Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính:Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật, thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính qua thực tiễn hoạt động của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính:Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN QUYẾT CHIẾN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH - TỪ THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN QUYẾT CHIẾN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH - TỪ THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM QUANG HUY THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này. TP.HCM, ngày tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Quyết Chiến
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CP: Chính phủ CT: Chỉ thị NĐ: Nghị định KH: Kế hoạch KL: Kết Luận SL: Sắc lệnh TT: Thông tư TTg: Thủ tướng HĐBT: Hội đồng Bộ trưởng TTCP: Thanh tra chính phủ UBND: Ủy ban nhân dân UBTT: Uỷ ban Thanh tra XHCN: Xã hội chủ nghĩa TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh CHXHCNVN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1.NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬTVỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH CỦA CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ........................................ 9 1.1. Pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ............................................ 9 1.1.1. Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính ....................... 9 1.1.2. Đặc điểm giải quyết khiếu nại hành chính ............................................. 10 1.1.3. Nội dung của pháp luật vềgiải quyết khiếu nại hành chính ................... 11 1.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ........................ 12 1.2.1.Khái niệm, đặc điểm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ................................................................................................................. 12 1.2.2. Nội dung thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính......... 17 1.2.3. Nội dung thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của chủ thể Thanh tra Tỉnh ............................................................................................ 22 1.2.4. Các yếu tố đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ................................................................................................................. 23 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 26 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH CỦA THANH TRA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................................................................................................... 28 2.1. Khái quát chung tình hình thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại
hành chính trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ......................................... 28 2.1.1. Việc lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thi hành Luật Khiếu nại năm 2011 ... 28 2.1.2. Tình hình khiếu nại hành chính và kết quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn Thành phố ........................................................................... 31 2.2. Thực trạng kết quả thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh ........ 33 2.2.1. Kết quả thực hiện các quy định pháp luật về tiếp công dân .................. 33 2.2.2. Kết quả thực hiện các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ................................................................................................................. 38 2.2.3. Kết quả thực hiện các quy định pháp luật về quản lý nhà nước đối với giải quyết khiếu nại hành chính ....................................................................... 42 2.2.4. Những nguyên nhân, tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................. 58 Tiểu kết chương 2................................................................................................. 63 CHƯƠNG 3.GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH CỦA CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......... 65 3.1. Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền đối với các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính .................................................................................................... 65 3.2. Tăng cường công tác quản lý của Nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ........................................................... 68 3.3. Nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò, ý nghĩa của vấn đề thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ........................................................... 69
3.4. Hoàn thiện các quy định pháp luật về vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước Tỉnh trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính .............................................................................................................................. 70 3.5. Hoàn thiện các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính 78 3.6. Kiện toàn tổ chức (xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra trong sạch, vững mạnh) và hoạt động về giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan thanh tra nhà nước các cấp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ........................ 84 3.7. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại......................................................................................................................... 87 3.8. Bổ sung thẩm quyền giải quyếtkhiếu kiện hành chính của Tòa án nhân dân đối với việc giải quyết một số vụ việc khiếu nại hành chính về đất đai nói chung và về thu hồi đất nói riêng ............................................................... 92 Tiểu kết chương 3................................................................................................. 93 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 99 PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đềtài Bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Việc quan tâm đến lợi ích của nhân dân là trách nhiệm của Đảng và Nhà nước.Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân. Thực hiện quyền khiếu nại là một hình thức dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia hoạt động quản lý nhà nước, quản lý xã hội, giám sát hoạt động cuả các cơ quan nhà nước, công chức nhà nước. Giải quyết tốt khiếu nại hành chính nhằm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nước, ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển. Giải quyết khiếu nại hành chính là trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, trước hết là của các cơ quan thanh tra nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời đã đặc biệt quan tâm tới việc khiếu nại của nhân dân và Người căn dặn, nhắc nhở các cơ quan nhà nước phải nêu cao ý thức trách nhiệm trong việc giải quyết khiếu nại của nhân dân: “Đồng bào có oan ức mới có khiếu nại hoặc vì chưa hiểu chính sách của Đảng và Chính phủ mà khiếu nại. Ta phải giải quyết nhanh, tốt thì đồng bào mới thấy rõ Đảng và Chính phủ quan tâm lo lắng đến quyền lợi của họ. Do đó mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng, Chính phủ ngày càng được củng cố tốt hơn”. Tinh thần, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được thể hiện sâu sắc trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước. Điều 30 của Hiến pháp năm 2013 đã quy định: Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật.Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác. Mọi 1
hành vi xâm hại lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và công dân phải được xử lý kịp thời nghiêm minh. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất và phục hồi danh dự. Như vậy, khiếu nại là quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp.Giải quyết khiếu nại là một lĩnh vực hết sức quan trọng trong hệ thống quản lý nhà nước và điều hành xã hội. Do vậy thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại của nhân dân sẽ củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân vào đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của nhà nước đề ra, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Nhận thức được điều đó, Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra những chính sách, văn bản pháp luật ngày càng hoàn thiện để giải quyết khiếu nại nhanh, đúng pháp luật, bảo vệ và khôi phụckịp thời quyền, lợi ích hợp pháp cho nhân dân, đồng thời xử lý nghiêm minh những cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật, tạo niềm tin của nhân dân vào con đường đi lên XHCN mà Đảng và Nhà nước ta đã lựachọn. Trong thời gian qua, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật giải quyết khiếu nại. Cụ thể là: Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998;Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005; Pháp luật về khiếu nại ngày càng hoàn thiện với sự ra đời mới đây của Luật Khiếu nại năm2011 và các văn bản hướng dẫn thi hành khác. Điều đó đã giúp việcgiải quyết khiếu nại đã đạt được nhiều kết quả tích cực hơntrước. Các cơ quan thanh tra nhà nước có vai trò, trách nhiệm đặc biệt trong giải quyết các khiếu nại hành chính.Kể từ khi mới được thành lập, Ban thanh tra đặc biệt được giao nhiệm vụ quan trọng trong công tác giải quyết khiếu nại. Điều 2 Sắc lệnh số 64/SL ngày 23 tháng 11 năm 1945 quy định: "Ban thanh tra đặc biệt có toàn quyền nhận các đơn khiếu nại của nhân dân". Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minhvới vai trò là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố có chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân 2
Thành phố quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật. Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và công tác của Ủy ban nhân dân Thành phố mà trực tiếp là Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố; đồng thời chịu sự chỉ đạo về công tác, hướng dẫn về tổ chức, nghiệp vụ của Thanh tra Chính phủ. Những năm qua, các cấp ủy đảng và chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh, Thanh tra nhà nước Thành phố rất quan tâm, coi trọng đến công tác giải quyết khiếu nại của công dân. Tuy nhiên trên địa bàn Thành phố những năm gần đây các đơn thư khiếu nại hành chính ngày càng có xu hướng gia tăng và phức tạp, đặc biệt là các đơn thư vượt cấp Thành phố, đơn thư phức tạp, tồn đọng kéo dài. Khi Luật khiếu nại năm 2011 có hiệu lực, công tác giải quyết khiếu nại đã có những chuyển biến đáng kể. Mặc dù các cấp chính quyền Thành phố và Thanh tra nhà nước Thành phố đã có nhiều cố gắng trong công tác này, song vì công tác giải quyết khiếu nại là vấn đề nhạy cảm và liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội và hoạt động quản lý nhà nước nên việc giải quyết khiếu nại vẫn chưa thực sự hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu thựctiễn. Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng trên là do pháp luật về khiếu nại và thực hiện pháp luật về khiếu nại còn một số hạn chế, nhiều quy định còn thiếu tính cụ thể. Việc giải quyết phải tuân theo các quy định của pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan, bảo đảm tính công khai, công bằng, đề cao trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo. Nhưng trên thực tế vẫn còn phổ biến tình trạng đùn đẩy, không thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, gây mất an ninh chính trị và làm thiệt hại không nhỏ đến lợi 3
ích kinh tế của cá nhân, tổ chức người khiếu nại, tố cáo cũng như của địaphương. Từ thực hoạt động tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố về quản lý và thực hiện pháp luậtgiải quyết khiếu nại hành chính hiện nay tại Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh, cùng những vấn đề của pháp luật khiếu nại trước yêu cầu của cải cách hành chính, của hội nhập quốc tế và bảo đảm quyền, lợiích hợp pháp của công dân đã và đang đặt ra cho các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý nhu cầu phải giải đáp những vấn đề lý luận và thực tiễn đối với pháp luật khiếu nại và việc thựchiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính phù hợp với những yêu cầu của đổimới. Bản thân tôi là người trực tiếp tham gia công tác tham mưu giải quyết khiếu nại hành chính tại Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh. Do vậy, tác giả quyết định chọn vấn đề: “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sỹ luật học củamình. 2. Tình hình nghiên cứu của đềtài Những vấn đề về pháp luật khiếu nại hành chính và việc thực hiện Luật khiếu nại, đã được nhiều nhà nghiên cứu về khoa học pháp lý và các nhà hoạt động thực tiễn quan tâm. Luận văn Thạc sĩ của Hoàng Văn Lễ: “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực quản lý hành chính”, 2004…. Luận án tiến sĩ luật học của Nguyễn Thế Thuấn: “Tăng cường hiệu lực của pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân Việt Nam hiệnnay’’; luận án tiến sĩ luật học của Trần Văn Sơn: “Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ chế hành chính nhà nước hiệnnay”. Chuyên đề: “Xây dựng quy trình nghiệp vụ giải quyết khiếu nại hànhchính”,Đề tài nghiên cứu khoa học, Thanh tra nhà nước, năm 2004… Mặc dù đã có nhiều đề tài nghiên cứu đề cập đến những vấn đề liên quan đến khiếu nại, tố cáo nhưng kể từ khi Luật Khiếu nại 2011 có hiệu lực cho đến nay vẫn 4
chưa có nghiên cứu thực sự cập nhật những vấn đề liên quan đến khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính, đặc biệt là thông qua thực tế một địa phương. Đồng thời, từ trước tới nay đã có một số công trình khoa học nghiên cứu ở mức độ nhất định về thực hiện pháp luật khiếu nại của các cơ quan thanh tra nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính; nghiên cứu những quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo; nghiên cứu về cải cách thủ tục hành chính trong tổ chức tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan thanh tra nhà nước; nghiên cứu các quy định pháp luật và phương hướng hoàn thiện các quy định pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam.Tuy nhiên, việc nghiên cứu đầy đủ và toàn diện về việc thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan thanh tra nhà nước chưa được đề cập tới. Do vậy, việc chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh” là một hướng nghiên cứu mới và có tính thực tiễn cao. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đềtài 3.1. Mục đích của đềtài Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật, thực trạnggiải quyết khiếu nại hành chính qua thực tiễn hoạt động của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó đưa ra các đề xuất: - Nhằm hoàn thiện hơn nữa pháp luật về khiếu nại và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; - Luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn để xác định kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. - Đề xuất các giải pháp nâng caohiệu quả, chất lượng hoạt động của Thanh 5
tranhà nướctỉnh, Thành phố trực thuộc trung ương (gọi tắt là Thanh tra tỉnh) trong hoạt độngthực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính, góp phần vào việc đảm bảo quyền công dân, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ổn định trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế của địaphương hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ của đềtài Đề tài phải làm bật lên được tính thời sự và cần thiết của nó, thực sự là một đề tài có tính ứng dụng vào thực tiễn, có thể trở thành công cụ cho học tập, nghiên cứu về sau… Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về khiếu nại hành chính và pháp luật khiếu nại hành chính, những yêu cầu đặt ra của việc nâng cao chất lượng hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. - Đánh giá thực trạng pháp luật khiếu nại; việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính nói chung cũng như hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra Thành phố thành phố Hồ Chí Minh nói riêng hiện nay. - Đưa ra những kiến nghị cụ thể để hoàn thiện pháp luật khiếu nại và các giải pháp để nâng cao chất lượng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra tỉnh. 4. Đối tượng vàphạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng về pháp luật khiếu nại hành chính; thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Với mục đích nghiên cứu đã trình bày ở trên, luận văn “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính – từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh” có phạm vi nghiên cứu là những vấn đề lý luận và thực trạng việc thực 6
hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trong hoạt động tham mưu giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ năm 2012 đến năm 2016. 5. Phương pháp nghiên cứu đề tài Việc nghiên cứu đề tài dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin là biện chứng duy vật và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật. Để thực hiện việc nghiên cứu đề tài, trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phương pháp phân tích được áp dụng khi xem xét quy định của các văn bản pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại. Về phương pháp thống kê, điều tra xã hội học tác giả đã sử dụng khi tìm hiểu một số nguyên nhân phát sinh đơn thư khiếu nại, các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Ngoài ra, tác giả luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp so sánh, phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic và phương pháp bình luận…. 6. Những điểm mới của luận văn Luận văn có những điểm mới sau: Thứ nhất,đã tổng hợp, hệ thống các quy định của pháp luật về khiếu nại hành chính, giảiquyết khiếu nại hành chínhvà phân tích tìm ra những hạn chế, bất cập của việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính như: Luật Khiếu nại 2011 và các văn bản pháp luật có liên quan. Thông qua việc nghiên cứu đề tài này luận văn góp phần làm sáng tỏ và khẳng định rõ hơn những vấn đề lý luận trongviệc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính. Thứ hai, phân tích thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trong công tác tham mưu giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh; qua đó tổng kết thực tiễn việc thực hiện pháp luật 7
về giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố để tìm ra những hạn chế, bất cập, điều kiện của những bất cập trong việc thực hiện nhằm qua đó đảm bảo nâng cao chất lượng,thực hiện đúng các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan Thanh tra nhà nước Thành phố trong hoạt động tại địa phương Thứ ba,đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao, đảm bảo chất lượng thực hiện các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại trong quá trình tham mưu giải quyết khiếu nạihành chính củacơ quan Thanh tra nhà nước cấp tỉnh. 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài Phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 chương như sau: Chương 1.Những vấn đề lý luận và pháp lý của thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. Chương 2.Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3.Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chínhtừ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh. 8
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH CỦA CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH 1.1 . Pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1. Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính - Khái niệm khiếu nại hành chính: Khiếu nại là hoạt động diễn ra khá thường xuyên và phổ biến, do đó cụm từ khiếu nại được sử dụng rộng rãi trong đời sống xã hội. Khiếu nại theo gốc tiếng Latinh: "Complant" có nghĩa là sự phàn nàn, phản ứng, bất bình của người nào đó về vấn đề có liên quan đến lợi ích của mình. Theo Đại Từ điển tiếng Việt, khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm. Như vậy, khiếu nại theo nghĩa chung nhất là việc cá nhân hay tổ chức yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm sửa chữa một việc làm mà họ cho là không đúng, đã, đang hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích chính đáng của họ. Quyền khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp, một quyền có tính chất chính trị và pháp lý của công dân, là một hình thức biểu hiện của dân chủ xã hội chủ nghĩa, liên quan chặt chẽ và chiếm vai trò quan trọng trong hệ thống các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Việc thực hiện quyền khiếu nại sẽ là cơ sở để thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác của công dân. Chính vì vậy trên cơ sở Hiến pháp, đã có nhiều văn bản pháp luật của Nhà nước ta quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại, đặc biệt là Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 (được sửa đổi, bổ sung hai lần vào năm 2004 và 2005), Luật Khiếu nại năm 2011. Theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 thì khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, 9
công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy, khiếu nại quy định trong Luật này được hiểu là khiếu nại hành chính, đó là khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành hành chính của cơ quan hành chính nhà nước,của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức; khái niệm này chỉ giới hạn đối với những khiếu nại phát sinh trong lĩnh vực quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước. -Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính: Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 qui định: Giải quyết khiếu nại là việc xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết của người giải quyết khiếu nại. Đến Luật Khiếu nại năm 2011, khoản 11, điều 2 quy định: Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại. Thực tiễn để giải quyết khiếu nại, cơ quan nhà nước, tổ chức, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại tiếp nhận khiếu nại (nhận đơn, hay ghi lời khiếu nại của người khiếu nại), phải xác minh tính xác thực của khiếu nại, phân tích đánh giá nội dung khiếu nại, đối chiếu quyết định, hay hành vi bị khiếu nại với những quy định của pháp luật, trên cơ sở đó đưa ra những kết luận về tính đúng, sau của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại, tính đúng sai của khiếu nại. Như vậy có thể hiểu: Giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan hành chính là hoạt động kiểm tra, xác minh, đánh giá, kết luận về tính hợp pháp và tính hợp lí của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan hành chính nhà nước để có biện pháp giải quyết theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức và lợi ích chung của Nhà nước và xã hội. 1.1.2. Đặc điểm giải quyết khiếu nại hành chính + Chủ thể giải quyết khiếu nại hành chính là cơ quan hành chính nhà nước có Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại (gọi là chủ thể giải quyết khiếu nại lần đầu) và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên trực tiếp của chủ thể giải quyết khiếu nại lần đầu (gọi là chủ thể giải quyết khiếu nại lần hai) giải quyết 10
khiếu nại đối với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. + Khách thể giải quyết khiếu nại hành chính là quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại được pháp luật quy định bảo vệ. + Thông qua việc giải quyết khiếu nại hành chính, quyền chủ thể của người khiếu nại bị xâm phạm bởi Quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính được khôi phục. + Về bản chất, giải quyết khiếu nại hành chính là thái độ, phản ứng của nhà nước đối với khiếu nại của công dân nhằm giải quyết tốt mối quan hệ giữa nhà nước và công dân. + Giải quyết khiếu nại hành chính luôn chứa đựng trong đó các thông tin, chứng cứ nhất định về sự vi phạm các quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại và là một dạng của quản lý hành chính nhà nước. + Giải quyết khiếu nại hành chính phải được thể hiện bằng văn bản cụ thể với tên gọi là “quyết định”, không dùng công văn, thông báo thay “quyết định” giải quyết khiếu nại. Việc ban hành quyết định giải quyết khiếu nại không phải là kết quả của sự thoả thuận ý chí giữa người giải quyết khiếu nại và người khiếu nại. + Quyết định giải quyết khiếu nại hành chính là Quyết định hành chính cá biệt, chỉ được áp dụng một lần, sau khi được thi hành thì tự nó chấm dứt hiệu lực; trong khi đó quyết định quy phạm được áp dụng nhiều lần, chấm dứt hiệu lực khi có văn bản quy phạm mới thay thế. 1.1.3. Nội dung của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính Pháp luât về giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện trong đời sống xã hội thông qua các hình thức tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật. Các qui phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của nước ta hiện nay được ghi nhận trong nhiều văn bản pháp luật (Hiến pháp năm 2013, Luật Khiếu nại năm 2011, Nghị định số 75/2012/NĐ-CP của Chính phủ về việc Quy định chi tiết một số điều của Luật khiếu nại, Thông tư số 07/2013/TT- TTCP ngày 31 tháng 10 năm 2013 của Thanh tra Chính phủ về Quy định quy trình giải quyết khiếu nại hành chính…) của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, với 11
nội dung rất rộng, liên quan đến nhiều mặt của hoạt độnggiải quyết khiếu nại hành chính. Tuy vậy, có thể khái quát nội dung của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính bao gồm các vấn đề chủ yếu như sau: các quy định của pháp luật về tiếp công dân; các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; các quy định về trách nhiệm quản lý nhà nướcđối với công tác giải quyết khái niệm hành chính và xử lý vi phạm pháp luật về khiếu nại hành chính. 1.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính 1.2.1.Khái niệm, đặc điểm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính - Khái niệm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là thực hiện pháp luật về một lĩnh vực trong xã hội mà cụ thể là việc khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính. Nói cách khác, thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình hoạt động có mục đích của các cơ quan quản lý nhà nước làm cho những quy phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính đi vào đời sống, tạo ra cơ sở pháp lý cho hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính nhằm ngăn chặn tình trạng vi phạm pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính. Hay nói cách khác, thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình hoạt động có mục đích làm cho các qui phạm pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật nhằm phát huy tính tích cực, chủ động trong thực hiện pháp luật, phòng ngừa và xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật để đảm bảo quyền khiếu nại của công dân,phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nước, ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển. - Đặc điểm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính có những đặc điểm chung của thực hiện pháp luật nói chung, bên cạnh đó lại có những đặc điểm riêng 12
do đặc thù của hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính. * Đặc điểm chung: Thực hiện pháp luật là hoạt động không thể thiếu ngay từ khi pháp luật xuất hiện và có một số đặc điểm chung sau: + Thực hiện pháp luật là một trong những hình thức để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước. Tất cả các nhà nước để có thể tổ chức và quản lý được xã hội đều bắt buộc phải tiến hành xây dựng (ban hành) pháp luật. Khi ban hành pháp luật nhà nước mong muốn sử dụng chúng để điều chỉnh các quan hệ xã hội phục vụ lợi ích và mục đích của nhà nước và xã hội. Điều đó chỉ có thể đạt được khi pháp luật được các tổ chức và cá nhân trong xã hội thực hiện một cách chính xác, đầy đủ. Do vậy, đối với các nhà nước vấn đề quan trọng không chỉ là ban hành thật nhiều các văn bản quy phạm pháp luật mà còn phải tổ chức thật tốt để chúng được thực hiện trong thực tế, làm cho các yêu cầu, quy định của pháp luật trở thành hiện thực. + Thực hiện pháp pháp luật là hành vi hợp pháp của các chủ thể pháp luật. Pháp luật được đặt ra là để điều chỉnh hành vi của con người, nên việc thực hiện pháp luật phải thể hiện ở hành vi pháp luật của con người. Hành vi đó có thể là hành động hoặc không hành động phù hợp với những quy định của pháp luật. Nói khác đi, tất cả những hoạt động nào của các cá nhân, các tổ chức mà phù hợp với các quy định của pháp luật thì đều được coi là biểu hiện của việc thực hiện các quy phạm pháp luật. Hành vi thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp nên nó không trái pháp luật, không vượt quá phạm vi các quy định của pháp luật, luôn phù hợp với các quy định của pháp luật. + Thực hiện pháp luật là giai đoạn không thể thiếu và vô cùng quan trọng của cơ chế điều chỉnh pháp luật. Thực hiện pháp luật, một mặt, nhằm đạt được những mục đích xã hội mà vì chúng nhà nước đã phải ban hành pháp luật, mặt khác, còn cho phép làm rõ những hạn chế, bất cập của hệ thống pháp luật thực định để từ đó có thể đưa ra những giải pháp hữu hiệu cho việc sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành và cơ chế đưa pháp luật vào cuộc sống. Thực 13