Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu tính thanh khoản của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:223

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Nghiên cứu tính thanh khoản của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh" trình bày đo lường và đánh giá thực trạng tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE); Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE; Xác định ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu tính thanh khoản của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN PHƯƠNG HÀ NGHIÊN CỨU TÍNH THANH KHOẢN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Đà Nẵng, năm 2022
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN PHƯƠNG HÀ NGHIÊN CỨU TÍNH THANH KHOẢN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62340301 Người hướng dẫn: GS.TS. Trương Bá Thanh Đà Nẵng, năm 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi. Tất cả dữ liệu và trích dẫn trong luận án đề có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả phân tích của luận án chưa được công bố ở bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. NGHIÊN CỨU SINH NGUYỄN PHƯƠNG HÀ
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án Tiến sĩ này, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS. TS. Trương Bá Thanh - Người hướng dẫn Khoa học đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện công trình nghiên cứu này. Cho phép tôi được gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS. TS. Đặng Tùng Lâm - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng đã giúp đỡ tôi trong quá trình xử lý số liệu của luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, Quý Thầy giáo, Cô giáo Khoa Kế toán - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng đã tham gia quản lý, giảng dạy, quan tâm động viên và giúp đỡ chuyên môn để tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo Trường Đại học Tài chính - Kế toán, nơi tôi đang công tác, đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận án. Cuối cùng, trong sâu thẳm tận đáy lòng mình, tôi xin gửi lời cảm ơn và yêu thương đến Gia đình, nơi đã tạo mọi điều kiện vật chất, tinh thần để tôi thực hiện công việc học tập, nghiên cứu luận án này. Xin chân thành cảm ơn! Nghiên cứu sinh Nguyễn Phương Hà
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của luận án...............................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................3 3. Câu hỏi nghiên cứu .........................................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................4 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................5 6. Những đóng góp mới của luận án ..................................................................5 7. Kết cấu của luận án ........................................................................................7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ TÍNH THANH KHOẢN CÔNG TY .......................................................................8 1.1. Tính thanh khoản công ty và đo lường tính thanh khoản công ty .......................8 1.1.1 Khái niệm về tính thanh khoản công ty.....................................................8 1.1.2 Ý nghĩa của tính thanh khoản công ty .....................................................10 1.1.3 Đo lường tính thanh khoản công ty .........................................................11 1.2. Tính thanh khoản cổ phiếu và đo lường tính thanh khoản cổ phiếu của công ty ...................................................................................................................................27 1.2.1 Khái niệm về tính thanh khoản cổ phiếu .................................................27 1.2.2 Đo lường tính thanh khoản cổ phiếu .......................................................27 1.3. Các lý thuyết liên quan đến tính thanh khoản công ty .......................................30 1.3.1 Lý thuyết ưa thích thanh khoản (Liquidity Preference Theory) ..............30 1.3.2 Lý thuyết bất cân xứng thông tin (Information Asymmetry Theory) .....32 1.3.3 Lý thuyết trật tự phân hạng (Pecking-order Theory) ..............................34 1.3.4 Lý thuyết đánh đổi (Trade-off Theory) ...................................................34 1.4. Tổng quan nghiên cứu ........................................................................................36 1.4.1 Tổng quan nghiên cứu về đo lường tính thanh khoản công ty ................36 1.4.2 Tổng quan nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty .......................................................................................................................39 i
1.4.3 Tổng quan nghiên cứu về ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu .........................................................................................66 1.5. Khoảng trống nghiên cứu ...................................................................................70 1.5.1 Khoảng trống nghiên cứu về đo lường tính thanh khoản công ty ...........70 1.5.2 Khoảng trống nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoảng công ty ..........................................................................................................71 1.5.3 Khoảng trống nghiên cứu về ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu ..................................................................................72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................74 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................................................75 2.1. Khung nghiên cứu ..............................................................................................75 2.2. Phát triển giả thuyết nghiên cứu.........................................................................77 2.2.1 Giả thuyết nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty ................................................................................................................................77 2.2.2 Giả thuyết nghiên cứu ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty .............................................................................87 2.3. Xây dựng mô hình phân tích ..............................................................................89 2.3.1 Mô hình đo lường và phân loại tính thanh khoản công ty ......................89 2.3.2 Mô hình phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty .......................................................................................................................94 2.3.3 Mô hình phân tích hồi quy ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu .........................................................................................95 2.4. Đo lường các biến ..............................................................................................95 2.4.1 Đo lường tính thanh khoản công ty .........................................................95 2.4.2 Đo lường các biến trong mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty ...........................................................................................97 2.4.3 Đo lường các biến trong mô hình nghiên cứu ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty .......................................99 2.5. Kỹ thuật phân tích ............................................................................................101 ii
2.5.1 Phân tích tách biệt (Discriminant Analysis) ..........................................101 2.5.2 Phân tích mô hình hồi quy các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty .....................................................................................................................105 2.5.3 Phân tích mô hình hồi quy ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty ....................................................................107 2.6. Mẫu và dữ liệu nghiên cứu ...............................................................................109 2.6.1 Mẫu nghiên cứu .....................................................................................109 2.6.2 Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................109 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................110 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................111 3.1. Thực trạng tính thanh khoản công ty và phân loại tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE .............................................................................111 3.1.1 Khái quát về các công ty niêm yết trên HOSE ......................................111 3.1.2 Thực trạng tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE ......................................................................................................................113 3.1.3 Kết quả phân tích tách biệt phân loại tính thanh khoản công ty ...........115 3.2. Kết quả phân tích các mô hình hồi quy ............................................................120 3.2.1 Thống kê mô tả các biến........................................................................120 3.2.2 Phân tích tương quan giữa các biến ......................................................124 3.2.3 Kết quả về các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty.........127 3.2.4 Kết quả về ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty ................................................................................................143 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................................149 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, HÀM Ý CHÍNH SÁCH .................................................................................................................................151 4.1. Bàn luận kết quả nghiên cứu ............................................................................151 4.1.1 Về đo lường và phân loại tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE .........................................................................................................151 iii
4.1.2 Về các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE ................................................................................................152 4.1.3 Về ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE ............................................................160 4.2. Hàm ý chính sách .............................................................................................161 4.2.1 Hàm ý lý thuyết .....................................................................................161 4.2.2 Hàm ý quản trị .......................................................................................162 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4........................................................................................169 KẾT LUẬN ............................................................................................................170 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Việt Tên tiếng Anh Thời gian hoạt động của doanh AGE Age of firm nghiệp ATD Số ngày vòng quay nợ phải thu Receivables Turnover Days CAPEX Chi tiêu tài sản cố định Capital Expenditure CaR Tỷ số thanh toán tức thời Cash Ratio CCC Chu kỳ chuyển đổi tiền Cash Conversion Cycle Tỷ số dòng tiền hoạt động kinh CF Operating Cash Flow ratio doanh CH Tỷ lệ nắm giữ tiền Cash Holding CNTT Công nghệ thông tin CR Tỷ số thanh toán hiện tại Current Ratio DN Doanh nghiệp EXR Tỷ giá hối đoái Exchange Rate Mô hình dữ liệu bảng hiệu ứng cố FEM Fixed Effects Model định GDP Tổng sản phẩm quốc nội Gross Domestic Product Generalized Method of GMM Phương pháp ước lượng GMM Moments Sở Giao dịch chứng khoán thành HNX Hanoi Stock Exchange phố Hà Nội Sở Giao dịch khoán thành phố Hồ HOSE Ho Chi Minh Stock Exchange Chí Minh HTK Hàng tồn kho ICP Kỳ chuyển đổi hàng tồn kho Inventory Conversion Period INF Lạm phát Inflate v
Từ viết tắt Tên tiếng Việt Tên tiếng Anh IRR Lãi suất Interest Rate ITD Số ngày vòng quay hàng tồn kho Inventory Turnover Days LEV Đòn bẩy tài chính Leverage LIQ Tính thanh khoản công ty Liquidity Tỷ số giá thị trường trên giá trị MB Maket to Book ratio ghi sổ MC Giá trị vốn hoá thị trường Market Capitalization Phương pháp ước lượng bình OLS Ordinary Least Squares phương bé nhất PDP Kỳ thanh toán nhà cung cấp Payable Deferral Period QR Tỷ số thanh toán nhanh Quick Ratio RCP Kỳ thu tiền khách hàng Receivable Conversion Period Mô hình dữ liệu bảng hiệu ứng REM Random Effects Model ngẫu nhiên ROA Tỷ số sinh lời trên tài sản Return On Assets ROE Tỷ số sinh lời trên vốn chủ sở hữu Return On Equity SG Tăng trưởng doanh thu Sales Growth SIZE Quy mô Size SLIQ Thanh khoản cổ phiếu Stock Liquidity TNHH Trách nhiệm hữu hạn TURN Giao dịch cổ phiếu Turnover VLĐR Vốn lưu động ròng Weighted Average Cost of WACC Chi phí sử dụng vốn bình quân Capital vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Ký hiệu Tên Trang Tổng hợp các nghiên cứu về đo lường, so sánh tính thanh Bảng 1.1 38 khoản công ty Tổng hợp các nghiên cứu trên thế giới về ảnh hưởng của Bảng 1.2 54 các nhân tố đặc thù công ty đến tính thanh khoản công ty Tổng hợp các nghiên cứu trên thế giới về ảnh hưởng của Bảng 1.3 61 các nhân tố kinh tế vĩ mô đến tính thanh khoản công ty Tổng hợp các nghiên cứu tại Việt Nam về các nhân tố ảnh Bảng 1.4 65 hưởng đến tính thanh khoản công ty Tổng hợp các nghiên cứu về ảnh hưởng của tính thanh Bảng 1.5 69 khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu Cơ cấu các ngành nghề của các công ty niêm yết được lựa Bảng 3.1 111 chọn trong nghiên cứu Bảng 3.2 Thống kê mô tả thời gian hoạt động của công ty 112 Bảng 3.3 Thống kê mô tả tính thanh khoản công ty 113 Bảng 3.4 Thống kê mô tả các nhóm được phân loại 116 Bảng 3.5 Kiểm định Anova 117 Bảng 3.6 Kiểm định Wilk’s Lamda 117 Bảng 3.7 Hệ số hàm phân biệt 117 Bảng 3.8 Thống kê mô tả giá trị LS của hai nhóm được phân loại 118 Bảng 3.9 Giá trị centroid của nhóm 118 Bảng 3.10 Kết quả phân loại 119 Bảng 3.11 Thống kê mô tả các biến 120 Bảng 3.12 Ma trận hệ số tương quan giữa các biến 126 Kết quả phân tích mô hình hồi quy của tỷ số thanh toán Bảng 3.13 127 hiện tại với các nhân tố đặc thù công ty Kết quả phân tích mô hình hồi quy OLS của tỷ số thanh Bảng 3.14 130 toán hiện tại với các nhân tố kinh tế vĩ mô vii
Ký hiệu Tên Trang Kết quả phân tích mô hình hồi quy FEM của tỷ số thanh Bảng 3.15 131 toán hiện tại với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả hồi quy mô hình hồi quy Sys-GMM của tỷ số Bảng 3.16 132 thanh toán hiện tại với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả phân tích mô hình hồi quy của chu kỳ chuyển đổi Bảng 3.17 133 tiền với các nhân tố đặc thù công ty Kết quả phân tích mô hình hồi quy OLS của Chu kỳ Bảng 3.18 135 chuyển đổi tiền với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả phân tích mô hình hồi quy FEM của Chu kỳ Bảng 3.19 136 chuyển đổi tiền với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả hồi quy mô hình hồi quy Sys-GMM của Chu kỳ Bảng 3.20 137 chuyển đổi tiền với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả phân tích mô hình hồi quy của tỷ số dòng tiền hoạt Bảng 3.21 138 động kinh doanh với các nhân tố đặc thù công ty Kết quả phân tích mô hình hồi quy OLS của tỷ số dòng tiền Bảng 3.22 141 hoạt động kinh doanh với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả phân tích mô hình hồi quy FEM của tỷ số thanh Bảng 3.23 142 toán hiện tại với các nhân tố kinh tế vĩ mô Kết quả hồi quy mô hình hồi quy Sys-GMM của tỷ số Bảng 3.24 143 thanh toán hiện tại với các nhân tố kinh tế vĩ mô Bảng 3.25 Tỷ số thanh toán hiện tại và tính thanh khoản cổ phiếu 144 Bảng 3.26 Chu kỳ chuyển đổi tiền và tính thanh khoản cổ phiếu 145 Tỷ số dòng tiền hoạt động kinh doanh và tính thanh khoản Bảng 3.27 148 cổ phiếu Tổng hợp kết quả nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng Bảng 3.28 151 đến tính thanh khoản công ty Tổng hợp kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của tính thanh Bảng 3.29 151 khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu viii
DANH MỤC HÌNH Ký hiệu Tên Trang Hình 2.1 Khung nghiên cứu 76 ix
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Thanh khoản là một trong những chỉ số quan trọng nhất trong việc đánh giá tình hình tài chính của công ty. Theo Gary và Kenneth (1982), đo lường thanh khoản là một nội dung không thể thiếu khi phân tích tình hình tài chính của một công ty, nhất là trong việc định giá tín dụng, và các tỷ số thanh khoản thường được sử dụng khi tiến hành các nghiên cứu thực nghiệm trong kế toán. Subhanij (2010) tin rằng rủi ro thanh khoản trở nên phức tạp hơn do những phát triển ngày càng mạnh trên thị trường tài chính. Một công ty nên duy trì tính thanh khoản đầy đủ để đối mặt với các điều kiện bất ngờ như nhu cầu theo mùa vì nó có thể không có khả năng huy động được các quỹ tài chính từ các nguồn bên ngoài. Nếu xảy ra tình trạng thiếu hụt thanh khoản, công ty có thể không đáp ứng được các nghĩa vụ với nhà cung cấp, dẫn đến việc nhà cung cấp ngừng giao hàng, nguyên vật liệu gây cản trở quá trình sản xuất kinh doanh, không đạt được hiệu quả kinh tế theo quy mô và tăng chi phí sản xuất. Từ đó, có thể mất thị phần do khan hiếm sản phẩm, hàng hoá trên thị trường. Ngoài ra, các ngân hàng sẽ tính lãi suất cao hơn do công ty bị giảm doanh thu hoặc không có đủ tài sản thanh khoản, từ đó có thể dẫn đến phá sản. Như vậy việc phân tích tình hình thanh khoản giúp các nhà quản lý đánh giá được chính xác tình hình tài chính của công ty ở hiện tại và nhận biết các dấu hiệu trong tương lai để kịp thời ngăn chặn công ty rơi vào tình huống mất thanh khoản dẫn đến phá sản. Do đó, nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tính thanh khoản công ty luôn là đề tài thu hút đối với nhiều nhà kinh tế học và đã có nhiều nghiên cứu thực nghiệm được thực hiện ở nhiều quốc gia với điều kiện kinh tế xã hội khác nhau. Trên thế giới, việc nghiên cứu về tính thanh khoản công ty, chủ yếu nghiên cứu riêng lẻ hoặc tính thanh khoản công ty được đo lường bằng các chỉ tiêu khác nhau (xem Richards và Laughin, 1980; Ryu và Jang, 2004; Kirkham, 2012; Atieh, 2014; Lin và cộng sự, 2014; Billah và cộng sự, 2015, v.v), hoặc các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty (xem Kim và Sherman, 1998; Bruinshoofd và Kool, 2004; Uyar, 2009; Bhutto và cộng sự, 2011; Denčič-Mihajlov và Malenović, 1
2015, v.v), hoặc tính thanh khoản công ty ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của công ty (xem Saleem và Rehman, 2011; Garanina và Petrova, 2015; Akinleye và Ogunleye, 2019, v.v), hoặc mối quan hệ giữa tính thanh khoản của tài sản mà công ty đang nắm giữ và tính thanh khoản cổ phiếu của công ty đó. Mặt khác, khi nghiên cứu về tính thanh khoản công ty hầu hết các tác giả chỉ thực hiện nghiên cứu dựa trên từng phương pháp đo lường tính thanh khoản cụ thể, mà chưa có sự tổng hợp các phương pháp để có thể đánh giá tính thanh khoản công ty ở đầy đủ khía cạnh và tổng quát nhất. Tại Việt Nam, nghiên cứu về tính thanh khoản công ty cũng dần được các học giả quan tâm trong những năm gần đây. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào hai nội dung, hoặc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty (xem Nguyễn Phương Hà, 2014; Trương Hồng Trình và Phan Thị Thuý Mai, 2016; Hà Thị Kim Phượng, 2018; Trần Mạnh Dũng và Nguyễn Nam Tài, 2018…), hoặc kiểm tra sự khác biệt về tính thanh khoản công ty khi sử dụng các chỉ tiêu đo lường khác nhau (xem Phạm Quang Tín và cộng sự, 2017). Các nghiên cứu này được đã có đóng góp bằng chứng thực nghiệm trong lĩnh vực tính thanh khoản công ty ở Việt Nam, tuy nhiên, các nghiên cứu còn khá rời rạc, tính thanh khoản công ty được xem xét riêng biệt với các chỉ tiêu đo lường khác nhau và chưa có nghiên nào xây dựng một phương pháp đo lường có thể đánh giá tính thanh khoản công ty một cách tổng quát và đầy đủ các khía cạnh. Ngoài ra, hiện nay khi nói đến tính thanh khoản của một công ty, đặc biệt là đối với các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán, thì các nhà quản trị hay các nhà đầu tư sẽ quan tâm đến hai nội dung là tính thanh khoản công ty (thể hiện khả năng thanh toán trong ngắn hạn) và tính thanh khoản cổ phiếu mà công ty phát hành đang được giao dịch trên thị trường chứng khoán. Trên thế giới đã có một số học giả nghiên cứu về mối quan hệ giữa hai loại thanh khoản này của công ty, tuy nhiên, ở Việt Nam chưa có nghiên cứu nào về vấn đề này. Bên cạnh những khoản trống của một số nghiên cứu điển hình đã được trình bày ở trên, thực trạng hoạt động kinh doanh kém hiệu quả dẫn đến phá sản và giải thể của các doanh nghiệp trên cả nước gia tăng hàng năm là vấn đề rất đáng quan tâm. Theo 2
Tổng cục Thống kê, trong năm 2019 cả nước có hơn 28.731 doanh nghiệp đăng ký tạm ngừng kinh doanh có thời hạn (tăng 5,9%), 43.711 doanh nghiệp chờ giải thể (tăng 41,7%), 16.840 doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể (tăng 3,2%). Trung bình mỗi tháng có 7.440 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến việc công ty giải thể, trong đó có hai nguyên nhân chính: Một là, do sự yếu kém trong việc quản lý hoạt động kinh doanh, bên cạnh một số ít công ty kịp thời thích nghi với tình hình kinh tế thị trường thì nhiều công ty không có những phương án hoạt động kinh doanh phù hợp dẫn đến thua lỗ; Hai là, do dự yếu kém trong việc quản lý tài chính, chủ yếu do sử dụng tài sản không hiệu quả, rủi ro thanh khoản có thể phát sinh, đây được xem là rủi ro khó khăn nhất so với các rủi ro tài chính khác. Ngoài ra, đối với những công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán thì ngoài tính thanh khoản công ty thì tính thanh khoản cổ phiếu cũng là vấn đề luôn được nhà quản lý cũng như các nhà đầu tư rất quan tâm. Các công ty có hoạt động kinh doanh kém hiệu quả liên tục trong ba năm sẽ rơi vào diện yêu cầu huỷ niêm yết bắt buộc. Theo công bố của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, trong năm 2019 có đến 25 công ty niêm yết trên cả hai Sở Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và Sở Giao dịch chứng khoán thành phố Hà Nội bị yêu cầu huỷ niêm yết bắt buộc. Xuất phát từ những lý do trên, trong bối cảnh nền kinh tế mới nổi tại Việt Nam thì vấn đề đặt ra là cần có một nghiên cứu nhằm đánh giá được thực trạng tính thanh khoản công ty một cách đầy đủ các khía cạnh nhất, xác định xem tính thanh khoản công ty chịu ảnh hưởng bởi các nhân tố nào và tính thanh khoản công ty có ảnh hưởng đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty đó hay không là hết sức cần thiết. Đó là lý do tác giả chọn đề tài “Nghiên cứu tính thanh khoản của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh” làm luận án tiến sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu Luận án nghiên cứu hướng đến ba mục tiêu chính: 3
- Thứ nhất, đo lường và đánh giá thực trạng tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE). - Thứ hai, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE. - Thứ ba, xác định ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nghiên cứu này được thực hiện để trả lời các câu hỏi: - Thực trạng tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE như thế nào và các công ty được phân loại là công ty có tính thanh khoản công ty tốt hay kém như thế nào? - Tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE chịu ảnh hưởng bởi những nhân tố nào? - Tính thanh khoản công ty có ảnh hưởng như thế nào đến tính thanh khoản cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là tính thanh khoản công ty, các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty, và sự ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận án như sau: - Về không gian và thời gian: Luận án nghiên cứu trên mẫu là 3411 công ty phi tài chính niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2019. - Về nội dung: Luận án chỉ giới hạn nghiên cứu về thực trạng tính thanh khoản công ty cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty xét trên phương diện thanh khoản tài chính về khả năng thanh toán trong ngắn hạn, và tính 1 Danh sách các công ty thuộc mẫu nghiên cứu được trình bày trong Phụ lục 01 4
thanh khoản công ty ảnh hưởng như thế nào đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty đó. 5. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu chính là nghiên cứu định lượng kết hợp với phương pháp nghiên cứu định tính. Cụ thể: - Phương pháp nghiên cứu định lượng: Phân tích định lượng thông qua phân tích tách biệt để đo lường thực trạng tính thanh khoản công ty và đồng thời phân loại những công ty có thanh khoản tốt và những công ty có thanh khoản kém. Ngoài ra, luận án cũng thực hiện phân tích mô hình hồi quy dữ liệu bảng để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty cũng như ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu. Số liệu nghiên cứu là 341 công ty phi tài chính niêm yết trên HOSE trong giai đoạn từ 2010-2019. - Phương pháp nghiên cứu định tính: Phương pháp này được sử dụng để tổng hợp cơ sở lý thuyết, tổng hợp và phân tích các kết quả của các nghiên cứu trước về đo lường tính thanh khoản công ty, các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty và ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu. Qua đó xác định khoảng trống nghiên cứu về tính thanh khoản công ty, làm nền tảng hình thành khung nghiên cứu của luận án. 6. Những đóng góp mới của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án có một số đóng góp về phương diện lý thuyết và học thuật trong bối cảnh của Việt Nam như sau: 6.1 Về phương diện lý thuyết Thứ nhất, luận án đã tổng hợp và hệ thống hoá đầy đủ các lý thuyết nền tảng về đo lường tính thanh khoản công ty, tính thanh khoản cổ phiếu, các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty và sự ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu. Qua đó, luận án đã chỉ ra được hạn chế trong đo lường tính thanh khoản công ty của các công trình nghiên cứu trước. 5
Đóng góp mới nổi bật của luận án là đã xây dựng phương pháp đo lường tính điểm thanh khoản công ty kết hợp các chỉ tiêu đo lường thể hiện các phương diện khác nhau của tính thanh khoản công ty, đồng thời luận án cũng xây dựng được hàm phân tích tách biệt để phân loại công ty có tính thanh khoản công ty tốt và tính thanh khoản công ty kém. Ngoài ra, khi xem xét các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty của các công ty niêm yết trên HOSE, luận án đã xem xét đồng thời tác động của cả hai nhóm nhân tố đặc thù công ty và nhóm nhân tố kinh tế vĩ mô. Bên cạnh đó, luận án cũng xem xét tính thanh khoản công ty có ảnh hưởng như thế nào đến tính thanh khoản cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE. Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp bằng chứng về thực trạng tính thanh khoản công ty một cách đầy đủ các khía cạnh hơn, các nhân tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản công ty bao gồm cả các nhân tố đặc thù doanh nghiệp và các nhân tố kinh tế vĩ mô, cũng như ảnh hưởng của tính thanh khoản công ty đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty đó trong bối cảnh điều kiện kinh tế xã hội tại Việt Nam. Qua đó, làm phong phú thêm kho tàng học thuật về các vấn đề liên quan đến phân tích tài chính nói chung và tính thanh khoản công ty nói riêng trên thế giới. 6.2 Về phương diện thực tiễn Luận án này là một công trình nghiên cứu khá toàn diện về tính thanh khoản công ty, bởi luận án thực hiện trên cả ba nội dung liền mạch không thể tách rời, đó là: đặc điểm tính thanh khoản công ty trên phương diện tài chính như thế nào, những đặc điểm đó chịu ảnh hưởng bởi các nhân tố nào và chúng ảnh hưởng đến tính thanh khoản cổ phiếu của công ty ra sao. Ngoài ra, khác với những nghiên cứu trước, luận án này không xem xét tính thanh khoản công ty trên từng góc độ riêng lẻ mà dựa trên sự liên kết các chỉ tiêu đo lường tính thanh khoản công ty để có thể đánh giá thực trạng tính thanh khoản công ty một cách đầy đủ nhất, đồng thời xây dựng được hàm phân biệt nhằm phân loại công ty có thanh khoản tốt và công ty có thanh khoản kém. Đây là một đóng góp khá quan trọng của luận án trên phương diện thực tiễn, bởi sau khi đo lường được tính thanh khoản công ty, thì nhà quản trị 6
cũng như các nhà đầu tư cần có một cơ sở để căn cứ vào, từ đó có thể nhận định được công ty mà mình quan tâm có vị thế thanh khoản tốt hay xấu, đây là nội dung hầu như các nghiên cứu trước chưa thực hiện được. Với phương pháp nghiên cứu định lượng phù hợp với các đặc điểm của dữ liệu tài chính, kết quả nghiên cứu được tìm thấy trong luận án này giúp các nhà quản trị công ty cũng như các nhà đầu tư phân tích kỹ lưỡng thực trạng thanh khoản của từng công ty, cũng như nắm bắt được tính thanh khoản công ty chịu ảnh hưởng như thế nào bởi các nhân tố bên trong và bên ngoài, đồng thời có một cái nhìn mới hơn về mối quan hệ giữa tính thanh khoản công ty và tính thanh khoản cổ phiếu của công ty, từ đó các nhà quản trị có thể đưa ra những quyết định về các chính sách tài chính phù hợp với công ty mình, các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn và hợp lý. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu của luận án được xây dựng như sau: Chương 1: Cơ sở lý thuyết và tổng quan nghiên cứu về tính thanh khoản công ty. Chương 2: Thiết kế nghiên cứu. Chương 3: Kết quả nghiên cứu. Chương 4: Thảo luận kết quả nghiên cứu, hàm ý chính sách. 7