Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành cao su Việt Nam đến năm 2020

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:208

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh và sự cần thiết nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành cao su Việt Nam; đánh giá năng lực cạnh trnah của ngành cao su Việt Nam; các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành cao su Việt Nam đến năm 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành cao su Việt Nam đến năm 2020

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH HUYØNH VAÊN SAÙU NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP TRONG NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020 Chuyeân ngaønh:Kinh teá quaûn lyù vaø Keá hoaïch hoaù Kinh teá Quoác daân Maõ soá : 5.02.05 LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc PGS.TS ÑOÀNG THÒ THANH PHÖÔNG Naêm 2008
MUÏC LUÏC Trang Trang phuï bìa Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc bieåu ñoà Môû ñaàu 1 Chöông 1 5 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM ______________________ 1.1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH 5 1.1.1.NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÏNH TRANH, LÔÏI THEÁ CAÏNH TRANH, NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH 5 1.1.2. MOÄT SOÁ TIEÂU CHÍ ÑAÙNH GIAÙ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH 12 1.1.3. CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH 18 1.2. SÖÏ CAÀN THIEÁT NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP , COÂNG TY TRONG NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 26 1.2.1.NGAØNH CAO SU ÑEM LAÏI GIAÙ TRÒ XUAÁT KHAÅU CAO 26 1.2.2.NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM PHAÙT TRIEÅN SEÕ GIAÛI QUYEÁT COÂNG AÊN VIEÄC LAØM CHO NHIEÀU LAO ÑOÄNG, GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH XAÕ HOÄI 28 1.2.3.PHAÙT TRIEÅN CAÂY CAO SU TAÏO ÑIEÀU KIEÄN CUÛNG COÁ AN NINH QUOÁC PHOØNG 28 1.2.4.PHAÙT TRIEÅN CAÂY CAO SU GOÙP PHAÀN VAØO VIEÄC CAÛI TAÏO MOÂI TRÖÔØNG MOÂI SINH 29
1.3.NHÖÕNG KINH NGHIEÄM NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH SAÛN PHAÅM CAO SU ÔÛ MOÄT SOÁ QUOÁC GIA TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ NHÖÕNG BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM RUÙT RA CHO VIEÄT NAM 30 1.3.1.NHÖÕNG KINH NGHIEÄM NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH SAÛN PHAÅM CAO SU ÔÛ MOÄT SOÁ QUOÁC GIA 30 1.3.2.NHÖÕNG BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM RUÙT RA CHO VIEÄT NAM 37 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 39 Chöông 2 41 ÑAÙNH GIAÙ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM ______________________ 2.1.TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH CAO SU 41 2.1.1.SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CAÂY CAO SU 41 2.1.2.TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ THÒ TRÖÔØNG CAO SU TREÂN THEÁ GIÔÙI 41 2.1.3. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CAÙC ÑOÀN ÑIEÀN, DOANH NGHIEÄP VAØ COÂNG TY CAO SU ÔÛ VIEÄT NAM 55 2.1.4.SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 55 2.1.5.THÖÏC TRAÏNG SAÛN XUAÁT VAØ KINH DOANH NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 62 2.2. ÑÒNH VÒ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 67 2.2.1. CAÙC NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA TIEÂU CHÍ 67 2.2.2. HAØM HOÀI QUY 69 2.2.3. ÑÒNH VÒ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 73 2.3.ÑAÙNH GIAÙ CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY TRONG NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 75 2.3.1. PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ 75 2.3.2.CHOÏN CAÙC YEÁU TOÁ ÑAÙNH GIAÙ 75
2.3.3. ÑAÙNH GIAÙ CAÙC YEÁU TOÁ 76 2.4. ÑAÙNH GIAÙ SO SAÙNH, KIEÅM ÑÒNH SÖÏ KHAÙC BIEÄT CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH GIÖÕA CAÙC NÖÔÙC VIEÄT NAM, THAILAN, MALAYSIA VAØ INDONESIA 84 2.4.1.PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ 84 2.4.2.CHOÏN CAÙC YEÁU TOÁ ÑAÙNH GIAÙ 84 2.4.3.ÑAÙNH GIAÙ 85 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 97 Chöông 3 CAÙC GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP TRONG NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020 100 __________________________ 3.1.MUÏC TIEÂU NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY TRONG NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM 100 3.1.1.ÑOÁI VÔÙI CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY TROÀNG VAØ CHEÁ BIEÁN NGUYEÂN LIEÄU MUÛ CAO SU 100 3.1.2.ÑOÁI VÔÙI CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY SAÛN XUAÁT CAÙC SAÛN PHAÅM COÂNG NGHIEÄP CAO SU 101 3.1.3.ÑOÁI VÔÙI CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY CHEÁ BIEÁN GOÃ CAO SU 101 3.1.4.ÑOÁI VÔÙI CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY KINH DOANH CAÙC SAÛN PHAÅM CAO SU 3.2.QUAN ÑIEÅM ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP 102 3.2.1. QUAN ÑIEÅM ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM 102
3.2.2. QUAN ÑIEÅM VAØ CAÙC CAÊN CÖÙ ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP 103 3.3.MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CAÙC DOANH NGHIEÄP, COÂNG TY TRONG NGAØNH CAO SU VN ÑEÁN NAÊM 2020 108 3.3.1.NHOÙM CAÙC GIAÛI PHAÙP PHAÙT HUY THEÁ MAÏNH 108 3.3.2.NHOÙM CAÙC GIAÛI PHAÙP KHAÉC PHUÏC NHÖÕNG TOÀN TAÏI 116 3.3.3.NHOÙM CAÙC GIAÛI PHAÙP HOÃ TRÔÏ 125 3.4. CAÙC KIEÁN NGHÒ 131 3.4.1. CAÙC KIEÁN NGHÒ ÑOÁI VÔÙI NHAØ NÖÔÙC 131 3.4.2. CAÙC KIEÁN NGHÒ ÑOÁI VÔÙI NGAØNH CAO SU 136 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 139 KEÁT LUAÄN LUAÂN AÙN 140 DANH MUÏC COÂNG TRÌNH CUÛA TAÙC GIAÛ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang ______________ Baûng 2.1: Saûn löôïng cao su do caùc nöôùc treân theá giôùi saûn xuaát 42 Baûng 2.2: Chuûng loaïi vaø kim ngaïch xuaát khaåu cao su ôû moät soá nöôùc 44 Baûng 2.3: Phaân boá dieän tích cao su theo vuøng vaø laõnh thoå. 63 Baûng 2.4: Phaân phoái cô caáu chuûng loaïi nguyeân lieäu muû cao su Vieät Nam. 64 Baûng 2.5: Tyû troïng saûn löôïng cao su Vieät nam tieâu thuï trong nöôùc vaø xuaát khaåu vaøo caùc quoác gia 65 Baûng 2.6 Ñieåm caùc noäi dung cuûa tieâu chí ñeå ñònh vò naêng löïc caïnh tranh ngaønh cao su Vieät Nam 70 Baûng 2.7: Caùc giaù trò β i trong moâ hình hoài quy 71 Baûng 2.8 : Baûng ANOVA – Phaân tích phöông sai 72 Baûng 2.9: Ñieåm caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát 76 Baûng 2.10: Ñieåm caùc yeáu toá trong quaù trình saûn xuaát 77 Baûng 2.11: Ñieåm caùc yeáu toá trong quaù trình kinh doanh vaø dòch vuï 77 Baûng 2.12: So saùnh giöõa Vietnam-Thailan vôùi möùc yù nghóa Sig(2-tailed) 5% 87 Baûng 2.13: So saùnh giöõa Vietnam-Malaysia vôùi möùc yù nghóa Sig(2-tailed) 5% 88 Baûng 2.14: So saùnh giöõa Vietnam-Indonesia vôùi möùc yù nghóa Sig(2-tailed) 5% 89
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Trang ______________ Bieåu ñoà 1.1: Phaân boá tyû troïng caùc noäi dung cuûa tieâu chí theo WEF 13 Bieåu ñoà 2.1: Phaân boá saûn löôïng cao su xuaát khaåu töø caùc quoác gia treân theá giôùi. 43 Bieåu ñoà 2.2: Bieán ñoäng nhu caàu tieâu thuï cao su ôû moät soá nöôùc phaùt trieån 45 Bieåu ñoà 2.3: Bieán ñoäng nhu caàu cao su theá giôùi vaø döï baùo ñeán naêm 2020 46 Bieåu ñoà 2.4: Toác ñoä saûn xuaát vaø tieâu thuï cao su thieân nhieân cuûa Trung Quoác. 47 Bieåu ñoà 2.5: Toác ñoä tieâu thuï cao su thieân nhieân cuûa Myõ. 49 Bieåu ñoà 2.6: Bieåu ñoà phaân boá tieâu thuï cao su Thaùi Lan. 50 Bieåu ñoà 2.7: Bieåu ñoà phaân boá tieâu thuï cao su Indonesia. 51 Bieåu ñoà 2.8: So saùnh toác ñoä saûn xuaát vaø tieâu thuï cao su thieân nhieân cuûa AÁn Ñoä 53 Bieåu ñoà 2.9: Toác ñoä vaø xu theá phaùt trieån ngaønh cao su Vieät Nam töø 1914-1945 56 Bieåu ñoà 2.10: Toác ñoä vaø xu theá phaùt trieån ngaønh cao su Vieät Nam 1945-1965 57 Bieåu ñoà 2.11: Toác ñoä vaø xu theá phaùt trieån ngaønh cao su Vieät Nam 1965-1975 58 Bieåu ñoà 2.12: Toác ñoä vaø xu theá phaùt trieån ngaønh cao su Vieät Nam 1975-nay 61 Bieåu ñoà 2.13: Bieán ñoäng dieän tích cao su ñaïi ñieàn vaø tieåu ñieàn ôû Vieät nam 62 Bieåu ñoà 2.14: Sô ñoà Rada ñònh vò naêng löïc caïnh tranh ngaønh cao su Vieät Nam 74
Bieåu ñoà 2.15: Bieåu ñoà Rada so saùnh 24 yeáu toá giöõa Vietnam-Thailan-Malaysia-Indonesia 91
1 MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhaø nöôùc coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc trong coâng vieäc phaùt trieån nhanh choùng vaø môû cöûa neàn kinh teá, quan taâm ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng, coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp, taïo moïi ñieàu kieän toát nhaát ñeå caùc doanh nghieäp tö nhaân, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaùt trieån; ñoù laø cô sôû neàn moùng taïo ra naêng löïc caïnh tranh quoác gia ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Xuaát phaùt töø thöïc teá khaùch quan, Vieät Nam laø moät nöôùc ngheøo, laïc haäu phaûi traûi qua moät cuoäc chieán tranh laâu daøi, ñang töøng böôùc xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá; khi ñoù Vieät Nam laø moät nöôùc noâng nghieäp laïc haäu laïi coù ngaønh cao su phaùt trieån treân 100 naêm, ñeå ngaønh cao su Vieät Nam phaùt trieån maïnh, tham gia vaøo thò tröôøng theá giôùi, saûn xuaát vaø kinh doanh coù laõi, hieäu quaû vaø beàn vöõng thì moät trong nhöõng ñieàu kieän quan troïng laø phaûi naâng cao ñöôïc naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su. Xuaát phaùt töø tình hình ñoù, vôùi mong muoán goùp phaàn xaây döïng vaø ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su trong giai ñoaïn tôùi, taùc giaû ñaõ maïnh daïn choïn ñeà taøi: ”Naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp trong ngaønh cao su Vieät Nam ñeán naêm 2020 “ laøm ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän aùn tieán só. 2. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI: Muïc tieâu cuûa ñeà taøi bao goàm: + Toång hôïp caùc hoïc thuyeát veà caïnh tranh nhaèm xaùc ñònh tieâu chí ñeå ñònh vò naêng löïc caïnh tranh vaø xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su Vieät Nam. + Nghieân cöùu nhöõng kinh nghieäm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cao su ôû moät soá quoác gia treân theá giôùi nhö: Thaùi Lan, Indonesia,
2 Malaysia, nhaèm ruùt ra nhöõng kinh nghieäm coù theå aùp duïng cho ngaønh cao su Vieät Nam. + Ñaùnh giaù thöïc traïng saûn xuaát vaø kinh doanh trong ngaønh cao su Vieät Nam. Töø ñoù phaân tích naêng löïc caïnh tranh vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su Vieät Nam. + Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän taïi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su Vieät Nam. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU: + Ñoái töôïng nghieân cöùu: Naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cao su Vieät Nam trong giai ñoaïn 1995-2020. + Phaïm vi nghieân cöùu: Veà khoâng gian: Ngaønh cao su Vieät Nam phaùt trieån treân dieän roäng goàm nhieàu vuøng trong laõnh thoå nhö ôû Mieàn Ñoâng Nam Boä chieám tyû troïng 65%, ôû Taây Nguyeân chieám 23,2%, Baéc Trung Boä chieám 8% vaø Nam Trung Boä chieám 3,8% . Trong ñoù cao su quoác doanh chieám 59% vaø cao su daïng hôïp taùc, tö nhaân, tieåu ñieàn chieám 41%. Luaän aùn khoâng nghieân cöùu toaøn boä ngaønh treân phaïm vi caû nöôùc maø chæ taäp trung nghieân cöùu taïi vuøng saûn xuaát cao su chuû löïc cuûa Vieät Nam laø ôû Mieàn Ñoâng Nam Boä. Song song vôùi vieäc nghieân cöùu saûn phaåm trong nöôùc ñeå ñònh vò naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cao su Vieät Nam treân thò tröôøng quoác teá. Luaän aùn coøn nghieân cöùu so saùnh vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh chuû yeáu ôû moät soá nöôùc trong khu vöïc nhö Thaùi Lan, Indonesia, Malaysia. Veà thôøi gian: Luaän aùn taäp trung nghieân cöùu hoaït ñoäng saûn xuaát vaø kinh doanh töø naêm 1995 ñeán nay. Nguoàn soá lieäu duøng trong luaän aùn, chuû yeáu laø ñeå minh hoïa
3 cho nhöõng nhaän ñònh, ñaùnh giaù ñeå laøm roõ noäi dung. Nguoàn döõ lieäu ñöôïc thu thaäp töø caùc taøi lieäu, töø thöïc teá, töø caùc chuyeân gia vaø töø Internet ôû trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc coù saûn löôïng saûn xuaát vaø tieâu thuï cao su lôùn treân theá giôùi nhö Thaùi Lan, Malaysia, Indonesia, AÁn ñoä, Trung Quoác, Myõ ... 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Luaän aùn söû duïng caùc phöông phaùp luaän cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû laøm tieân ñeà cho quaù trình nghieân cöùu. Luaän aùn vaän duïng caùc nguyeân lyù trong moái quan heä phoå bieán, trong söï vaän ñoäng vaø phaùt trieån ñeå vieäc nghieân cöùu ñöôïc cuï theå, toaøn dieän trong nhöõng ñieàu kieän veà thôøi gian, khoâng gian phuø hôïp vôùi thöïc tieãn. Maët khaùc, luaän aùn coøn söû duïng caùc phöông phaùp cuï theå khaùc ñeå dieãn ñaït, trình baøy noäi dung quaù trình nghieân cöùu, phaân tích nhö phöông phaùp toaùn thoáng keâ–xaùc suaát, döï baùo theo daõy soá thôøi gian, phaân tích, toång hôïp, so saùnh, dieãn dòch vaø quy naïp, phöông phaùp chuyeân gia vaø khaûo saùt thöïc teá; ñoàng thôøi taùc giaû cuõng ñaõ tieán haønh ñieàu tra xaõ hoäi hoïc baèng baûng caâu hoûi vaø phoûng vaán caùc chuyeân gia ngaønh cao su Vieät Nam. Ñeå coù cô sôû cho caùc giaûi phaùp ñöôïc neâu ra trong luaän aùn, beân caïnh nhöõng phöông phaùp treân, taùc giaû coøn aùp duïng phöông phaùp suy luaän vaø ñoái chieáu vôùi thöïc teá vôùi mong muoán luaän aùn thöïc hieän ñuùng muïc ñích nghieân cöùu. 5. NHÖÕNG ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN AÙN: Ñeà taøi: Naâng cao naêng löïc caïnh tranh caùc doanh nghieäp trong ngaønh cao su Vieät Nam ñeán naêm 2020 ñoùng goùp ñöôïc nhöõng vaán ñeà sau: + Toång hôïp caùc hoïc thuyeát veà caïnh tranh, lôïi theá caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh, caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh ñeå laøm roõ nhöõng luaän cöù khoa hoïc veà söï caàn thieát phaûi naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho ngaønh cao su Vieät Nam.
4 + Ñònh vò naêng löïc caïnh tranh cho ngaønh cao su Vòeât Nam vaø ñaùnh giaù caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cao su Vieät Nam, ñoàng thôøi ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc coù ngaønh cao su phaùt trieån maïnh treân theá giôùi. + Ñöa ra nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån vaø nhöõng giaûi phaùp ñeå coù theå naâng cao naêng löïc caïnh tranh caùc doanh nghieäp, coâng ty trong ngaønh cao su Vieät Nam. Taän duïng nhöõng cô hoäi ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh, nhaèm taïo ra nhöõng saûn phaåm môùi coù chaát löôïng, ñoàng thôøi cuûng coá caùc thò tröôøng truyeàn thoáng vaø khoâng ngöøng môû roäng thò tröôøng cho ngaønh cao su.
5 Chöông 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAØNH CAO SU VIEÄT NAM ___________________ 1.1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH: 1.1.1.NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÏNH TRANH, LÔÏI THEÁ CAÏNH TRANH, NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH: 1.1.1.1. Caïnh tranh : Ñeå nghieân cöùu vaán ñeà naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñoøi hoûi tröôùc heát phaûi baét ñaàu töø söï tìm hieåu nhöõng khaùi nieäm cô baûn veà caïnh tranh. Hieän nay veà phöông dieän lyù thuyeát coù khaù nhieàu nhöõng khaùi nieäm, nhöõng ñònh nghóa veà caïnh tranh. Moãi khaùi nieäm vaø moãi ñònh nghóa ñeàu mang trong noù moät noäi dung nhaát ñònh. Ñieàu aáy cuõng laø leõ ñöông nhieân; vì raèng, moãi taùc giaû ñöùng treân nhöõng quan ñieåm khaùc nhau khi tieáp caän ñoái töôïng nghieân cöùu ñeå phaùt bieåu. Chaúng haïn; - Ñöùng treân quan ñieåm giaûi thích ngöõ nghóa mang tính phoå thoâng, thì theo ñaïi töï ñieån tieáng Vieät, caïnh tranh ñöôïc hieåu laø söï tranh ñua, tranh giaønh giöõa caùc caù nhaân, caùc taäp theå coù chöùc naêng nhö nhau nhaèm muïc ñích giaønh laáy nhöõng phaàn hôn phaàn thaéng veà mình. - Ñöùng treân quan ñieåm giaûi thích ngöõ nghóa mang noäi dung kinh teá, thì theo töï ñieån kinh doanh xuaát baûn taïi Anh quoác naêm 1992, caïnh tranh ñöôïc hieåu laø söï ganh ñua, söï kình ñòch cuûa caùc Nhaø kinh doanh treân thöông tröôøng nhaèm tranh giaønh cuøng moät loaïi taøi nguyeân hoaëc cuøng moät loaïi khaùch haøng veà phía mình.
6 - Hoaëc theo töï ñieån kinh teá hoïc, thì canh tranh laø söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, caùc taäp ñoaøn hay caùc quoác gia; ñoàng thôøi söï caïnh tranh naõy sinh khi hai beân hoaëc nhieàu beân cuøng quyeát taâm giaønh laáy caùc thöù maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå giaønh ñöôïc. - Hoaëc theo ñaïi töï ñieån kinh teá thò tröôøng, thì caïnh tranh höõu hieäu laø moät phöông thöùc hoaït ñoäng thích öùng vôùi thò tröôøng coù muïc tieâu chính laø tranh giaønh ñöôïc hieäu quaû hoaït ñoäng thò tröôøng laøm cho con ngöôøi töông ñoái thoûa maõn ñaït ñöôïc moät lôïi nhuaän bình quaân vöøa ñuû ñeå coù lôïi cho vieäc kinh doanh. - Ñöùng treân quan ñieåm vaïch traàn baûn chaát boùc loät cuûa chuû nghóa tö baûn, theo Caùc Maùc, caïnh tranh ñöôïc hieåu laø söï ñaáu tranh, söï giaønh giaät gay gaét giöõa caùc Nhaø tö baûn vôùi nhau nhaèm chieám laáy nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi trong saûn xuaát vaø tieâu thuï haøng hoùa ñeå thu ñöôïc lôïi nhuaän sieâu ngaïch. - Ñöùng treân quan ñieåm vì söï thoûa maõn nhu caàu cuûa thò tröôøng, theo Jack Callon, caïnh tranh ñöôïc hieåu laø trình ñoä taïo ra nhöõng saûn phaåm vaø nhöõng dòch vuï ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa thò tröôøng, duy trì hoaëc naâng cao thu nhaäp thaät söï cuûa ngöôøi daân trong moät quoác gia. - Ñöùng treân quan ñieåm vì lôïi ích cuûa khaùch haøng, theo tieán só Toân thaát nguyeãn Thieâm, caïnh tranh treân thöông tröôøng ñöôïc hieåu khoâng phaûi laø söï dieät tröø ñoái thuû cuûa mình maø chính laø phaûi mang laïi cho khaùch haøng nhöõng giaù trò gia taêng cao hôn hoaëc môùi laï hôn ñeå khaùch haøng löïa choïn mình chöù khoâng phaûi löïa choïn ñoái thuû caïnh tranh cuûa mình. Ngoaøi ra, coù theå lieät keâ haøng loaït nhöõng ñònh nghóa nhöõng khaùi nieäm veà caïnh tranh theo nhöõng quan ñieåm khaùc nhau. Tuy nhieân, ôû moãi ñònh nghóa treân nhöõng quan ñieåm khaùc nhau, taùc giaû coù theå nhaán maïnh maët naøy hoaëc nhaán maïnh maët khaùc.
7 Song theo toâi ñeå ñaûm baõo moät khaùi nieäm hoaëc moät ñònh nghóa caïnh tranh töông ñoái troïn veïn, caàn phaûi baét ñaàu töø vieäc xaùc ñònh nguoàn goác xuaát hieän caïnh tranh, tieáp ñeán phaûi dieãn ñaït noäi dung cuûa noù vaø cuoái cuøng phaûi ñeà caäp ñeán muïc ñích ñaït ñöôïc vaø haäu quaû daãn ñeán do caïnh tranh gaây neân. Vaäy: + Nguoàn goác xuaát hieän caïnh tranh: Saûn xuaát haøng hoùa trong neàn kinh teá thò tröôøng töùc laø neàn kinh teá döïa treân cô sô ûcuûa söï toàn taïi cheá ñoä tö höõu, caïnh tranh laø hieän töôïng taát yeáu xaõy ra coù tính quy luaät. Noùi moät caùch hình aûnh, thò tröôøng laø con ñeû cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa vaø laø “ baø ñôõ “ cuûa söï xuaát hieän caïnh tranh döôùi nhieàu hình thöùc trong quaù trình trao ñoåi giöõa beân cung vaø beân caàu saûn phaåm haøng hoùa hay dòch vuï. + Noäi dung caïnh tranh: Ñöôïc caáu thaønh bôûi nhöõng yeáu toá sau: - Ñoái taùc caïnh tranh laø caùc doanh nghieäp, coâng ty, ngaønh, caù nhaân, toå chöùc. - Hình thöùc bieåu hieän luùc buøng noå gay gaét, luùc tieàm aån tinh vi. - Vuõ khí duøng ñaáu tranh: Giaù caû, chaát löôïng, söû duïng, kyõ thuaät, marketing. + Muïc ñích ñaït ñöôïc: - Ñoái vôùi nhaø kinh doanh, keû thaéng cuoäc ñöôïc khaùch haøng, ñöôïc thò phaàn vaø thu ñöôïc lôïi nhuaän. - Ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng, ñöôïc quyeàn choïn löïa saûn phaåm, choïn löïa ngöôøi baùn; chaát löôïng saûn phaåm ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, giaù caû ngaøy caøng hôïp lyù coù lôïi cho ngöôøi tieâu duøng. - Ñoái vôùi xaõ hoäi, thuùc ñaåy söï vaên minh tieán boä xaõ hoäi; nhanh choùng söû duïng nhöõng thaønh töïu cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøo saûn xuaát vaø ñôøi soáng; naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi khoâng ngöøng naâng cao… + Haäu quaû do caïnh tranh mang laïi:
8 - Caïnh tranh xaõy ra treân thò tröôøng thieáu kieåm soaùt seõ taïo ra söï hình thaønh cô cheá kinh teá töï phaùt gaây baát lôïi cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån. - Caïnh tranh treân thò tröôøng voâ chính phuû seõ daãn ñeán moät cuoäc chôi khoâng bình ñaúng “ caù lôùn nuoát caù beù “, taïo ra söï khan hieám giaû taïo caùc nguoàn löïc. - Caïnh tranh treân thò tröôøng khoâng laønh maïnh seõ daãn ñeán söï phaùt sinh nhöõng tieâu cöïc, söï maát oån ñònh trong vieäc söû duïng vaø phaân phoái nguoàn löïc. Nhöõng haäu quaû do caïnh tranh mang laïi trong neàn kinh teá thò tröôøng laø taát yeáu, song khoâng coù nghóa laø khoâng haïn cheá ñöôïc ôû möùc toái ña nhöõng haäu quaû gaây neân. Toùm laïi, töø nhöõng nhaän thöùc noùi treân, theo toâi khaùi nieäm veà caïnh tranh coù theå ñöôïc dieãn ñaït nhö sau: “Caïnh tranh laø moät hieän töôïng taát yeáu xaõy ra trong neàn kinh teá thò tröôøng coù tính quy luaät. Noù ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc ganh ñua, giaønh giaät luùc aàm yû, luùc buøng phaùt giöõa hai ñoái taùc–ñoái taùc caïnh tranh vaø ñoái taùc bò caïnh tranh”. Caû hai ñoái taùc coù theå laø doanh nghieäp, coâng ty, ngaønh saûn xuaát … Nhöõng ñoái taùc naøy, treân saân chôi caïnh tranh, hoï taän duïng heát khaû naêng, lôïi theá cuûa mình, taán coâng khai thaùc nhöõng yeáu theá cuûa ñoái phöông ñeå chieám lónh vaø môû roäng thò phaàn, khaùch haøng vaø nhöõng nguoàn löïc khaùc nhaèm ñaït ñöôïc muïc ñích cuoái cuøng ñoái vôùi nhöõng ñoái taùc thaéng cuoäc laø lôïi nhuaän cao. Cuõng caàn thaáy raèng, caïnh tranh cuõng mang laïi nhöõng lôïi ích cho ngöôøi tieâu duøng nhö ñöôïc quyeàn löïa choïn saûn phaåm toát, söû duïng saûn phaåm coù chaát löôïng vaø giaù caû coù xu höôùng giaûm. Ñoái vôùi xaõ hoäi, caïnh tranh cuõng goùp phaàn taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy söï vaên minh xaõ hoäi, ñöa nhanh tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøo saûn xuaát vaø naâng cao naêng suaát lao ñoäng.
9 Beân caïnh nhöõng lôïi theá noùi treân, caïnh tranh cuõng seõ mang laïi nhöõng haäu quaû nhaát ñònh khoâng theå traùnh khoûi. Nhöõng haäu quaû do caïnh tranh mang laïi trong neàn kinh teá thò tröôøng laø moät taát yeáu; song khoâng coù nghóa laø khoâng theå haïn cheá vaø giaûm thieåu nhöõng haäu quaû aáy ôû möùc toái thieåu. 1.1.1.2. Lôïi theá caïnh tranh: Bieát khai thaùc, huy ñoäng quaûn lyù vaø söû duïng vôùi hieäu quaû toái öu caùc nguoàn löïc coù giôùi haïn nhö nguoàn nhaân löïc, vaät löïc, taøi löïc, ñoàng thôøi bieát phoái hôïp, lôïi duïng haøi hoøa caùc nguoàn löïc naøy vôùi nhöõng ñieàu kieän khaùch quan ñuùng luùc, ñuùng nôi ñeå laøm baät daäy nhöõng theá maïnh trong caïnh tranh hay coøn goïi laø lôïi theá caïnh tranh ñöôïc xem laø moät ngheä thuaät vaø laø taøi naêng cuûa Nhaø quaûn trò. Töø ñoù vaán ñeà ñaët ra caàn tìm hieåu theá naøo goïi laø lôïi theá caïnh tranh. Cuõng nhö khaùi nieäm veà caïnh tranh, lôïi theá caïnh tranh cuõng coù nhieàu yù kieán, nhieàu phaùt bieåu. Song nhöõng phaùt bieåu theo toâi coù theå phaân laøm hai loaïi: - Loaïi phaùt bieåu theo quan ñieåm cuûa nhöõng Nhaø kinh teá hoïc coå ñieån maø ñieån hình laø Adam Smith vaø David Ricardo. Neáu Adam Smith nhaán maïnh lôïi theá caïnh tranh döïa treân cô sôû lôïi theá tuyeät ñoái veà naêng suaát lao ñoäng; thì David Ricardo thì vöøa nhaán maïnh vöøa boå sung theâm raèng: Lôïi theá caïnh tranh khoâng chæ phuï thuoäc vaøo lôïi theá tuyeät ñoái veà naêng suaát lao ñoäng maø coøn phuï thuoäc vaøo lôïi theá töông ñoái, töùc laø lôïi theá so saùnh vaø nhaân toá quyeát ñònh taïo neân lôïi theá caïnh tranh laø chi phí saûn xuaát. - Loaïi phaùt bieåu cuûa nhöõng Nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi maø ñieån hình laø Heckscher–Ohlin-Samuelson vaø Michael Porter veà caên baûn laø thöøa nhaän nhöõng phaùt bieåu cuûa nhöõng Nhaø kinh teá hoïc coå ñieån, ñoàng thôøi coù boå sung vaø nhaán maïnh lôïi theá caïnh tranh laø do lôïi theá töông ñoái veà möùc ñoä doài daøo cuûa
10 caùc yeáu toá saûn xuaát nhö ñaát ñai, taøi nguyeân, voán, lao ñoäng …Hoaëc Michael Porter thì nhaán maïnh: Lôïi theá caïnh tranh tröôùc heát phaûi döïa vaøo khaû naêng duy trì chi phí saûn xuaát, söï khaùc bieät hoùa saûn phaåm , chaát löôïng saûn phaåm vaø dòch vuï, maïng luôùi phaân phoái, cô sôû vaät chaát, trang bò kyõ thuaät so vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Töø nhöõng phaùt bieåu noùi treân, theo toâi coù theå phaùt bieåu raèng: Lôïi theá caïnh tranh laø theá caïnh tranh coù lôïi cuûa doanh nghieäp, coâng ty, hoaëc ngaønh saûn xuaát naøo ñoù so vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Noù voán toàn taïi vaø hình thaønh trong caùc nguoàn löïc, thoâng qua taøi naêng cuûa Nhaø quaûn trò ñaùnh thöùc noù daäy, phaùt huy noù leân ñeå giaønh laáy nhöõng thaéng lôïi tröôùc ñoái thuû. Lôïi theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, cuûa ngaønh laø khoâng coá ñònh. Noù luoân thay ñoåi theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa neàn kinh teá cuøng vôùi söï thay ñoåi cô caáu caùc nguoàn löïc vaø phuï thuoäc vaøo hieäu quaû khai thaùc lôïi theá caïnh tranh saún coù cuûa neàn kinh teá. Ñaëc bieät lôïi theá caïnh tranh ôû doanh nghieäp, coâng ty hoaëc ngaønh thöôøng deã bò xoùi moøn do caùc ñoái thuû caïnh tranh laáy caép hoaëc baét chöôùc … . Do ñoù, ñeå taïo ra lôïi theá caïnh tranh beàn vöõng ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp, ngaønh phaûi heát söùc caûnh giaùc, baûo veä nhöõng bí maät saûn xuaát - kinh doanh töø trong noäi boä cuõng nhö beân ngoaøi doanh nghieäp. Lôïi theá caïnh tranh laø moät trong nhöõng theá maïnh maø caùc doanh nghieäp hoaëc ngaønh coù hoaëc seõ coù baèng söï khai thaùc huy ñoäng caùc nguoàn löïc ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu trong caïnh tranh. Nhöõng lôïi theá trong caïnh tranh ñöôïc söû duïng bôûi caùc doanh nghieäp hoaëc ngaønh maø chuùng ta thöôøng gaëp nhö sau: + Lôïi theá veà giaù caû, chaát löôïng saûn phaåm haøng hoùa vaø dòch vuï.
11 + Lôïi theá veà söï oån ñònh taøi chính trong vieäc taïo voán, huy ñoäng voán, quaûn lyù chi phí coâng nôï .... + Lôïi theá veà quan heä giao dòch ñoái ngoaïi. + Lôïi theá veà kyõ thuaät - coâng ngheä saûn xuaát; veà nguoàn naêng löïc treû taøi naêng. + Lôïi theá veà trình ñoä toå chöùc vaø trình ñoä quaûn lyù. + Lôïi theá veà giöõ gìn chöõ tín ñoái vôùi khaùch haøng vaø vaên hoùa trong giao tieáp. + Lôïi theá veà heä thoáng phaân phoái vaø toå chöùc caùc dòch vuï haäu maõi thuaän lôïi, vaên minh. + Lôïi theá veà ñoä nhaïy beùn, meàm deõo thích öùng tröôùc söï thay ñoåi chieán löôïc, muïc tieâu cuûa ngaønh cuõng nhö söï thay ñoåi nhu caàu thò tröôøng. Vieäc taêng cöôøng lôïi theá caïnh tranh caû treân hai maët chaát vaø löôïng, khoâng nhöõng giuùp doanh nghieäp, ngaønh toàn taïi, beàn vöõng tröôùc caùc ñoái thuû trong moâi tröôøng caïnh tranh maø coøn taïo cho doanh nghieäp, hoaëc ngaønh ngaøy caøng thu huùt nhieàu khaùch haøng, giöõ vöõng vaø môû roäng thò phaàn, ñaõm baûo vöõng chaéc taêng doanh thu vaø lôïi nhuaän. 1.1.1.3.Naêng löïc caïnh tranh vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh: Naêng löïc caïnh tranh ñöôïc hieåu laø khaû naêng noäi taïi hieän coù cuûa doanh nghieäp, coâng ty hoaëc moät ngaønh saûn xuaát naøo ñoù ñöôïc bieåu hieän treân hai maët: Lôïi theá vaø yeáu theá veà caùc nguoàn löïc vaø toàn taïi döôùi hai daïng hieän thöïc vaø tieàm aån vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh treân doanh tröôøng. Noùi moät caùch cuï theå , theo toâi “ Naêng löïc caïnh tranh laø khaû naêng taïo ra nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng cao, giaù thaønh thaáp döïa vaøo nhöõng lôïi theá trong vieäc söû duïng vaø huy ñoäng caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp, coâng ty hoaëc cuûa ngaønh ñeå coù theå vöôït qua nhöõng ngoùn ñoøn cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh ñang rình raäp taán coâng mình.”.
12 Hieän nay, treân thöông tröôøng ñeà caäp ñeán naêng löïc caïnh tranh töùc laø ñeà caäp khaû naêng ñaáu tranh giaønh giaät giöõa caùc ñoái thuû caïnh tranh veà khaùch haøng, thò phaàn veà caùc nguoàn löïc … . Töø ñoù cho thaáy, caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû, khoâng neân hieåu chæ laø moät ñoäng thaùi cuûa tình huoáng maø laø moät tieán trình tieáp dieãn khoâng ngöøng. Noùi caùch khaùc, ñoùù laø moät cuoäc chaïy ñua lieân tuïc khoâng coù ñieåm döøng. Trong cuoäc chaïy ñua naøy, caùc ñoái thuû khoâng bao giôø ñaït ñeán ñích vaø hoï luoân luoân phaûi giaønh cho baèng ñöôïc vò trí haøng ñaàu ñeå traùnh nhöõng ngoùn ra ñoøn cuûa nhöõng keû chaïy sau. Vì vaäy ñeå thaéng lôïi treân ñaáu tröôøng caïnh tranh, ñoøi hoûi caùc Nhaø doanh nghieäp phaûi heát söùc quan taâm ñeán vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh, baèng caùch luoân tìm kieám caùc giaûi phaùp trong coâng taùc toå chöùc, khai thaùc, quaûn lyù caùc nguoàn löïc nhaèm taïo ra nhöõng saûn phaåm môùi, nhöõng saûn phaåm thay theá ngaøy caøng coù chaát löôïng cao hôn, giaù baùn hôïp lyù hôn, coù söùc thuyeát phuïc maïnh hôn, phuø hôïp vôùi sôû thích vaø thò hieáu cuûa khaùch haøng. Trong thôøi ñaïi buøng noå cuûa nhöõng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, caùc saûn phaåm vaø dòch vuï khoâng ngöøng ñöôïc caûi tieán, ñoåi môùi laøm cho tình hình caïnh tranh caøng theâm gay gaét. Vì vaäy naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñoái vôùi caùc Nhaø quaûn lyù saûn xuaát - kinh doanh phaûi ñöôïc xem laø yeáu toá soáng coøn. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù, ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp, coâng ty, caùc ngaønh saûn xuaát phaûi phaùt huy khaû naêng saùng taïo, khai thaùc ñaày ñuû chaát xaùm cuûa ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc – kyõ thuaät vaø quaûn lyù kinh teá, nhaèm taïo cho ñôn vò mình, ngaønh mình nhöõng öu theá vöôït troäi trong caïnh tranh so vôùi ñoái thuû treân caùc maët chaát löôïng saûn phaåm, chaát löôïng dòch vuï, chaát löôïng thôøi gian, chaát löôïng khoâng gian, chaát löôïng thöông hieäu vaø giaù caû.