Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện - từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có mục đích nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, làm rõ các yêu cầu, điều kiện đối với việc ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện - từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ HỒNG NHUNG HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN - TỪ THỰC TIỄN ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ HỒNG NHUNG HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN - TỪ THỰC TIỄN ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN NGHỊ HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực, được trích dẫn rõ ràng theo đúng quy định. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào. TÁC GIẢ Bùi Thị Hồng Nhung i
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................... i MỤC LỤC .................................................................................................... ii DANH MỤC VIẾT TẮT .............................................................................. v DANH MỤC BẢNG BIỂU.......................................................................... vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ................................................ vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH .................................................................................. 8 1.1. Khái niệm quyết định hành chính ........................................................ 8 1.1.1. Khái niệm quyết định ........................................................................... 8 1.1.2. Khái niệm quyết định hành chính ......................................................... 9 1.1.3. Chủ thể ban hành quyết định hành chính ............................................ 10 1.1.4. Đặc điểm của quyết định hành chính .................................................. 12 1.1.5. Phân loại quyết định hành chính ......................................................... 14 1.2. Nội dung hoạt động ban hành quyết định hành chính ...................... 18 1.2.1. Xác định nhu cầu ban hành quyết định hành chính ............................. 18 1.2.2. Xác định căn cứ pháp lý, căn cứ thực tiễn ban hành quyết định hành chính ............................................................................................................ 18 1.2.3. Soạn thảo, ban hành quyết định hành chính ........................................ 20 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động ban hành quyết định hành chính ............................................................................................................ 24 1.3.1. Các yếu tố bên trong ........................................................................... 24 1.3.2. Các yếu tố bên ngoài .......................................................................... 27 1.4 Nguyên tắc ban hành Quyết định hành chính .................................... 29 Chương 2: HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2010 ĐẾN NĂM 2017 .......................................... 35 ii
2.1. Khái quát về thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .................................. 35 2.2. Thực trạng kinh tế - xã hội của thị xã Chí Linh ................................ 36 2.3. Thực trạng hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2017 .............................................................................................. 39 2.3.1. Đối với việc xác định nhu cầu ban hành quyết định hành chính .......... 42 2.3.2. Đối với việc xác định căn cứ pháp lý, căn cứ thực tiễn ban hành quyết định hành chính ............................................................................................ 47 2.3.3. Thực trạng hoạt động soạn thảo, ban hành quyết định hành chính ...... 51 2.4. Đánh giá hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương từ năm 2010 đến năm 2018 . 57 2.4.1. Ưu điểm.............................................................................................. 57 2.4.2. Hạn chế .............................................................................................. 59 2.4.3. Nguyên nhân ...................................................................................... 61 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TỪ THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG ...................................................................................................... 66 3.1. Quan điểm, phương hướng nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.......................................................................................................... 66 3.1.1. Đảm bảo năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn thị xã Chí Linh ........................................... 66 3.1.2 Hoàn thiện hệ thống thể chế đối với hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện .......................................................... 68 3.1.3. Chuyên nghiệp hóa, chuyên môn hóa các chức danh công chức tham mưu xây dựng và ban hành quyết định hành chính ....................................... 69 3.1.4. Phát huy vai trò của các cơ quan chuyên môn; thiết lập cơ chế phối hợp iii
giữa các cơ quan chuyên môn trong hoạt động ban hành quyết định hành chính ............................................................................................................ 71 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ....... 72 3.2.1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện ................................................................... 72 3.2.2. Đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của quyết định hành chính............ 74 3.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, quản lý nhà nước về ban hành, thực hiện quyết định hành chính ................................................................... 80 3.2.4. Nâng cao chất lượng công chức làm công tác tham mưu, xây dựng, ban hành quyết định hành chính .......................................................................... 83 3.2.5. Phát huy vai trò của các đoàn thể quần chúng và nhân dân trong việc kiểm tra, giám sát ban hành quyết định hành chính ...................................... 88 3.2.6. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật ......... 90 KẾT LUẬN ................................................................................................. 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 98 iv
DANH MỤC VIẾT TẮT TỪ, CỤM TỪ ĐẦY ĐỦ CHỮ VIẾT TẮT Chỉ thị CT Chính phủ CP Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng CGCNQSDĐ đất Công văn CV Hành chính HC Hội đồng nhân dân HĐND Nghiên cứu sinh NCS Nghị định NĐ Nghị quyết NQ Quyết định QĐ Quyết định chuyển đổi mục đích sử QĐCĐMDSDĐ dụng đất Quyết định thu hồi đất QĐTHĐ Quốc hội QH Phó giáo sư PGS Tiến sĩ TS Thạc sĩ THs Thủ tướng Chính phủ Ttg Trung ương TW Ủy ban nhân dân UBND v
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng số 2.1: Tỷ lệ các loại quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ban hành trong giai đoạn 2010 - 2017 ................. 41 Biểu đồ 2.1: Số lượng quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ban hành từ năm 2010 đến năm 2018 ........................ 42 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ Hình 2.1: Bản đồ thị xã Chí Linh.................................................................. 35 Hình 3.1: Hình ảnh giao diện phần mềm quản lý văn bản điều hành tỉnh Hải Dương .......................................................................................................... 71 vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyết định hành chính đóng vai trò rất quan trọng trong hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước. Với tính chất là các mệnh lệnh điều hành, quyết định hành chính (hay còn gọi là quyết định hành chính nhà nước) trực tiếp phản ánh ý chí của Nhà nước, thông qua các quyết định được ban hành theo luật định, các cơ quan nhà nước thực hiện thẩm quyền của mình trong việc điều hành, quản lý xã hội. Với vai trò quan trọng của quyết định hành chính trong quản lý nhà nước, trong điều hành giải quyết các vấn đề cụ thể phát sinh trong quản lý của các cơ quan nhà nước, đòi hỏi chúng ta phải đi sâu nghiên cứu vấn đề, từ đó có cái nhìn đầy đủ, toàn diện hơn về quyết định hành chính trong thực tiễn quản lý nhà nước. Cùng với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, quá trình cải cách nền hành chính ở nước ta cũng được tiến hành song song, Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước qua các giai đoạn đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, bước đầu tạo được một diện mạo mới cho nền hành chính quốc gia, góp phần thực hiện tốt vai trò quản lý xã hội của Nhà nước. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công cuộc cải cách hành chính, nền hành chính của nước nhà cũng đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết, tồn tại. Trong đó phải kể đến vấn đề chất lượng của công tác ban hành và thực hiện quyết định hành chính của cơ quan hành chính nhà nước còn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn quản lý, giải quyết các vấn đề của xã hội, nhiều quyết định hành chính ra đời mà thiếu tính hợp pháp, hợp lý. Đây là một vấn đề đòi hỏi cần có sự đi sâu nghiên cứu, làm sáng tỏ các nguyên nhân tồn tại của thực trạng trên. Từ đó, có các giải pháp mang tính đột phá giải quyết triệt để vấn đề còn tồn tại. Đối với thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, thời gian vừa qua các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương đã rất chú trọng đến công tác hoạt động ban hành quyết định hành chính, vì vậy trong thời gian qua, các quyết định hành 1
chính được ban hành trên địa bàn thị xã, luôn được ban hành đúng tinh thần pháp luật, đúng trình tự, đúng thẩm quyền và đi vào thực tiễn của đời sống xã hội, phù hợp với điều kiện chính trị, kinh tế - xã hội của địa phương, góp phần nâng cao chất lượng hiệu lực hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động ban hành quyết định hành chính còn diễn ra chưa được chặt chẽ, còn lơi là về nội dung quyết định ban hành, hời hợt trong khâu rà soát thể thức trước ban hành quyết định, trình tự ban hành một số quyết định hành chính chưa diễn ra đúng luật định, nguồn nhân lực hỗ trợ, tham mưu giúp việc chưa đạt chuẩn về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, thái độ làm việc chưa thực sự cầu toàn, chú tâm vào công việc, sự phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn với Phòng Tư pháp và Văn phòng Ủy ban nhân dân thị xã thiếu chặt chẽ, thiếu chuyên nghiệp và thiếu sự chia sẻ, kể từ khâu soạn thảo đến khi ban hành dẫn đến chất lượng và hiệu lực văn bản chưa cao, tính khả thi còn thấp, nhiều văn bản đã ban hành sau đó phải thu hồi. Từ những lý do trên, một yêu cầu cấp thiết đặt ra cần phải nghiên cứu sâu về vấn đề quyết định hành chính, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác ban hành và thực hiện quyết định hành chính. Đây là một đòi hỏi mang tính khách quan, tất yếu trong công cuộc cải cách nền hành chính nhà nước nhằm đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn quản lý nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Với những lý do cấp bách như đã nêu, tôi chọn đề tài “Hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện - từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp - Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm qua, việc nghiên cứu, tìm hiểu về công tác văn bản quy phạm pháp luật nói chung, quyết định hành chính nói riêng đã có nhiều đề tài nghiên cứu qua các cấp bộ, ngành sở, qua các diễn đàn, hội thảo khoa học và 2
các bài viết trên các báo, tạp chí lớn của các cơ quan hành chính nhà nước. Tiêu biểu như các công trình sau đây: + Võ Trí Hảo, “Hoàn thiện hoạt động xây dựng văn bản quy phạm pháp luật”, NXB Tư pháp - Hà Nội 2004. + Nguyễn Quốc Tuấn, “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND và UBND các cấp nhiệm kỳ 2004 - 2009”, Tạp chí Quản lý nhà nước số 02/2005, năm 2005. + Luận văn thạc sĩ luật học “Thẩm định dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật tại Bộ Tư pháp Việt Nam” (2008) của Đào Thị Hoài Thu, bảo vệ tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. + Luận văn thạc sĩ luật học “Chất lượng văn bản quy phạm pháp luật của HĐND tỉnh Nghệ An” (năm 2008) của Trần Văn Mão, bảo vệ tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. + Báo cáo khảo sát tình hình ban hành văn bản QPPL của HĐND và UBND do Vụ Pháp luật Hành chính - Hình sự, Bộ Tư pháp thực hiện năm 2006. + Đề án: “Tăng cường năng lực trong công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật” do Bộ Tư pháp thực hiện năm 2006. + Lưu Kiếm Thanh (1999), “Hướng dẫn soạn thảo văn bản quản lý nhà nước” Nxb Thống kê, Hà Nội. + Hoàng Thị Ngân (2003), "Nội dung giám sát, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật" Nghiên cứu lập pháp. + Bùi Sĩ Hiển (2005), "Dân chủ hóa quá trình soạn thảo, bảo đảm tính minh bạch của văn bản pháp luật là biện pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước bằng pháp luật", Luật học. Tuy nhiên, các tác giả chủ yếu phân tích dưới góc độ quá trình xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan chính quyền địa phương, trung ương cụ thể và cũng có các tác phẩm nghiên cứu trực tiếp 3
hoặc gián tiếp đến chất lượng của các văn bản quy phạm pháp luật nhưng ở những mức độ và phạm vi khác nhau. Chính vì vậy, cho đến nay công trình nghiên cứu về hoạt động ban hành quyết định hành chính của cấp chính quyền địa phương còn ít, chưa đào sâu và còn rất hạn chế nên tác giả lựa chọn vấn đề trên để làm đề tài nghiên cứu cho mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn có mục đích nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, làm rõ các yêu cầu, điều kiện đối với việc ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ chủ yếu sau: Một là, làm rõ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Hai là, đánh giá thực trạng hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Ba là, đề xuất phương hướng và một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện nói chung và hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương nói riêng; làm rõ thực trạng hoạt động ban hành quyết định hành chính và giải 4
pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: nghiên cứu hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Về thời gian: hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương từ năm 2010 đến năm 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Phương pháp luận sử dụng trong luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước, pháp luật; quan điểm của Đảng, Nhà nước về xây dựng, hoàn thiện nhà nước và pháp luật, về hoạt động ban hành quyết định hành chính nói riêng. Luận văn cũng được triển khai nghiên cứu dựa trên thực tiễn hoạt động ban hành quyết định hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam trước những yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống của khoa học xã hội và nhân văn như: phương pháp trừu tượng khoa học, phương pháp phân tích, diễn giải, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê. Cụ thể như sau: + Chương 1 chủ yếu sử dụng phương pháp trừu tượng khoa học và phương pháp phân tích - tổng hợp để tổng hợp các vấn đề lý luận về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân, qua đó phân tích, làm rõ cơ sở lý luận về các chủ đề nghiên cứu của luận văn. 5
+ Chương 2 và Chương 3 chủ yếu sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn và phương pháp lịch sử cụ thể để bảo đảm tính khoa học, khách quan và toàn diện trong đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế trong hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Trên cơ sở những kết luận rút ra thông qua các phương pháp nên trên, Chương 3 sử dụng phương pháp lịch sử cụ thể là chủ yếu để đề xuất phương hướng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. + Cùng với các phương pháp nêu trên, một số phương pháp nghiên cứu của khoa học xã hội học, so sánh pháp luật được sử dụng để đánh giá thực trạng hoạt động ban hành quyết định hành chính và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương để đảm bảo khách quan, toàn diện trong các đánh giá. + Phương pháp lý thuyết hệ thống được sử dụng trong luận văn để đảm bảo tính nhất quán, liên thông giữa các nội dung, giữa các chương, các tiết, tiểu tiết của luận văn. 6. Những đóng góp của đề tài Là công trình nghiên cứu đầu tiên về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương nên có thể coi những kết quả nghiên cứu của luận văn là những đóng góp về mặt nghiệp vụ, có thể sử dụng để tham khảo như: - Tổng hợp, phân tích, khái quát những công trình nghiên cứu tiêu biểu để đưa ra hệ thống quan điểm lý luận về hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân các cấp nói chung, Ủy ban nhân dân cấp huyện nói riêng. - Đánh giá trung thực, khách quan về những ưu điểm, những hạn chế và 6
nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan của những ưu điểm, những hạn chế trong hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2010-2017; đưa ra các giải pháp phát huy ưu điểm và khắc phục hạn chế của các nguyên nhân đó. - Các cơ quan có thẩm quyền có thể sử dụng các đề xuất về phương hướng, giải pháp đề xuất trong luận văn để bảo đảm hoạt động ban hành quyết định hành chính của nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của cơ quan mình, đáp ứng các yêu cầu của cải cách hành chính nhà nước trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới. 7. Ý nghĩa luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: kết quả của luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở khoa học của hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện nói chung và của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương nói riêng. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn góp phần phản ánh tình hình thực tế về hoạt động ban hành quyết định hành chính tại Ủy ban nhân dân cấp huyện; đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 8. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm phần mở đầu, 3 chương nội dung, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động ban hành quyết định hành chính Chương 2: Thực trạng hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm quyết định hành chính 1.1.1. Khái niệm quyết định Thuật ngữ quyết định hành chính không chỉ xuất hiện trong khoa học lý luận về nhà nước và pháp luật, khoa học luật hành chính mà còn cả trong những quy định của các khoa học pháp lý chuyên ngành khác, chẳng hạn như pháp luật tố tụng hành chính… Chính vì vậy, việc làm rõ khái niệm quyết định hành chính cũng như việc giới hạn nội hàm của khái niệm là điều rất cần thiết cho việc nghiên cứu và thực tiễn hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Theo Từ điển Tiếng Việt thì “quyết định là định một cách chắc chắn, với ý nhất định phải thực hiện”. Theo nghĩa hiểu thông thường (và với nghĩa là một động từ), quyết định là việc lựa chọn một phương án tối ưu nhất trong nhiều phương án để giải quyết một vấn đề. Theo Giáo trình Luật Hành chính (Khoa Luật Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, 1994) thì khái niệm “quyết định” được bắt nguồn từ thuật ngữ La tinh “Actus”, có nghĩa là hành động, hành vi. Bởi vậy, khoa học pháp lý nước ngoài thường gọi quyết định là hành động, một hành động dẫn đến một hậu quả pháp lý được gọi là quyết định pháp luật. Người ta còn gọi quyết định là mệnh lệnh, là sự thể hiện ý chí quyền lực, là văn bản, là kết quả và hình thức thể hiện của hoạt động nhà nước. Mặt khác, quyết định hành chính do nhiều chủ thể khác nhau ban hành với những nội dung phong phú và đa dạng tác động đến các lĩnh vực khác nhau của quản lý hành chính như cơ quan quyền lực (cơ quan dân cử), cơ quan xét xử, cơ quan kiểm sát. Tuy nhiên những quyết định đó chỉ nhằm xây 8
dựng, ổn định chế độ công tác trong nội bộ cơ quan, rộng hơn có thể đến nội bộ ngành đó và khả năng trực tiếp tác động đến xã hội hẹp hơn so với quyết định hành chính do cơ quan hành chính nhà nước ban hành. Vì vậy, trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, chủ thể có thẩm quyền ban hành các quyết định hành chính là các chủ thể trong hệ thống các cơ quan hành chính thực hiện quyền lực nhà nước để quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội. 1.1.2. Khái niệm quyết định hành chính Quyền lực nhà nước được thực hiện chủ yếu thông qua hoạt động của bộ máy nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Một trong những biểu hiện của việc thực hiện quyền lực nhà nước là ra các quyết định pháp luật. Quyết định pháp luật bao gồm quyết định của cơ quan lập pháp, cơ quan tư pháp và cơ quan hành pháp. Theo Khoản 1, Điều 3 của Luật Tố tụng hành chính: “Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức đó ban hành, quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”. Luật Khiếu nại quy định:“Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”… Nhà nước muốn quản lý xã hội nói chung, nhất là trong lĩnh vực hoạt động công vụ thì không thể không thể hiện ý chí thông qua quyền lực của mình dưới những hình thức là những quyết định pháp luật, trong đó có những quyết định hành chính. Để thực hiện quyền lực nhà nước thì trên phương diện lý luận cũng như thực tiễn, mọi người đều thừa nhận vị trí, vai trò quan trọng của hệ thống cơ quan có chức năng quản lý hành chính nhà nước trên cơ sở của quyền hành 9
pháp - lĩnh vực thể hiện quyền lực nhà nước một cách thiết thực nhất, bởi lẽ đó là những hoạt động với mục đích là để thực hiện luật (thi hành luật), những hoạt động nhằm cụ thể hóa các quy định của luật vào các lĩnh vực của đời sống xã hội. Quyết định hành chính là mệnh lệnh điều hành của các chủ thể quản lý hành chính nhà nước, được thông qua theo một thể thức, trình tự nhất định nhằm thực hiện một mục đích hay một công việc cụ thể nhất định bởi quyết định hành chính chứa đựng quyền lực nhà nước. Quyết định hành chính là biện pháp giải quyết công việc của chủ thể quản lý hành chính trước một tình huống đang đặt ra, là sự phản ứng của chủ thể quản lý hành chính nhà nước trước một tình huống đòi hỏi phải có sự giải quyết của Nhà nước theo thẩm quyền do luật định. Việc ban hành quyết định hành chính là nhiệm vụ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm định ra chính sách, quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các quy phạm pháp luật hành chính. Bởi quyết định hành chính có khả năng làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt hoặc phục hồi các quan hệ pháp luật hành chính cụ thể. Khi ban hành quyết định hành chính, các cơ quan nhà nước phải hướng tới mục tiêu thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ, chức năng, quyền hạn mà pháp luật quy định cho mình. Như vậy, quyết định hành chính là kết quả của hoạt động mang tính quyền lực - pháp lý. Vì vậy, thực chất của quyết định hành chính là kết quả sự thể hiện ý chí quyền lực nhà nước thông qua những hành vi của các chủ thể được thực hiện quyền hành pháp trong hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước tiến hành theo một trình tự dưới những hình thức nhất định theo quy định của pháp luật nhằm đưa ra những chủ trương, biện pháp, đặt ra các quy tắc xử sự hoặc áp dụng những quy tắc đó giải quyết một công việc cụ thể trong đời sống xã hội nhằm thực hiện chức năng quản lý hành chính. 1.1.3. Chủ thể ban hành quyết định hành chính Như đã nêu và phân tích về khái niệm quyết định hành chính như trên, 10
thì có thể khẳng định, chủ thể ban hành quyết định hành chính là những chủ thể quản lý hành chính nhà nước, hay nói cách khác, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước đều có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính. Chủ thể quản lý hành chính nhà nước bao gồm: cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức được Nhà nước trao quyền, cá nhân, tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ủy quyền. Các chủ thể này nếu tham gia hoạt động quản lý hành chính thì đều có quyền ra các quyết định hành chính phù hợp với thẩm quyền của mình. Cơ quan hành chính nhà nước gồm hai loại: + Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chung: Được thành lập theo Hiến pháp, pháp luật, kết hợp giữa tập thể lãnh đạo với quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu; quản lý tổng hợp; người đứng đầu quyết định theo chế độ thủ trưởng do được bầu hoặc kết hợp giữa bầu và phê chuẩn; kết hợp giữa tập thể lãnh đạo với quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu; quản lý tổng hợp; ký thay mặt trên một số văn bản quản lý hành chính nhà nước. + Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền riêng: Thành lập theo Hiến pháp hoặc văn bản luật, văn bản dưới luật; hoạt động theo chế độ thủ trưởng; quản lý ngành, lĩnh vực; người đứng đầu do được bổ nhiệm hoặc kết hợp giữa bổ nhiệm và phê chuẩn; không ký thay mặt tất cả các văn bản quản lý hành chính nhà nước. Cán bộ, công chức được nhà nước trao quyền: cán bộ, công chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng, bổ nhiệm giữ một công vụ thường xuyên trong bộ máy nhà nước ở trung ương hay ở địa phương, ở trong nước hay ở ngoài nước đã được sắp xếp vào ngạch hưởng lương do ngân sách Nhà nước cấp, bao gồm: + Những người được do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội ở trung ương; ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp tỉnh); ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện); 11
+ Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; + Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch viên chức hoặc được giao giữ một công vụ thường xuyên trong các cơ quan nhà nước ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; + Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch viên chức hoặc giao giữ nhiệm vụ thường xuyên trong các cơ quan nhà nước ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; + Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch công chức hoặc giao giữ một công vụ thường xuyên làm việc trong tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; + Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên trong các cơ quan nhà nước ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; + Thẩm phán Tòa án nhân dân, Kiểm sát viên Viện Kiểm sát nhân dân; + Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; làm việc trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân mà không phải sĩ quan, hạ sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp; + Những người do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân; bí thư, phó bí thư đảng ủy; người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội xã, phường, thị trấn. + Những người được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã. 1.1.4. Đặc điểm của quyết định hành chính Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật, nên ngoài những đặc điểm riêng của quyết định hành chính còn mang đặc điểm chung của quyết định pháp luật. 12