Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào

Chia sẻ: Nguyễn Vương Cường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

258
lượt xem 43
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào trình bày những vấn đề chung về thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại ngân hàng thương mại, thực trạng công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào giai đoạn 2000-2011, hệ thống quan điểm và giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận án là trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận án đã được tác giả công bố trên tạp chí, không trùng với bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Diengkham Sengkeomysay
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Hồng Minh, PGS.TS. Phạm Văn Hùng đã nhiệt tình hết sức tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, và đồng hành cùng tác giả trong suất quá trình hoàn thành luận án. Tác giả xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ quý báu trong quá trình học tập, thu thập tài liệu cũng như các hoạt động liên quan khác. Tác giả cũng xin cảm ơn các đồng nghiệp của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đặc biệt Khoa Đầu tư và phòng Đào tạo sau đại học đã hỗ trợ tìm kiếm tài liệu cũng như góp ý cho Tác giả sửa chữa Luận án. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Chính phủ Lào-Việt Nam đặc biệt Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam-Lào đã tạo điều kiện hỗ trợ về mặt thời gian và vật chất cho Tác giả hoàn thành khóa học. Xin trân trọng cảm ơn Ban giám đốc Ngân hàng ngoại thương Lào và càc đồng nghiệp trong phòng tổ chức, văn phòng điều hành và phòng tín dụng đã hỗ trợ tìm kiếm tài liệu...cho Tác giả hoàn thành Luận án Xin trân trọng cảm ơn Ban thống đốc Ngân hàng nhà nước Lào và các đồng nghiệp đặc biệt là vụ quản lý Phi ngân hàng, vụ tổ chức, vụ Văn phòng... đã tạo điều kiện hỗ trợ về mặt thời gian và vật chất cho Tác giả hoàn thành khóa học Xin được bày tỏ tình cảm tới bạn bè, đồng nghiệp – những người đã luôn quan tâm, động viên, khích lệ cho Tác giả thêm động lực phấn đấu hoàn thành tốt khóa đào tạo Tiến sỹ Cuối cùng, Tác giả xin gửi lòng tri ân sâu sắc và muốn bày tỏ sự cảm ơn tới bố mẹ anh em trong gia đình đã luôn kề cận, động viên, giúp đỡ cả về mặt vật chất và tinh thần trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận án này. Xin trân trọng cảm ơn ! Tác giả Diengkham SENGKEOMYSAY
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT .......................................................... viii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ....................................................................... ix LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................ 8 1.1. THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........ 8 1.1.1. Khái niệm thẩm định dự án đầu tư .................................................. 8 1.1.2. Mục đích, bản chất và vai trò của thẩm định dự án đầu tư ............. 9 1.1.3. Yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra đối với công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại .............................................. 13 1.1.4. Sự cần thiết phải tiến hành thẩm định dự án đầu tư vay vốn ........ 15 1.2. QUY TRÌNH THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................................................................................... 16 1.2.1. Lập hồ sơ dự án đầu tư để nghị vay vốn tại Ngân hàng thương mại ........................................................................................................... 18 1.2.2. Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại........ 19 1.3. NỘI DUNG THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN .......................... 21 1.3.1. Thẩm định bản thân dự án vay vốn ............................................... 22 1.3.2. Thẩm định khách hàng vay vốn (chủ đầu tư) ................................ 31 1.4. CÁC PHƯƠNG PHÁP THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN ........ 33 1.4.1. Phương pháp thẩm định theo trình tự ............................................ 33 1.4.2. Phương pháp so sánh, đối chiếu .................................................... 34 1.4.3. Phương pháp dự báo ...................................................................... 35 1.4.4. Phương pháp phân tích độ nhạy của dự án ................................... 37 1.4.5. Phương pháp giảm thiểu rủi ro ...................................................... 38
iv 1.5. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...................................................................................................................... 38 1.5.1. Các nhân tố chủ quan .................................................................... 39 1.5.2. Các nhân tố khách quan................................................................. 44 1.6. KINH NGHIỆM THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM VÀ TỔ CHỨC TÍN DỤNG QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ................................................................................. 46 1.6.1. Kinh nghiệm thẩm định dự án đầu tư của Ngân hàng ngoại thương Việt Nam ..................................................................................... 46 1.6.2. Kinh nghiệm thẩm định dự án của Ngân hàng Thế giới ............... 52 1.6.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ công tác thẩm định tại ngân hàng và các tổ chức tín dụng quốc tế ............................................. 56 Kết luận chương 1 ................................................................................................ 58 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO GIAI ĐOẠN 2000 - 2011 ........................................................................................................................ 59 2.1. NHỮNG KẾT QUẢ VÀ NHÂN TỐ ẢNH HƯỚNG ĐẾN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ................................................................................................... 59 2.1.1. Những kết quả trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ............................................................. 59 2.1.2 Các nhân tố kinh tế xã hội ảnh hướng đến công tác thẩm định dự án tại Ngân hàng ngoại thương Lào ................................................... 61 2.2. CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .............. 65 2.2.1. Giới thiệu ngân hàng Ngoại thương Lào ....................................... 65 2.2.2. Đặc điểm của Ngân hàng ngoại thương Lào ảnh hưởng đến công tác thẩm định dự án đầu tư ............................................................. 67
v 2.2.3. Khái quát về quá trình hoàn thiện các văn bản pháp lý liên quan đến thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào thời gian qua ........................................................................ 70 2.3. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .............................................. 72 2.3.1. Công tác tổ chức thẩm định dự án đầu tư của Ngân hàng ngoại thương Lào............................................................................................... 72 2.3.2. Quy trình thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................................................................................................... 75 2.3.3. Nội dung thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................................................................................................... 80 2.3.4. Phương pháp thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng ngoại thương Lào............................................................................................... 83 2.3.5. Thẩm định dự án cụ thể tại Ngân hàng ngoại thương Lào ............ 86 2.4. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ................................................... 92 2.4.1. Những mặt đạt được trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ...................................................... 92 2.4.2. Những mặt hạn chế trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .................................................... 103 2.4.3. Những nguyên nhân của các hạn chế trong công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ........................ 106 Kết luận chương 2 .............................................................................................. 110 CHƯƠNG 3. HỆ THỐNG QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ......................................................................... 111 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ĐẾN NĂM 2020 ....................................................................................... 111
vi 3.1.1. Cơ hội và thách thức của Ngân hàng ngoại thương Lào khi chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa .............................................. 112 3.1.2. Định hướng phát triển của Ngân hàng ngoại thương Lào đến 2020 ....................................................................................................... 113 3.2. HỆ THỐNG CÁC QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO .................................................................................................................... 116 3.2.1. Quan điểm: Gắn hoạt động thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào với việc đổi mới công tác quản lý đầu tư và hệ thống văn bản của Ngân hàng ngoại thương Lào .................... 116 3.2.2. Quan điểm: Sử dụng thiết bị và hệ thống thông tin hiện đại trong thẩm định dự án đầu tư ................................................................ 117 3.2.3. Quan điểm: Gắn công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào với đổi mới quy trình, nội dung và phương pháp thẩm định ......................................................................... 118 3.2.4. Quan điểm: Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào phải đảm bảo yêu cầu khách quan và hiệu quả........ 121 3.3. NỘI DỤNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ....................... 122 3.3.1. Định hướng cho công tác thẩm định dự án đầu tư ...................... 122 3.3.2. Hoàn thiện quy trình thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .......................................................................... 124 3.3.3. Hoàn thiện nội dung thẩm định và các tiêu chí thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào .................................. 126 3.3.4. Hoàn thiện phương pháp thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào ................................................................ 128 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO ........ 129
vii 3.4.1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ nhân viên thẩm định dự án đầu tư ..................................................................................................... 129 3.4.2. Tăng cường thiết bị công nghệ và ứng dụng công nghệ thông tin cho công tác thẩm định .................................................................... 131 3.4.3. Tăng cường nguồn kinh phí cho công tác thẩm định dự án ........ 133 3.4.4. Tăng cường công tác kiểm soát chất lượng thẩm định dự án đầu tư vay vốn ....................................................................................... 138 3.5. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG LÀO.......... 139 3.5.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ ............... 139 3.5.2. Kiến nghị đối với chủ đầu tư ....................................................... 142 3.5.3. Kiến nghị đối với các Ngân hàng thương mại Lào .................... 142 Kết luận chương 3 .............................................................................................. 144 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 145 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ..................... 147 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 148 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 156
viii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CHỮ CÁI VIẾT TẮT ĐƯỢC HIỂU LÀ Danh mục tiếng Việt CHDCND : Cộng hoà Dân chủ Nhân dân DAĐT : Dự án đầu tư KHCB : Khấu hao cơ bản NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHNT : Ngân hàng ngoại thương NHTM : Ngân hàng thương mại TD : Tín dụng TCTD : Tổ chức tín dụng TĐDA : Thẩm định dự án VLĐ : Vốn lưu động Danh mục tiếng Anh ANZ : Australia and New Zealand Bank Group Limited B : Benefit - Thu nhập lợi nhuận C : Cost - Chi phí CF : Cash Flow - Dòng tiền CIB : Center information bank EBIT : Earnning Before Interest & Tax IBPS : Inter Bank Playment System Hệ thống thanh toán điện tử liên Ngân hàng IRR : Internal-Rate of-Return - Tỷ suất hoàn vốn nội bộ LC : Letter of credit MIS : Management information system NPL : Non payment loan NPV : Net Present Value - Giá trị hiện tại ròng PME : Pan Mekong Exploration Pty Limited ROA : Return of Assete - Tỷ suất về khả năng sinh lợi của tài sản ROCE : Return On Capital Employed ROE : Return of Equity Tỷ suất về khả năng sinh lợi của vốn chủ sở hữu T(PP) : Pay back Period - Thời gian thu hồi vốn
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Danh mục bảng Bảng: Sơ đồ nghiên cứu .................................................................................... 6 Bảng 1.1: Tóm tắt quy trình thẩm định dự án ................................................. 17 Bảng 2.1: Số lượng dự án đầu tư trung-dài hạn đã thẩm định trong giai đoạn 2000-2011 ...................................................................................... 59 Bảng 2.2: Tình hình cho vay theo loại khách hàng năm 2000-2011 .............. 69 Bảng 2.3: So sánh thời gian thẩm định dự án đầu tư ...................................... 92 Bảng 2.4: Số lượng dự án trung - dài hạn theo ngành từ năm 2000-2011 ...... 95 Bảng 2.5: Tình hình cho vay của Ngân hàng ngoại thương Lào (2000-2011)98 Bảng 2.6: Chất lượng tín dụng của NHNT Lào .............................................. 99 Bảng 2.7: Tình hình hoạt động tín dụng theo ngành kinh tế ......................... 102 Bảng 3.1: Định hướng một số chỉ tiêu đến năm 2020.................................. 115 Bảng 3.2: So sánh thời gian thẩm định dự án đầu tư .................................... 125 Bảng 3.3: Mức thu phí thẩm định dự án đầu tư ............................................ 136 Danh mục biểu đồ Biểu đồ 2.1: So sánh tình hình nợ xấu với tổng dư nợ từ năm 2000-2011 ..... 96 Biểu đồ 2.2: So sánh tình hình cho vay ngắn hạn và trung-dài hạn từ năm 2000-2011 .................................................................................... 96 Biểu đồ 2.3: So sánh tình hình nợ xấu, nợ quá hạn với tổng dư nợ từ năm 2000-2011 .................................................................................. 100 Danh mục sơ đồ Sơ đồ 1.1: Quy trình tổng quát thẩm định dự án đầu tư vay vốn .................... 17 Sơ đồ 1.2: Quá trình thẩm định dự án tại các ngân hàng thương mại ............. 19 Sơ đồ 2.1: Các chủ thể liên quan đến công tác thẩm định dự án đầu tư tại Hội sở chính Ngân hàng ngoại thương và chi nhánh Lào .................... 74 Sơ đồ 2.2: Quy trình cụ thể tổ chức thẩm định dự án đầu tư .......................... 75 Sơ đồ 2.3: Bước thẩm định dự án .................................................................... 79 Sơ đồ 3.1: Quy trình mới rút ngắn tổ chức thẩm định dự án ........................ 124 Sơ đồ 3.2: Bước thẩm định dự án .................................................................. 126
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết thẩm định dự án luận án Ngân hàng thương mại Hiện nay, NHNT Lào là một Ngân hàng đứng đầu trong số các NHTM Lào về cho vay nhiều dự án lớn như: Nhà máy điện, khai thác mỏ khoảng sản, nhà máy xi măng và các dự án sản xuất khác... Tuy nhiên trong quá trình hoạt động, NHNT Lào còn có một số hạn chế đặc biệt là trong công tác TĐDA. Vì công tác thẩm định DAĐT có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và thực hiện DAĐT, là cơ sở để quyết định việc lựa chọn hay bác bỏ dự án. Cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế, công tác thẩm định DAĐT là hết sức quan trọng giúp nhà tài trợ hoặc người cho vay và chủ dự án đã được sáng lọc lựa chọn DAĐT tối ưu, Vì vậy NHNT Lào đã quan tâm đến việc thẩm định DAĐT đặc biệt khi có dự án mới. Vấn đề nâng cao và hoàn thiện công tác TĐDA đối với NHNT Lào là rất cần thiết trong điều kiện Lào là một trong những nước đang phát triển theo hướng cơ chế kinh tế thị trường. Hội đồng Quản trị NHNT Lào đã ban hành Quyết định số: 07/NHNTL, ngày 19/02/2004 về việc áp dụng chính sách quản lý rủi ro tín dụng bản hoàn thiện và thông tư số 001/NHNT-2007 hướng dẫn về việc trình xin vay, bước phê duyệt tín dụng và quyền trong việc phê duyệt tín dụng, nội dung khá rõ ràng, nhưng khi tiến hành thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn đặc biệt là dự án lớn (trên 5 tỷ kíp) và dự án Nước ngoài, ngoài ra NHNT Lào chưa có phòng thẩm định riêng. Vì những lý do nêu trên, tác giả đã lựa chọn vấn đề: “Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào” làm đề tài luận án Tiến sỹ kinh tế. Trong luận án này tác giả sẽ đi sâu vào phân tích thực trạng công tác thẩm định DAĐT, các kết quả đạt được, các nguyên nhân, các mặt hạn chế trong quá trình thẩm định DAĐT, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào.
2 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Nhìn chung, vấn đề thẩm định DAĐT là đối tương nghiên cứu của nhiều nhà kinh tế trong và ngoài nước. Hàng trăm bài báo, luận án, luận văn và các công trình nghiên cứu đã được công bố. Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu gần nhất có liên quan như: * Luận án tiến sỹ liên quan đến đề tài thẩm định DAĐT của Lào + “Phân tích dự án phát triển kinh tế” của Phetsay Phiathep (1996). Tác giả đã tập trung vào các bước lập dự án phát triển nông thôn và nông nghiệp về việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước và vốn ODA có sự đóng góp của vốn nhân dân. Ông chủ trọng về việc đặt kế hoạch quy trình dự án hoặc các bước viết dự án bao gồm: (a) Việc quy định dự án-giáo dục trước đầu tư; (b) việc phân tích dự án; (c) công việc xây kiểu mẫu cái đề nghị dự án; (d) việc thẩm định-phê chuẩn dự án đã áp dụng ba chỉ tiêu như: NPV, B/C ratio và IRR; (e) công việc thực hiện theo dự án và (f) việc theo dõi-thẩm định kết quả dự án. Nội dung phân tích dự án của Ông là bao gồm: (a) phân tích khả năng cung cấp cung cầu của dự án; (b) phân tích về mặt thiết kế kỹ thuật của dự án; (c) phân tích về mặt kinh tế; (d) phân tích về mặt tài chính của dự án bao gồm: dự kiến về mặt tài chính của dự án, phân tích khả năng sinh lợi của dự án, thẩm định kết quả bù đắp về mặt tài chính của dự án, nguồn vốn đầu tư của dự án và khả năng trả nợ và (e) phân tích về mặt hành chính của dự án. Ông đề xuất một số giải giáp như: công việc quy định đường lối chính sách-đặt kế hoạch chiến lược trong việc phát triển, việc xây chương trình phải dựa vào đường lối chính sách phát triển đặt ra, công việc quy định làm các dự án để phục vụ mục đích và đối tượng của kế hoạch và sắp xếp ưu tiên, công việc xây kế hoạch ngân sách đầu tư của Nhà nước phải dựa vào kinh tế vĩ mô khả năng của ngân sách thu nhập, vốn hỗ trợ và vốn vay nước ngoài và các Bộ, cơ quan ngang Bộ và địa phương phải hợp tác phối hợp nhau và phân chia trách nhiệm rõ ràng.
3 Những điểm còn tranh luận, những điểm chưa được nêu ra như: Việc áp dụng hệ thống thông tin, năng lực đội ngũ cán bộ thẩm định dự án, chủ đầu tư, kinh phí thẩm định, các văn bản về thẩm định dự án còn ít và quản lý dự án [60] * Luận án tiến sỹ liên quan đến đề tài thẩm định DAĐT của Việt Nam: + “Thẩm định dự án đầu tư” của Vũ Công Tuấn (1998). Tác giả đã tập trung nhiều vào kỹ thuật phân tích, đánh giá DAĐT và các văn bản pháp luật có liên quan. Theo ông, thẩm định DAĐT là một trong những kỹ thuật để phân tích, đánh giá dự án. Quan niệm về thẩm định dự án của ông cũng đồng nghĩa với quan niệm của các nước trên thế giới khi tiến hành thẩm định. Thẩm định dự án gắn liền với kỹ thuật phân tích, đánh giá dự án trong đó đặc biệt là phân tích chi phí và lợi ích của dự án, từ đó tác giả đề xuất các giải pháp chủ yếu để nâng cao kỹ thuật thẩm định DAĐT về mặt tài chính [38]. + “Hoàn thiện phương pháp thẩm định tài chính DAĐT trong hoạt động cho vay của NH TM Việt Nam trong điều kiện hiện nay” Nguyễn Hòa Nhân (2002). Trong luận án tác giả đề cập đến kỹ thuật phân tích nội dung, phương pháp thẩm định tài chính dự án đầu tư và phân tích thực hành tài chính dự án đầu tư để quyết định cho vay, từ đó tác giả để ra các giải pháp để hoàn thiện công tác thẩm định tài chính chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT tại ngân hàng [25]. + “Phương hướng và những biện pháp chủ yếu nhằm đổi mới công tác lập và thẩm định DAĐT ngành công nghiệp đồ uống của VN” Nguyễn Hồng Minh (2003). Trong luận án tác giả tập trung chủ yếu vào các dự án sản xuất đồ uống từ hoa quả và đề cập đến nội dung, công trình, phương pháp lập và thẩm định dự án đầu tư ở tầm vĩ mô trong ngành công nghiệp chế biến đồ uống, từ đó tác giả đã đề ra một số giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới công tác lập và thẩm định các DAĐT trong ngành đồ uống [19]. + “Nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT tại NHĐT & PT VN”
4 Nguyễn Đức Thắng (2007). Tác giả xem xét công tác nghiên cứu tình hình hoạt động kinh doanh chủ yếu của ngân hàng từ năm 2001- 2006, từ đó tác giả đưa ra những giải pháp và kiến nghị nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT tại ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam [35]. + “Hoàn thiện công tác thẩm định DAĐT thuộc các tổng công ty xây dựng trong điều kiện phân cấp quản lý đầu tư hiện nay” Trần Thị Mai Hương (2007) xem xét toàn diện công tác thẩm định dự án để ra quyết định đầu tư ở tầm vi mô-doanh nghiệp trong ngành xây dựng với vai trò là chủ đầu tư đặc biệt là ngoài vốn ngân sách nhà nước mà cập đến phương diện công tác thẩm định DAĐT như: căn cứ thẩm định, quy trình thẩm định, đội ngũ cán bộ thẩm định, phương pháp thẩm định, vấn đề phân cấp thẩm định, từ đó tác giả đã đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định DAĐT thuộc các tổng công ty xây dựng ở Việt Nam trong điều kiện phân cấp quản lý đầu tư và chuyển đổi mô hình hoạt động [16]. * Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài thẩm định DAĐT của nước ngoài: + “Thẩm định đầu tư và các quyết định tài chính” Lumby Stephen (1994). Tác giả tập trung vào kỹ thuật phân tích lợi ích và chi phí của dự án đặc biệt tác giả đề cập nhiều đến các phương pháp thẩm định đầu tư truyền thống như: Phương pháp hoàn vốn, phương pháp tính lợi nhuận trên vốn, cách tiếp cận dòng tiền chiết khấu. Kỹ thuật phân tích đánh giá dự án phục vụ cho việc ra các quyết định tài chính, từ đó tác giả đề ra mốt số giải pháp để hoàn thiện phương pháp thẩm định về việc phân tích tài chính của dự án [94]. + “Đầu tư và thẩm định dự án” Hassan Hakimina & Er hun Kula (1996). Cho rằng thẩm định DAĐT là kỹ thuật phân tích đánh giá dự án. Nhìn chung, các công trình nước ngoài nghiên cứu về thẩm định DAĐT thường tập trung vào kỹ thuật phân tích đánh giá lợi ích và chi phí phục vụ mục đích tối đa hoá lợi nhuận (tối đa hoá lãi cổ tức cho các cổ động) hoặc tiến hành phân tích đánh giá lợi ích và chi phí đối với dự án, chương trình thuộc lĩnh vực
5 công cộng, từ đó tác giả đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT về mặt tài chính thuộc lĩnh vực công cộng [87]. Tóm lại, có thể nói, cho đến nay đề tài nghiên cứu về thẩm định DAĐT ở Việt Nam và quốc tế được rất nhiều người quan tâm. Trong các nghiên cứu đó họ đưa ra các giải pháp để hoàn thiện nâng cao chất lượng công tác thẩm định DAĐT. Tuy nhiên, dù được tiếp cận dưới nhiều góc độ, các giải pháp để nâng cao chất lượng thẩm định DAĐT của Việt Nam và quốc tế thường chỉ được trình bày như là một phần nội dung trong các công trình nghiên cứu về thẩm định DAĐT, chứ chưa trở thành nội dung duy nhất, một cách có hệ thống và cập nhật của một công trình riêng biệt. Như vậy, chưa có Luận án nào có nội dung trùng lặp với đề tài “Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào” như Luận án này. 3. Mục đích nghiên cứu của luận án - Nghiên cứu và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào. - Đánh giá thực trạng thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào thời gian qua và đưa ra các vấn đề tồn tại cần phải tiếp tục hoàn thiện. - Đề xuất hệ thống những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác thẩm định DAĐT vay vốn của NHNT Lào đến năm 2020. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án - Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu công tác thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào. - Phạm vi nghiên cứu: Luận án đi sâu nghiên cứu tình hình thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào sẽ được đề cập đến trong những vấn đề có liên quan nghiên cứu trong giai đoạn năm 2000-2011. 5. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích đề ra, tác giả sử dụng phương pháp tổng hợp, phỏng vấn, phân tích thống kê, có sử dụng kết hợp các bảng, biểu để tính toán, minh họa, so sánh và rút ra kết luận. Ngoài ra, tác giả sẽ sử dụng
6 phương pháp phân tích các tài liệu, các công trình nghiên cứu trong nước và quốc tế về các vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu. Bảng: Sơ đồ nghiên cứu Nội dung nghiên Các phương pháp ứng dụng cứu Khái quát tình Thu thập dữ liệu các luận án, luận văn, đề tài khoa học hình nghiên cứu liên quan, đánh giá và tìm khoảng trống nghiên cứu Lý luận về thẩm - Tham khảo các tài liệu liên quan, điều tra, khảo sát định dự án tại các văn bản pháp quy, các hướng dẫn công việc tại ngân hàng thương NHNN Lào, NHNT Lào và các NHTM của Lào, thực mại hiện hoạt động thẩm định tại Việt Nam Đánh giá thực - Phỏng vấn, điều tra, khảo sát thực tế tại NHNT Lào, trạng thẩm định so sánh, đối chiếu với các quy định của NHNN Lào, dự án tại Ngân các NHTM khác tại Lào hàng ngoại thương - Áp dụng các phương pháp thống kê để tổng kết, Lào đánh giá thực trạng Để xuất giải pháp - Áp dụng phương pháp phân tích SWOT và dự báo để hoàn thiện làm cơ sở cho đề xuất giải pháp 6. Những đóng góp mới của luận án - Thứ nhất, hệ thống hoá và làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào. - Thứ hai, phân tích và đánh giá thành công và hạn chế về công tác thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào, phân tích các nguyên nhân ảnh hưởng đến thành công và hạn chế đó, để hoàn thiện về công tác thẩm định DAĐT vay vốn của NHNT Lào đến năm 2020. - Thứ ba, đề xuất những quan điểm giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác thẩm định DAĐT vay vốn tại NHNT Lào trong những năm tới, trong đó có một số quan điểm, giải pháp và kiến nghị có tính đột phá về tư duy quan điểm và trình độ thực hiện.
7 7. Kết cấu của luận án Luận án gồm 147 trang với sự tham khảo 100 tài liệu tham khảo trong và ngoài nước, sử dụng các bảng biểu, các phụ lục khác có liên quan. Tên đề tài: "Thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng Ngoại thương Lào". Ngoài lời mở đầu và kết luận, luận án được kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng Ngoại thương Lào giai đoạn 2000-2011. Chương 3: Quan điểm và một số giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng ngoại thương Lào.
8 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.1. Khái niệm thẩm định dự án đầu tư Thẩm định DAĐT tại NHTM là quá trình thẩm định DAĐT do khách hàng lập và nộp cho ngân hàng khi làm thủ tục vay vốn, dựa trên quản điểm của ngân hàng. Nhiệm vụ của nhân viên tín dụng khi TĐDA là phát hiện những điểm sai sót, những điểm đáng nghi ngờ hay những điểm chưa rõ ràng của dự án và cùng với khách hàng thảo luận, làm sáng tỏ thêm nhằm đánh giá chính xác và trung thực được thực chất của dự án. Để có sự phối hợp tốt với khách hàng, nhân viên tín dụng cần nắm vững quy trình lập và thẩm định DAĐT của khách hàng. Thẩm định dự án tạo cơ sở vững chắc cho hoạt động đầu tư có hiệu quả. Nếu xem xét DAĐT theo quá trình từ chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, vận hành khai thác dự án khi đó công tác thẩm định DAĐT sẽ được tiến hành với nhiều công việc từ thẩm định DAĐT để ra các quyết định đầu tư, theo nội dung chi tiết xem xét một cách toàn diện trên các nội dung của dự án từ pháp lý; thị trường, kỹ thuật công nghệ; tổ chức quản lý; thẩm định tài chính dự án: thẩm định tổng mức vốn đầu tư, khả năng huy động vốn, tỷ suất “r” thẩm định dòng tiền, thẩm định chỉ tiêu hiệu quả tài chính, thẩm định rủi ro. Theo luật Đầu tư và văn bản hướng dẫn thi hành của Việt Nam (2005): là có rất nhiều quan điểm khác nhau về thẩm định tùy theo mục tiêu đầu tư tính chất của dự án, chủ thể có quyền thẩm định, tùy theo luật đầu tư và chính sách đầu tư của nước đó [27]. Theo mục tiêu đầu tư, “Thẩm định dự án đầu tư” được hiểu là quá trình một cơ quan chức năng (nhà nước hoặc tư nhân) xem xét một dự án có đạt được các mục tiêu kinh tế và xã hội đã đề ra và đạt được những mục tiêu đó một cách có hiệu quả hay không? Theo Ngân hàng thế giới (WB) thì công tác thẩm định DAĐT nhằm giúp đưa dự án đi theo đúng hướng, tạo nền móng
9 cho việc thực hiện DAĐT có hiệu quả [40]. Theo Luật đầu tư của Nhà nước, “Thẩm định dự án” có nghĩa là việc đánh giá về mặt phù hợp, kết quả, hiệu quả, tác động và bền vững của dự án trước ghi dự án vào kế hoạch đầu tư của Nhà nước [47] Theo tính chất đầu tư, “Thẩm định dự án đầu tư” là quá trình một cơ quan chức năng (Nhà nước hoặc tư nhân) thẩm tra, xem xét một cách khách quan, khoa học và toàn diện về mặt pháp lý, các nội dung cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả, tính khả thi, tính hiện thực của dự án, để quyết định đầu tư hoặc cấp giấy phép về đầu tư hay quy định về đầu tư, đứng trên góc độ tổng quát, tác giả cho rằng “Thẩm định dự án đầu tư vay vốn của Ngân hàng thương mại là việc Ngân hàng tổ chức kiểm tra, đánh giá, xem xét lại dự án đầu tư trình vay vốn, một cách khách quan, khoa học và toàn diện trên các nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp tới tính khả thi của một dự án đầu tư có hiệu quả trong tương lai và có định hướng phát triển, để ra quyết định cho vay vốn”. 1.1.2. Mục đích, bản chất và vai trò của thẩm định dự án đầu tư 1.1.2.1. Mục đích của thẩm định dự án đầu tư Mục đích của thẩm định DAĐT của ngân hàng là đánh giá một cách chính xác và trung thực khả năng trả nợ của khách hàng để làm căn cứ quyết định cho vay. Thẩm định DAĐT là một trong những khâu rất quan trọng trong toàn bộ quy trình dự án vay vốn. Với phương châm nhằm mục đích bảo đảm khả năng thu hồi vốn của ngân hàng, thì thẩm định dự án là một biện pháp để đạt được mục đích đó. Tầm quan trọng của nó thể hiện ở những điểm sau: - Giúp đánh giá được mức độ tin cậy của phương án sản xuất hoặc DAĐT mà khách hàng đã lập và nộp cho ngân hàng khi làm thủ tục vay vốn - Thẩm định và đánh giá được mức độ rủi ro của dự án khi quyết định cho vay - Giúp cho cán bộ tín dụng và lãnh đạo ngân hàng có thể mạnh dạn quyết định cho vay và giảm được xác suất hai loại sai lầm trong quyết định cho vay: (1) cho vay một dự án tồi và (2) từ chối cho vay một dự án tốt
10 1.1.2.2. Bản chất của thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại Hoạt động thẩm định DAĐT (kết quả của nó là báo cáo thẩm định) là hoạt động rất quan trọng, nó là bộ phận không thể tách rời trong tổng thể hoạt động tín dụng trung và dài hạn của Ngân hàng. Về mặt nghiệp vụ, hoạt động này giúp cho Ngân hàng có thể đưa ra những đánh giá về tính hợp lý, tính hiệu quả và tính khả thi của dự án theo quy định của ngân hàng. Thực chất, của công tác thẩm định DAĐT là quá trình kiểm tra đánh giá toàn diện nội dung của dự án trên cơ sở các tiêu chuẩn, quyết định, của NHNN. Những kết luận về tính khả thi của DAĐT sau khi được thẩm định sẽ là cơ sở để các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư. Việc thẩm định các DAĐT là rất cần thiết, một mặt đối với chủ đầu tư, nó khẳng định lại ý tưởng đầu tư ban đầu là hiện thực hay không ? Trên cơ sở đó đưa ra quyết định đầu tư, mặt khác, đây cũng là công cụ để chủ đầu tư tiến hành huy động vốn cũng như để trình lên các cấp có thẩm quyền để thông qua dự án, cho phép DAĐT hoạt động. Như vậy, việc thẩm định DAĐT là cần thiết cho chủ đầu tư, cho Ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác... Công tác thẩm định sẽ đi sâu phân tích, làm rõ các khía cạnh, các chi tiết của dự án, giúp cho việc lựa chọn, phân tích tốt nhất, mang lại hiệu quả cao nhất hay thậm chí có thể đưa đến việc loại bỏ tất cả các phương án và đưa ra các phương án khả thi hơn. Chủ đầu tư muốn khẳng định quyết định đầu tư của mình là đúng đắn, các tổ chức tài chính tiền tệ muốn tài trợ hay cho vay vốn đối với dự án, để ngăn chặn sự đổ bể lãng phí vốn đầu tư, thì phải thẩm tra lại tính hiệu quả, tính khả thi và tính hiện thực của dự án. Với tư cách là nhà tài trợ hoặc là nhà cung cấp vốn cho dự án, điều mà Ngân hàng quan tâm nhất là sự an toàn vốn. Ngân hàng sẽ chỉ đầu tư khi biết chắc dự án có hiệu quả, có khả năng hoàn trả (gốc và lãi) đúng thời hạn. Vì vậy, công tác thẩm định DAĐT đối với Ngân hàng là không thể thiếu. Mặt khác, công tác thẩm định DAĐT là cơ sở để Ngân hàng xác định tương đối chính xác số tiền cho vay, thời gian cho vay.
11 Như vậy, công tác thẩm định DAĐT giúp cho Ngân hàng ra quyết định có nên tài trợ vốn hoặc cho dự án vay vốn hay không ? Nếu có thì theo phương thức như thế nào?. Thẩm định DAĐT đảm bảo cho hoạt động kinh doanh vốn của Ngân hàng an toàn và có hiệu quả, hạn chế được rủi ro đến mức thấp mà vẫn thu được lợi nhuận. Năng lực thẩm định của các cán bộ tín dụng được coi là một trong những yếu tố quyết định nhất đến hiệu quả kinh doanh của các Ngân hàng. Vì nếu cán bộ người trách nhiệm việc thẩm định có năng lực chuyên môn nghề nghiệp sâu, rộng sẽ giúp việc thẩm định DAĐT vay vốn của Ngân hàng có chất lượng cao, có tính chuyên môn, chính xác khi ra quyết định cho vay. 1.1.2.3. Vai trò của thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại Thẩm định DAĐT trong công tác hoạt động của Ngân hàng chính là một trong những biện pháp cơ bản nhằm phòng ngừa rủi ro trong quá trình cho vay vốn đầu tư tại Ngân hàng. Như vậy trên góc độ người tài trợ, Ngân hàng, tổ chức tài chính đánh giá dự án chủ yếu trên phương diện khả thi, hiệu quả tài chính và xem xét khả năng thu nợ của Ngân hàng. Với các nhà đầu tư TĐDA được xem xét và đánh giá trên góc độ có khả năng huy động vốn và hoạt động kinh doanh có lợi nhuận. Vì vậy việc thẩm định DAĐT đứng trên gọc độ nào cũng không thể thiếu được. Thực tế người TĐDA sẽ tiến hành kiểm tra phân tích đánh giá từng phần và toàn bộ các mặt, các vấn đề có trong bản nghiên cứu tiền khả thi và nghiên cứu khả thi (thường chỉ với bản nghiên cứu khả thi, hay còn gọi là luận chứng kinh tế kỹ thuật) trong mối quan hệ mật thiết với doanh nghiệp chủ dự án và các giả thiết về môi trường trong đó dự án sẽ hoạt động. Để có thể giảm thiểu đến mức thập nhất những khoản nợ tồn đọng và đưa ra quyết định phù hợp, thẩm định là một trong những khâu quan trọng trong việc ra quyết định cho vay giúp ngân hàng phòng ngừa được rủi ro đối với các khoản nợ. Trong quan hệ tín dụng, vấn đề cơ bản mà Ngân hàng phải quan tâm để