Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền khiếu nại hành chính – từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích cơ bản của luận văn này là làm rõ thêm cơ sở lý luận về quyền khiếu nại hành chính: khái niệm, đặc điểm, vai trò; cơ sở, nội dung và phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính; các bảo đảm quyền khiếu nại hành chính, trong đó chú ý tới các bảo đảm pháp lý. Trên cơ sở thực trạng, nguyên nhân ở trên, luận văn đề ra các quan điểm và giải pháp bảo đảm quyền khiếu nại hành chính trên địa bàn thành phố Lào Cai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền khiếu nại hành chính – từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… .……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỖ CHÍ THÀNH QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Hà Nội - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỖ CHÍ THÀNH QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP – LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 60 38 01 02 Ngƣời thực hiện: Đỗ Chí Thành Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Bùi Thị Thanh Thúy Hà Nội - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Đỗ Chí Thành
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, trước tiên, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến các thầy cô tại Học viện Hành chính Quốc gia đã góp ý kiến, nhận xét và quan tâm chỉ bảo, giúp đỡ tận tình trong quá trình tôi thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn TS. Bùi Thị Thanh Thúy đã luôn sát cánh bên tôi, nhiệt tình quan tâm, động viên và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian vừa qua. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn sâu sắc đến gia đình đã tạo động lực và mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thể hoàn thành tốt mọi công việc trong quá trình thực hiện luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô và bạn bè để tiếp tục hoàn thiện thêm nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Đỗ Chí Thành
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH......................................................................................... 12 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quyền khiếu nại hành chính ......... 12 1.2. Cơ sở, nội dung, đối tượng và phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính .................................................................................................... 17 1.3. Các yếu tố bảo đảm quyền khiếu nại hành chính ................................. 31 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ................................................ 41 2.1. Khái quát các điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội có ảnh hưởng đến quyền khiếu nại hành chính và tình hình khiếu nại hành chính tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................... 41 2.2. Tình hình thực hiện quyền khiếu nại hành chính trên một số lĩnh vực tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .................................................................. 44 2.3. Đánh giá việc thực hiện quyền khiếu nại hành chính tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .......................................................................................... 51 CHƢƠNG 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH – TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ........................................................................................................ 62 3.1. Quan điểm bảo đảm quyền khiếu nại hành chính – từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................................ 62 3.2. Giải pháp bảo đảm quyền khiếu nại hành chính – từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................... 64 KẾT LUẬN .................................................................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................82
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CB, CC Cán bộ, công chức GPMB Giải phóng mặt bằng HĐND Hội đồng nhân dân KNHC Khiếu nại hành chính UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Trang Biểu đồ 2.1. Tình hình tiếp công dân trên địa bàn thành 1 44 phố Lào Cai giai đoạn 2013-2017 Biểu đồ 2.2. Tỷ trọng đơn thư về đất đai, GPMB trong tổng 2 47 số đơn thư của thành phố Lào Cai giai đoạn 2013-2017 Biểu đồ 2.3. Tỷ trọng đơn thư về xây dựng và quản lý đô 3 thị trong tương quan với số đơn thư của lĩnh vực khác của 49 thành phố Lào Cai giai đoạn 2013-2017
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở Việt Nam, quyền khiếu nại là quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Điều 30, Hiến pháp 2013 quy định “mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. KNHC là một quyền dân chủ, là phương thức để người dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Giải quyết khiếu nại là cơ chế để Nhà nước xem xét, đánh giá lại các quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình có phù hợp với thực tiễn và các quy định pháp luật hay không. Thời gian qua, công tác giải quyết KNHC đã có những bước chuyển biến tích cực, các cơ quan hành chính Nhà nước đã giải quyết kịp thời được số lượng lớn các đơn khiếu nại, cùng với đó, chất lượng giải quyết cũng được nâng lên. Nhiều vụ việc khiếu nại gay gắt, bức xúc, phức tạp, tồn đọng kéo dài đã được giải quyết dứt điểm, góp phần bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Luật Khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã xây dựng cơ chế cụ thể để thực hiện quyền khiếu nại của người dân và giải quyết khiếu nại theo cơ chế hành chính. Giải quyết tốt KNHC theo thủ tục hành chính có ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện nhằm bảo đảm quyền KNHC của công dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh, trí tuệ của nhân dân trong việc tham gia quản lý Nhà nước, phát hiện những sai phạm, yếu kém trong quản lý để có biện pháp chấn chỉnh, xử lý kịp thời, bảo đảm trật tự, kỷ cương, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, củng cố các điều kiện để có thể giải quyết vụ việc khiếu nại theo thủ tục tư pháp. Tuy nhiên, tình hình KNHC vẫn còn khá phức tạp và gay gắt, số lượng vụ việc khiếu nại hiện chưa có xu hướng giảm do vẫn còn những tồn tại, hạn chế trong công tác này về cả thể chế pháp luật cũng như quá trình tổ chức thực hiện. Tình hình KNHC vẫn còn khá phức tạp và gay gắt, số lượng vụ việc khiếu nại không có 1
xu hướng giảm, khiếu nại đông người, vượt cấp có xu hướng gia tăng, gay gắt, quyết liệt hơn. Đây không phải chỉ là vấn đề riêng của từng địa phương, một ngành hay một lĩnh vực nào. Khiếu nại xảy ra một cách thường xuyên từ cơ sở đến trung ương, ở tất cả các lĩnh vực trong quản lý nhà nước. Quyền KNHC có vai trò quan trọng, thể hiện sự ghi nhận của nhà nước, xã hội đối với con người, công dân; là phương thức để các cá nhân, tổ chức trong xã hội bảo vệ quyền lợi của mình và cũng là kênh thông tin quan trọng để nhà nước hoàn thiện công tác quản lý. Trong những năm qua tại thành phố Lào Cai, quyền KNHC được cải thiện tốt hơn cả về chất và lượng. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan, quyền KNHC chưa được bảo đảm, phát huy như yêu cầu của Đảng, nhà nước cũng như nhu cầu nhân dân. Hệ thống pháp luật cồng kềnh, chậm được hoàn thiện; năng lực tổ chức bộ máy quản lý còn yếu kém; trình độ, năng lực CB, CC còn hạn chế, chưa được đào tạo, bồi dưỡng bài bản; hiểu biết về pháp luật của một bộ phận dân cư hạn chế nhưng việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa được quan tâm đúng mức; mặt khác, một số đối tượng lợi dụng quyền khiếu nại, lợi dụng dân chủ, lợi ích cá nhân cố tình khiếu nại kéo dài, gây ảnh hưởng đến trật tự xã hội. Để đảm bảo quyền KNHC trên địa bàn thành phố Lào Cai, hoàn thiện công tác quản lý nhà nước cũng như giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân thì cần phải nghiên cứu một cách có hệ thống quyền KNHC trên địa bàn thành phố Lào Cai, từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá và đề ra những quan điểm, giải pháp bảo đảm quyền KNHC của cá nhân, tổ chức. Đây cũng chính là lý do học viên lựa chọn đề tài “Quyền khiếu nại hành chính – từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai” làm Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật hành chính, mã số: 60 38 01 02. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài * Tình hình nghiên cứu lý luận về quyền con người và quyền công dân tại Việt Nam: Quyền con người, quyền công dân và bảo đảm thực hiện các quyền này là 2
nội dung quan trọng trong bản hiến pháp của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, nó được thể hiện trong nhiều văn bản của Đảng và các bản hiến pháp, từ Hiến pháp 1946, đến các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 và 2013. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về quyền con người, quyền công dân ở nước ta, đây là nguồn tham khảo có giá trị cho tác giả luận án trong việc nghiên cứu bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo pháp luật Việt Nam. Các công trình nghiên cứu có thể kể đến là: Sách chuyên khảo “Một số vấn đề về quyền dân sự và chính trị” của các tác giả Hoàng Văn Hảo và Chu Hồng Thanh chủ biên, NXB. Chính trị quốc gia, năm 1997. Đây là tập hợp các chuyên đề nghiên cứu về những nội dung cơ bản trong Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966. Trong đó các tác giả tập trung nghiên cứu khá sâu về quyền dân sự và chính trị, cũng như việc thực hiện quyền dân sự và chính trị ở Việt Nam. Nội dung cuốn sách phản ánh cái nhìn khá toàn diện về các quyền dân sự và chính trị của công dân cũng như bước đầu đặt quyền tố cáo trong mối quan hệ so sánh với các quyền chính trị của công dân. Cuốn sách “Quyền con người, quyền công dân trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của tác giả Trần Ngọc Đường, NXB. Chính trị quốc gia, năm 2004. Tác giả đã đưa ra quan niệm về quyền con người, quyền công dân cũng như nghĩa vụ của cá nhân công dân trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; phân tích quá trình hình thành, phát triển của quyền con người, quyền công dân qua các bản Hiến pháp 1946, 1959, 1980; đồng thời chỉ ra những bảo đảm pháp lý trong việc thực hiện quyền con người, quyền công dân trong nhà nước pháp quyền, đặc biệt là các cơ chế pháp lý bảo đảm thực hiện các quyền công dân. Tác giả cũng đề xuất các giải pháp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và kiện toàn bộ máy nhà nước để bảo vệ quyền công dân. Cuốn sách là tài liệu tham khảo rất hữu ích về các cơ chế bảo đảm pháp lý đối với việc bảo đảm thực hiện quyền công dân nói chung và quyền tố cáo của công dân nói riêng. Các cuốn sách: “Quyền con người: tiếp cận đa ngành và liên ngành khoa học xã hội”, “Quyền con người”- Giáo trình giảng dạy sau đại học, “Quyền con người – tiếp cận đa ngành và liên ngành luật học”- (tập I và tập II), "Những vấn đề 3
lý luận và thực tiễn của nhóm quyền dân sự và chính trị", NXB. Khoa học xã hội, năm 2010, 2011 do GS. Võ Khánh Vinh chủ biên. Đây là kết quả nghiên cứu chuyên sâu cả lý luận và thực tiễn về quyền con người, cũng như cơ chế bảo đảm, bảo vệ quyền con người người theo các chuẩn mực quốc tế, quốc gia và thực tiễn ở Việt Nam. Nội dung các cuốn sách thể hiện một số hướng mới trong cách tiếp cận khi nghiên cứu về quyền con người mà trước đây chưa được đề cập đến như nghiên cứu quyền con người theo hướng tiếp cận đa ngành, liên ngành; nghiên cứu quyền con người bằng phương pháp tiếp cận dựa trên quyền; nghiên cứu quyền con người trong mối quan hệ với chính trị, kinh tế, xã hội, đạo đức, tôn giáo; nghiên cứu về quyền con người trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh toàn cầu hóa… Đề tài khoa học cấp bộ “Các phương thức đảm bảo quyền tự do của công dân” của Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2001. Với quan điểm “tất cả các quyền, tự do của công dân chỉ có ý nghĩa thực tiễn khi có các tiền đề, điều kiện bảo đảm cho nó được thực hiện và có cơ chế, phương thức bảo đảm khi bị xâm hại”, đề tài đã chỉ ra một cách đầy đủ các quyền của công dân qua những quy định của pháp luật Việt Nam cũng như cơ chế bảo đảm quyền và nghĩa vụ của công dân. Các tác giả đã phân tích những phương thức bảo đảm quyền tự do của công dân của hệ thống cơ quan nhà nước, đó là: hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước; thanh tra; giải quyết khiếu nại, tố cáo; hoạt động xét xử, giám sát của Tòa án; hoạt động kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân; công tác kiểm tra của Đảng. Với việc ghi nhận giải quyết tố cáo là một trong các phương thức bảo đảm quyền tự do của công dân, đề tài đã phân tích khá sâu sắc những đảm bảo đối với quyền tố cáo của công dân như đảm bảo kinh tế, đảm bảo chính trị, đảm bảo tư tưởng, pháp lý. Đề tài là sự gợi mở cho người đọc khi nghiên cứu về các phương thức bảo đảm quyền tố cáo của công dân. Luận án tiến sĩ “Những bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền cơ bản của của công dân trong lĩnh vực tự do cá nhân” của tác giả Trần Thanh Hương, năm 2006. Từ việc đưa ra khái niệm, đặc điểm và xác định nội hàm bảo đảm pháp 4
lý cho việc thực hiện quyền cơ bản của công dân trong lĩnh vực tự do cá nhân và thực trạng của việc bảo đảm pháp lý trong thực hiện các quyền của công dân trong lĩnh vực tự do cá nhân, luận án đã đề xuất các giải pháp một cách khá toàn diện. Luận án đã xác định một số yếu tố cơ bản của bảo đảm pháp lý thực hiện quyền cơ bản của công dân, đây là chính là điều mà nghiên cứu sinh rất quan tâm khi nghiên cứu về bảo đảm pháp lý thực hiện quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó còn có nhiều bài báo khoa học bàn về những vấn đề lý luận về đảm bảo quyền con người, quyền công dân đã được đăng tải trên các tạp chí khoa học xã hội, như: Hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm quyền con người ở nước ta, PGS. TS Lê Minh Thông, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 8, 2000; Chính sách và hệ thống pháp luật bảo vệ quyền con người, quyền công dân ở Việt Nam trong quá trình toàn cầu hóa của Phạm Thị Tính, Tạp chí Nghiên cứu con người số 1, 2006; Quyền con người và an ninh con người, Tường Duy Kiên, Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 1, 2010; Chính sách pháp luật Việt Nam với bảo đảm quyền con người trên lĩnh vực kinh tế, xã hội và văn hóa, Hoàng Hùng Hải; Cải cách chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp theo nguyên tắc tôn trọng quyền con người, Nguyễn Đăng Dung, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 8, 2011; Hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm quyền con người ở Việt Nam, Tạp chí Khoa học pháp lý số 6, 2014; Nghĩa vụ quốc tế và trách nhiệm của Nhà nước bảo đảm quyền con người, quyền công dân, Lê Thanh Mai, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 12, 2015; Quyền con người và việc bảo vệ, bảo đảm thực hiện quyền con người theo Hiến pháp năm 2013, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 11, 2015; Hiến pháp- Cơ sở pháp lý cơ bản của việc bảo đảm quyền con người, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 9, 2016; Hoạt động xây dựng pháp luật của Chính phủ với việc đảm bảo quyền con người, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 17, 2016; … các bài viết có giá trị tham khảo cho nghiên cứu sinh khi xây dựng, luận giải nội dung đảm bảo quyền tố cáo của công dân theo pháp luật Việt Nam hiện nay Có thể thấy, có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến lý luận về bảo đảm quyền con người, quyền công dân với những góc độ tiếp cận khác nhau, nhưng 5
đều có sự thống nhất về khái niệm, đặc điểm và những phương thức bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Các kết quả nghiên cứu của những công trình trên đây có giá trị tham khảo cho tác giả luận án trong việc xác định đúng định hướng nội dung nghiên cứu của luận án khi mà các văn bản hiến định và pháp định ở nước ta đều khẳng định quyền tố cáo là quyền cơ bản của công dân. * Tình hình nghiên cứu về khiếu nại, tố cáo và quyền khiếu nại, tố cáo Cuốn sách “Pháp luật về khiếu nại và tố cáo”, do tác giả Phạm Hồng Thái chủ biên, NXB, thành phố Hồ Chí Minh, năm 2003. Đây là công trình nghiên cứu chuyên sâu về lý luận tố cáo, quyền tố cáo và giải quyết tố cáo, đồng thời cuốn sách cũng làm rõ sự khác biệt trong khái niệm về tố cáo và quyền tố cáo; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về quyền tố cáo của công dân. Từ việc nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về tố cáo, nhóm tác giả đã đánh giá thực trạng công tác giải quyết tố cáo ở nước ta, kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả về công tác giải quyết tố cáo. Cuốn sách “Khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính ở Việt Nam hiện nay” của Viện Khoa học Thanh tra, do TS. Lê Tiến Hào và TS. Nguyễn Quốc Hiệp đồng chủ biên, NXB. Chính trị - Hành chính, năm 2012. Cuốn sách nghiên cứu những vấn đề cơ bản về tố cáo hành chính và giải quyết tố cáo hành chính như quan niệm về tố cáo hành chính, đặc điểm, vai trò của công tác giải quyết tố cáo hành chính. Các tác giả cũng đề cập đến những quy định pháp luật về tố cáo hành chính và giải quyết tố cáo hành chính ở nước ta ở giai đoạn từ 1998 đến 2011. Cuốn sách được viết bởi những người tham gia công tác giải quyết tố cáo của Thanh tra Chính phủ nên ngoài tính lý luận sâu sắc thì tính thực tiễn cũng rất cao. Luận văn thạc sĩ “Đảm bảo quyền khiếu nại, tố cáo của công dân ở tỉnh Quảng Ninh” của Vũ Văn Đạm, năm 2012. Luận văn đã đề cập đến khái niệm, đặc điểm của đảm bảo quyền tố cáo của công dân, các phương thức cũng như trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước trong việc đảm bảo quyền tố cáo của công dân. Có thể nói, đây là công trình nghiên cứu đầu tiên đề cập cụ thể đến các 6
vấn đề lý luận về bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở nước ta từ thực tiễn của tỉnh Quảng Ninh. Sách chuyên khảo “Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay” do GS. TS. Phạm Hồng Thái - PGS. TS. Vũ Công Giao - PGS. TS. Đặng Minh Tuấn - TS. Nguyễn Minh Tuấn (Đồng Chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, 2017. Cuốn sách giới thiệu các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo; thực trạng hoạt động khiếu nại, tố cáo và áp dụng pháp luật về khiếu nại, tố cáo; đóng góp những đề xuất, kiến nghị để hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay. Công trình có giá trị lớn cho đề tài, đặc biệt khi nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện pháp luật về quyền KNHC tại thành phố Lào Cai. Luận án tiến sĩ quản lý công: “Giải quyết khiếu nại tố cáo – Phương thức bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của nghiên cứu sinh Vũ Duy Duẩn, Học viện Hành chính Quốc gia, 2014. Luận án làm rõ cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại, tố cáo và bảo đảm pháp chế, kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước. Trình bày thực trạng, quan điểm và giải pháp giải quyết khiếu nại, tố cáo nhằm tăng cường pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay. * Tình hình nghiên cứu về khiếu nại hành chính, quyền khiếu nại hành chính Tiếp cận giải quyết KNHC dưới góc độ cơ chế bảo đảm, tác giả Nguyễn Tuấn Khanh với sách “Cơ chế pháp lý bảo đảm thực hiện quyền KNHC của công dân” Nxb Chính trị Quốc gia, 2014 đã đề cập những vấn đề cơ bản nhất về lý luận và thực tiễn cơ chế pháp lý bảo đảm thực hiện quyền KNHC của công dân. Đồng thời cuốn sách đưa ra giải pháp cần thiết đối với việc hoàn thiện và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở Việt Nam. Những vấn đề thủ tục pháp lý bảo đảm thực hiện quyền KNHC và hoạt động giám sát xử lý vi phạm trong lĩnh vực khiếu nại, khiếu kiện; giới thiệu kinh nghiệm một số nước trên thế giới về bảo đảm quyền KNHC của công dân. Cuốn sách “Tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tình hình mới” của Thanh tra Chính phủ, năm 2006. Cuốn sách là tập hợp các 7
bài viết của các tác giả về một số vấn đề đặt ra đối với công tác tiếp dân, xử lý đơn thư, giải quyết tố cáo trong tình hình mới và kinh nghiệm thực tiễn của các ngành, các địa phương. Nội dung của các bài viết liên quan nhiều đến việc thực hiện các phương thức bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở những lĩnh vực nhiều tố cáo nhạy cảm như: tố cáo đông người; tố cáo liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo; tố cáo của đồng bào thiểu số; tố cáo về đất đai ở các ngành, địa phương: Công an, Thương binh- xã hội, Thái Bình, Yên Bái, Bình Dương. Tác giả Nguyễn Thị Thuỷ với công trình “Quyền khiếu nại hành chính của công dân ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2009 đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quyền KNHC của công dân, đánh giá thực trạng pháp luật về quyền KNHC của công dân Việt Nam và kiến nghị các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện quyền KNHC của công dân Việt Nam. Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công “Giải quyết khiếu nại hành chính trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam” của tác giả Hoàng Ngọc Dũng, Học viện Hành chính Quốc gia, 2015 đã phân tích cơ sở lý luận về giải KNHC trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam, tình hình KNHC và thực trạng giải quyết khiếu nại. Đặc biệt, tác giả đề xuất nhiều giải pháp bảo đảm giải quyết KNHC ở Việt Nam, trong đó có những giải pháp có giá trị đối với quyền KNHC tại thành phố Lào Cai. Ngoài ra, có các bài viết đăng trên tạp chí khoa học như: Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo: góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, Tạp chí Thanh tra, số 3, 2011; Cả hệ thống chính trị cần vào cuộc để tập trung giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo tồn đọng, kéo dài, Bảo Anh- Quang Vững, Tạp chí Thanh tra số 5, 2012; Hoàn thiện pháp luật về tố cáo và giải quyết tố cáo của Nguyễn Văn Tuấn, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 5, 2007; Bàn về các biện pháp bảo vệ người tố cáo, Tạp chí Thanh tra số 1, 2016 của Nguyễn Văn Sỹ, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 5, 2015… * Tình hình nghiên cứu về quyền khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Lào Cai, thành phố Lào Cai. 8
Do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan nên tình hình nghiên cứu về quyền KNHC tại tỉnh Lào Cai nói chung, thành phố Lào Cai nói chung không nhiều, không có công trình nghiên cứu trực diện mà chỉ có một số công trình có liên quan như: Luận văn Thạc sĩ Luật học “Xét xử án hành chính qua thực tiễn tỉnh Lào Cai”, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014 của tác giả Nguyễn Thị Hoàng Liên. Trong Luận văn này, tác giả tập trung phân tích những vấn đề lý luận và pháp luật về xét xử án hành chính một cách cập nhật nhất; phân tích và đánh giá thực tế giải quyết án hành chính thông qua các vụ án cụ thể đã giải quyết tại địa bàn tỉnh Lào Cai, trên cơ sở những quy định của Luật Tố tụng hành chính 2010 và các văn bản pháp luật liên quan được áp dụng trong hoạt động xét xử vụ án hành chính. Luận văn đưa ra những phương hướng và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng xét xử án hành chính trong bối cảnh hiện nay. Qua khảo sát cho thấy khiếu nại, tố cáo, KNHC và quyền KNHC được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm, thể hiện ở số lượng và chất lượng các công trình đồ sộ, công phu. Các công trình tiếp cận ở nhiều giác độ: pháp luật, bảo đảm quyền, đề xuất nhiều giải pháp tổng thể đến chi tiết. Tuy nhiên qua khảo sát cũng cho thấy chưa có công trình nào nghiên cứu một cách trực diện, có hệ thống về quyền KNHC ở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai trong khi đây là địa phương có tình hình khiếu nại phức tạp, có nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn cần được làm sáng tỏ. Vì là đề tài này được thực hiện có dựa trên việc tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu của các công trình trước đó và vẫn đảm bảo tính mới, không trùng lặp. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn * Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực trạng và đưa ra các giải pháp bảo đảm quyền KNHC từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. * Nhiệm vụ nghiên cứu 9
- Làm rõ thêm cơ sở lý luận về quyền KNHC: khái niệm, đặc điểm, vai trò; cơ sở, nội dung và phương thức thực hiện quyền KNHC; các bảo đảm quyền KNHC, trong đó chú ý tới các bảo đảm pháp lý. - Nêu và đánh giá thực trạng quyền KNHC trên địa bản thành phố Lào Cai từ phương diện pháp luật, bảo đảm quyền trên thực tiễn, kết quả, hạn chế và nguyên nhân. - Trên cơ sở thực trạng, nguyên nhân ở trên, luận văn đề ra các quan điểm và giải pháp bảo đảm quyền KNHC trên địa bàn thành phố Lào Cai. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn * Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu quyền KNHC, các quy định và cơ chế thực thi quyền khiếu nại hành chính từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. * Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi thời gian: trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay. - Phạm vi không gian: thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. - Phạm vi nội dung: quyền KNHC có nội dung phong phú, trong phạm vi đề tài, tác giả tập trung nghiên cứu các quy định và cơ chế thực thi quyền khiếu nại hành chính đã được triển khai thực hiện trong 3 lĩnh vực chính, bao gồm: (1) quyền KNHC trong lĩnh vực đất đai, GPMB; (2) quyền KNHC trong lĩnh vực xây dựng, quản lý đô thị và (3) quyền KNHC trong lĩnh vực chế độ chính sách. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu * Phương pháp luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về nhà nước, pháp luật nói chung, về quyền KNHC nói riêng. * Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể trong khi thực hiện đề tài là: phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, 10
phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê và các phương pháp khác có liên quan. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn * Ý nghĩa lý luận Luận văn củng cố thêm một số vấn đề lý luận về quyền KNHC, bổ sung những nhận định về thực trạng và đề xuất, chi tiết một số giải pháp bảo đảm quyền KNHC trên địa bàn thành phố Lào Cai. * Ý nghĩa thực tiễn Những kết quả nghiên cứu xuất phát từ lý luận và thực tiễn của luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho những nhà lãnh đạo, quản lý của thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; là tài liệu tham khảo cho sinh viên, người nghiên cứu về khiếu nại, tố cáo và quyền KNHC, nhất là những nội dung thực tiễn tại địa phương. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu nội dung gồm 3 chương, cụ thể như sau: Chƣơng 1. Những vấn đề lý luận về quyền khiếu nại hành chính Chƣơng 2. Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại hành chính từ thực tiễn tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai Chƣơng 3. Quan điểm và giải pháp đảm bảo quyền khiếu nại hành chính từ thực tiễn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai 11
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quyền khiếu nại hành chính 1.1.1. Khái niệm quyền khiếu nại hành chính Quyền KNHC được tiếp cận dưới nhiều góc độ, nhiều ngành khoa học, trên phạm vi quốc gia và quốc tế. Cách tiếp cận phổ biến hiện nay là tiếp cận quyền KNHC dưới góc độ quyền con người và quyền công dân. Khiếu nại hành chính là một dạng của khiếu nại, do đó là quyền con người. Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính tri, khiếu nại không chỉ được thừa nhận là chủ thể luật quốc tế mà còn là quyền của mỗi thể nhân trước pháp luật của các nước. Ở trong nước, công dân ở bất kỳ quốc gia nào đều có những quyền và nghĩa vụ cơ bản. “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội được tôn trọng và bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật” (Điều 14, Hiến pháp Việt Nam năm 2013). Như vậy công dân nước Việt Nam có nhiều quyền khác nhau và được thể hiện ở các nhóm quyền về chính trị, dân sự, kinh tế, xã hội. Người ta gọi đó là các quyền con người, quyền công dân và khiếu nại là một trong các quyền cơ bản đó. Quyền khiếu nại là quyền cơ bản của mọi người (công dân Việt Nam, người nước ngoài, người không có quốc tịch) được ghi nhận trong Hiến pháp. Với triết lý dùng quyền để bảo vệ quyền, vì vậy, khiếu nại là một trong những phương thức bảo vệ quyền chủ thể thì: khiếu nại được sử dụng khi quyền chủ thể của bản thân cá nhân khiếu nại hoặc của người do mình bảo hộ bị vi phạm do việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Điều 30 của Hiến pháp năm 2013 quy định “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Khiếu nại là hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định 12
hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dưới góc độ ngôn ngữ, khiếu nại được hiểu là “đề nghị cơ quan có thẩm quyền xét lại một việc làm mà mình không đồng ý, cho là trái phép hay không hợp lý” [31, tr.501]. Dưới góc độ luật thực định, khiếu nại được hiểu là: “việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc CB, CC theo thủ tục đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật CB, CC khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” (Khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011). Qua đây cho thấy, đối tượng khiếu nại theo Luật Khiếu nại 2011 đã bị bó hẹp, công dân không chỉ được quyền khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật CB,CC mà phải mở rộng ra, đó là việc làm “trái phép hay không hợp lý”. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, ở đây có thể là cơ quan nhà nước, cơ quan của tổ chức chính trị, chính trị - xã hội và các tổ chức xã hội, kinh tế v.v và người có thẩm quyền có thể là CB, CC , viên chức, nhân viên trong các cơ quan, tổ chức đó. Như vậy, khiếu nại là một trong những phương thức bảo vệ quyền chủ thể, do đó cần phải kích thích tính tích cực trong việc sử dụng quyền khiếu nại của cá nhân, cần tạo một cơ chế thuận lợi để người khiếu nại xử dụng quyền khiếu nại để bảo vệ quyền chủ thể của họ đã được pháp luật ghi nhân, và cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có nghĩa vụ phải giải quyết khiếu nại trong khoảng thời gian do pháp luật quy định. Khiếu nại có nhiều cách phân loại, cách phân loại phổ biến hiện nay chia khiếu nại thành KNHC và khiếu nại tư pháp. Trong khi khiếu nại tư pháp hướng tới các quyết định, hành vi của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng thì KNHC hướng tới các quyết định, hành vi của các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước, tức là diễn ra trong lĩnh 13