Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm phân tích đánh giá thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết các tranh chấp lao động tập thể theo pháp luật lao động Việt Nam hiện hành trên địa bàn các khu công nghiệp Bến Cát, chỉ ra các ưu điểm cũng như những hạn chế tồn tại đồng thời đưa ra những ý kiến giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến việc giải quyết các tranh chấp lao động tập thể.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………..………… …….…... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HOÀI NHIÊN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ TRONG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Cảnh Hợp THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………..………… …….…... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HOÀI NHIÊN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ TRONG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Cảnh Hợp THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn về đề tài: “Thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương” do tôi viết trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu tham khảo, giáo trình hướng dẫn, thực tiễn thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương và được sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Nguyễn Cảnh Hợp. Tôi đã hoàn thành Luận văn và chịu trách nhiệm với những vấn đề tôi viết. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 6 năm 2019 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Hoài Nhiên
LỜI CẢM ƠN Học viện Hành chính là nơi đào tạo tin cậy, có uy tín đối với sinh viên, đội ngũ cán bộ, công chức các cấp, các ngành trong lĩnh vực đào tạo trình độ thạc sĩ và tiến sĩ,… Trong 2 năm ở giảng đường Học viện là khoảng thời gian mà mỗi học viên được tiếp nhận vốn tri thức cơ bản về Luật Hiến pháp và Luật hành chính. Có được kết quả như ngày hôm nay cũng như hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này, tôi xin gửi lời cảm ơn và lời chúc sức khoẻ chân thành đến: - Lãnh đạo Học viện cùng các thầy, cô tại Học viện đã tận tình giảng dạy, dành nhiều thời gian để tôi trau dồi tri thức, đạo đức. - PGS.TS. Nguyễn Cảnh Hợp đã hướng dẫn nhiệt tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đúng tiến độ luận văn này. - Lãnh đạo và cán bộ cơ quan Công đoàn các khu công nghiệp Bến Cát, Ban quản lý các khu công nghiệp Bình Dương, Phòng Lao động Thương binh xã hội thị xã Bến Cát đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ, hỗ trợ, có những góp ý thiết thực, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành tốt luận văn. - Gia đình, các anh chị khóa trên và bạn bè cùng khóa đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Học viên thực hiện Nguyễn Thị Hoài Nhiên
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẦU NỘI DUNG Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ ................................. 8 1.1. Những vấn đề chung về tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể ............................................................................... .8 1.1.1. Khái niệm tranh chấp lao động tập thể .................................................... 8 1.1.2. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động tập thể................................ 17 1.1.3. Hệ thống cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động tập thể........ 23 1.1.4. Thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể ..................... 31 1.1.5. Phương thức giải quyết tranh chấp lao động tập thể ............................. 32 1.2. Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể theo quy định của pháp luật hiện hành ........................................................................... 34 1.2.1. Thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền ..................... 35 1.2.2. Thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích .................... 43 Tiểu kết chƣơng 1 .............................................................................................. 47 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ TRONG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƢƠNG .............................................................................................................. 49
2.1. Khái quát về tình hình công nhân lao động và đoàn viên công đoàn trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát................................. 49 2.1.1. Khái quát chung về các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát....................................................................................................................... .49 2.1.2. Tình hình công nhân lao động trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát ............................................................................................... 50 2.1.3. Tình hình Công đoàn cơ sở, đoàn viên công đoàn, công nhân lao động qua các năm (2014-2018) ........................................................................... 52 2.2. Thực trạng giải quyết tranh chấp lao động tập thể tại các doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát trong 5 năm (2014-2018) ................................................................................... 53 2.2.1. Tình hình tranh chấp lao động tập thể trong những năm từ 2014- 2018 ..................................................................................................................... 53 2.2.2. Nguyên nhân phát sinh tranh chấp lao động tập thể tại các doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát ......... 59 2.2.3. Hậu quả của tranh chấp lao động tập thể tại các doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát ............................. 64 2.3. Hệ thống cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động tập thể ....... 65 2.3.1. Hòa giải viên lao động .......................................................................... 65 2.3.2. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ................................................... 67 2.3.3. Hội đồng trọng tài lao động .................................................................. 69 2.3.4. Tòa án nhân dân.................................................................................... 71 2.4. Phƣơng thức giải quyết tranh chấp lao động tập thể .............................. 73 2.4.1. Thương lượng ....................................................................................... 73 2.4.2. Hòa giải và trung gian .......................................................................... 74 2.4.3. Trọng tài ............................................................................................... 74 2.4.4. Quyết định hành chính.......................................................................... 74
2.4.5. Xét xử ................................................................................................... 75 2.5. Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể trên địa bàn . 75 2.6. Một số nhận xét về các quy định của pháp luật và thực trạng giải quyết tranh chấp lao động tập thể ................................................................... 78 2.6.1. Về các quy định pháp luật .................................................................... 78 2.6.2. Những thuận lợi và khó khăn trong hoạt động giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong thực tiễn ........................................................................... 82 Tiểu kết chƣơng 2 .............................................................................................. 87 Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HOẠT ĐỘNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ TRONG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƢƠNG .............................................................................................................. 89 3.1. Hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể ........... 89 3.1.1. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể ....................................................................................................................... 89 3.1.2. Một số kiến nghị về hoàn thiện các quy định pháp luật ....................... 91 3.2. Hoàn thiện hoạt động giải quyết tranh chấp lao động tập thể ............... 93 3.2.1. Về các quy định pháp luật ................................................................... 93 3.2.2. Về tổ chức thực hiện ............................................................................. 96 3.3. Giải pháp phòng ngừa và hạn chế tranh chấp lao động tập thể tại các doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát ............................................................................................................. 100 3.3.1. Giải pháp tình thế trước mắt .............................................................. 100 3.3.2. Giải pháp chiến lược lâu dài ............................................................... 103 Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................ 106 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 108
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BHXH : Bảo hiểm xã hội BLĐTBXH : Bộ Lao động thương binh xã hội BLLĐ : Bộ luật lao động CĐCS : Công đoàn cơ sở HĐLĐ : Hợp đồng lao động HGVLĐ : Hòa giải viên lao động NLĐ : Người lao động NSDLĐ : Người sử dụng lao động TƯLĐTT : Thỏa ước lao động tập thể UBND : Ủy ban nhân dân WTO : Tổ chức Thương mại thế giới
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Hình 2.1: Biểu đồ số vụ tranh chấp lao động, CNLĐ tham gia tranh chấp và tổng CNLĐ tại các doanh nghiệp tranh chấp qua các năm (2014-2018) Hình 2.2: Biểu đồ CĐCS, ĐVCĐ, CNLĐ qua các năm (2014-2018)
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Giai cấp công nhân Việt Nam là một bộ phận của giai cấp công nhân quốc tế. Và hiện nay cũng đang là lực lượng tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Giai cấp công nhân Việt Nam chính là nền tảng và là cơ sở chính trị - xã hội vững chắc của Đảng. Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam lớn mạnh toàn diện trong điều kiện hiện nay về thực chất là góp phần quan trọng vào quá trình xây dựng Đảng, phát triển kinh tế - xã hội tạo cơ sở, nền tảng vững chắc cho công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là nhiệm vụ có tính sống còn đưa đất nước vượt qua những khó khăn, thách thức và tận dụng thời cơ để phát triển trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa hiện nay. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã khẳng định: “Việt Nam, về cơ bản, hoàn thành nhiệm vụ của chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ, chuyển sang giai đoạn mới - đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phấn đấu đến năm 2020, nước ta cơ bản thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Vận dụng một cách hiệu quả chủ trương, giải pháp đổi mới toàn diện của đất nước, tỉnh Bình Dương nói chung và thị xã Bến Cát nói riêng đã và đang phát huy thế mạnh của địa phương, thực hiện quy hoạch đồng bộ phát triển các khu công nghiệp tập trung theo hướng hiện đại phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương, đồng hành cùng với quá trình hình thành và phát triển các khu công nghiệp là quá trình thu hút các nhà đầu tư và lao động đến làm việc số lượng ngày càng nhiều. Là một địa bàn có vị trí địa lý, chính trị khá quan trọng, điều kiện tự nhiên nhiều ưu đãi, thị xã Bến Cát đang không ngừng phát huy nội lực, tập -1-
trung đầu tư phát triển sản xuất công nghiệp đồng thời có những chính sách ưu đãi, khuyến khích hợp lý nên đã thu hút nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư, góp phần tích cực trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế khiến cho “vóc dáng” của một thị xã công nghiệp đã hình thành và đang dần rõ nét: nhiều khu công nghiệp trọng điểm được hình thành đóng góp lớn vào ngân sách, việc thu hút các nhà đầu tư và sự tăng lên rõ rệt của đội ngũ công nhân… Sự phát triển nhanh chóng là một tín hiệu đáng mừng nhưng cũng đang đặt ra những vấn đề cần giải quyết để kinh tế - xã hội của địa phương tiếp tục phát triển bền vững. Và một trong những vấn đề quan trọng đó là tạo mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định giữa người lao động và người sử dụng lao động. Quan hệ lao động ở hầu hết các doanh nghiệp trong các khu công nghiệp Bến Cát hài hòa, ổn định và tiến bộ. Tuy nhiên, vẫn còn một số doanh nghiệp có vốn đầu tư của nước ngoài diễn biến phức tạp, khó lường, do tiền lương, thu nhập của công nhân, lao động làm thuê không đủ sống, chế độ đãi ngộ của chủ doanh nghiệp không tốt, điều kiện ăn, ở, sinh hoạt tạm bợ, đời sống khó khăn; một số chủ doanh nghiệp không thực hiện đúng pháp luật lao động và những cam kết, thoả thuận với người lao động, nhất là các quy định về hợp đồng lao động, tiền lương, tiền thưởng, bảo hiểm xã hội, thời gian làm việc và nghỉ ngơi, điều kiện làm việc … là nguyên nhân dẫn đến tình trạng xung đột, tranh chấp lao động, ngừng việc tập thể và đình công tự phát. Tranh chấp lao động diễn ra không chỉ ảnh hưởng đến đời sống của bản thân người lao động mà còn thiệt hại đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, lòng tin của các nhà đầu tư. Do vậy, tác động xấu đến thu hút đầu tư nước ngoài đang khởi sắc trong tiến trình hội nhập của Việt Nam. Mặt khác, tranh chấp lao động gia tăng ảnh hưởng lớn đến vấn đề an ninh – xã hội của đất nước nói chung và Bến Cát nói riêng. -2-
Do vậy, nghiên cứu vấn đề thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp tại Bến Cát để tìm hiểu nguyên nhân, đánh giá hậu quả và những bất cập trong quá trình giải quyết tranh chấp để từ đó đưa ra những kiến nghị, đề xuất giải pháp nhằm hạn chế tranh chấp và giúp việc giải quyết tranh chấp lao động tập thể, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật lao động nói riêng, giữ vững ổn định đối với sự phát triển của địa phương. Chính vì những điều đó, tôi đã chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Vấn đề tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể được nhiều nhà nghiên cứu phân tích và đánh giá cả ở Việt Nam và trên thế giới. Các nghiên cứu này khá đa dạng cả về đề tài lẫn phương pháp tiếp cận. Có một số tác giả nghiên cứu thành công về nội dung tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể như Nguyễn Duy Hùng, Nguyễn Văn Trọng, Trần Hoàng Hải,…Các tác giả đều đi theo xu hướng chung là phân tích các quy định thực tại, tham khảo các quy định của pháp luật một số quốc gia liên quan và đưa ra các đóng góp để hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện tại về các vấn đề liên quan. Đối với Việt Nam từ khi thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, môi trường lao động giữa doanh nghiệp tư nhân và người lao động xuất hiện, các tranh chấp lao động và đặc biệt là tranh chấp lao động tập thể có xu hướng tăng nên việc tìm ra các hướng giải quyết chúng ngày càng được sự quan tâm của đông đảo các nhà khoa học thuộc nhiều lĩnh vực. Ở những phạm vi và mức độ khác nhau, đã có khá nhiều công trình đề cập tới vấn đề tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể như "Hoàn thiện -3-
pháp luật thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể" của hai tác giả Trần Hoàng Hải và Đinh Thị Chiến; “Về tranh chấp lao động tập thể và việc giải quyết tranh chấp lao động tập thể” của tác giả Lưu Bình Nhưỡng; "Tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp lao động” của Nguyễn Xuân Thu. Về luận văn liên quan thì có công trình “Tranh chấp và giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích” của Đỗ Hoàng Giang năm 2011, đây là công trình nghiên cứu một hình thức của tranh chấp lao động tập thể . Các công trình kể trên đã nghiên cứu ở các mức độ khác nhau, từ nghiên cứu một cách có hệ thống hay mới chỉ đề cập đến một số khía cạnh của pháp luật về tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể. Tuy nhiên cho đến hiện nay vẫn chưa có đề tài, tài liệu nào nghiên cứu đầy đủ và chính thức về thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp. Vì vậy, trong luận văn này, tác giả muốn nêu rõ thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương và đề ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: - Mục đích: Phân tích đánh giá thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết các tranh chấp lao động tập thể theo pháp luật lao động Việt Nam hiện hành trên địa bàn các khu công nghiệp Bến Cát, chỉ ra các ưu điểm cũng như những hạn chế tồn tại đồng thời đưa ra những ý kiến giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến việc giải quyết các tranh chấp lao động tập thể. - Nhiệm vụ: -4-
+ Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về tranh chấp lao động tập thể và pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể. + Thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. + Đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể, giải pháp ngăn ngừa tranh chấp lao động tập thể. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Là các quy định pháp luật hiện hành (BLLĐ và các văn bản hướng dẫn cũng như các văn bản pháp luật có liên quan) điều chỉnh về vấn đề liên quan đến tranh chấp lao động tập thể và hoạt động thực hiện pháp luật về tranh chấp lao động tập thể trong các doanh nghiệp trên địa bàn các khu công nghiệp thị xã Bến Cát. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. + Thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương giai đoạn 2014-2018. + Phạm vi hoạt động: Tập trung nghiên cứu quan hệ lao động, việc thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn: - Phương pháp luận: Đề tài được hoàn thành dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. -5-
- Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Phương pháp sử dụng tài liệu, các bản báo cáo của các tác giả đã nghiên cứu, đã đánh giá. Phương pháp phân tích tài liệu được sử dụng từ việc chọn đối tượng, thu thập những thông tin cần thiết đến việc phân tích thông tin và dữ liệu thu thập được. Đề tài có sử dụng một số tài liệu như sách, báo, tài liệu tuyên truyền, tạp chí mạng, các trang web có liên quan đến pháp luật về tranh chấp lao động tập thể, pháp luật giải quyết tranh chấp lao động tập thể. + Phương pháp quan sát: thực trạng tình hình giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát. + Ngoài ra đề tài còn sử dụng phương pháp nghiên cứu, thu thập số liệu, xử lý số liệu, phương pháp tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Cơ sở lý luận: Đánh giá một cách có hệ thống và toàn diện về thực trạng pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể ở Việt Nam. Ý nghĩa thực tiễn: đưa ra các kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật đồng thời đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả về thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. 7. Kết cấu của luận văn Chương 1. Cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể. Chương 2. Thực trạng việc thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. -6-
Chương 3. Một số giải pháp nâng cao hoạt động giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. -7-
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG TẬP THỂ 1.1. Những vấn đề chung về tranh chấp lao động tập thể và giải quyết tranh chấp lao động tập thể 1.1.1. Khái niệm tranh chấp lao động tập thể 1.1.1.1. Khái niệm về tranh chấp lao động Tranh chấp lao động là hiện tượng phổ biến xảy ra trong quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động bởi vì trong quá trình lao động phát sinh những yếu tố khác nhau, trong đó người sử dụng lao động và người lao động có những lợi ích riêng của mình và lợi ích bên này không phù hợp với lợi ích bên kia. Sự không phù hợp, nếu không muốn nói là sự đối nghịch về lợi ích của hai bên trong quan hệ lao động, là cơ sở khách quan của việc phát sinh các tranh chấp về việc xác lập thay đổi điều kiện lao động, áp dụng pháp luật và những văn bản pháp luật khác, các thỏa thuận về lao động. Những mâu thuẫn đó, nếu không được giải quyết bằng con đường thương lượng giữa người sử dụng lao động và người lao động, được gọi là tranh chấp lao động. Những tranh chấp này có thể mang tính cá nhân khi liên quan đến lợi ích của từng người lao động hoặc tính chất chung khi liên quan đế lợi ích của cả tập thể người lao động. Ở nước ta, tranh chấp lao động đã được đề cập khá sớm trong nhiều văn bản pháp luật dưới những tên gọi khác nhau. Ngay từ những văn bản pháp luật lao động đầu tiên của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đã có một số quy định về giải quyết “sự xích mích giữa chủ và công nhân”, “sự xích mích” hoặc “việc kiện tụng” liên quan đến thi hành “tập hợp khế ước” (tức TƯLĐTT) hay pháp luật lao động (Điều 4 và 6 Sắc lệnh 64-SL của Chủ tịch -8-
Chính phủ ngày 08/5/1946) về tổ chức các cơ quan lao động trong toàn cõi Việt Nam; Điều 48,49 và 186 Sắc lệnh 29-SL của Chủ tịch Chính phủ ngày 29/12/1947 những sự giao dịch về việc làm công, giữa các chủ nhân, người Việt Nam hay người ngoại quốc và các công nhân Việt Nam làm tại các xưởng kỹ nghệ, hầm mỏ, thương điếm và các nhà làm nghề tự do (“Sắc lệnh 29-SL”); và Điều 2 Sắc lệnh 95-SL của Chủ tịch Chính phủ ngày 13/8/1949 đặt ra 2 ngạch thanh tra và kiểm soát lao động. Thuật ngữ “tranh chấp lao động” bắt đầu được sử dụng chính thức từ Thông tư liên ngành số 02/TT-LN ngày 02/10/1985 nhưng phải đến thời kỳ đổi mới thuật ngữ này mới được sử dụng rộng rãi trong các văn bản pháp luật lao động ( Nghị định 233-HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng ngày 22/6/1990 ban hành quy chế lao động đối với các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và Pháp lệnh Hợp đồng lao động 1990). Điều 27 Pháp lệnh Hợp đồng lao động 1990 quy định: “Bất đồng nảy sinh giữa hai bên về việc thực hiện hợp đồng lao động được coi là tranh chấp lao động và được giải quyết theo trình tự giải quyết tranh chấp lao động”. Đây là quy định đầu tiên giải thích khái niệm tranh chấp lao động. Nhưng, quy định đó vẫn chưa phải là một định nghĩa bao quát về tranh chấp lao động. Hơn nữa, quy định này chỉ đề cập đến các tranh chấp liên quan đến thực hiện hợp đồng lao động. Định nghĩa chính thức về tranh chấp lao động được thể hiện tại Khoản 7 điều 3 Bộ luật lao động năm 2012: “Tranh chấp lao động là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa các bên trong quan hệ lao động. Tranh chấp lao động bao gồm tranh chấp lao động cá nhân giữa người lao động với người sử dụng lao động và tranh chấp lao động tập thể giữa tập thể lao động với người sử dụng lao động.” Như vậy, theo quy định pháp luật hiện hành, một tranh chấp được xem là tranh chấp lao động khi thỏa mãn hai dấu hiệu: -9-
Thứ nhất, đối tượng của của tranh chấp lao động là các quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh trong quan hệ lao động. Tranh chấp không liên quan đến các quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh từ quan hệ lao động thì không phải là tranh chấp lao động. Dấu hiệu này là một điểm mới và được kế thừa, phát triển từ khi ban hành Luật số 74/2006/QH 11 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật lao động năm 2006.Trong khi định nghĩa về tranh chấp lao động trong Bộ luật lao động năm 1994 liệt kê các quyền lợi là đối tượng của tranh chấp lao động, thì định nghĩa của Bộ luật hiện hành có tính khái quát cao hơn với việc quy định đối tượng của tranh chấp lao động là bất kỳ quyền, nghĩa vụ và lợi ích nào phát sinh từ quan hệ lao động. Mặc dù Bộ luật lao động không nêu rõ các tranh chấp phát sinh trong quá trình đào tạo nghề là tranh chấp lao động, nhưng tại chương XIV của Bộ luật lao động lại quy định thẩm quyền của Hòa giải viên lao động về giải quyết tranh chấp hợp đồng đào tạo nghề (Điều 198). Đây là sự thiếu thống nhất về nội hàm khái niệm tranh chấp lao động với pháp luật nội dung (các quy định khác của Bộ luật lao động) và cả pháp luật hình thức (các quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự). Sẽ hợp lý hơn nếu trong khái niệm tranh chấp lao động có nêu tranh chấp về đào tạo nghề là tranh chấp lao động. Thứ hai, tranh chấp lao động phát sinh giữa người sử dụng lao động với cá nhân hoặc tập thể lao động. Nói cách khác, chủ thể của tranh chấp lao động cũng chính là chủ thể của quan hệ lao động. Thực ra, dấu hiệu thứ hai có phần không thống nhất với một số quy định pháp luật khác. Theo khoản 1 điều 201 Bộ luật lao động, tranh chấp giữa người lao động theo chế độ hoặc tranh chấp về Bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật về Bảo hiểm xã hội, về bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật về bảo hiểm y tế cũng được xem là tranh chấp lao động. Khoản 1 điều 31 - 10 -
Bộ luật Tố tụng Dân sự cũng xem đây là một loại tranh chấp lao động thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Như vậy, chủ thể của tranh chấp lao động không chỉ bao gồm người lao động và người sử dụng lao động mà còn có cả cơ quan Bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, so với các quy định trên, quy định về chủ thể tranh chấp lao động như khoản 7 điều 3 Bộ luật lao động tỏ ra hợp lý hơn bỡi lẽ nội dung của các tranh chấp đó thường liên quan đến việc giải quyết các chế độ, trợ cấp cho người lao động và do cơ quan bảo hiểm xã hội thực hiện. Đây không phải là một nội dung của quan hệ lao động vì điều khoản bảo hiểm xã hội (BHXH) trong hợp đồng lao động chỉ liên quan trách nhiệm của các bên trong vấn đề đóng bảo hiểm xã hội mà thôi. Hơn nữa, do tính bắt buộc của việc đóng BHXH, quan hệ về Bảo hiểm xã hội mang nặng tính hành chính và khác xa với quan hệ lao động về bản chất. Sẽ hợp lý hơn nếu tranh chấp về bảo hiểm xã hội không thuộc phạm vi của tranh chấp lao động và được giải quyết theo một cơ chế riêng. 1.1.1.2. Khái niệm về tranh chấp lao động tập thể Trước khi BLLĐ năm 1994 được ban hành, pháp luật của nhà nước ta không phân chia tranh chấp cá nhân và tranh chấp tập thể (việc phân chia tranh chấp lao động thành tranh chấp cá nhân và tranh chấp tập thể được ghi nhận lần đầu tiên trong Bộ luật lao động 1952 của Việt Nam Cộng hòa cũng quy định: cá nhân phân tranh là những tranh chấp giữa chủ nhân và công nhân trong việc thi hành khế ước lao động, không hội đủ điều kiện của một tranh chấp). Việc phân loại tranh chấp lao động thành tranh chấp cá nhân và tranh chấp tập thể lần đầu tiên được thể hiện rõ nét trong Bộ luật lao động năm 1994 và tiếp tục duy trì đến Bộ luật lao động hiện hành. Khoản 7 điều 3 Bộ luật lao động năm 2012 quy định: “Tranh chấp lao động bao gồm tranh chấp - 11 -