Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở hệ thống hóa các vấn đề lý luận, luận văn nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động kiểm tra tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất những giải pháp khả thi nhằm bảo đảm hoạt động kiểm tra tại BHXH Thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ XUÂN DŨNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH TP.HỒ CHÍ MINH – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ XUÂN DŨNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN QUỐC SỬU TP.HỒ CHÍ MINH – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực với sự kế thừa học hỏi, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hà Xuân Dũng
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình Cao học Luật Hiến pháp và Luật Hành chính và viết luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được hướng dẫn, giúp đỡ, góp ý nhiệt tình và sự động viên của quý thầy cô tại Học viện Hành chính Quốc gia cùng với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Trước hết, tôi xin trân trọng bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn tới các Thầy, Cô giáo tại Học viện hành chính quốc gia, đặc biệt là PGS.TS Nguyễn Quốc Sửu - Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Hành chính Quốc gia, đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại Học viện cũng như quá trình thực hiện, hoàn thiện luận văn Cao học về đề tài “Hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh”. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám đốc, lãnh đạo và các đồng nghiệp tại Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ, cung cấp số liệu về hoạt động kiểm tra của cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian viết luận văn tốt nghiệp. Mặc dù đã cố gắng hoàn thiện luận văn bằng hết năng lực của mình nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự góp ý quý báu của quý thầy cô và các bạn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 03 tháng 02 năm 2018
DANH M C CÁC CHỮ VI C  BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp  BHXH : Bảo hiểm xã hội  BHYT : Bảo hiểm y tế  UBND: Ủy ban nhân dân
DANH M C CÁC ĐỒ THỊ, BẢNG BIỂU Số hiệu Tên hình/bảng Trang Hình/Bảng Hình 1.1 Quy trình hoạt động kiểm tra 23 Hình 1.2 Giai đoạn chuẩn bị kiểm tra 23 Hình 1.3 Giai đoạn tiến hành kiểm tra 25 Hình 1.4 Giai đoạn kết thúc kiểm tra 27 Bảng 2.1 Thống kê kết quả kiểm tra các đơn vị từ năm 2013-2016 57 Bảng 2.2 Kết quả kiểm tra đơn vị sử dụng lao động từ năm 2013-2016. 58 Bảng 2.3 Kết quả kiểm tra đại lý thu đại diên chi trả từ năm 2013-2016. 61 Bảng 2.4 Kết quả kiểm tra cơ sở khám chữa bệnh từ năm 2013-2016 63
M CL C Trang MỞ ĐẦU……………………………………………………….………… 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI………………………………………………….. 8 1.1. Một số vấn đề lý luận về hoạt động kiểm tra……................…….… 8 1.1.1. Khái niệm về kiểm tra………………………………….……….. 8 1.1.2. Đặc điểm hoạt động kiểm tra…………………………….……… 10 1.1.3. Vai trò của kiểm tra trong thực hiện pháp luật…………..……… 11 1.2. Hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH…………………..……….. 12 1.2.1. Một số nét khái quát về BHXH…………………………………. 13 1.2.2. Khái niệm và đặc điểm hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH…….. 17 1.2.3. Nội dung và hình thức kiểm tra của cơ quan BHXH…………………. 21 1.2.4. Quy trình kiểm tra của cơ quan BHXH………………………………. 23 1.2.5. Vai trò hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH…………………..….. 30 1.3. Kinh nghiệm kiểm tra của BHXH ở một số tỉnh/thành phố…………..… 33 1.3.1. Kinh nghiệm của BHXH tỉnh Bình Phƣớc…………………….... 33 1.3.2. Kinh nghiệm của BHXH tỉnh Đắk Lắk.......................................... 34 1.3.3. Kinh nghiệm trong công tác phối hợp kiểm tra liên ngành của BHXH thành phố Đà Nẵng…………………………………….. 36 Tiểu kết Chƣơng 1…………………………………………..………….… 39 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH…………………………………….. 40
2.1. Một số nét khái quát về BHXH thành phố Hồ Chí Minh………..… 40 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển………………………...…….. 40 2.1.2. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức……… 41 2.2. Thực trạng trạng pháp luật điểu chỉnh hoạt động kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh............................................................. 45 2.2.1. Văn bản kiểm tra BHXH, BHYT của cơ quan Trung ƣơng.................. 46 2.2.2. Văn bản kiểm tra của BHXH Việt Nam................................................ 47 2.3. Thực trạng chủ thể, nội dung kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh........................................................................................................... 49 2.3.1. Thực trạng chủ thể kiểm tra................................................................... 49 2.3.2. Nội dung kiểm tra.......................................................................... 56 2.4. Thực trạng hình thức, phƣơng pháp kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................................... 64 2.4.1. Thực trạng hình thức kiểm tra............................................................... 64 2.4.2. Thực trạng phƣơng pháp kiểm tra......................................................... 66 2.5. Đánh giá kết quả hoạt động kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh.......................................................................................................... 68 2.5.1. Kết quả, ƣu điểm và nguyên nhân……………………………………. 68 2.5.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân……………….…………………….. 73 Tiểu kết Chƣơng 2…………………………………….………..………………. 80 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY...................................................................................... 81
3.1. Phƣơng hƣớng bảo đảm hoạt động kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................................... 81 3.2. Giải pháp bảo đảm hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH..................... 85 3.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện thể chế hoạt động kiểm tra........................ 86 3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện tổ chức và nâng cao năng lực chủ thể kiểm tra.................................................................................................. 97 3.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới hình thức, phƣơng pháp kiểm tra................... 104 3.2.4. Nhóm giải pháp tăng cƣờng bảo đảm kinh phí...................................... 105 3.2.5. Giải pháp khác....................................................................................... 105 Tiểu kết Chƣơng 3……………………………………………………….……. 110 KẾT LUẬN…………………………………………………….…………. 111 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………...………….. 113
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Tinh thần tương thân thương ái vốn là bản chất tốt đẹp của con người. Đó chính là sự san sẻ, đùm bọc, cưu mang lẫn nhau của cộng đồng xã hội trước những khó khăn, rủi ro trong cuộc sống đối với từng thành viên. Bên cạnh đó, sự trợ giúp của cộng đồng xã hội đã dần dần được mở rộng và phát triển dưới nhiều hình thức khác nhau. Chính vì vậy, yếu tố đoàn kết, nhân đạo đó đã đã tác động đến ý thức và trách nhiệm của Nhà nước ở các chế độ xã hội khác nhau. An sinh xã hội là sự bảo vệ của Nhà nước và xã hội đối với mọi người dân thông qua các chính sách, giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro trước tác động tiêu cực của tự nhiên và xã hội nhằm đảm bảo cuộc sống ổn định của mọi người dân, hòa nhập cộng đồng. Hiện nay, an sinh xã hội là một trong những chính sách xã hội cơ bản thể hiện đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam hướng vào mục tiêu phát triển con người, nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân. Ở nước ta, với đặc trưng của chế độ chính trị, yếu tố lịch sử, địa lý và điều kiện kinh tế xã hội, có thể thấy cấu trúc của hệ thống an sinh xã hội gồm 03 trụ cột: Bảo hiểm xã hội (bao gồm cả bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp); Ưu đãi xã hội; Bảo trợ xã hội (bao gồm Trợ giúp xã hội và cứu trợ xã hội)[41]. Bảo hiểm xã hội là một bộ phận trong chính sách An sinh xã hội của đất nước, đồng thời là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Điều này được thể hiện dựa trên cơ sở là đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội là lực lượng lao động xã hội-lực lượng đông nhất và có vai trò quyết định đối với sự ổn định, phát triển của một quốc gia và toàn thế giới[42]. Do vậy, hệ thống bảo hiểm xã hội hoạt động hiệu quả thì mới có nền an sinh xã hội vững mạnh. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế (BHXH, BHYT) giai đoạn 2012-2020 đã khẳng định “BHXH và BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội góp phần thực hiện tiến 1
bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị-xã hội và phát triển kinh tế xã hội”. Thể chế hóa quan điểm của Đảng, Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Điều 34 nêu rõ: “Công dân có quyền được bảo đảm An sinh xã hội”, đồng thời Nhà nước xác định trách nhiệm của mình tại Điều 59 “Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội…”. Đây là một bước phát triển cao về quyền con người, làm nền tảng cho việc phát triển luật pháp về An sinh xã hội ở nước ta[25]. BHXH, BHYT là một hệ thống dự phòng do Nhà nước tao lập nên và dựa trên nghĩa vụ BHXH (đã bao hàm chế độ bảo hiểm thất nghiệp-viết tắt :BHTN), BHYT có nhiệm vụ ngăn ngừa rủi ro nhất định và điều tiết cân bằng toàn bộ hoặc từng phần mất mát về thu nhập, những khoản chi phí khi gặp phải rủi ro không lường trước, nhằm bảo đảm mục tiêu bình ổn xã hội. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH, BHYT diễn ra liên tục trong nhiều năm và chưa có xu hướng giảm, với mức độ ngày càng tinh vi, phức tạp. Đồng thời, một số đối tượng lợi dụng kẻ hở của pháp luật có hành vi vi phạm pháp luật nhằm trục lợi quỹ BHXH, BHYT. Điều này không chỉ gây thiệt hại về tài sản cho cơ quan BHXH, gây rối loạn trong việc chi trả chế độ chính sách BHXH, BHYT do việc chi trả tiền BHXH, BHYT không đúng với thực tế, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quỹ BHXH, BHYT và việc thụ hưởng chính sách của người lao động. Trên khía cạnh vĩ mô, sự vi phạm chính sách pháp luật về BHXH, BHYT ảnh hưởng rất lớn đến chính sách an sinh xã hội của đất nước và quyền đảm bảo của công dân về an sinh xã hội. Để bảo đảm chính sách BHXH, BHYT của Đảng và Nhà nước đi vào cuộc sống, góp phần vào an sinh xã hội của đất nước, các cơ quan Nhà nước và các đoàn thể xã hội, bên cạnh tăng cường công tác tuyên truyền về chính sách pháp luật BHXH, BHYT và sự nâng cao hiểu biết về quyền lợi, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT thì hoạt động kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về chính sách BHXH, BHYT có ý 2
nghĩa quan trọng. Kiểm tra là hoạt động thường xuyên, tất yếu của cơ quan Nhà nước nói chung và cơ quan BHXH nói riêng. Hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH có mục tiêu đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của người tham gia BHXH, BHYT, phát hiện những hành vi vi phạm pháp luật của đối tượng tham gia BHXH, BHYT trên cơ sở đó có biện pháp uốn nắn, chấn chỉnh và xử lý kịp thời, nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật. Thực tiễn cho thấy nếu hoạt động kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT được thực hiện một cách nghiêm túc, có hiệu quả sẽ làm tăng tính tự giác tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT. Ngược lại, nếu hoạt động này lỏng lẻo, không coi trọng sẽ là điều kiện làm lan nhanh sự không tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT, hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến sự thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT của người tham gia mà còn tạo ra sự bất công đối với đối tượng chấp hành tốt nghĩa vụ chính sách BHXH, BHYT. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục quan trọng và là đô thị đặc biệt lớn nhất Việt Nam cả về diện tích, dân số và chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội. BHXH thành phố Hồ Chí Minh là cơ quan trực thuộc BHXH Việt Nam đặt tại thành phố Hồ Chí Minh, có chức năng giúp Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT và quản lý quỹ BHXH, BHYT trên địa bàn Thành phố theo quy định của pháp luật. Trong những năm qua, hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh đã được coi trọng theo đúng với vị trí, chức năng của nó. Thông qua hoat động kiểm tra, cơ quan BHXH thành phố Hồ Chí Minh đã ngăn ngừa, phát hiện và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật; hạn chế, răn đe những hành vi vi phạm của các đối tượng quản lý và khắc phục những kẽ hở của chính sách, pháp luật. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện vẫn còn những tồn tại, hạn chế, những điểm bất cập này cần được khắc phục, hoàn thiện như: Năng lực kiểm tra chưa đáp ứng qua thực tế; phạm vi kiểm tra chưa bao phủ hết các mặt hoạt động; quy trình kiểm tra chưa hoàn thiện và đầy đủ; kết luận kiểm tra còn mang tính chung chung... Mặt khác, việc nghiên cứu về đề tài này tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa được tiến hành. Vì vậy, học viên quyết định chọn đề tài: “Hoạt động kiểm tra của Bảo 3
hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh” là đề tài luận văn của mình với mong muốn đem lại một số nét khái quát về hoạt động kiểm tra của ngành BHXH nói chung và hoạt động kiểm tra tại BHXH Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Đồng thời đánh giá lại hoạt động kiểm tra tại BHXH Thành phố Hồ Chí Minh để từ đó đề xuất những giải pháp hoàn thiện hoạt động kiểm tra, góp phần thúc đẩy sự phát triển của Ngành. 2. Tình hình nghiên cứu Xuất phát từ vị trí, vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động quản lý nhà nước, ở nước ta nhiều năm qua đã có nhiều luận án, luận văn, bài viết, công trình nghiên cứu khoa học xoay quanh vấn đề này từ nhiều khía cạnh và mức độ khác nhau. Thứ nhất, Công trình nghiên cứu lý thuyết về vấn đề nghiên cứu. + Giáo trình quản lý học đại cương (2015), Học viện Hành chính Quốc gia, Nxb. Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội. + Giáo trình thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính (2011), Học viện hành chính, Nxb khoa học kỹ thuật, Hà Nội. + Quyền an sinh xã hội và đảm bảo thực hiện trong pháp luật Việt Nam (2014), PGS.TS Lê Thị Hoài Thu, Nxb.Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội. + Đổi mới và phát triển Bảo hiểm xã hội ở Việt Nam (2015), TS Dương Văn Thắng, Nxb.Văn hóa – Thông tin, Hà Nội. Trong các tác phẩm này đã cung cấp hệ thống kiến thức lý luận cơ sở cho tác giả về chức năng kiểm tra trong quản lý; phân biệt Công tác thanh tra và kiểm tra; kiến thức về an sinh xã hội nói chung và bảo hiểm xã hội nói riêng; bảo đảm quyền an sinh trong thực hiện pháp luật ở Việt Nam. Thứ hai, Công trình nghiên cứu ứng dụng. - Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý công “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong tổ chức và hoạt động của thanh tra ở Việt Nam” của tác giả Lê Thị Thu Oanh (2004); 4
- Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý công “Tổ chức và hoạt động của thanh tra khoa học công nghệ” của tác giả Trần Văn Nho (2011); - Luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế “Hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế đối với doanh nghiệp tại Cục thuế Hà Tĩnh” của tác giả Nguyễn Cảnh Bảy (2014); Các luận văn trên đa phần nghiên cứu các vấn đề thanh tra, kiểm tra tại cơ sở và đã nêu bật được thực trạng và các giải pháp chung liên quan đến thanh tra, kiểm tra ngành hoặc tại cơ sở. Tuy nhiên, các đề tài này chỉ tập trung phân tích thực trạng ngành và vai trò của thanh tra, kiểm tra của từng ngành cụ thể. Thứ ba, Những bài báo khoa học, tạp chí chuyên ngành. + Bài viết “Nhận diện một số thủ đoạn thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH và biện pháp phòng ngừa”, Thạc sĩ Phan Tiến Anh, Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II, tại www.tapchibaohiemxahoi.gov.vn đăng ngày 14/4/2017. Bài viết trên đã nêu lên thực trạng các thủ đoạn hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT đối với các đối tượng vi phạm. Đồng thời, tác giả nêu lên các biện pháp ngừa vi phạm pháp luật, trong đó tác giả nhấn mạnh đến việc thanh tra, kiểm tra tại các doanh nghiệp-nơi có tình trạng xảy ra phổ biến và tinh vi nhất. Nhìn chung, các bài viết, công trình khoa học đã tập trung nghiên cứu về công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan Nhà nước ở các khía cạnh khác nhau theo sự thay đổi của pháp luật về hoạt động này. Tuy nhiên cho đến nay, chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu chuyên sâu về cả lý luận lẫn thực tiễn đối với vấn đề hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh. Là một viên chức công tác trong ngành BHXH, với mong muốn tìm hiểu một cách tương đối toàn diện, hệ thống về hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh, tôi chọn đề tài này để đưa ra các nhận định, giải pháp góp phần tiếp tục bảo đảm hoạt động kiểm tra tại cơ quan BHXH Thành phố. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu 5
Trên cơ sở hệ thống hóa các vấn đề lý luận, luận văn nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động kiểm tra tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất những giải pháp khả thi nhằm bảo đảm hoạt động kiểm tra tại BHXH Thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, đề tài có những nhiệm vụ sau: - Thứ nhất, hệ thống hóa những vấn đề lý luận về hoạt động kiểm tra nói chung và hoạt động kiểm tra của ngành BHXH nói riêng. - Thứ hai, phân tích, đánh giá đúng thực trạng hoạt động kiểm tra tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó chỉ ra nguyên nhân những ưu điểm, tồn tại, thiếu sót và rút ra những kinh nghiệm trong hoạt động kiểm tra của BHXH thành phố Hồ Chí Minh hiện nay; - Thứ ba, đề xuất những giải pháp khả thi nhằm bảo đảm hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1 Đối tượng nghiên cứu Quy định pháp luật và hoạt động thực hiện pháp luật về kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Về đối tượng: Do khuôn khổ của luận văn có hạn nên tác giả tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản và những vấn đề thực tiễn có liên quan đến công tác kiểm tra với đối tượng là đơn vị sử dụng lao động; đại lý thu đại diện chi trả và tổ chức khám bệnh, chữa bệnh BHYT. - Về không gian: địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh - Về thời gian: từ 2013 đến tháng 10 năm 2017. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Triết học Mác – Lê nin. 6
5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong luận văn, tác giả sử dụng chủ yếu phương pháp phân tích – tổng hợp trong việc nghiên cứu các quy định của pháp luật liên quan tới hoạt động kiểm tra và tác động của hoạt động này tới thực tiễn. Phương pháp thống kê và mô hình hóa số liệu dưới dạng bảng, biểu c ng được sử dụng để tìm hiểu chất lượng và số lượng về hoạt động kiểm tra tại BHXH thành phố Hồ Chí Minh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa, làm rõ một số vấn đề lý luận về hoạt động kiểm tra của cơ quan BHXH và đi đến thống nhất về nhận thức trong quá trình xây dựng và thực hiện hoạt động kiểm tra của Ngành BHXH hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Làm sáng tỏ những ưu điểm, hạn chế về hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh đối với các đối tượng tham gia BHXH, BHYT (cụ thể là các đơn vị sử dụng lao động; đại lý thu đại diện chi trả và cơ sở khám chữa bệnh BHYT) hiện nay. Tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm bảo đảm hoạt động kiểm tra của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh. Trên cơ sở đó có thể áp dụng để bảo đảm hoạt động kiểm tra của ngành BHXH. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo đối với sinh viên, học viên chuyên ngành Luật hiến pháp và luật hành chính và những ai quan tâm. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm có 3 chương. Chương 1: Những vấn đề lý luận về hoạt động kiểm tra của bảo hiểm xã hội Chương 2: Thực trạng hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh hiện nay Chương 3: Phương hướng và giải pháp bảo đảm hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm xã hội thành phố Hồ Chí Minh hiện nay 7
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Một số vấn đề lý luận về hoạt động kiểm tra 1.1.1. Khái niệm về kiểm tra Kiểm tra là một trong các chức năng của quy trình quản lý. Đồng thời, đó là một trong những công việc thường xuyên, quan trọng của bất cứ nhà quản lý nào. Thông qua chức năng kiểm tra mà chủ thể quản lý nắm bắt và điều chỉnh kịp thời các hoạt động của đối tượng quản lý nhằm thực hiện tốt các mục tiêu của tổ chức đã xác lập. Hiện nay, Nhà nước ta chưa có văn bản quy phạm pháp luật có định nghĩa cụ thể về kiểm tra nhưng trên phương diện lý luận thực tiễn thì kiểm tra là khái niệm rộng thể hiện ở nhiều góc độ như: Theo Từ điển tiếng pháp luật Anh-Việt thì kiểm tra là “xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét”[54]. Từ khái niệm này có thể hiểu kiểm tra là những hành vi nhằm mục đích xem xét về mặt thực chất và thực tế theo yêu cầu của chủ thể kiểm tra và để chỉ hoạt động của chủ thể tác động vào đối tượng kiểm tra (có thể trực thuộc hoặc không trực thuộc). Thuyết quản lý hành chính của Henry Fayol định nghĩa kiểm tra như sau: “ Kiểm tra là nắm vững tình hình tiến triển của công việc, sự phù hợp của nó so với kế hoạch đã định nhằm phát hiện những khiếm khuyết trong công việc, áp dụng các biện pháp điều chỉnh cần thiết, sửa chữa khuyết điểm để đảm bảo thực hiện thuận lợi mục tiêu đề ra”[37]. Theo Harol Koontz: “Kiểm tra là đo lường và chấn chỉnh hoạt động các bộ phận cấp dưới để tin chắc rằng các mục tiêu và kế hoạch thực hiện mực tiêu đó đã đang được hoàn thành”[23]. Theo Nguyễn Hữu Luận (Khoa Nhà nước và Pháp luật-Học viện Hành chính Quốc gia), kiểm tra là một khái niệm rộng, được thể hiện ở nhiều góc độ: 8
+ Kiểm tra là hoạt động thường xuyên của từng cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức kinh tế nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của chính mình. Qua kiểm tra các cơ quan, tổ chức đánh giá đúng mực việc làm của mình, từ đó đề ra chủ trương, biện pháp, phương hướng hoạt động tiếp theo một cách hợp lý hơn. Trong trường hợp này, kiểm tra mang ý nghĩa xem xét, nhìn lại việc làm của chính mình để tự điều chỉnh, hay tìm biện pháp thực hiện nhiệm vụ tốt hơn hiệu quả hơn. + Kiểm tra là hoạt động của cơ quan, tổ chức, thủ trưởng cấp trên với cấp dưới của mình nhằm đánh giá mọi mặt hoặc từng vấn đề do cấp dưới đã thực hiện. Trong trường hợp này, kiểm tra thực hiện trong quan hệ trực thuộc, vì thế cơ quan hoặc thủ trưởng cấp trên sau khi kiểm tra có quyền áp dụng các biện pháp như: biểu dương, khen thưởng khi cấp dưới làm tốt hoặc các biện pháp cưỡng chế để xử lý đối với cấp dưới khi họ có khuyết điểm hoặc vi phạm pháp luật. + Kiểm tra là hoạt động của các cơ quan Đảng, các tổ chức xã hội, các tổ chức quần chúng tham gia hoạt động giám sát công việc hành chính nhà nước. Trong trường hợp này, kiểm tra hầu như không mang tính quyền lực nhà nước; không trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế mà chỉ tác động đến hoạt động quản lý nhà nước bằng những biện pháp mang tính xã hội [58]. Từ các khái niệm trên chúng ta thấy rằng kiểm tra bao gồm các yếu tố sau: - Chủ thể kiểm tra: đây là tác nhân tạo ra các tác động kiểm tra, bao gồm cá nhân hoặc tổ chức có thẩm quyền trong tổ chức - Đối tượng kiểm tra: đây là các thực thể tiếp nhận tác động từ chủ thể kiểm tra. Đối tượng kiểm tra có thể là cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm thực thi công việc, nhiệm vụ trong tổ chức. - Khách thể kiểm tra: là những hoạt động, hành vi của đối tượng kiểm tra. - Mục tiêu kiểm tra: là sự nhận định, đánh giá, xử lý trong hoạt động, hành vi của đối tượng kiểm tra. Từ những nội dung trên, ta có thể hiểu khái niệm kiểm tra như sau: “Kiểm tra là hoạt động của chủ thể quản lý nhằm tiến hành xem xét, đánh giá, xử lý hoạt động 9
của đối tượng quản lý trên cơ sở phù hợp hay không phù hợp với trạng thái định trước” Kiểm tra vốn là một chức năng quản lý, một chu trình quản lý, do vậy mọi chủ thể quản lý của tổ chức trong quá trình hoạt động đều phải tiến hành kiểm tra ở một mức độ nhất định. Chủ thể kiểm tra thuộc các cấp bậc khác nhau trong tổ chức thì quy mô, tính chất và nội dung kiểm tra sẽ khác nhau. Việc tiến hành kiểm tra một cách tích cực sẽ giúp cho các hoạt động của tổ chức làm đúng theo những chuẩn mực, quy tắc và quy định của tổ chức. Chính vì vậy, kiểm tra là phải được tiến hành thường xuyên, liên tục trong suốt quá trình quản lý. Kiểm tra là một chức năng cuối cùng của quá trình quản lý: kế hoạch, tổ chức, nhân sự, lãnh đạo và kiểm tra (hay kiểm soát)[37]. Kiểm tra không phải là chức năng thứ yếu mà ngược lại là một chức năng quan trọng, nó có ý nghĩa to lớn trong quá trình quản lý. Do vậy, trong quá trình kiểm tra cần phải công khai, minh bạch để đảm bảo các kế hoạch được thực hiện đầy đủ, đúng tiến độ nhằm đáp ứng hoặc vượt các mục tiêu đã định. 1.1.2. Đặc điểm hoạt động kiểm tra Thứ nhất, kiểm tra là một quá trình trong hoạt động quản lý. Quản lý là một quá trình nhằm hướng tổ chức tới mục tiêu định trước. Quá trình quản lý bao gồm các chức năng: Kế hoạch; tổ chức; nhân sự; lãnh đạo; kiểm tra[37]. Kiểm tra là một chức năng trong hoạt động quản lý nhằm hướng đến mục tiêu chung. Do vậy, đây là một quá trình trong hoạt động quản lý của tổ chức nhằm đảm bảo cho tổ chức đạt được mục tiêu đã xác định Thứ hai, tính thường xuyên, liên tục. Hoạt động quản lý trong tổ chức được tiến hành thường xuyên, liên tục nhằm đạt tới mục tiêu của tổ chức. Do vậy, để đảm bảo được điều này thì mọi chức năng trong quá trình quản lý phải được tiến hành thường xuyên, liên tục. Chính vì vậy, đây c ng chính là đặc điểm thường xuyên liên tục của hoạt động kiểm tra, trong đó bao gồm hoạt động kiểm tra của chủ thể kiểm tra và quá trình tự kiểm tra của đối tượng kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu chung. 10
Thứ ba, tính độc lập khách quan. Hoạt động kiểm tra tuy là một chức năng của quản lý, tuy nhiên trong quá trình kiểm tra đồi hỏi phải có tính độc lập khách quan so với các chức năng khác nhằm điều chỉnh chính xác những sai lệch trong quá trình thực hiện tránh ảnh hưởng đến mục tiêu chung của tổ chức. Thứ tư, tính toàn diện, hệ thống. Hoạt động kiểm tra bao quát tất cả mọi hoạt động chủ yếu của tổ chức, đây không phải đơn thuần kiểm tra từng chức năng riêng lẻ. Kiểm tra bao gồm một chuỗi những hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý các tiêu chí theo một trình tự nhất định, bao quát toàn bộ môi trường hệ thống của tổ chức. Kết quả kiểm tra nhằm chỉ ra những nhận định, đánh giá, xử lý và có những cải tiến cần thiết nhất. Chúng được thể hiện thành một kế hoạch các biện pháp chấn chỉnh trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn nhằm để nâng cao hiệu quả chung của tổ chức. 1.1.3. Vai trò của kiểm tra trong thực hiện pháp luật Hoạt động quản lý Nhà nước là hoạt động ban hành văn bản pháp luật và tổ chức thực hiện chính sách pháp luật. Kiểm tra là một chức năng của quản lý Nhà nước, do vậy kiểm tra có vai trò quan trọng trong thực hiện pháp luật. Thứ nhất, kiểm tra là phương thức bảo đảm pháp chế. Hành vi vi phạm pháp luật đã, đang và vẫn còn là một thực tế với nhiều hình thức, phạm vi và lý do khác nhau. Thông qua hoạt động kiểm tra, chủ thể kiểm tra đánh giá được đối tượng kiểm tra trong việc thực hiện, chấp hành pháp luật có vi phạm pháp luật hay không, vi phạm ở mức độ nào... Từ đó đề ra những biện pháp xử lý thích hợp[8]. Do vậy, kiểm tra là một phương thức bảo đảm pháp chế. Nguyên tắc pháp chế là việc chấp hành pháp luật cả từ phía các cơ quan Nhà nước và từ phía các cá nhân, tổ chức là đối tượng chịu sự quản lý của Nhà nước. Một mặt, Các cơ quan Nhà nước tuân thủ pháp luật thể hiện ở việc các cán bộ, công chức, viên chức Nhà nước thực thi đúng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của mình mà pháp luật đã quy định. Mặt khác, các đối tượng quản lý, mọi công dân, cá nhân, tổ chức trong mọi mặt của đời sống kinh tế-xã hội đều phải thực hiện theo các quy định của pháp luật. Với tư cách là một chức năng của quản lý Nhà nước, kiểm tra chính là hoạt động xem xét việc làm của các cơ quan, tổ chức cá nhân có đúng chính sách, pháp luật 11