Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:224

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam" làm rõ cơ sở khoa học về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách đối với giảng viên các trường cao đẳng công lập và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THÚY NGA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THÚY NGA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 9 34 04 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ 2. PGS.TS. HÀ THẾ TRUYỀN HÀ NỘI - 2023
CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài “Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam”, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể Lãnh đạo, các nhà khoa học, các Thầy, Cô trực tiếp giảng dạy, các cán bộ, chuyên viên, giảng viên Khoa Quản lý Nhà nước về xã hội, Ban Quản lý đào tạo Sau đại học và các khoa, phòng, ban chức năng Học viện Hành chính Quốc gia. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Nguyễn Thị Thu Hà, PGS.TS.Hà Thế Truyền là Thầy, Cô giáo đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình để em hoàn thành luận án này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tập thể Lãnh đạo, bạn bè, đồng nghiệp Học viện Quản lý giáo dục - nơi em đang công tác, đã hết sức tạo điều kiện hỗ trợ giúp đỡ. Xin cảm ơn gia đình và con gái bé nhỏ đã luôn bên cạnh động viên, khích lệ trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. Vì còn những hạn chế về năng lực, kinh nghiệm nghiên cứu, luận án không tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Em mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo thêm của các nhà khoa học, Thầy, Cô và bạn đọc. Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận án Lê Thị Thúy Nga
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận án với đề tài “Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu độc lập do nghiên cứu sinh thực hiện, các số liệu và tài liệu tham khảo có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng, các kết quả được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được công bố bất kì một nơi nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận án Lê Thị Thúy Nga
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................................................4 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .........................................................8 6. Đóng góp mới của luận án ......................................................................................8 7. Ý nghĩa của luận án .................................................................................................9 8. Cấu trúc của luận án .............................................................................................. 10 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................. 11 1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước liên quan đến đề tài luận án ............................................................................................................................... 11 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng ..................................................................................................................... 11 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về chính sách và chính sách công .................. 17 1.1.3.Các công trình nghiên cứu về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên ... 19 1.2. Nhận xét về kết quả tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho luận án tiếp tục nghiên cứu .......................................................................................28 1.2.1. Nhận xét về kết quả tổng quan tình hình nghiên cứu ............................... 28 1.2.2. Các vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu .............................................. 31 Tiểu kết chương 1................................................................................................ 32 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP ................ 34 2.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài luận án...................................................34 2.1.1. Trường cao đẳng công lập ......................................................................... 34 2.1.2. Đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......................................... 36 2.1.3. Phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......................... 39 2.1.4. Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........ 41
2.2. Vai trò của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 46 2.3. Nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập..............................................................................................................................49 2.3.1. Chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ..... 50 2.3.2. Chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......... 51 2.3.3. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 53 2.3.4. Chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 54 2.4. Các yếu tố tác động đến chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ............................................................................................................57 2.4.1. Điều kiện kinh tế, xã hội ........................................................................... 57 2.4.2. Năng lực của đội ngũ hoạch định và thực thi chính sách ......................... 58 2.4.3. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất ............................................... 60 2.4.4. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ..................................................... 60 2.4.5. Sự phát triển của khoa học và công nghệ.................................................. 61 2.4.6. Sự phối hợp trong hoạch định và thực thi chính sách ............................... 62 2.5. Kinh nghiệm của một số quốc gia và bài học cho Việt Nam về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ...................................62 2.5.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ............................................................ 62 2.5.2. Bài học cho Việt Nam về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập .................................................................................... 68 Tiểu kết chương 2................................................................................................ 70 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ... 71 3.1. Thực trạng về đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ........................................................................................................................... 71
3.1.1. Hệ thống các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................ 71 3.1.2. Số lượng đội ngũ giảng viên tại các trường cao đẳng công lập ................ 71 3.1.3. Cơ cấu đội ngũ giảng viên tại các trường cao đẳng công lập ................... 72 3.1.4. Chất lượng đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập.................. 74 3.2. Phân tích thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ..................................................................................82 3.2.1. Thực trạng chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam................................................................................... 83 3.2.2. Thực trạng chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam................................................................................... 89 3.2.3. Thực trạng chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................ 91 3.2.4. Thực trạng chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................ 94 3.3. Đánh giá thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................................106 3.3.1. Kết quả đạt được của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập .................................................................................. 106 3.3.2. Hạn chế của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập..................................................................................................... 110 3.3.3. Nguyên nhân hạn chế của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ............................................................................ 117 Tiểu kết chương 3.............................................................................................. 120 CHƯƠNG 4 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM .................................................................. 122 4.1. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .........122 4.1.1. Định hướng về giáo dục nghề nghiệp ..................................................... 122 4.1.2. Định hướng về phát triển các trường cao đẳng ....................................... 125
4.1.3. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên ......................................... 126 4.1.4. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................... 128 4.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ...................................................................................................................131 4.2.1. Nhóm giải pháp chung ............................................................................ 131 4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ............................................................................ 135 4.3. Khuyến nghị đối với cơ quan trung ương và chính quyền địa phương .........151 4.3.1. Khuyến nghị đối với cơ quan trung ương ............................................... 151 4.3.2. Khuyến nghị đối với chính quyền địa phương ........................................ 152 Tiểu kết chương 4.............................................................................................. 153 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 154 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Nghĩa của từ 1 CĐCL Cao đẳng công lập 2 CĐN Cao đẳng nghề 3 CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 ĐNCBQL Đội ngũ cán bộ quản lý 7 ĐNGV Đội ngũ giảng viên 8 ĐTBD Đào tạo, bồi dưỡng 9 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 10 GDĐH Giáo dục đại học 11 GDTX Giáo dục thường xuyên 12 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 13 HTQT Hợp tác quốc tế 14 HNQT Hội nhập quốc tế 15 KTTT Kinh tế thị trường 16 KT-XH Kinh tế - xã hội 17 LĐTB&XH Lao động thương binh và Xã hội 18 NCKH Nghiên cứu khoa học 19 NXB Nhà xuất bản 20 QLNN Quản lý nhà nước 21 UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Mô hình phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler .................. 40 Sơ đồ 2.2. Nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường CĐCL .............49 Sơ đồ 2.3. Sơ đồ bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên ....................................................53 BẢNG Bảng 3.1. Giảng viên tham gia các chương trình ĐTBD năm 2014 - 2019 .................81 Bảng 3.2. Ý kiến của giảng viên về chính sách tuyển dụng giảng viên trong các trường cao dẳng công lập ở Việt Nam hiện nay .....................................................85 Bảng 3.3. Ý kiến của giảng viên về tiêu chí tuyển dụng giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay .........................................................................86 Bảng 3.4. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về các tiêu chí tạo nguồn giảng viên cho các trường cao đẳng công lập hiện nay ................................................87 Bảng 3.5. Ý kiến của cán bộ quản lý - chủ thể ban hành chính sách về các tiêu chí tạo nguồn giảng viên cho các trường cao đẳng công lập hiện nay ................... 88 Bảng 3.6. Căn cứ tính tiền lương đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng ...........95 công lập năm 2019 - 2020 ............................................................................................ 95 Bảng 3.7. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng tiền thưởng đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳngcông lập ....................... 97 Bảng 3.8. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực bằng trợ cấp đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ........................................101 Bảng 3.9. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực bằng biện pháp phi tài chính đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ...........103 Bảng 3.10. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập .................................105 Bảng 3.11. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ................................. 106 Bảng 3.12. Đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lý về mức độ phù hợp của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập ....................107
Bảng 3.13. Đánh giá của cán bộ quản lý - chủ thể ban hành chính sách về mức độ phù hợp của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường CĐCL .......107 Bảng 3.14. Đánh giá của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng tiền lương đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ....................113 Bảng 3.15. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng phụ cấp đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ...............................115 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Số lượng giảng viên tại các trường cao đẳng nghề nghiệp ......................72 Biểu đồ 3.2. Số lượng giảng viên theo vùng kinh tế - xã hội .......................................74 Biểu đồ 3.3. Trình độ chuyên môn của đội ngũ giảng viên .........................................75 Biểu đồ 3.4. Kỹ năng nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên .........................................77 Biểu đồ 3.5. Trình độ ngoại ngữ của đội ngũ giảng viên ............................................. 78 Biểu đồ 3.6. Trình độ tin học của đội ngũ giảng viên .................................................. 79 Biểu đồ 3.7. Trình độ nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giảng viên ............................... 80 Biều đồ 3.8. Ý kiến của giảng viên về mức độ đồng ý về cơ hội sử dụng đội ngũ giảng viên vào các vị trí lãnh đạo, quản lý .......................................................90 Biều đồ 3.9. Ý kiến của giảng viên về cơ chế tham gia chính sách đào tạo bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ............................. 93 Biều đồ 3.10. Đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lý về chất lượng đào tạo bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập hiện nay ..............94 Biều đồ 3.11. Đánh giá của đội ngũ giảng viên về mức độ tham gia chính sách đào tạo bồi dưỡng ..................................................................................................109 Biều đồ 3.12. Đánh giá của ĐNCBQL và CBQL - Chủ thể ban hành chính sách về hiệu quả chính sách sử dụng ĐNGV tại các trường CĐCL ...................... 110
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đề tài luận án được lựa chọn nghiên cứu xuất phát từ những lý do sau đây: Thứ nhất, xuất phát từ chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về đổi mới giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam hiện nay Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng về kinh tế quốc tế như hiện nay, Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn về nguồn nhân lực, cần nhiều hơn nữa nguồn nhân lực chất lượng cao, kỹ năng chuyên môn tốt đáp ứng được yêu cầu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương 8 khóa XI của Đảng về đổi mới giáo dục, đào tạo, trong đó, định hướng về đổi mới giáo dục nghề nghiệp, xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục nghề nghiệp là tập trung đào tạo nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp theo hướng ứng dụng, thực hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công nghệ của thị trường lao động trong nước và quốc tế [4]. Luật Giáo dục Nghề nghiệp năm 2014 ra đời đã tạo ra cơ hội cho các trường cao đẳng phát triển đảm đương nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực đa ngành, nghề, với nhiều cấp độ, trình độ, kỹ năng, tay nghề. Trong đó, đã điều chỉnh các trường cao đẳng từ hệ thống giáo dục đại học sang hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 03/9/2016 của Chính phủ đã thống nhất giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp. Theo đó, từ ngày 01/01/2017, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã chính thức tiếp nhận chuyển giao công tác quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, tiếp nhận toàn bộ trường trung cấp chuyên nghiệp, trường cao đẳng từ Bộ Giáo dục và Ðào tạo. Đây là bước chuyển biến căn bản, toàn diện trong giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng, phấn đấu mục tiêu chiến lược “đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới; hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; Phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội” [17]. Thứ hai, xuất phát từ vai trò và thực tiễn đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay 1
Đội ngũ giảng viên có vị trí, vai trò hết sức quan trọng, quyết định việc đảm bảo chất lượng giáo dục của hệ thống các trường đại học, cao đẳng là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục. Chất lượng đội ngũ giảng viên không chỉ thể hiện ở trình độ chuyên môn và năng lực giảng dạy, ngoại ngữ, tin học, không chỉ đào tạo ngành, nghề mà còn ở khả năng giáo dục nhân cách cho người học. Giảng viên phải đáp ứng những chuẩn mực cao về xã hội và đạo đức, là tấm gương mẫu mực cho sinh viên học tập, noi theo. Đề án về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 đã nhấn mạnh vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ nhà giáo đối với sự nghiệp giáo dục đào tạo: “Xây dựng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học đủ về số lượng, có phẩm chất đạo đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn cao, phong cách giảng dạy và quản lý tiên tiến” [14]. Các trường cao đẳng công lập, là chủ thể quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trực tiếp tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ theo nhu cầu của thị trường lao động đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Trong khi các trường cao đẳng nói chung và trường cao đẳng công lập nói riêng hiện nay đang đứng trước những khó khăn về phân cấp quản lý, cơ chế quản lý, mô hình hoạt động, mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra và điều kiện đảm bảo chất lượng đối với giáo dục nghề nghiệp trong thời kỳ đổi mới giáo dục đào tạo. Khó khăn lớn nhất là những hạn chế về quy mô, cơ cấu, chất lượng đội ngũ giảng viên, trong đó có bất cập về trình độ theo chuẩn chức danh nghề nghiệp và năng lực thực hiện nhiệm vụ giảng viên, cùng với những hạn chế về kỹ năng, năng lực thực tiễn nghề nghiệp trước yêu cầu đổi mới giáo dục nghề nghiệp. Tình trạng đó dẫn đến trong hệ thống các trường cao đẳng công lập, vẫn còn tình trạng đội ngũ giảng viên vừa thiếu lại vừa thừa, “thừa thầy” (thừa nhân lực thuộc loại hình đào tạo theo hướng nghiên cứu, lý thuyết hàn lâm), “thiếu thợ” (thiếu đội ngũ nhân lực được đào tạo theo hướng phát triển kỹ năng, năng lực ứng dụng, thực hành nghề nghiệp), ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng giáo dục nghề nghiệp của các trường cao đẳng công lập. Vì vậy, việc phát triển nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ở các cơ sở đào tạo này càng trở nên cấp bách. Thứ ba, xuất phát từ vai trò và thực tiễn chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay Chính sách đối với đội ngũ giảng viên là một trong những công cụ chủ yếu của quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo, là yếu tố quan trọng hàng đầu và có vai trò quyết định đối với sự phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần phát triển các trường đại học, cao đẳng. Một hệ thống chính sách phù hợp, đồng bộ sẽ có tác động thúc đẩy 2
mạnh mẽ sự phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần quyết định nâng cao chất lượng công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và ngược lại. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học, cao đẳng để tạo điều kiện, môi trường pháp lý thuận lợi cho việc tổ chức, thực hiện có hiệu quả các hoạt động giáo dục, đào tạo, góp phần quan trọng vào việc thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, tăng quy mô, chất lượng, cơ cấu, tỷ lệ đội ngũ giảng viên. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, những chính sách này vẫn chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng nói chung và trường cao đẳng công lập nói riêng trong tình hình mới. Thực tế, chính sách chưa đủ mạnh để đội ngũ giảng viên yên tâm cống hiến, chưa tạo thành động lực mạnh mẽ để thu hút giảng viên nước ngoài, các nhà doanh nghiệp thành đạt có đủ điều kiện, tiêu chuẩn về làm công tác giảng dạy, đồng thời chưa đủ sức “răn đe”, sàng lọc, chấm dứt hợp đồng đối với giảng viên không đủ trình độ, năng lực và phẩm chất. Có nhiều nguyên nhân, lý do dẫn đến sự bất cập, yếu kém trên, trong đó nguyên nhân chính là chính sách phát triển đội ngũ giảng viên cao đẳng công lập chưa đầy đủ, đồng bộ, còn chồng chéo và đặc biệt còn thiếu những chính sách quan trọng, phù hợp và những cơ chế thực hiện thống nhất, năng động, linh hoạt theo hướng gắn với nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực cao đẳng và hội nhập quốc tế. Đây là vấn đề cần nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn. Đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện và giải pháp nền tảng hệ thống lý luận nào làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. Đây chính là lý do để tác giả luận án chọn đề tài “Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận án tiến sĩ quản lý công của mình, với mong muốn góp phần hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ cơ sở khoa học về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách đối với giảng viên các trường cao đẳng công lập và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, luận án đặt ra những nhiệm vụ sau: 3
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. - Luận giải và hệ thống hoá những nội dung cơ sở lý luận cơ bản về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. - Nghiên cứu thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay. Trong đó phân tích, đánh giá nội dung các chính sách hiện hành về phát triển đội ngũ giảng viên như: chính sách tuyển dụng; chính sách sử dụng; chính sách đào tạo, bồi dưỡng và chính sách tạo động lực làm việc cho đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập, phát hiện các vấn đề đặt ra cần giải quyết về nội dung các chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay. - Định hướng và giải pháp hoàn thiện nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu tại một số trường cao đẳng công lập đại diện theo từng vùng trong cả nước, cụ thể là tiến hành điều tra, khảo sát, thu thập số liệu tại một số trường cao đẳng công lập thuộc Trung du miền núi phía Bắc, Đồng Bằng Sông Hồng, miền Trung và miền Nam. - Về thời gian: Luận án tiến hành nghiên cứu thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập trong khoảng thời gian từ 2014 - 2021, từ khi Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014 ban hành, định hướng cho thời gian đến năm 2030. - Về nội dung: Có nhiều chính sách liên quan đến sự phát triển của đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam, nhưng trong phạm vi luận án này tác giả tập trung nghiên cứu bốn chính sách cơ bản đó là: Chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên; chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên; chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên và chính sách tạo động lực làm việc đối với đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án được tiếp cận dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin để luận giải về lý luận phát triển của đội ngũ giảng viên trong các 4
trường cao đẳng công lập trong mối tương quan với hệ thống giáo dục đại học; dựa vào tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về giáo dục, đào tạo nói chung và về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập nói riêng để nhìn nhận, đánh giá khách quan và định hướng về những nội dung nghiên cứu. Việc nghiên cứu luận án còn được dựa trên các tiếp cận lý luận chính sách công, lý luận quản lý nguồn nhân lực để nghiên cứu vấn đề chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. Đồng thời trong quá trình nghiên cứu, luận án còn sử dụng cách tiếp cận hệ thống, tiếp cận liên ngành để luận giải các vấn đề nghiên cứu của luận án. - Tiếp cận trên phương diện chính sách công: Kết quả xây dựng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập của các chủ thể ra chính sách được thể hiện thông qua các nội dung của chính sách. Trong nghiên cứu của luận án sẽ chủ yếu nghiên cứu về bốn chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập, bao gồm: Chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên; chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên; chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên; chính sách tạo động lực làm việc đối với đội ngũ giảng viên. Tuy nhiên khi chỉ ra những hạn chế, bất cập của các chính sách này, luận án có phân tích những nguyên nhân từ quy trình chính sách (hoạch định chính sách, thực thi chính sách, đánh giá chính sách). - Tiếp cận trên lý thuyết quản lý nguồn nhân lực: nghiên cứu vận dụng các lý thuyết về quản lý nguồn nhân lực như: Phát triển nguồn nhân lực; sử dụng nguồn nhân lực; tạo lập môi trường mở rộng nguồn nhân lực vào việc nghiên cứu nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay. - Tiếp cận dựa trên lý thuyết hệ thống: Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập là một loại chính sách công. Vì thế nó mang đặc trưng của chính sách công. Mặt khác trường cao đẳng công lập cũng là một bộ phận nằm trong hệ thống các trường đại học, cao đẳng. Vì vậy, chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập cũng là một hệ thống bao gồm nhiều nhiều nội dung, nhiều yếu tố có quan hệ biện chứng với nhau và liên quan với chính sách phát triển đội ngũ giảng viên của các trường đại học, cao đẳng và hệ thống chính sách giáo dục quốc dân. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: 4.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp 5
Phương pháp này được thực hiện trên cơ sở các tài liệu có sẵn, tác giả luận án tiến hành so sánh, đối chiếu, phân tích, đánh giá, tổng hợp, qua đó giải quyết các vấn đề đặt ra của luận án. Các nguồn tài liệu được sử dụng nghiên luận án được chia thành hai nhóm cơ bản: (1) Các văn bản pháp lý liên quan đến vấn đề nghiên cứu gồm văn bản quy phạm pháp luật, các nghị quyết, chiến lược, chương trình tổng thể. (2)Các báo cáo, số liệu thống kê liên quan đến vấn đề nghiên cứu của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Mục đích của phương pháp này là nhằm kế thừa lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn về lĩnh vực nghiên cứu của đề tài. Cụ thể là các lý luận về quản lý công, chính sách công, các vấn đề lý luận phát triển nguồn nhân lực trong khu vực công, phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập, các vấn đề về đổi mới giáo dục; kế thừa có chọn lọc các tài liệu liên quan, đặc biệt là tư liệu của những quốc gia có kinh nghiệm trong chính sách phát triển giảng viên nói chung và chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập nghề nói riêng; kế thừa các số liệu, các báo cáo, các đánh giá thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập nghề trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 4.2.2. Phương pháp khảo sát, điều tra Phương pháp này được tiến hành thông qua việc tổ chức khảo sát thực địa, điều tra xã hội học đối với đại diện các trường cao đẳng công lập trong cả nước và cán bộ, giảng viên trong đối tượng khảo sát của luận án, lấy thông tin qua bảng câu hỏi, phỏng vấn đối với các chuyên gia liên quan đến luận án; tổng hợp và đánh giá thông tin. Trên cơ sở khung lý thuyết về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay, tác giả luận án đã tiến hành xây dựng phiếu điều tra bằng bảng hỏi, tiến hành phỏng vấn thử (30 phiếu với các khách thể nghiên cứu của đề tài luận án). Sau đó, tác giả luận án điều chỉnh bảng hỏi cho phù hợp với yêu cầu trong khảo sát, điều tra đối với đề tài luận án; hoàn thiện phiếu điều tra, khảo sát chính thức tại các trường cao đẳng công lập với số lượng phiếu là 650 phiếu. - Bảng hỏi gồm 15 câu (dành cho đội ngũ giảng viên), 12 câu (dành cho cán bộ quản lý nhà trường), 10 câu (dành cho cán bộ quản lý - Chủ thể xây dựng và ban hành chính sách). Nội dung các câu hỏi được thiết kế theo câu hỏi đánh giá nhận thức, vai trò và sắp xếp thứ bậc phù hợp các nội dung khảo sát, điều tra về thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay. Địa bàn khảo sát, điều tra: tại 04 vùng trong cả nước, gồm các tỉnh, thành phố mang tính đại diện: Trung du miền núi phía Bắc (Lào Cai, Sơn La, Yên Bái; Thái Nguyên, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc); Bắc Bộ (Hà Nội, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc); miền Trung (Đà Nẵng); Nam Bộ (TP. Hồ Chí Minh). Thời gian khảo sát được tiến hành từ tháng 9 năm 2019 đến tháng 5 năm 2020. 6
- Phương pháp chọn mẫu khảo sát, điều tra được sử dụng trong luận án là phương pháp chọn mẫu phân tầng, theo khu vực kết hợp với ngẫu nhiên đơn giản. Khi phân tầng với đối tượng khảo sát luận án chia ra cán bộ quản lý cấp Trung ương (Bộ) và cấp địa phương (Sở, Phòng, Trường cao đẳng). Việc lựa chọn các địa phương để tiến hành khảo sát, điều tra mang tính đại diện cho từng khu vực và từng miền của đất nước: Trung du miền núi phía Bắc (Lào Cai, Sơn La, Yên Bái; Thái Nguyên, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc); Bắc Bộ (Hà Nội, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc); miền Trung (Đà Nẵng); Nam Bộ (TP. Hồ Chí Minh). - Đối tượng điều tra, khảo sát của luận án: Luận án được tiến hành khảo sát với 03 nhóm đối tượng: (1) giảng viên trường cao đẳng công lập. (2) đội ngũ cán bộ quản lý trường cao đẳng công lập. (3) cán bộ quản lý - chủ thể, cơ quan ban hành chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập (Phụ lục1). 4.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu - Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu phỏng vấn sâu đối với các đối tượng là cán bộ, giảng viên trong các trường cao đẳng công lập nghề; Các nhà khoa học, các chuyên gia về lĩnh vực chính sách công và quản lý giáo dục. - Phương pháp chọn mẫu phỏng vấn sâu được sử dụng trong luận án chủ yếu là phương pháp phỏng vấn theo chủ đích các nội dung liên quan trực tiếp đến các vấn đề luận án cần giải quyết (Phỏng vấn cán bộ quản lý, giảng viên và các nhà khoa học, các chuyên gia về lĩnh vực quản lý công, chính sách công, quản lý giáo dục). Cỡ mẫu sử dụng phỏng vấn sâu trong luận án được tiến hành 32 mẫu/người. 4.2.4. Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp Tác giả sử dụng xuyên suốt trong toàn bộ quá trình nghiên cứu luận án, hệ thống hóa các tài liệu nghiên cứu làm cơ sở khoa học cho chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 4.2.5. Phương pháp so sánh Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp so sánh khi phân tích, đánh giá thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên ở một số nước trên thế giới. Từ đó, rút ra bài học kinh nghiệm về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 4.2.6. Phương pháp xử lý thông tin, dữ liệu Để xử lý số liệu thu được qua các phiếu khảo sát trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng phần mềm thống kê dành cho Khoa học xã hội SPSS (Statistical Product and Service Solutions) phiên bản 20.0. Các kết quả khảo sát, điều tra bằng bảng hỏi đã được sử dụng 7
làm căn cứ để phân tích, đánh giá thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu Việc thực hiện luận án nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập có vai trò gì đối với phát triển đội ngũ giảng viên? - Thực trạng nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay như thế nào? - Những giải pháp nào cần thực hiện để hoàn thiện nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Nghiên cứu dựa trên những giả thuyết là hiện nay chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập (chính sách tuyển dụng, chính sách sử dụng, chính sách đào tạo, bồi dưỡng và tạo động lực làm việc đối với đội ngũ giảng viên) còn thiếu, nội dung chồng chéo, chưa đồng bộ, chưa đủ sức hấp dẫn, chưa tạo động lực cho đội ngũ giảng viên cao đẳng công lập, chưa theo kịp với sự phát triển của xã hội. Nếu chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập được xây dựng đầy đủ, hoàn thiện, đồng bộ, sát thực, hiệu quả thì đội ngũ giảng viên cao đẳng công lập sẽ phát triển (với số lượng, chất lượng cao) trong thời gian tới, góp phần quan trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, tăng cường năng lực nghiên cứu khoa học, hoạt động dịch vụ đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và hội nhập quốc tế. 6. Đóng góp mới của luận án 6.1. Đóng góp của luận án về lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm sáng tỏ và bổ sung thêm cơ sở lý luận về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập. Trong đó, có các khái niệm liên quan như: Trường cao đẳng công lập; giảng viên trường cao đẳng công lập; đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập; phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập; làm rõ vai trò của và các yếu tố tác động tới chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập. Đồng thời, luận án tập trung vào vào nghiên cứu nội dung bốn chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập cơ bản, bao gồm: Chính sách tuyển dụng đội 8
ngũ giảng viên; chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên; chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên và chính sách tạo động lực làm việc đối với đội ngũ giảng viên. Dựa trên kết quả nghiên cứu thực tiễn và những quan điểm phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập của Đảng và Nhà nước, luận án đã xác định phương hướng và đưa ra các giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập phù hợp với thực tiễn hiện nay; nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập phù hợp với xu thế phát triển giáo dục nghề nghiệp trong khu vực và quốc tế; khẳng định tính tất yếu của việc phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; giải quyết mối quan hệ giữa chính sách phát triển đội ngũ giảng viên với chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam. 6.2. Đóng góp của luận án về thực tiễn Luận án đã tổng hợp, so sánh, đánh giá thực trạng về cơ cấu, số lượng và chất lượng đội ngũ giảng viên và thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường trường cao đẳng công lập hiện nay để làm rõ những ưu điểm, hạn chế và xác định nguyên nhân cơ bản của thực trạng chính sách này. Đồng thời, trên cơ sở kinh nghiệm ở một số nước, tác giả đã đề xuất giải pháp về hoàn thiện bốn nội dung chính sách cơ bản, gồm: (chính sách tuyển dụng; chính sách sử dụng; chính sách đào tạo, bồi dưỡng; chính sách tạo động lực làm việc đối với đội ngũ giảng viên) nhằm hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay. 7. Ý nghĩa của luận án Luận án đã làm rõ, sâu sắc hơn lý luận và thực tiễn chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường trường cao đẳng công lập ở Việt Nam trên cơ sở tổng hợp, hệ thống hoá các văn bản pháp luật về trường cao đẳng công lập, đội ngũ giảng viên trường trường cao đẳng công lập. Các số liệu nghiên cứu thực tiễn, luận án cho thấy bức tranh rõ nét về thực trạng những ưu điểm và hạn chế của chính sách, chỉ ra nguyên nhân để từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp. Những đóng góp của luận án có ý nghĩa quan trọng, hiệu quả hơn trong quá trình xây dựng và thực hiện chính sách nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường trường cao đẳng công lập đủ về số lượng, nâng cao chất lượng và đạo đức nghề nghiệp, góp phần vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. 9