Luận án Tiến sĩ: Kinh tế, văn hóa huyện Phổ Yên (tỉnh Thái Nguyên) thế kỷ XIX

LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, được sự hướng<br /> dẫn khoa học của PGS.TS Đàm Thị Uyên và PGS.TS Nguyễn Cảnh Minh. Các nội<br /> dung nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức<br /> nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận<br /> xét, đánh giá được tác giả sưu tầm và xử lý từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong<br /> phần tài liệu tham khảo.<br /> Trong luận án sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các<br /> tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc.<br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Đỗ Hằng Nga<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẨU<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1. Lí do chọn đề tài<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> 5<br /> <br /> 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> <br /> 6<br /> <br /> 4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 7<br /> <br /> 5. Đóng góp của luận án<br /> <br /> 8<br /> <br /> 6. Bố cục của luận án<br /> <br /> 9<br /> <br /> CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGUỒN TƢ LIỆU VÀ TÌNH<br /> HÌNH NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1.1. Tổng quan nguồn tƣ liệu<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu<br /> <br /> 15<br /> <br /> 1.2.1. Các công trình nghiên cứu trong nước<br /> <br /> 15<br /> <br /> 1.2.2. Các công trình nghiên cứu của người nước ngoài<br /> <br /> 24<br /> <br /> 1.2.3. Nhận xét<br /> <br /> 25<br /> <br /> CHƢƠNG 2: KHÁI QUÁT VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 28<br /> <br /> 2.1. Quá trình hình thành và những thay đổi diên cách<br /> <br /> 28<br /> <br /> 2.1.1. Trước thế kỷ XIX<br /> <br /> 28<br /> <br /> 2.1.2. Thế kỷ XIX<br /> <br /> 30<br /> <br /> 2.2. Điều kiện tự nhiên<br /> <br /> 33<br /> <br /> 2.2.1. Vị trí địa lý, địa hình<br /> <br /> 33<br /> <br /> 2.2.2. Khí hậu, tài nguyên, sông núi<br /> <br /> 36<br /> <br /> 2.3. Dân cƣ<br /> <br /> 40<br /> <br /> 2.4. Truyền thống lịch sử<br /> <br /> 44<br /> <br /> Tiểu kết chƣơng 2<br /> <br /> 50<br /> <br /> CHƢƠNG 3: KINH TẾ HUYỆN PHỔ YÊN THẾ KỶ XIX<br /> <br /> 51<br /> <br /> 3.1. Tình hình ruộng đất<br /> <br /> 51<br /> <br /> 3.1.1. Tình hình ruộng đất theo địa bạ Gia Long 4 (1805)<br /> <br /> 51<br /> <br /> 3.1.2. Tình hình ruộng đất theo địa bạ Minh Mệnh 21 (1840)<br /> <br /> 63<br /> <br /> 3.1.3. Nhận xét về tình hình ruộng đất huyện Phổ Yên thế kỷ XIX<br /> <br /> 73<br /> <br /> 3.2. Kinh tế nông nghiệp<br /> <br /> 79<br /> <br /> 3.2.1. Trồng trọt<br /> <br /> 79<br /> <br /> 3.2.2. Chăn nuôi<br /> <br /> 84<br /> <br /> 3.2.3. Khai thác lâm sản, thủy sản<br /> <br /> 86<br /> <br /> 3.2.4. Tô thuế<br /> <br /> 88<br /> <br /> 3.3. Kinh tế thủ công nghiệp<br /> <br /> 90<br /> <br /> 3.4. Kinh tế thƣơng nghiệp<br /> <br /> 98<br /> <br /> 3.4.1. Chợ làng<br /> <br /> 99<br /> <br /> 3.4.2. Bến cảng Đại Phùng<br /> <br /> 103<br /> <br /> Tiểu kết chƣơng 3<br /> <br /> 106<br /> <br /> CHƢƠNG 4: VĂN HÓA HUYỆN PHỔ YÊN THẾ KỶ XIX<br /> <br /> 108<br /> <br /> 4.1. Đời sống văn hóa vật chất<br /> <br /> 108<br /> <br /> 4.1.1. Nhà ở<br /> <br /> 108<br /> <br /> 4.1.2. Ẩm thực<br /> <br /> 110<br /> <br /> 4.1.3. Trang phục<br /> <br /> 113<br /> <br /> 4.2. Tín ngƣỡng và tôn giáo<br /> <br /> 115<br /> <br /> 4.2.1. Tín ngưỡng<br /> <br /> 115<br /> <br /> 4.2.2. Phật giáo<br /> <br /> 118<br /> <br /> 4.2.3. Nho giáo<br /> <br /> 121<br /> <br /> 4.3. Phong tục tập quán<br /> <br /> 127<br /> <br /> 4.3.1. Phong tục trong gia đình và dòng họ<br /> <br /> 127<br /> <br /> 4.3.2. Phong tục trong cộng đồng<br /> <br /> 132<br /> <br /> 4.4. Văn học dân gian<br /> <br /> 139<br /> <br /> Tiểu kết chƣơng 4<br /> <br /> 145<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> 146<br /> <br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ<br /> <br /> 151<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 152<br /> <br /> PHỤ LỤC<br /> <br /> 166<br /> <br /> 1<br /> <br /> DANH MỤC CÁC BẢNG<br /> Bảng 2.1. Phân bố khoáng sản ở tỉnh Thái Nguyên thế kỷ XIX<br /> <br /> 37<br /> <br /> Bảng 2.2. So sánh tương quan giữa số nhân đinh và diện tích ruộng đất của<br /> các địa phương trong phủ Phú Bình<br /> <br /> 41<br /> <br /> Bảng 2.3. Số dân các tộc người thiểu số của phủ Phú Bình thế kỷ XIX<br /> <br /> 43<br /> <br /> Bảng 3.1. Diện tích các loại ruộng đất phân bố theo xã, thôn ở Phổ Yên<br /> <br /> 52<br /> <br /> (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> Bảng 3.2. Quy mô sở hữu ruộng đất ở Phổ Yên (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> <br /> 53<br /> <br /> Bảng 3.3. So sánh bình quân ruộng đất của một số huyện trong tỉnh Thái<br /> <br /> 55<br /> <br /> Nguyên (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> Bảng 3.4. Phân bố ruộng đất tư ở huyện Phổ Yên (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> <br /> 55<br /> <br /> Bảng 3.5. Quy mô sở hữu ruộng đất tư ở Phổ Yên (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> <br /> 56<br /> <br /> Bảng 3.6. Quy mô sở hữu ruộng đất tư theo giới tính (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> <br /> 57<br /> <br /> Bảng 3.7. Quy mô sở hữu ruộng đất tư ở Phổ Yên theo các nhóm họ (theo<br /> <br /> 58<br /> <br /> địa bạ Gia Long 4)<br /> Bảng 3.8. Sở hữu ruộng đất của quan viên làng xã ở huyện Phổ Yên (theo<br /> <br /> 61<br /> <br /> địa bạ Gia Long 4)<br /> Bảng 3.9. Quy mô sở hữu ruộng đất của quan viên làng xã ở huyện Phổ<br /> <br /> 62<br /> <br /> Yên (theo địa bạ Gia Long 4)<br /> Bảng 3.10. Diện tích các loại ruộng đất phân bố theo xã, thôn ở Phổ Yên<br /> <br /> 64<br /> <br /> (theo địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> Bảng 3.11. Quy mô sở hữu ruộng đất ở Phổ Yên (theo địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> <br /> 65<br /> <br /> Bảng 3.12. Phân bố ruộng đất tư ở huyện Phổ Yên (theo địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> <br /> 67<br /> <br /> Bảng 3.13. Quy mô sở hữu ruộng đất tư ở Phổ Yên (theo địa bạ Minh<br /> <br /> 67<br /> <br /> Mệnh 21)<br /> Bảng 3.14. Quy mô sở hữu ruộng đất tư theo giới tính (theo địa bạ Minh<br /> Mệnh 21)<br /> <br /> 68<br /> <br /> 2<br /> <br /> Bảng 3.15. Quy mô sở hữu ruộng đất tư ở Phổ Yên theo các nhóm họ (theo<br /> <br /> 69<br /> <br /> địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> Bảng 3.16. Sở hữu ruộng đất của quan viên làng xã ở huyện Phổ Yên (theo<br /> <br /> 71<br /> <br /> địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> Bảng 3.17. Quy mô sở hữu ruộng đất của quan viên làng xã ở huyện Phổ<br /> <br /> 71<br /> <br /> Yên (theo địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> Bảng 3.18. So sánh tỉ lệ các loại ruộng đất một số huyện ở Thái Nguyên<br /> <br /> 74<br /> <br /> (theo địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> Bảng 3.19. So sánh số thuế nộp hàng năm của Phổ Yên với các huyện khác<br /> <br /> 77<br /> <br /> trong phủ Phú Bình<br /> Bảng 3.20. So sánh số nhân đinh, diện tích ruộng đất, ngạch thuế thóc ở<br /> <br /> 79<br /> <br /> Thái Nguyên và Sơn Tây năm Gia Long 18 (1820)<br /> Bảng 3.21. So sánh mức tô thuế ruộng công, tư ở Phổ Yên và đồng bằng<br /> <br /> 88<br /> <br /> Bắc Bộ<br /> Bảng 3.22. Số lượng mỏ và ngạch thuế khai mỏ ở phủ Phú Bình thế kỷ XIX<br /> <br /> 92<br /> <br /> Bảng 3.23. So sánh lệ thuế vàng, sắt ở Phổ Yên với một số địa phương<br /> <br /> 93<br /> <br /> trong tỉnh Thái Nguyên dưới triều Minh Mệnh (1820-1840)<br /> Bảng 3.24. Chu kỳ họp một số chợ ở Phổ Yên thế kỷ XIX<br /> <br /> 101<br /> <br /> DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ<br /> <br /> Biểu đồ 3.1. Tỉ lệ các loại ruộng đất ở Phổ Yên (theo địa bạ Gia Long 4 và<br /> <br /> 73<br /> <br /> Minh Mệnh 21)<br /> Biểu đồ 3.2. Quy mô sở hữu ruộng đất tư ở Phổ Yên (theo địa bạ Gia Long<br /> 4 và địa bạ Minh Mệnh 21)<br /> <br /> 76<br /> <br />