKNS cho SV các trường đại học để xây dựng các khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu. - Tham khảo các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước được đăng tải trong các chuyên khảo, các bài báo khoa học, các tạp chí chuyên ngành,… liên quan đến đề tài nghiên cứu để hình thành tổng quan nghiên cứu vấn đề, hoàn chỉnh cơ sở lý luận của đề tài. 6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp điều tra viết Lập các phiếu hỏi với những nội dung cần khảo sát về thực trạng KNS, GDKNS và quản lý GDKNS cho SV Đại học Huế nhằm xác định, thu thập
8 thông tin về thực trạng KNS, GDKNS và quản lý GDKNS cho SV đại học. Các đối tượng điều tra gồm GV, SV và CB quản lý, CB đoàn thể các trường đại học thành viên Đại học Huế. * Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động dạy và học KNS; các hoạt động của chủ thể quản lý khi tổ chức các hoạt động GDKNS thông qua đó đánh giá trình độ và năng lực GDKNS, quản lý GDKNS của các chủ thể có liên quan ở các trường đại học thành viên Đại học Huế. * Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trao đổi, tọa đàm với một số chuyên gia (các nhà quản lý giáo dục, các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học am hiểu về đề tài nghiên cứu) nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề mà đề tài nghiên cứu. Phương pháp cũng được sử dụng để trưng cầu ý kiến, đánh giá nhận thức về tính cấp thiết, tính khả thi của các biêṇ pháp đề xuất. * Phương pháp phỏng vấn Phương pháp được thực hiện nhằm tìm hiểu và bổ sung đánh giá thực trạng, nguyên nhân về thực trạng GDKNS và quản lý GDKNS cho SV và tìm hiểu quan điểm của các đối tượng được phỏng vấn về GDKNS, quản lý GDKNS cho SV. Phương pháp được thực hiện chủ yếu với các nhà quản lý và SV ở Đại học Huế. * Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tổng kết kinh nghiệm của các trường đại học thành viên Đại học Huế trong thực tiễn giáo dục và quản lý GDKNS cho SV trong những năm qua nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề mà đề tài nghiên cứu. * Phương pháp thử nghiệm Thử nghiệm hai biêṇ pháp để minh chứng khẳ ng đinh ̣ tính khoa ho ̣c, phù hợp và khả thi của các giải pháp đề tài luâ ̣n án đã đề xuất.
9 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng thống kê toán học, phần mềm SPSS để nhâ ̣p và xử lý số liệu, lập bảng, biểu để phân tích và đưa ra kế t luâ ̣n của các kết quả nghiên cứu. 7. Luận điểm bảo vệ 7.1. GDKNS, QLGDKNS là một nội dung và nhiệm vụ quan trọng của các lực lượng giáo dục và chủ thể quản lý giáo dục trong nhà trường đại học nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục nhân cách toàn diện cho SV trong bối cảnh xã hội không ngừng phát triển hiện nay. Tiếp cận theo chức năng quản lý cơ bản sẽ xác định được nội dung lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá các hoạt động GDKNS phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và hoạt động học tập của SV đại học. 7.2. Quản lý GDKNS cho SV Đại học Huế đã được quan tâm thực hiện. Tuy nhiên còn nhiều bất cập về nhận thức, về tổ chức bộ máy và cơ chế phối hợp, về chỉ đạo thực hiện và điều kiện hỗ trợ dẫn đến chất lượng và hiệu quả GDKNS chưa cao. Nghiên cứu phát hiện ra các hạn chế này và nhận diện rõ nguyên nhân sẽ tạo cơ sở thực tiễn phù hợp cho việc đề xuất các biện pháp. 7.3. Các biện pháp quản lý GDKNS cho SV hướng vào giải quyết các bất cập từ thực trạng, tác động vào các mặt: tổ chức nâng cao nhận thức, hoàn thiện cơ chế phối hợp và nâng cao năng lực bộ máy quản lý, chỉ đạo đổi mới và đa dạng hóa hình thức tổ chức giáo dục, tổ chức rèn luyện KNS cho SV qua trải nghiệm thực tiễn, phát triển các điều kiện hỗ trợ, phối hợp với các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường sẽ có tác động quyết định đến kết quả GDKNS cho SV Đại học Huế trong bối cảnh hiện nay. 8. Đóng góp mới của luận án - Bổ sung và cụ thể hóa lý luận về GDKNS, quản lý GDKNS áp dụng đối với các chủ thể trong hệ thống phân cấp quản lý của trường đại học, là cơ sở giáo dục trình độ cao có những đă ̣c trưng riêng so với các cơ sở giáo dục khác. - Xác định được khung 12 KNS cần thiết, phù hợp với đặc điểm SV và môi trường học tập ở đại học. Cụ thể hóa những nội dung về lập kế hoạch, tổ