Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: Đóng góp của nhà thơ Xuân Diệu trong lĩnh vực phê bình nghiên cứu văn học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> PHAN NGỌC THU<br /> <br /> ĐÓNG GÓP CỦA NHÀ THƠ XUÂN DIỆU<br /> TRONG LĨNH VỰC PHÊ BÌNH NGHIÊN CỨU<br /> VĂN HỌC<br /> Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM<br /> Mã số: 5. 04. 33<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> GS. Nguyễn Đăng Mạnh<br /> <br /> HÀ NỘI – 2002<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1<br /> TỔNG QUAN ................................................................................................................ 5<br /> CHƢƠNG 1: QUAN NIỆM VỀ VĂN HỌC, VÀ PHƢƠNG PHÁP PHÊ BÌNH<br /> NGHIÊN CỨU VĂN HỌC CỦA XUÂN DIỆU ................................................................. 25<br /> 1.1. Quan niệm của Xuân Diệu về văn học, chủ yếu là quan niệm về thơ .......... 27<br /> 1.2. Phƣơng pháp phê bình nghiên cứu văn học của Xuân Diệu: ......................... 40<br /> CHƢƠNG 2: THÀNH TỰU TRONG LĨNH VỰC PHÊ BÌNH NGHIÊN CỨU<br /> VĂN HỌC CỦA XUÂN DIỆU QUA NHỮNG CHẶNG ĐƢỜNG ................................... 62<br /> 2. 1. Nhìn lại một số tác phẩm tiêu biểu qua các thời kỳ ..................................... 62<br /> 2.1.1. Thời Thơ Mới (1932- 1945) .................................................................. 62<br /> 2.1.2. Những năm kháng chiến chống Pháp (1946 -1954): Tiếng thơ ............ 70<br /> 2.1.3. Từ 1955 đến 1985 .................................................................................. 73<br /> 2.2. Những mảng đề tài nổi bật ............................................................................ 85<br /> 2.2.1. Xuân Diệu với sáng tác thơ ca dân gian: ............................................... 85<br /> 2.2.2. Xuân Diệu với gia tài văn học cổ điển dân tộc: ..................................... 89<br /> 2.2.3. Xuân Diệu với nền thơ Việt Nam hiện đại: ......................................... 112<br /> CHƢƠNG 3: PHONG CÁCH PHÊ BÌNH NGHIÊN CỨU CỦA XUÂN DIỆU . 125<br /> 3.1. Nhà thơ trong nhà phê bình......................................................................... 126<br /> 3.2. Bình và giảng .............................................................................................. 144<br /> 3.3 "...Và cây đời mãi mãi xanh tƣơi"................................................................ 159<br /> KẾT LUẬN ................................................................................................................ 170<br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ....................................... 141<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 142<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài:<br /> 1.1. Xuân Diệu (1916-1985) là một trong những tác giả lớn của Văn học Việt Nam<br /> thế kỷ XX. Ông không chỉ là nhà thơ hàng đầu mà còn là một nhà hoạt động kiệt xuất trên<br /> nhiều lĩnh vực sáng tạo văn học.<br /> Ngay từ những năm tuổi trẻ, với hai tòa lâu đài thơ ca lộng lẫy: Thơ thơ (1938) và Gửi<br /> hương cho gió (1945) Xuân Diệu đã "đem đến một nguồn sống rào rạt chưa từng thấy ở chốn<br /> nước non lặng lẽ này" [144, tr 212] và khẳng định vị trí văn học sử của mình: "nhà thơ mới<br /> nhất", "đại biểu đầy đủ nhất" cho phong trào Thơ Mới (1932-1945). Đồng thời, ông còn là<br /> tác giả hai tập văn xuôi Phấn thông vàng (1939), Trường ca (1945) và nhiều bài tranh luận<br /> văn học sôi nổi đăng trên các báo Ngày nay, Phong hóa, Tao đàn...<br /> Sau Cách mạng tháng Tám (1945), hành trình sáng tác thơ ca của Xuân Diệu lại rạo<br /> rực với một "nguồn thơ mới". Nếu kể từ hai bản tráng ca Ngọn Quốc kì (1945), Hội nghị non<br /> sông (1946) đến tập Thanh ca cuối cùng (1982), Xuân Diệu đã có hơn 13 tập thơ đƣợc xuất<br /> bản trong lòng xã hội mới, đó là chƣa kể đến nhiễu tập văn xuôi, thƣ dịch và hàng trăm buổi<br /> nói chuyện thơ trƣớc công chúng; Tất cả, đều chứng tỏ cho ta thấy một Xuân Diệu - nhà thơ,<br /> với một bút lực không hề vơi cạn, nhƣ "cây đời mãi mãi vanh tươi" nhƣ "sự sống chẳng bao<br /> giờ chán nản".<br /> Nhƣng, có lẽ, nói nhƣ nhà thơ Tế Hanh, hoặc Trần Đăng Khoa..."Về cơ bản, văn tài<br /> Xuân Diệu ở giai đoạn này phát triển chủ yếu theo ngả tiểu luận nghiên cứu, phê bình, chứ<br /> không phải là thơ" [71, tr 7 |. Hơn ba nghìn trang sách với gần hai chục công trình , kể từ<br /> Tiếng thơ (1951) đến bài viết cuối cùng: S ự uyên bác với việc làm thơ (1985)...chỉ tính riêng<br /> các tác phẩm lí luận, phê bình đã có thể gọi Xuân Diệu là một đại gia" [128, tr 136]. Đặc biệt<br /> những tác phẩm<br /> <br /> 2<br /> Xuân Diệu bàn về "công việc làm thơ" tìm hiểu về "các nhà thơ cổ điển Việt Nam"...là những<br /> công trình tầm cỡ chỉ có những nhà phê bình lớn, nhà văn hóa thực sự uyên bác tài hoa mới<br /> vƣơn tới đƣợc.<br /> Chính vì vậy, đã đến lúc muốn tìm hiểu một cách toàn diện và sâu sắc sự nghiệp văn<br /> học của Xuân Diệu, cũng nhƣ những đóng góp lớn lao, đặc sắc của ông đối với nền văn học<br /> hiện đại nƣớc nhà, rất cần có những công trình nghiên cứu chuyên biệt từng tác phẩm, từng<br /> chặng đƣờng, từng phƣơng diện sáng tạo của ông. Và, tất nhiên, không thể không có những<br /> công trình chuyên sâu, khám phá vẻ đẹp và đóng góp của văn tài Xuân Diệu trong lĩnh vực<br /> phê bình, nghiên cứu văn học.<br /> 1.2. V.G. Bi-ê-linxki, nhà phê bình văn học Nga nổi tiếng thế kỉ XIX, đã CÓ lần bàn<br /> về mối quan hệ giữa phê bình và sáng tác nhƣ sau: "Ở đây không phải nghệ thuật tạo ra phê<br /> bình, cũng không phải phê bình tạo ra nghệ thuật, mà cả hai đều xuất phát từ tinh thần của<br /> thời đại, có điều phê bình là ý thức triết học, còn nghệ thuật là ý thức trực tiếp" [66, tr 239].<br /> Từ sự phân biệt này có thể nhận thức đƣợc rằng, nếu đi sâu tìm hiểu sáng tác thơ ca của Xuân<br /> Diệu, ngƣời đọc có thể tiếp cận với con - người - ý - thức- trực - tiếp của nhà thơ, thì đi sâu<br /> tìm hiểu các tác phẩm tiểu luận, phê bình sẽ là dịp tiếp cận với con - ngƣời- ý - thức- triết học của tác giả. Tuy nhiên, đối với Xuân Diệu , con ngƣời""sống toàn tim, toàn hồn, sống<br /> toàn tâm" cho thơ, thì cả nghệ thuật và phê bình đều là nỗi niềm thổn thức, rạo rực của một<br /> Mái tim thơ luôn "khát khao giao cảm với đời", luôn gắn bó hết mình với con ngƣời và cuộc<br /> sống; hay nói cách khác, cả "ý thức trực tiếp" và "ý thức triết học" đều đã hòa quyện, giao<br /> thoa trong tâm hồn một nghệ sĩ bậc thầy để làm nảy sinh ra tài năng sáng tạo đa dạng trên<br /> nhiều lĩnh vực. Vì thế, tìm hiểu đóng góp của Xuân Diệu trong lĩnh vực phê bình, nghiên cứu<br /> văn học chỉ là công việc đi sâu tách bạch một cách tƣơng đối sự giao thoa ấy nhƣng lại có ý<br /> nghĩa mở ra thêm một hƣớng tiếp cận với thế giới nghệ thụât thi ca đầy "cảm xúc” và "huyền<br /> diệu" của chính ông.<br /> <br />