Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: Đặc điểm tiểu thuyết Nguyễn Khải

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> TRẦN VĂN PHƢƠNG<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM TIỂU THUYẾT NGUYỄN KHẢI<br /> <br /> Chuyên ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số: 5.04.33<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> PGS. NGUYỄN VĂN LONG<br /> <br /> Hà Nội – 2001<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> TRẦN VĂN PHƢƠNG<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM TIỂU THUYẾT NGUYỄN KHẢI<br /> <br /> Chuyên ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số: 5.04.33<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> PGS. NGUYỄN VĂN LONG<br /> <br /> Hà Nội – 2001<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu<br /> trong Luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.<br /> Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2001<br /> Tác giả luận án<br /> Trần Văn Phƣơng<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> Trang<br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1<br /> NỘI DUNG .............................................................................................................................. 18<br /> CHƢƠNG 1: KHUYNH HƢỚNG TIỂU THUYẾT NGUYỄN KHẢI TRONG SỰ VẬN<br /> ĐỘNG CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM TỪ SAU 1945 .................................................... 18<br /> 1.1. Sự vận động của tiểu thuyết Việt Nam từ sau 1945 (Điểm lƣợc trên nét lớn). ................ 18<br /> 1.2. Khuynh hƣớng tiểu thuyết chính luận triết luận của Nguyễn Khải. ................................. 32<br /> 1.3. Sự vận động và những đặc điểm của tiểu thuyết Nguyễn Khải. ....................................... 64<br /> CHƢƠNG 2: NHÂN VẬT CỦA TIỂU THUYẾT NGUYỄN KHẢI ..................................... 71<br /> 2.1. Các nhân vật tiểu biểu cho từng chặng đƣờng sáng tác của Nguyễn Khải. ...................... 71<br /> 2.2. Những loại nhân vật độc đáo của tiểu thuyết Nguyễn Khải ...........................................83<br /> 2.3. Nhân vật tƣ tƣởng "kiểu" Nguyễn Khải ..........................................................................93<br /> 2.4. Nghệ thuật xây dựng nhân vật. ....................................................................................... 106<br /> CHƢƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM KẾT CẤU - CỐT TRUYỆN VÀ NGÔN NGỮ - GIỌNG ĐIỆU<br /> TRẦN THUẬT CỦA TIỂU THUYẾT NGUYỄN KHẢI..................................................... 118<br /> 3.1. Đặc điểm kết cấu – cốt truyện và ngôn ngữ - giọng điệu trần thuật của tiểu thuyết<br /> Nguyễn Khải. ......................................................................................................................... 118<br /> 3.2. Đặc điểm ngôn ngữ và giọng điệu trần thoại của tiểu thuyết Nguyễn Khải ................... 148<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 165<br /> DANH MỤC CÁC BÀI VIẾT CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN ................................................. 169<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 170<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. MỤC ĐÍCH, Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI<br /> 1.1. Thuộc trong số các nhà văn xuất hiện và trƣởng thành từ phong trào văn nghệ<br /> quần chúng trong chín năm kháng chiến, đến nay Nguyễn Khải đã có hơn nửa thế kỷ hoạt<br /> động liên tục trên các lĩnh vực báo chí và văn học nghệ thuật. Ông đã ba lần nhận giải thƣởng<br /> văn học của Hội Nhà văn. Năm 2000 Nguyễn Khải đƣợc nhận gần nhƣ đồng thời hai giải<br /> thƣởng lớn: giải Asean cho tập tuyển truyện ngắn và giải thƣởng Hồ Chi Minh cho cụm tiểu<br /> thuyết Xung đột Cha và con và…, Gặp gỡ cuối năm. So với các nhà văn cùng thế hệ, nhiều<br /> ngƣời thật có tài, nhƣng một số đã hy sinh trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ.<br /> Một số khác cũng mất sớm vì mắc bệnh hiểm nghèo. Số còn lại vì những lý do khác nhau:<br /> hoặc là do thời thế thay đổi nên cảm thấy không còn “hợp thời”; hoặc là do bận bịu với công<br /> tác quản lý ự vụ; hoặc là do tuổi tác rồi ngại viết… hầu hết đều thấy biểu hiện viết ít hơn<br /> hoặc không viết nữa, thì Nguyễn Khải vẫn luôn sung sức, viết ào ạt, càng ngày càng đƣợc<br /> cảm tình của bạn đọc. Ông tâm sự: “Từ ngày có đổi mới tôi viết rất dễ dàng, viết được nhiều<br /> (…), bạc đọc xem ra yêu mến tôi hơn, chờ đợi tôi hơn” {125,8}<br /> Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khải là một tập khảo luận về những vấn đề của cuộc<br /> sống và con ngƣời Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh ái quốc vĩ đại, trong hoà bình xây<br /> dựng kiến tạo xã hội mới, trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nƣớc theo hƣớng xã hội chủ<br /> nghĩa. Sáng tác của ông bao gồm nhiều thể loại: ký, truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết, kịch<br /> và tạp văn, tản văn, ở thể loại nào cũng có tác phẩm nổi trội. Riêng trên lĩnh vực tiểu thuyết,<br /> Nguyễn Khải đã kiên trì mở đƣờng và khai phá một hƣớng đi mới với những tác phẩm đặt ra<br /> và góp phần giải quyết những vấn đề xã hội chính trị nổi lên trong nhiều thời kỳ quan trọng<br /> của đất nƣớc, với một giọng văn ngày càng nghiêng về những suy ngẫm, chiêm nghiệm giàu<br /> tính chính luận triết<br /> <br />