Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Nghiên cứu ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:217

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án là phân tích và đánh giá sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Trên cơ sở đó luận án sẽ đưa ra một số hàm ý quản trị nhằm cải thiện các yếu tố văn hóa góp phần nâng cao kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Nghiên cứu ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------ TRƯƠNG THỊ HƯƠNG XUÂN NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9340101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN ĐĂNG HÀO 2. PGS.TS. NGUYỄN TÀI PHÚC HUẾ - NĂM 2021
ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------ TRƯƠNG THỊ HƯƠNG XUÂN NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9340101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN ĐĂNG HÀO 2. PGS.TS. NGUYỄN TÀI PHÚC HUẾ - NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Tất cả các dữ liệu và trích dẫn trong luận án đều có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả phân tích của luận án chưa được công bố ở bất cứ công trình nghiên cứu khác. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan này. Nghiên cứu sinh Trương Thị Hương Xuân i
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn đến Ban Giám đốc Đại học Huế, Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế Huế. Tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy Cô Khoa Quản trị Kinh doanh, Phòng Đào tạo Trường Đại học Kinh tế đã giảng dạy, hướng dẫn, trang bị kiến thức, kinh nghiệm và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận án. Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Đăng Hào và PGS.TS. Nguyễn Tài Phúc – Người hướng dẫn Khoa học đã động viên, hướng dẫn nhiệt huyết và đầy trách nhiệm trong suốt quá trình tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy cô, anh chị em đồng nghiệp Khoa Quản trị kinh doanh Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế đã dành cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận án. Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo và cán bộ Hội Doanh nghiệp, Hội doanh nhân trẻ, Cục Thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế, và ban lãnh đạo, cán bộ quản lý của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, cung cấp những thông tin cần thiết để tôi có thể hoàn thành luận án này. Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn và yêu thương đến chồng, con và ba, mẹ, anh, chị em hai bên gia đình nội ngoại cùng bạn bè thân thiết luôn động viên, khích lệ tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận án. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn! Nghiên cứu sinh Trương Thị Hương Xuân DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ii
AVE : Tổng phương sai rút trích Average Variance Extract CFA : Phân tích nhân tố khẳng định Confirmatory Factor Analysis C.R : Độ tin cậy tổng hợp Composite Reliability DHCL : Định hướng chiến lược DHKH : Định hướng khách hàng DHN : Định hướng nhóm DM : Đổi mới DT : Đồng thuận EFA : Phân tích nhân tố khám phá Exploratory Factor Analysis HTMT : Hệ thống mục tiêu HTVHN : Hợp tác và hội nhập GTCL : Giá trị cốt lõi PQ : Phân quyền PTC : Phi tài chính SEM : Mô hình cấu trúc tuyến tính Structural Equation Modeling TCHT : Tổ chức học tập PTNL : Phát triển năng lực TC : Tài chính TN : Tầm nhìn iii
MỤC LỤC PHẦN I: MỞ ĐẦU..................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 3 5. Đóng góp của luận án .............................................................................................. 4 6. Kết cấu của luận án .................................................................................................. 6 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................ 7 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ KHOA HỌC VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP .......... 7 1.1. Cơ sở lý luận về văn hóa tổ chức........................................................................... 7 1.1.1. Các quan niệm về văn hóa .................................................................................. 7 1.1.2. Khái niệm về văn hóa tổ chức ............................................................................ 9 1.2. Khái niệm về kết quả hoạt động của doanh nghiệp .............................................. 15 1.2.1. Một số quan niệm về kết quả hoạt động của doanh nghiệp ............................... 15 1.2.2. Một số hệ thống chỉ tiêu đo lường kết quả hoạt động của doanh nghiệp ........... 16 1.3. Mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp ......... 22 1.3.1. Mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp tổng hợp từ các nghiên cứu ở nước ngoài........................................................................... 22 1.3.2. Mối quan hệ của văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của các doanh nghiệp tổng hợp từ các nghiên cứu trong nước ...................................................................... 29 1.4. Khoảng trống trong vấn đề nghiên cứu ................................................................ 33 1.4.1. Khoảng trống nghiên cứu của mô hình lý thuyết về mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp ............................................................. 33 1.4.2. Khoảng trống nghiên cứu về phương pháp phân tích mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp ......................................................... 39 CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................. 42 2.1. Khái quát về đặc điểm của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ........ 42 2.2. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu của luận án .................................. 48 iv
2.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 52 2.3.1. Nghiên cứu định tính ........................................................................................ 52 2.3.2. Nghiên cứu định lượng..................................................................................... 57 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VĂN HÓA TỔ CHỨC VÀ KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ..................................................................................... 67 3.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu ......................................................................... 67 3.2. Kiểm định thang đo các biến nghiên cứu ............................................................. 69 3.2.1. Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis - EFA).................... 70 3.2.2. Phân tích nhân tố khẳng định (Confirmatory factor analysis – CFA) ................ 73 3.3. Đánh giá chung về văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp ở tỉnh Thừa Thiên Huế .................................................................................................................................. 86 3.3.1. Văn hóa tổ chức của từng loại hình doanh nghiệp ở Thừa Thiên Huế ............... 90 3.3.2. Đánh giá sự khác biệt về văn hóa tổ chức dựa trên đặc điểm của doanh nghiệp về loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động, số lượng nhân sự và số năm thành lập của doanh nghiệp ....................................................................................................... 99 3.4. Phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) về mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ......... 103 3.4.1. Mức độ phù hợp của mô hình lý thuyết với dữ liệu ........................................ 103 3.4.2. Kết quả kiểm định mô hình cấu trúc tuyến tính SEM ..................................... 104 3.4.3. Kiểm định Boostrap đánh giá độ tin cậy của mẫu ........................................... 105 3.4.4. Mối liên hệ giữa các đặc điểm văn hóa và các chỉ tiêu kết quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế....................................................... 107 3.5. Kiểm định sự khác biệt về các đặc điểm của doanh nghiệp đến mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động....................................................................... 109 3.5.1. Kiểm định sự khác biệt theo quy mô lao động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................................................................ 109 3.5.2. Kiểm định sự khác biệt theo số năm thành lập của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................................................................ 113 3.6. Bình luận các kết quả về các giả thuyết nghiên cứu ........................................... 116 v
CHƯƠNG 4: HÀM Ý QUẢN TRỊ NHẰM CẢI THIỆN VĂN HÓA TỔ CHỨC GÓP PHẦN NÂNG CAO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ...................................................... 121 4.1. Định hướng phát triển văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ....................................................................................................... 121 4.2. Hàm ý quản trị nâng cao văn hóa tổ chức góp phần làm tăng kết quả hoạt động tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................ 122 4.2.1. Hàm ý quản trị cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ........ 122 4.2.2. Hàm ý quản trị đối với từng loại hình doanh nghiệp ....................................... 127 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................. 131 2. Kiến nghị ............................................................................................................. 133 2.1. Đối với chính quyền địa phương ....................................................................... 133 2.2. Đối với ban lãnh đạo doanh nghiệp ................................................................... 134 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................................................ 136 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 137 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 145 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Các quan niệm về văn hóa ........................................................................ 8 Bảng 1.2: Tổng hợp các định nghĩa về văn hóa tổ chức........................................... 10 Bảng 1.3: Tổng hợp các nghiên cứu tiêu biểu về mối quan hệ giữa văn hóa tố chức và kết quả hoạt động ............................................................................... 26 Bảng 1.4: Nhận diện phương pháp phân tích mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp trong luận án .................................. 40 Bảng 2.1: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế tính đến ngày 31/12/ 2017 ............................................................................................. 43 Bảng 2.2: Số lượng doanh nghiệp phân theo quy mô vốn và loại hình doanh nghiệp tính đến ngày 31/12/2017 ........................................................................ 44 Bảng 2.3: Số lượng doanh nghiệp phân theo quy mô lao động và loại hình doanh nghiệp tính đến ngày 31/12/2017 ............................................................ 46 Bảng 2.4: Một số chỉ tiêu cơ bản của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế tính đến ngày 31/12/2017 ................................................................ 47 Bảng 2.5: Kết quả điều chỉnh thang đo văn hóa tổ chức dựa trên nghiên cứu định tính ............................................................................................................... 54 Bảng 2.6: Kết quả điều chỉnh thang đo kết quả hoạt động của doanh nghiệp dựa trên nghiên cứu định tính ............................................................................... 56 Bảng 2.7: Số lượng phiếu điều tra dự kiến .............................................................. 60 Bảng 2.8: Thang đo các biến nghiên cứu trong đề tài .............................................. 62 Bảng 3.1: Thống kê mô tả thông tin mẫu nghiên cứu .............................................. 67 Bảng 3.2: Tổng hợp kết quả phân tích nhân tố khám phá và phân tích nhân tố khẳng định đối với các đặc điểm của thang đo văn hóa tổ chức ........................ 72 Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả phân tích nhân tố khám phá và phân tích nhân tố khẳng định đối với thang đo văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động ................... 72 Bảng 3.4: Tổng hợp kết quả phân tích thang đo văn hóa tổ chức ............................. 74 Bảng 3.5: Tổng hợp kết quả phân tích thang đo kết quả hoạt động .......................... 76 Bảng 3.6: Đánh giá giá trị phân biệt của thang đo văn hóa tổ chức.......................... 78 vii
Bảng 3.7: Đánh giá giá trị phân biệt của thang đo kết quả hoạt động ...................... 79 Bảng 3.8: Tổng phương sai rút trích (AVE) của các khái niệm và Ma trận tương quan giữa các khái niệm thang đo văn hóa tổ chức.................................. 80 Bảng 3.9: Các chỉ số đánh giá sự phù hợp của mô hình cấu trúc bậc 2 .................... 82 Bảng 3.10: Tổng hợp kết quả phân tích mô hình cấu trúc bậc 2 ............................... 83 Bảng 3.11: Đánh giá giá trị phân biệt ........................................................................ 83 Bảng 3.12: Hệ số đường dẫn hồi quy trong các mô hình cấu trúc bậc 2..................... 86 Bảng 3.13: Điểm đánh giá văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế dựa trên mô hình của Denison ...................................... 87 Bảng 3.14: Điểm đánh giá văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế dựa trên mô hình của Denison......................... 91 Bảng 3.15: Điểm đánh giá văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp ngoài nhà nước trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế dựa trên mô hình của Denison ................... 94 Bảng 3.16: Điểm đánh giá văn hóa tôt chức của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế dựa trên mô hình của Denison .. 97 Bảng 3.17: Kết quả kiểm định Kruskal Wallis về sự khác biệt của văn hóa tổ chức dựa theo các đặc điểm của doanh nghiệp ....................................................... 99 Bảng 3.18: Thống kê đánh giá về các đặc điểm văn hóa tổ chức theo các đặc điểm của doanh nghiệp ........................................................................................ 101 Bảng 3.19: Kết quả mức độ phù hợp với thị trường của mô hình SEM ................... 103 Bảng 3.20: Kết quả phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính ...................................... 104 Bảng 3.21: Kết quả phân tích Bootstrap .................................................................. 106 Bảng 3.22: Hệ số hồi quy chuẩn hóa của các đặc điểm văn hóa và các chỉ tiêu kết quả hoạt động của doanh nghiệp .................................................................. 108 Bảng 3.23: Kiểm định Chi-square của giữa các mô hình của quy mô lao động ....... 109 viii
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp ..................................................................................................... 21 Hình 1.2: Mô hình văn hóa tổ chức của Denison .................................................... 37 Hình 1.3: Mô hình mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của Denison (2000) ................................................................................. 39 Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu về mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp ............................................................. 49 Hình 3.1: Mô hình phân tích nhân tố khẳng định CFA bậc 1 thang đo văn hóa tổ chức .................................................................................................... 81 Hình 3.2: Mô hình phân tích nhân tố khẳng định CFA bậc 1 thang đo kết quả hoạt động ................................................................................................ 81 Hình 3.3: Mô hình phân tích nhân tố khẳng định CFA bậc 2 thang đo văn hóa tổ chức .................................................................................................... 84 Hình 3.4: Mô hình phân tích nhân tố khẳng định CFA bậc 2 thang đo kết quả hoạt động ................................................................................................ 84 Hình 3.5: Mô hình phân tích nhân tố khẳng định CFA bậc 2 gộp............................ 85 Hình 3.6: Văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp ở Thừa Thiên Huế theo mô hình Denison........................................................................................... 89 Hình 3.7: Văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp nhà nước theo mô hình Denison .................................................................................................. 92 Hình 3.8: Văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp ngoài nhà nước theo mô hình Denison........................................................................................... 95 Hình 3.9: Văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài theo mô hình Denison ............................................................................. 98 ix
Hình 3.10: Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) về mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động..................................................................... 105 Hình 3.11: Mô hình khả biến quy mô lao động > 50 người ..................................... 110 Hình 3.12: Mô hình khả biến quy mô lao động < 50 người ..................................... 111 Hình 3.13: Mô hình bất biến quy mô lao động < 50 người ...................................... 112 Hình 3.14: Mô hình bất biến quy mô lao động > 50 người ...................................... 112 Hình 3.15: Mô hình khả biến số năm thành lập < 10 năm ....................................... 114 Hình 3.16: Mô hình khả biến số năm thành lập > 10 năm ....................................... 114 Hình 3.17: Mô hình bất biến số năm thành lập < 10 năm ........................................ 115 Hình 3.18: Mô hình bất biến số năm thành lập > 10 năm ......................................... 115 x
PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Các nghiên cứu về văn hóa tổ chức rất được các nhà nghiên cứu trong nước và nước ngoài quan tâm trong hơn 3 thập kỷ vừa qua, bởi nó ảnh hưởng và tác động đến sự thành công của doanh nghiệp. Trước đó đã có rất nhiều nhà nghiên cứu về văn hóa tổ chức vào đầu những năm 1970, nhưng phải đến những năm 1980 khoa học quản trị mới sử dụng rộng khắp khái niệm văn hóa tổ chức (Hatch, 1993) [47]. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng văn hóa tổ chức là thành phần quan trọng trong nghiên cứu hành vi, hiểu được con người và môi trường doanh nghiệp, điều này ảnh hưởng đến sự thành công của doanh nghiệp để đạt đến mục tiêu mong muốn. Các nghiên cứu của Denison (1982, 1990) [33,34], Kotter (1992) [60], Huang (2003) [53], Lee (2004) [63], Zakari (2013) [97],.. cho thấy có sự ảnh hưởng thuận chiều giữa các đặc điểm của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên các khái niệm và đặc điểm văn hóa tổ chức vẫn đang được các nhà nghiên cứu bàn luận và tiếp tục hoàn thiện. Trong các nghiên cứu này, các tác giả đã sử dụng các công cụ tài chính, phi tài chính hoặc kết hợp cả hai để đo lường kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Tùy các trường hợp cụ thể mà người nghiên cứu lựa chọn công cụ đánh giá phù hợp. Nhiều nghiên cứu trong nước về văn hóa tổ chức ngày càng được quan tâm, bên cạnh các nghiên cứu của các chuyên gia văn hóa như Dương Thị Liễu (2010) [13], Nguyễn Hoàng Ánh (2004) [4], Nguyễn Mạnh Quân (2011) [12], Trịnh Quốc Trị (2009) [17],… thì các đề tài của các nhà nghiên cứu về đo lường, đánh giá và xây dựng văn hóa tổ chức đã ngày càng nhiều hơn, đưa ra các đóng góp có ý nghĩa về văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp Việt Nam. Thừa Thiên Huế là một tỉnh đóng vai trò cầu nối giữa hai miền Bắc - Nam, được xác định là một trong bốn tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Cơ cấu kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế đang chuyển dịch đúng hướng, trong đó công nghiệp và du lịch - dịch vụ chiếm gần 78% trong GDP. Toàn tỉnh Thừa Thiên Huế hiê ̣n có 3622 doanh nghiê ̣p đang hoa ̣t đô ̣ng, trong đó chủ yếu là doanh nghiê ̣p vừa, nhỏ và siêu nhỏ (Niên giám thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế 2018) [1]. Trong đó nhiều loại 1
hình doanh nghiệp cùng tồn tại và phát triển. Trong xu hướng toàn cầu hoá, văn hoá được các doanh nghiệp ở các quốc gia sử dụng như một nguồn lực và giá trị trong các hoạt động của mình. Tại Việt Nam nói chung và Thừa Thiên Huế nói riêng hiện nay có nhiều doanh nghiệp tiến hành xây dựng và phát triển mô hình văn hoá tổ chức phù hợp cho sự tồn tại và phát triển. Dựa trên đặc điểm, thế mạnh của từng ngành, lĩnh vực kinh doanh, các doanh nghiệp xây dựng những nét văn hoá riêng cho mình. Tuy nhiên việc nghiên cứu này chỉ mới dừng lại ở việc bàn luận lý thuyết chưa có mô hình đo lường phù hợp để phản ánh chân thực văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Nghiên cứu định lượng về văn hóa tổ chức thường được thực hiện trong các nước phát triển và rất ít được thực hiện ở các nước đang phát triển (Davidson, 2003) [31]. Ở Việt Nam các nghiên cứu về ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp còn rất hạn chế và chưa có nghiên cứu nào ở về vấn đề này trong bối cảnh các doanh nghiệp ở Thừa Thiên Huế. Bên cạnh đó, đa số các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế phần lớn là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc ý thức để xây dựng, vun đắp cho văn hóa tổ chức nhìn chung là chưa cao, trong khi đó để nâng cao kết quả hoạt động của doanh nghiệp thì sự đóng góp của văn hóa tổ chức có vai trò quan trọng. Thêm vào đó, việc tìm hiểu sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với doanh nghiệp, khách hàng, nhà đầu tư, cũng như chính quyền để có cái nhìn sâu sắc, toàn diện về kết quả hoạt động của doanh nghiệp trên khía cạnh văn hóa. Trên cơ sở đó, luận án sẽ đề xuất các hàm ý quản trị dựa trên các kết quả tìm ra của nghiên cứu này nhằm giúp doanh nghiệp nâng cao kết quả hoạt động qua việc cải thiện các đặc điểm văn hóa của tổ chức. Vì lý do đó, tác giả đã chọn đề tài: “Nghiên cứu ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận án tiến sỹ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Mục tiêu chung của luận án là phân tích và đánh giá sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 2
Trên cơ sở đó luận án sẽ đưa ra một số hàm ý quản trị nhằm cải thiện các yếu tố văn hóa góp phần nâng cao kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp đồng thời nghiên cứu sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp. - Nhận diện và mô tả các đặc điểm văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. - Phân tích sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. - Đề xuất các hàm ý quản trị nhằm giúp doanh nghiệp cải thiện văn hóa tổ chức đồng thời nhằm nâng cao kết quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nhằm giải quyết các mục tiêu nghiên cứu đặt ra, một số câu hỏi nghiên cứu được đặt ra như sau: - Lý thuyết/ khung nghiên cứu nào phù hợp để đo lường các đặc điểm văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và ủng hộ cho mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp? - Đặc điểm văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế như thế nào? - Đặc điểm văn hóa tổ chức có ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế? - Thông qua việc cải thiện các đặc điểm của văn hóa tổ chức, làm thế nào để nâng cao kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là văn hóa tổ chức, kết quả hoạt động và sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 3
4.2. Phạm vi nghiên cứu Về mặt nội dung: - Luận án tiếp cận về mặt nội dung về nghiên cứu sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. - Luận án nghiên cứu về văn hóa tổ chức, kết quả hoạt động và sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong đó văn hóa tổ chức được xem xét dưới góc độ là một khái niệm đa chiều của các yếu tố văn hóa thành phần và kết quả hoạt động được tiếp cận ở góc độ là những đánh giá, cảm nhận của đối tượng khảo sát về các chỉ tiêu tiêu tài chính và phi tài chính. Về mặt không gian: Luận án thu thập dữ liệu về văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Về mặt thời gian: Dữ liệu thứ cấp thu thập từ năm 2015 đến năm 2019; dữ liệu sơ cấp thu thập trong năm 2018; các hàm ý quản trị đưa ra đến năm 2025 5. Đóng góp của luận án Về mặt lý luận: Luận án tổng hợp, phân tích và đánh giá các lý thuyết, các kết quả nghiên cứu về văn hóa tổ chức và các mô hình nghiên cứu sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp trong nước và trên thế giới. Vì vậy, kết quả của nghiên cứu có những đóng góp có ý nghĩa vào việc hệ thống hóa và phát triển các lý thuyết về văn hóa tổ chức cũng như sự ảnh hưởng của nó với kết quả hoạt động. Luận án đề xuất các giả thuyết nghiên cứu, xây dựng mô hình lý thuyết và đã thành công trong việc kiểm chứng sự ảnh hưởng của hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Kết quả nghiên cứu này khẳng định lại của các nghiên cứu trước đây về vai trò quan trọng của văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động của doanh nghiệp dựa trên kết quả xử lý thống kê đáng tin cậy từ việc khảo sát và phân tích 345 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Luận án cũng nghiên cứu được các đặc điểm văn hóa của các loại hình doanh 4
nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế đó là doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp ngoài nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Mỗi loại hình doanh nghiệp có các đặc điểm riêng biệt về văn hóa tổ chức. Đây là đóng góp quan trọng góp phần làm sáng tỏ được văn hóa tổ chức của các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. Về mặt thực tiễn: Đối với doanh nghiệp: Theo Cameron (2015) [28] văn hóa là trái tim và linh hồn của tổ chức, nó không thể ép buộc mà cần được nuôi dưỡng. Kết quả nghiên cứu của Peter và Waterman (1982) [75] chỉ ra rằng điểm chung của các doanh nghiệp thành công là sở hữu nền văn hóa xuất sắc (excellence). Do vậy, luận án có ý nghĩa về mặt thực tiễn khi cung cấp minh chứng rõ ràng cho sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp, qua đó doanh nghiệp thấy rõ được tầm quan trọng của các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính. Đây là then chốt cho các doanh nghiệp trong việc nhìn nhận tầm quan trọng trong việc xây dựng, nuôi dưỡng và vun đắp cho nền văn hóa tổ chức trong doanh nghiệp, để từ đó góp phần làm tăng kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Đối với các nhà nghiên cứu và trung tâm đào tạo: Đề tài sẽ là một tài liệu tham khảo có giá trị cho các nhà nghiên cứu khoa học, các giảng viên, sinh viên và các đối tượng quan tâm đến chủ đề này bởi vì rất nhiều các vấn đề về lý luận và thực tiễn về văn hóa tổ chức và kết quả hoạt động được tổng hợp, hệ thống và hoàn thiện từ nghiên cứu này Đối với các nhà quản lý và hoạch định chính sách: Kết quả nghiên cứu của đề tài cung cấp một hình ảnh chân thực về sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, qua đó các nhà quản lý và hoạch định chính sách, các sở ban ngành có cơ sở tin cậy để có những định hướng chiến lược và ban hành các chủ trương thiết thực nhằm xây dựng và nâng cao văn hóa tổ chức, từ đó góp phần cải thiện kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. 5
6. Kết cấu của luận án Nội dung chính của luận án được kết cấu như sau: Phần I: Mở đầu Phần II: Nội dung và kết quả nghiên cứu Chương 1: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về sự ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp Chương 2: Đặc điểm của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế và phương pháp nghiên cứu Chương 3: Kết quả phân tích về sự ảnh hưởng của hóa tổ chức đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế Chương 4: Hàm ý quản trị nhằm cải thiện văn hóa tổ chức góp phần nâng cao kết quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế Phần III: Kết luận và kiến nghị 6
PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận về văn hóa tổ chức 1.1.1. Các quan niệm về văn hóa Văn hóa gắn liền với sự ra đời của nhân loại, hay nói cách khác, văn hóa có từ thuở bình minh của xã hội loài người. Khái niệm văn hóa có nguồn gốc từ Latin gọi là cultus. Cultus có nghĩa là trồng trọt, cả về trồng trọt cây trái tự nhiên và trồng trọt tinh thần nghĩa là trồng trọt thích ứng với thiên nhiên, khai thác tự nhiên và giáo dục, đào tạo con người hoặc cộng đồng trở nên tốt đẹp hơn. Ở phương Đông, văn hóa trong tiếng Hán có nghĩa gồm văn là vẻ đẹp của nhân tính, cái đẹp của tri thức, trí tuệ của con người có thể đạt được bằng sự tu dưỡng của bản thân và cách cai trị đúng đắn của người đứng đầu, hóa là việc đem cái văn (cái đẹp, cái tốt, cái đúng) để cảm hóa, giáo dục và hiện thực hóa trong thực tiễn đời sống. Như vậy co thể nói rằng văn hóa ở phương Đông và phương Tây đều mang nghĩa chung là sự vun trồng nhân cách con người trong xã hội, là hoạt động tinh thần hướng đến những điều tốt đẹp. (Dương Thị Liễu, 2008) [7] Cùng với quá trình phát triển của nhân loại, khái niệm văn hóa được bổ sung thêm với những nội dung mới. Hiện nay số lượng khái niệm về văn hóa ngày càng được tăng thêm rất nhiều và khó mà thống kê hết được. Văn hóa là một thuật ngữ đa nghĩa. Đó là do bản thân các vấn đề văn hóa rất phức tạp. Vì vậy khi nghiên cứu một vấn đề có liên quan đến văn hóa, người nghiên cứu cần làm rõ thuật ngữ này. Trong lĩnh vực khoa học, “văn hoá” luôn là một chủ đề nghiên cứu của nhiều ngành, nghề, đối tượng, chuyên môn khác nhau. Từ đó, có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, phản ánh cách nhìn và cách tiếp cận đa dạng và phong phú từ nhiều góc độ thể hiện ở bảng 1.1 7
Bảng 1.1: Các quan niệm về văn hóa STT Quan niệm Tác giả Văn hóa là một khái niệm phức tạp bao gồm tri thức, niềm tin, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, tập quán, và Avruch (1998) 1 những khả năng và thói quen khác mà con người có được [23] trong xã hội. Văn hóa bắt nguồn từ kinh nghiệm, cách tổ chức, học tập 2 và sáng tạo của từng cá nhân trong xã hội, bao gồm những Avruch (1998) hình ảnh và ý nghĩa được truyền lại từ thế hệ trước. [23] Văn hóa là tập hợp những đặc điểm phân biệt các thành Hofstede (1990) 3 viên của nhóm này với nhóm khác. [51] Văn hóa là tập hợp các yếu tố thái độ, giá trị, niềm tin và hành vi được chia sẻ bởi một nhóm người, nhưng khác Matsumoto (1996) 4 nhau ở mỗi cá nhân, truyền từ thế hệ này sang thế hệ [66] khác. Văn hóa là một hệ thống hữu cơ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình Trần Ngọc Thêm 5 hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người (2004) với môi trường tự nhiên và xã hội của mình [15] Văn hóa là một tập mờ của các giả định cơ bản, giá trị, định hướng cuộc sống, niềm tin, chính sách, thủ tục và Spencer & Oatey 6 chuẩn mực hành vi được chia sẻ bởi một nhóm người, và (2008) ảnh hưởng đến hành vi của mỗi thành viên. [85] (Nguồn: Tổng hợp của tác giả) Có thể rút ra một số kết luận sau về “văn hoá” như sau: - Văn hoá là một phạm trù có vai trò quan trọng và tác động rất lớn đến mọi lĩnh vực của đời sống con người. Chính vì vậy, nó luôn là đối tượng được con người nghiên cứu và việc nghiên cứu vai trò và biện pháp gây ảnh hưởng của nó đến hành vi và sự phát triển của con người có ý nghĩa rất lớn trong việc cải thiện cuộc sống con người; - Văn hoá luôn được thể hiện và có thể nhận diện thông qua những dấu hiệu rất đặc trưng - biểu trưng về bản sắc văn hoá - nhất định. Như vậy văn hóa có thể được hiểu là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần của hoạt động của con người trong các quan hệ với môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội 8