Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:226

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của Luận án nhằm đánh giá thực trạng và phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh, từ đó đề xuất giải pháp khả thi nhằm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THANH TÙNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH TỈNH BẮC NINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - NĂM 2021
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THANH TÙNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH TỈNH BẮC NINH Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 9.34.04.10 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hướng dẫn khoa học: 1 PGS. TS. Đặng Thị Phương Hoa 2 TS. Đàm Thanh Thủy THÁI NGUYÊN - NĂM 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Ngày tháng năm 2021 Tác giả luận án
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả bày tỏ lời cám ơn đối với người hướng dẫn khoa học và những người đã giúp đỡ hay động viên trong quá trình tiến hành nghiên cứu và viết luận án.
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ ii MỤC LỤC ............................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH ...............................................................................x MỞ ĐẦU ................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận án .................................................4 5. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................4 6. Kết cấu của luận án..............................................................................................5 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH ...................................................................................................6 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch................................6 1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển địa phương du lịch bền vững .......................8 1.1.3. Những nghiên cứu về phát triển bền vững khách du lịch ..............................12 1.1.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển bền vững du lịch .................................................................................14 1.1.5. Những nghiên cứu về phát triển kinh doanh bền vững du lịch ......................19 1.1.6. Những nghiên cứu về quản lý phát triển bền vững du lịch ............................22 1.1.7. Đánh giá chung về các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch và phát triển bền vững du lịch ..........................................................................25 1.2. Xác định khoảng trống trong nghiên cứu ........................................................27 1.2.1. Khoảng trống về mặt nội dung trong nghiên cứu phát triển du lịch ..............27 1.2.2. Khoảng trống về phương pháp trong nghiên cứu phát triển du lịch.....................28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 30
iv Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH .................................................................................................31 2.1. Cơ sở lý luận về phát triển bền vững du lịch ...................................................31 2.1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài ...............................................................31 2.1.2. Vai trò của phát triển bền vững du lịch ở một địa phương nhìn từ góc độ quản lý kinh tế ............................................................................................36 2.1.3. Nội dung phát triển bền vững du lịch tại địa phương ....................................37 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch .................................40 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bền vững du lịch ................................................46 2.2.1. Kinh nghiệm phát triển bền vững du lịch của một số nước trên thế giới .......46 2.2.2. Kinh nghiệm phát triển bền vững du lịch của một số địa phương ở Việt Nam.......................................................................................................................57 2.3. Bài học vận dụng cho phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ....................66 2.3.1. Bài học từ kinh nghiệm phát triển bền vững du lịch trên thế giới .................66 2.3.2. Bài học từ kinh nghiệm phát triển du lịch ở một số địa phương của Việt Nam ....68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 70 Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................72 3.1. Câu hỏi nghiên cứu .........................................................................................72 3.2. Mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch tại tỉnh Bắc Ninh .....................................................................................................72 3.3. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu và khung phân tích .....................................74 3.3.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu ................................................................74 3.3.2. Khung phân tích...........................................................................................77 3.4. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu, chọn mẫu điều tra .................................80 3.4.1. Chọn điểm nghiên cứu .................................................................................80 3.4.2. Chọn mẫu điều tra........................................................................................80 3.5. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................83 3.5.1. Thu thập thông tin thứ cấp ...........................................................................83 3.5.2 Thu thập thông tin sơ cấp ..............................................................................84 3.5. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin .......................................................85 3.5.1. Phương pháp xử lý thông tin ........................................................................85
v 3.5.2. Phương pháp phân tích thông tin ..................................................................85 3.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ..........................................................................92 3.6.1. Nhóm chỉ tiêu sử dụng để nghiên cứu sự hài lòng của du khách...................92 3.6.2. Nhóm chỉ tiêu đánh giá sự tăng trưởng và cơ cấu du lịch .............................92 3.6.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá về hiệu quả kinh doanh ...........................................93 3.6.4. Nhóm chỉ tiêu đánh giá tính bền vững ..........................................................96 3.6.5. Nhóm chỉ tiêu đánh giá những yếu tố cản trở sự phát triển bền vững du lịch......97 Chương 4: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH TỈNH BẮC NINH ...........................................................................................................98 4.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh...........................................98 4.1.1. Đặc điểm tự nhiên ........................................................................................98 4.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................................99 4.1.3. Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội tỉnh Bắc Ninh và so với cả nước .................. 103 4.2. Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh .................................................. 104 4.2.1. Quá trình hình thành và phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh............................ 104 4.2.2. Kinh tế du lịch trong cơ cấu kinh tế tỉnh Bắc Ninh ..................................... 105 4.2.3. Thực trạng khai thác, sử dụng tài nguyên du lịch tỉnh Bắc Ninh................. 107 4.2.4. Thực trạng quy hoạch và phát triển địa phương bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh.... 114 4.2.5. Thực trạng phát triển bền vững khách du lịch tỉnh Bắc Ninh ...................... 119 4.2.6. Thực trạng phát triển kinh doanh bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh.............. 125 4.3. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ........ 129 4.3.1. Tiêu chí và các biến đánh giá ..................................................................... 129 4.3.2. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh.... 131 4.4. Phân tích những yếu tố cản trở sự phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ..... 139 4.4.1. Vùng 1 - Bắc sông Đuống .......................................................................... 139 4.4.2. Vùng 2 - Nam sông Đuống ........................................................................ 141 4.5. Đánh giá chung về phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ........................... 142 4.5.1. Những kết quả đạt được ............................................................................... 142 4.5.2. Những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân ..................................................... 144 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ....................................................................................... 152
vi Chương 5: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH TỈNH BẮC NINH ................................................................................... 154 5.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh ..... 154 5.2. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh.. 157 5.2.1. Quan điểm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ................................ 157 5.2.2. Định hướng, mục tiêu phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ............... 159 5.3. Giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ...................... 166 5.3.1. Giải pháp chung ......................................................................................... 166 5.3.2. Giải pháp trọng tâm ................................................................................... 169 5.3.3. Giải pháp riêng cho từng vùng ................................................................... 172 5.4. Một số kiến nghị ........................................................................................... 176 5.4.1. Đối với chính phủ ...................................................................................... 176 5.4.2. Đối với tỉnh Bắc Ninh ................................................................................ 176 5.4.3. Đối với các cơ quan quản lý du lịch ........................................................... 176 5.4.4. Đối với các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch ............................................. 176 5.4.5. Đối với cộng đồng người dân địa phương khu du lịch, điểm du lịch .......... 177 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ........................................................................................ 178 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 180 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU......................................... 183 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ 184 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 199
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CC Cơ cấu CNTT Công nghệ thông tin DLST Du lịch sinh thái HS Hệ số ITDR Viện nghiên cứu phát triển du lịch KD Kinh doanh NCKH Nghiên cứu khoa học QL Quốc lộ QLNN Quản lý nhà nước SL Số lượng SXKD Sản xuất kinh doanh TNDL Tài nguyên du lịch UBNN Ủy ban nhân dân Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp UNESCO Quốc (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) Tổ chức du lịch thế giới (World Tourism UNWTO Organization) VH, TT &DL Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hội đồng Du lịch và Lữ hành thế giới (World Tourism WTTC and Travel Council) Yt Yếu tố
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển bền vững du lịch ......19 Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu đo lường phát triển bền vững du lịch ........................35 Bảng 3.1: Lựa chọn địa điểm nghiên cứu ..........................................................80 Bảng 3.2: Lựa chọn số mẫu nghiên cứu theo từng đối tượng ............................82 Bảng 3.3: Phương pháp phân tích thông tin ......................................................86 Bảng 3.4: Thang đo Likert ................................................................................88 Bảng 3.5: Chỉ tiêu đo lường các biến trong mô hình hồi quy ............................90 Bảng 3.6: Đánh giá phát triển bền vững địa phương .........................................97 Bảng 4.1: Cơ cấu dân số và lao động tỉnh Bắc Ninh ....................................... 100 Bảng 4.2: Một số chỉ tiêu chủ yếu của tỉnh Bắc Ninh so với cả nước .............. 103 Bảng 4.3: Cơ cấu kinh tế tỉnh Bắc Ninh .......................................................... 106 Bảng 4.4: Cơ cấu kinh tế du lịch trong ngành dịch vụ của tỉnh Bắc Ninh ........ 107 Bảng 4.5: Một số địa danh du lịch chính của Vùng 1- Bắc sông Đuống .......... 108 Bảng 4.6: Một số địa danh du lịch đến chính Vùng 2- Nam sông Đuống ........ 110 Bảng 4.7: Phát triển nhân lực du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2014 - 2019 .... 112 Bảng 4.8. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của nhân lực du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2014 - 2019 ............................................................ 113 Bảng 4.9: Số điểm có tiềm năng và số điểm đã được công nhận điểm du lịch ...... 118 Bảng 4.10: Số lượng và cơ cấu khách du lịch tỉnh Bắc Ninh năm 2019 ............ 119 Bảng 4.11: Đánh giá sự hài lòng của khách du lịch tại Vùng 1- Bắc sông Đuống ....... 120 Bảng 4.12: Tính điểm và xếp loại từng chỉ tiêu đối với Vùng 1- Bắc sông Đuống ...... 121 Bảng 4.13: Đánh giá sự hài lòng của khách du lịch ở Vùng 2 - Nam sông Đuống ...... 123 Bảng 4.14: Tính điểm và đánh giá từng chỉ tiêu đối với sự hài lòng của khách du lịch ở vùng 2 - Nam sông Đuống ..................................... 124 Bảng 4.15: Một số chỉ tiêu phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh.............................. 125 Bảng 4.16: Kết quả và hiệu quả kinh doanh du lịch của tỉnh Bắc Ninh qua 5 năm ........ 128 Bảng 4.17: Tiêu chí và các biến đánh giá mức độ ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh ...................................................... 130
ix Bảng 4.18: Những yếu tố cản trở sự phát triển bền vững du lịch Vùng 1 - Bắc sông Đuống ............................................................................. 140 Bảng 4.19: Những yếu tố cản trở chủ yếu phát triển bền vững du lịch Vùng 2 - Nam sông Đuống ...................................................................... 141 Bảng 5.1. Quy hoạch điểm cung cấp dịch vụ viễn thông công cộng có người phục vụ đến năm 2030 .......................................................... 163
x DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 1.1: Số lượng khách du lịch quốc tế trên toàn thế giới năm 2010 và dự báo đến năm 2020 và 2030 .......................................................... 13 Biểu đồ 4.1: Những yếu tố cản trở làm tắc nghẽn phát triển bền vững du lịch Vùng 1- Bắc sông Đuống ............................................................... 140 Biểu đồ 4.2: Những yếu tố cản trở làm tắc nghẽn phát triển Vùng 2 - Nam sông Đuống .................................................................................... 142 Hình 3.1. Mô hình nghiên cứu ......................................................................... 73 Hình 3.2. Thiết kế khung lý thuyết nghiên cứu ................................................. 78 Hình 3.3: Khung phân tích nghiên cứu phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh...... 79
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phát triển bền vững du lịch là một nhân tố quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của nhiều Quốc gia. Phát triển du lịch góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành kinh tế liên quan, thúc đẩy giao lưu, tăng cường hiểu biết giữa các nước, các dân tộc. Trong xu thế hội nhập của nước ta hiện nay, nhu cầu khách du lịch ngày càng tăng, phát triển du lịch vừa đáp ứng nhu cầu của khách, vừa đem lại hiệu quả kinh tế, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh và nâng cao vị thế của Việt Nam có ý nghĩa to lớn trong trong phát triển đất nước. Theo báo cáo tổng kết của Tổng cục du dịch Việt Nam nhân dịp Kỷ niệm 60 năm thành lập ngành Du lịch (09/7/1960 - 09/7/2020): thời gian qua du lịch Việt Nam có tốc độ tăng trưởng cao và đã đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội. Về khách quốc tế, năm 1990 chỉ có 250 nghìn lượt khách đến Việt Nam, sau 5 năm đã tăng hơn 4 lần, đạt trên 1,3 triệu lượt, đến năm 2010 đạt mốc 5 triệu lượt và năm 2019 đạt hơn 18 triệu lượt, tăng 72 lần so với năm 1990. Đặc biệt giai đoạn 2015 - 2019 tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 22,7%/ năm và được Tổ chức Du lịch thế giới xếp Việt Nam vào hàng tăng trưởng du lịch cao nhất trên thế giới. Đối với khách du lịch nội địa cũng tăng mạnh: năm 1990 từ hơn 1 triệu lượt, đến năm 2019 đạt hơn 85 triệu lượt, tăng 85 lần. Cùng với tăng trưởng lượng khách, du lịch đã mang lại nguồn thu ngày một lớn cho nền kinh tế. Năm 1990, tổng thu từ du lịch mới đạt 1.340 tỷ đồng thì đến năm 2019 tăng lên đạt 755.000 tỷ đồng, trong đó tổng thu từ khách du lịch quốc tế đạt 421.000 tỷ đồng, tổng thu từ khách du lịch nội địa đạt 334.000 tỷ đồng. Tỷ lệ đóng góp trực tiếp của du lịch vào GDP liên tục tăng mạnh trong 5 năm gần đây từ 2015 đến 2019: năm 2015 đạt 6,3%; năm 2016: 6,9%; năm 2017: 7,9%; năm 2018: 8,3% và năm 2019: 9,2%. Du lịch đang từng bước hướng tới trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn [151]. Hoạt động du lịch cũng thu hút sự tham gia của các thành phần kinh tế và mọi tầng lớp nhân dân, mang lại không chỉ nguồn thu, mà còn tạo ra gần 2,5 triệu việc làm (chiếm 4,6% tổng việc làm cả nước), chẳng những tạo việc làm và đóng góp
2 trong ngành du lịch, mà còn tạo điều kiện phát triển các ngành liên quan và tạo thu nhập cho các cộng đồng dân cư địa phương.[3] Theo đánh giá của Diễn đàn kinh tế thế giới WEF, Việt Nam hiện đứng hạng 67/136 nền kinh tế về năng lực cạnh tranh du lịch, xếp thứ 5 trong khối ASEAN. Trong số 14 chỉ số trụ cột, 2 chỉ tiêu: tài nguyên tự nhiên (hạng 34) và tài nguyên văn hóa và du lịch công vụ (hạng 30) của Việt Nam được đánh giá là tích cực nhất. Cùng với những lợi ích về kinh tế, việc làm, thì thông qua du lịch, văn hóa Việt Nam cũng được quảng bá mạnh mẽ hơn với bạn bè quốc tế. [27], [69], [140] Bắc Ninh là một tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng, nằm trong Vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ, là tỉnh có điều kiện, tiềm năng phát triển du lịch: có 1.589 điểm di tích, trong đó 1.398 di tích lịch sử, 131 di tích kiến trúc, 2 di tích khảo cổ học và 58 di tích hỗn hợp; Đặc biệt trong đó 577 điểm di tích đã được xếp hạng, có 4 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 180 di tích cấp Quốc gia, 393 di tích cấp tỉnh [152]. Tỉnh có khoảng 41 lễ hội truyền thống được duy trì thường xuyên, cùng nhiều làng nghề truyền thống đã tồn tại và phát triển hàng trăm năm. Đặc biệt, dân ca Quan họ Bắc Ninh đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại…. Thực tế du lịch tỉnh Bắc Ninh đã có đóng góp tích cực vào tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo và tạo thêm việc làm cho người lao động của tỉnh. Tuy vậy, nếu so với tài nguyên và tiềm năng du lịch thì tỷ lệ đóng góp của du lịch vào GDP của tỉnh còn rất thấp so với bình quân chung cả nước, chỉ chiếm 0,59% so với bình quân chung cả nước là 8,3%. UBND tỉnh Bắc Ninh đã xác định mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 đưa Bắc Ninh trở thành một trong những trung tâm du lịch văn hóa lớn của vùng Đồng bằng sông Hồng; nâng thu nhập về du lịch năm 2020 đạt 3.300 tỷ đồng, đến năm 2030 đạt khoảng 20.000 tỷ đồng; nhưng như vậy tỷ trọng đóng góp của du lịch vào GDP của tỉnh cũng chỉ đạt trên 4% [82]. Bên cạnh đó du lịch ở Bắc Ninh vẫn còn nhiều tồn tại, vào mùa lễ hội, du khách các nơi đổ về quá đông gây quá tải điểm đến, nhiều hoạt động gây mất trật tự trị an (Đền Bà Chùa Kho) hay mất thuần phong mỹ tục (Hội Lim)… (Hà Phạm, 2019)1. 1 Hà Phạm (2019), Những hình ảnh 'xấu xí' tại lễ hội đền Bà Chúa Kho, https://tuoitre.vn/nhung- hinh-anh-xau-xi-tai-le-hoi-den-ba-chua-kho-20190218161312229.htm
3 Phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh nhằm phát huy được thế mạnh, tăng đóng góp vào GDP của tỉnh, giữ gìn bản sắc dân tộc nét đẹp của người Quan họ, đảm bảo vệ sinh môi trường, đang là yêu cầu cấp thiết và tất yếu khách quan. Để phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh, cần có sự nghiên cứu toàn diện, tổng thể đưa ra những giải pháp, khoa học và khả thi. Đề tài: Phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh là yêu cầu đặt ra mang tính cấp thiết của thực tiễn. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Trên cơ sở khoa học, đánh giá thực trạng và phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh, từ đó đề xuất giải pháp khả thi nhằm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững du lịch. - Đánh giá thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015 - 2019 - Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất giải pháp nhằm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận, thực tiễn và các nhân tố, các hoạt động liên quan đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Về mặt không gian: Luận án nghiên cứu phát triển bền vững du lịch trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. * Về mặt thời gian: Luận án sử dụng những tài liệu chủ yếu công bố từ 2010 đến 2020; phần phân tích thực trạng phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh luận án phân tích giai đoạn 2015-2019; phần định hướng và giải pháp phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh, luận án nghiên cứu đề xuất đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. * Về mặt nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu những nội dung chính của phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh như: Nguồn nhân lực, tài nguyên, quy
4 mô, cơ cấu, hiệu quả kinh tế xã hội, những nhân tố ảnh hưởng, những yếu tố cản trở sự phát triển, tính bền vững đối với du lịch tỉnh Bắc Ninh. Luận án cũng quan tâm nghiên cứu về vấn đề quản lý bền vững du lịch ở tỉnh Bắc Ninh. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận án - Đề tài luận án đã làm rõ khoảng trống cấp thiết nghiên cứu, những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững du lịch (hay còn gọi là phát triển bền vững du lịch). - Đề tài luận án đã đưa ra cách vận dụng sáng tạo các phương pháp truyền thống để nghiên cứu phát triển bền vững du lịch ở một địa phương cấp tỉnh. - Luận án đã thu thập thông tin cả thứ cấp và sơ cấp một cách công phu để phân tích, đánh giá toàn diện các măt, các khía cạnh về thực trạng phát triển bền vững du lịch ở tỉnh Bắc Ninh. - Luận án đã đưa ra một số giải pháp có căn cứ khoa học và có tính khả thi nhằm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn mới, ở thời kỳ Việt Nam hội nhập sâu rộng và cuộc cách mạng 4.0. - Luận án là tài liệu tham khảo có giá trị cho các nhà quản lý kinh tế nhà nước về du lịch, các nhà lãnh đạo quản lý tỉnh Bắc Ninh. Đặc biệt luận án là tư liệu tham khảo có giá trị cho lãnh đạo các cấp của sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh liên quan đến du lịch và lãnh đạo quản lý các công ty, các đơn vị kinh doanh du lịch tỉnh Bắc Ninh. Luận án cũng là tài liệu tham khảo có giá trị cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy và những người quan tâm đến phát triển bền vững du lịch. 5. Những đóng góp mới của luận án - Luận án đã đưa ra một số khái niệm theo chủ kiến về phát triển bền vững du lịch; những bài học kinh nghiệm để áp dụng vào nghiên cứu du lịch ở tỉnh Bắc Ninh; lựa chọn sáng tạo các phương pháp nghiên cứu, trong đó có phương pháp phản diện như nghiên cứu các yếu tố làm cản trở sự phát triển. - Về thực trạng phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh: luận án đã đánh giá, phân tích vấn đề toàn diện ở nhiều mặt, nhiều khía cạnh để tạo bức tranh toàn cảnh về phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh mà từ trước đến nay chưa có nghiên cứu nào đánh giá đầy đủ như vậy.
5 - Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh: luận án đã phân tích 8 tiêu chí với 35 biến đo lường cho từng vùng, thể hiện chi tiết các khía cạnh ảnh hưởng, tác động đến phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh mà từ trước tới nay chưa có nghiên cứu nào phân tích đầy đủ và chi tiết như vậy. - Về giải pháp: Luận án đã đề xuất các nhóm giải pháp cho tổng thể, cho từng vùng có tính khoa học và tính khả thi nhằm phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh, trong đó đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng và cuộc cách mạng công nghẹ 4.0 cũng là những vấn đề chưa có kết luận đầy đủ của nghiên cứu nào trước đây. 6. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục, danh mục và tài liệu tham khảo, luận án kết cấu gồm 5 chương: Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về phát triển bền vững du lịch Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững du lịch Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Thực trạng phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh Chương 5: Giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững du lịch tỉnh Bắc Ninh
6 Chương 1 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch Tổng quan kết quả các công trình nghiên cứu về phát triển bền vững du lịch trên thế giới và ở Việt Nam đã công bố, bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau và có thể đan xen nhau. Tổng hợp theo nội dung phát triển bền vững du lịch và tiếp cận của chuyên ngành quản lý kinh tế, có thể hệ thống các công trình nghiên cứu theo những nội dung sau đây: 1.1.1. Kết quả nghiên cứu về khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên du lịch Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về phát triển bền vững du lịch. Chương trình Môi trường Liên hợp Quốc (UNEP) và Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) cho rằng phát triển bền vững du lịch cần: 1) Sử dụng tối ưu các nguồn tài nguyên môi trường tạo thành một yếu tố quan trọng trong phát triển du lịch, duy trì môi trường sinh thái cần thiết và bảo tồn các di sản thiên nhiên và đa dạng sinh học. 2) Tôn trọng tính xác thực văn hóa - xã hội của cộng đồng tiếp nhận, bảo tồn văn hoá truyền thống, các di sản văn hóa và các giá trị truyền thống, và góp phần vào sự hiểu biết liên văn hóa. 3) Đảm bảo, hoạt động kinh tế trong dài hạn khả thi, cung cấp các lợi ích kinh tế - xã hội cho tất cả các bên liên quan được phân phối một cách công bằng. Phát triển du lịch bền vững đòi hỏi sự tham gia chính thức của tất cả các bên liên quan, cũng như lãnh đạo chính trị địa phương để đảm bảo sự tham gia sâu rộng và xây dựng sự đồng thuận [149]. Tác giả Hill (2011) Nghiên cứu về du lịch sinh thái bền vững ở khu vực Amazon Peru với chuyên đề sự kết hợp giữa du lịch, bảo tồn và phát triển cộng đồng: đã đề xuất những nguyên tắc chủ yếu để đạt được thành công trong quá trình phát triển du lịch sinh thái bền vững. Những nguyên tắc đó là: kết hợp giữa công việc du lịch và quản lý tài nguyên, các hoạt động du lịch không làm ảnh hưởng tới môi trường và hệ sinh thái. Tác giả đã nhấn mạnh mối quan hệ giữa du lịch và bảo vệ rừng, bảo tồn hệ sinh thái, phát triển kinh tế xã hội cộng đồng địa phương [143].
7 * Tác giả Nguyễn Thị Thống Nhất (2014), đề tài luận án tiến sĩ kinh tế: Khai thác hợp lý các di sản văn hóa thế giới nhằm phát triển du lịch Miền Trung Việt Nam. Tác giả đã đề cập về những vấn đề về di sản văn hóa thế giới và khai thác di sản văn hóa thế giới để phát triển du lịch. Tác giả đã làm rõ cơ sở khoa học về du lịch văn hóa, đưa ra khái niệm về du lịch văn hóa: là loại hình du lịch nhằm nâng cao hiểu biết của du khách về các giá trị văn hóa lịch sử đặc sắc của điểm đến, chú trọng đến trách nhiệm của người tham gia đối với các giá trị văn hóa, góp phần gìn giữ và bảo nguồn tài nguyên nhân văn và đảm bảo lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương một cách bền vững. Tác giả đã đưa ra các tiêu chí đánh giá khai thác hợp lý các di sản văn hóa thế giới để phát triển du lịch bao gồm: Khai thác đầy đủ di sản văn hóa thế giới; Khai thác di sản văn hóa thế giới phải luôn đi đôi với việc trùng tu, tôn tạo, bảo vệ các di tích và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống, phát huy tính độc đáo của các di sản văn hóa thế giới [62]. * Tác giả Đinh Kiệm (2013), đề tài luận án tiến sĩ kinh tế: Phát triển du lịch sinh thái vùng Duyên Hải Cực Nam Trung bộ [44]. Tác giả đã đưa ra quan niệm về du lịch sinh thái: là dạng du lịch tích cực, đây là loại hình du lịch chú trọng đến việc phát triển tình cảm và trách nhiệm của người tham gia đối với vẻ đẹp thiên nhiên hoặc giá trị văn hóa bản địa. Gắn hoạt động du lịch với giáo dục về môi trường tự nhiên - xã hội để nâng cao hiểu biết cho du khách về thiên nhiên, sinh thái, các giá trị lịch sử văn hóa truyền thống của điểm đến. Từ đó đề cao trách nhiệm của người tham gia, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên văn hóa và lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương một cách bền vững. Tác giả đã đưa ra 3 tiêu chuẩn đánh giá sự phát triển của du lịch sinh thái bền vững là: tiêu chuẩn về kinh tế, tiêu chuẩn về xã hội, con người và tiêu chuẩn về môi trường, 3 tiêu chuẩn đều có vai trò quan trọng như nhau trong tương tác vận động giúp cân bằng phát triển du lịch sinh thái bền vững [44]. * Tác giả Nguyễn Đăng Tiến (2016), luận án tiến sĩ: Nghiên cứu, đánh giá tài nguyên du lịch và điều kiện sinh khí hậu phục vụ phát triển du lịch bền vững khu vực Quảng Ninh Hải phòng.
8 Tác giả đã nghiên cứu làm sáng tỏ khái niệm về tài nguyên du lịch (TNDL) và điều kiện sinh khí hậu (SKH); xác định mức độ thuận lợi của chúng cho phát triển du lịch, đồng thời đề xuất những định hướng và giải pháp khai thác hợp lý nguồn TNDL trên quan điểm phát triển du lịch bền vững khu vực Quảng Ninh - Hải Phòng. Tác giả cũng đã xác lập cơ sở lý luận và thực tiễn xác định tiềm năng, những nét đặc thù về tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn để làm cơ sở đánh giá cho các loại hình du lịch và điểm du lịch. Tiến hành đánh giá mức độ thuận lợi về TNDL và SKH cho phát triển du lịch bền vững ở một số khu du lịch và điểm du lịch trên khu vực Quảng Ninh - Hải Phòng [110]. * Tác giả Trịnh Quang Hảo (2004), Đề tài NCKH cấp Nhà nước: Cơ sở khoa học cho các chính sách, giải pháp quản lý khai thác tài nguyên du lịch ở Việt Nam. Tác giả đã nghiên cứu có hệ thống và tổng quan những vấn đề lý luận chung về tài nguyên du lịch, quản lý khai thác tài nguyên du lịch, phân loại tài nguyên du lịch, đánh giá quản lý và khai thác tài nguyên du lịch. Từ nghiên cứu thực tiễn quản lý khai thác tài nguyên du lịch ở một số nước trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Philipin, đề tài đã rút ra được 7 bài học kinh nghiệm trong quản lý khai thác tài nguyên du lịch, những bài học kinh nghiệm quản lý Nhà nước. Đề tài đã đề xuất một số chính sách và giải pháp nhằm tháo gỡ những bức xúc hiện nay trong quản lý khai thác tài nguyên du lịch ở Việt Nam [30]. Tổng hợp các công trình đã nghiên cứu về khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên du lịch cho thấy các tác giả đã đưa ra những khái niệm, nguyên tắc, tiêu chí đánh giá và đã đã đánh giá một số tài nguyên du lịch phổ biến, tuy vậy những tài nguyên mang tính lịch sử, hoặc tài nguyên phi vật thể mang tính nghệ thuật đặc thù như dân ca quan họ Bắc Ninh… thi chưa được đề cập đến. 1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển địa phương du lịch bền vững Yi-fong, Chen (2012) trong nghiên cứu Du lịch sinh thái và phát triển xã hội ở địa phương Taroko, cộng đồng người San-Chan, Đài Loan. Tác giả đã nghiên cứu sự tác động về mặt văn hóa xã hội của hoạt động du lịch sinh thái được xây dựng bảo tồn văn hóa, xã hội. Tác giả nhận định rằng: các nhóm cộng đồng khác nhau sẽ hưởng lợi, trách nhiệm và chịu tác động khác nhau từ việc phát triển du lịch. Phát triển du