Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính: Vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực trạng về vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình; đưa ra các quan điểm và giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính: Vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ KIM OANH VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ KIM OANH VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. PHẠM HỒNG THÁI HÀ NỘI - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 20 tháng 7 năm 2020 Người cam đoan Vũ Thị Kim Oanh
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học GS.TS. Phạm Hồng Thái đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Ban QLĐT Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Tôi xin trân trọng cảm ơn Công an tỉnh Quảng Bình, Thanh tra Sở Giao thông vận tải tỉnh Quảng Bình và các cơ quan, đơn vị, cá nhân có liên quan đã cung cấp số liệu giúp tôi hoàn thành luận văn của mình. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự động viên giúp đỡ của thầy, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu cho tôi hoàn thành luận văn này! Hà Nội, 20 tháng 7 năm 2020 Học viên Vũ Thị Kim Oanh
MỤC LỤC TRANG MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ .... 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm và nội dung điều chỉnh của pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ .................................................................. 9 1.2. Khái niệm, đặc điểm và các loại hành vi vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ................................................................ 13 1.3. Các bảo đảm ngăn chặn, hạn chế vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ .......................................................................... 30 Tiểu kết Chương 1 ......................................................................................... 35 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY ................................................................................................................ 36 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội có liên quan đến vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình ............................................................................................................. 36 2.2. Thực tiễn vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình ................................................................................ 39 2.3. Thực tiễn phòng, chống vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình ......................................................... 49 2.4. Nguyên nhân của hạn chế .................................................................. 62 Tiểu kết Chương 2 ......................................................................................... 65 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG, CHỐNG VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY ................................... 66
3.1. Quan điểm phòng, chống vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình ......................................................... 66 3.2. Giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay .......................................... 68 Tiểu kết Chương 3 ......................................................................................... 93 KẾT LUẬN .................................................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 96 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 100
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ Chữ viết đầy đủ BATGT Ban An toàn giao thông TTATGT Trật tự an toàn giao thông TTATGTĐB Trật tự an toàn giao thông đường bộ
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Các đơn vị hành chính cấp huyện thuộc tỉnh Quảng Bình ............. 37 Bảng 2.2 (1): Tình hình vi phạm và xử phạt vi phạm về TTATGTĐB trên địa bàn tỉnh của Công an tỉnh Quảng Bình từ năm 2015-2019 ............................ 40 Bảng 2.2 (2): Tình hình vi phạm và xử phạt vi phạm về TTATGTĐB trên địa bàn tỉnh của Thanh tra Sở Giao thông Vận tải tỉnh Quảng Bình từ năm 2015- 2019…………………………………………………………………………46 Bảng 2.3: Xây dựng và ban hành văn bản pháp luật về TTATGTĐB tỉnh Quảng Bình ..................................................................................................... 50
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vi phạm pháp luật nói chung, vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ (TTATGTĐB) nói riêng có tác hại rất lớn về nhiều mặt nên Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật tạo hành lang pháp lý khá đầy đủ cho thực hiện TTATGTĐB. Chỉ thị số 18-CT/TW ngày 04/9/2012 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đảm bảo trật tự, an toàn giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa và khắc phục ùn tắc giao thông đã khẳng định: Công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông (TTATGT) và khắc phục ùn tắc giao thông phải được xác định là một nhiệm vụ chính trị thường xuyên của các cấp ủy Đảng; phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của Nhân dân. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về TTATGT của các ngành chức năng và chính quyền các cấp; tăng cường việc kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, tổng kết việc thực hiện của Đảng. Trong những năm qua, khi Luật Giao thông đường bộ năm 2008 được ban hành đã tạo ra cơ sở pháp lý quan trọng để thiết lập trật tự kỷ cương về TTATGTĐB, góp phần phát triển nền kinh tế, xã hội và an ninh, quốc phòng của đất nước. Việc triển khai thực hiện các quy định của Luật Giao thông đường bộ trên phạm vi cả nước nói chung và tỉnh Quảng Bình nói riêng đã được Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành, Uỷ ban nhân dân các cấp... thực hiện nghiêm túc và thu được kết quả tốt. Đến nay hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về cơ bản đã được hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phổ biến, thi hành, đưa pháp luật vào cuộc sống; vi phạm pháp luật về TTATGTĐB được kiềm chế, xử lý kịp thời; công tác phổ biến giáo dục pháp luật đã được đẩy mạnh; các mặt công tác bảo đảm TTATGTĐB đã đi vào nề nếp, được Nhân dân đồng tình ủng hộ và phát huy hiệu quả tích cực; bước đầu 1
tạo lập được những điều kiện thuận lợi để chủ động tham gia vào hoạt động giao thông vận tải của cả nước nước và khu vực. Bên cạnh những kết quả đạt được, ở tỉnh Quảng Bình, tình hình vi phạm pháp luật về TTATGTĐB vẫn còn diễn ra khá phổ biến, ý thức của người tham gia giao thông chưa thực sự tự giác, còn hiện tượng đối phó, thậm chí có hành vi chống đối người thi hành công vụ, tình trạng vi phạm: Điều khiển phương tiện vi phạm tốc độ, tránh, vượt không đúng quy định, phương tiện không đảm bảo an toàn kỹ thuật, lái xe sau khi sử dụng rượu bia vẫn điều khiển phương tiện; đi mô tô, xe máy không đội mũ bảo hiểm, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè trái phép để làm nơi buôn bán hoặc trông giữ xe; tình trạng làm đường đến đâu, xây nhà đến đó, xây nhà ven quốc lộ, vi phạm hành lang an toàn giao thông đường bộ vẫn diễn ra ở nhiều nơi; kết quả kiềm chế và làm giảm tai nạn giao thông chưa vững chắc, số người chết và bị thương do tai nạn giao thông còn cao, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gia tăng tai nạn giao thông. Bên cạnh đó, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành luật giao thông còn chậm. Một số quy định của Luật Giao thông đường bộ chưa phù hợp; tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ, công chức làm công tác phòng, chống vi phạm pháp luật về TTATGTĐB còn thiếu và yếu; công tác phổ biến giáo dục pháp luật về TTATGTĐB còn hình thức, chưa thực sự hiệu quả; công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát chưa thực sự phòng, chống được vi phạm; hạ tầng giao thông đường bộ và trang thiết bị giao thông đường bộ của tỉnh chưa được quan tâm, đầu tư hiện đại, đồng bộ. Từ những lý do trên, nhất là trong điều kiện phải bảo đảm tính mạng, sức khỏe con người, bảo đảm kỷ cương nhằm phát triển kinh tế, ổn định xã hội thì cần thiết phải có những nghiên cứu, đánh giá và giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi và phòng, chống vi phạm pháp luật về TTATGTĐB trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. Đây cũng chính là lý do học viên lựa chọn đề tài “Vi phạm pháp 2
luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay” làm Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật hành chính, mã số: 8 38 01 02. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Tình hình nghiên cứu về giao thông đường bộ, trật tự an toàn giao thông đường bộ Về vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính đã có nhiều công trình nghiên cứu, trước hết trong các giáo trình Luật Hành chính ở các cơ sở đào tạo, đã đưa ra, phân tích khái niệm về vi phạm pháp luật, vi phạm hành chính, các yếu tố cấu thành của vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính, các biện pháp xử lý vi phạm hành chính. Về giao thông đường bộ, trật tự an toàn giao thông đã có nhiều công trình nghiên cứu như: “Quản lý trật tự an toàn giao thông ở Việt Nam - những vấn đề đặt ra để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội trong tình hình mới”, do Hoàng Đình Ban làm chủ nhiệm, Đề tài khoa học cấp cơ sở, năm 2013; “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa”, luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Văn Minh (2012), Khoa luật, Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong đó đề cập đến thực trạng vi phạm hành chính, thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa và đưa ra một số giải pháp bảo đảm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này. Luận án tiến sĩ Quản lý công “Quản lý nhà nước về trật tự, an toàn giao thông đường bộ ở Việt Nam hiện nay” của Trần Sơn Hà, thực hiện năm 2016 tại Học viện Hành chính Quốc gia là luận án chuyên ngành Quản lý công, những vấn đề mà luận án nghiên cứu có liên quan trực tiếp về TTATGTĐB, vì vậy trong chương thứ 4 của luận án, khi trình bày về các giải pháp nâng cao hiệu quả của quản lý nhà nước về giao thông đường bộ, tác giả 3
đã dành hai mục (mục 4.2.3 và 4.2.7), trình bày về nhóm giải pháp “Tổ chức thực hiện pháp luật về giao thông đường bộ” và “Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm trật tự, an toàn giao thông đường bộ”. Theo tác giả muốn nâng cao hiệu quả của quản lý nhà nước về TTATGTĐB, thì việc tăng cường công tác thanh, kiểm tra, cũng như vấn đề tuần tra, kiểm soát cần phải được tăng cường, đặc biệt là cần phải có những thay đổi từ khâu lập kế hoạch cho đến tổ chức thực hiện cần phải có sự thay đổi mạnh mẽ. Tình hình nghiên cứu vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ, trật tự an toàn giao thông đường bộ Luận án Tiến sĩ An ninh và trật tự xã hội “Giải pháp nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ theo chức năng của lực lượng Cảnh sát giao thông” của Trương Diệu Loan thực hiện năm 2015 tại Học Viện Cảnh sát nhân dân. Trong phần trình bày về thực trạng cũng như giải pháp nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, tác giả đã phân tích hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ của lực lượng Cảnh sát giao thông trong thời gian 10 năm (từ năm 2005 đến hết năm 2014); tác giả đã chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và các yếu tố ảnh hưởng tới tính hiệu quả của hoạt động xử phạt. Từ những phân tích đó, đã nêu ra những giải pháp để khắc phục những tồn tại trong công tác xử phạt của lực lượng Cảnh sát giao thông như: Hoàn thiện các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, tăng cường biên chế, trang bị cho lực lượng Cảnh sát giao thông. Luận án Tiến sĩ Luật học của Nghiên cứu sinh Đinh Phan Quỳnh “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ theo pháp luật Việt Nam hiện nay”, Học viện Khoa học xã hội, 2018. Trên cơ sở phân tích, luận 4
giải những vấn đề có liên quan đến xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, luận án làm sâu sắc hơn cơ sở lý luận cũng như pháp lý về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Bên cạnh đó luận án tiến hành đánh giá thực trạng hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ cũng như những yếu tố tác động tới hoạt động này, để từ đó tìm ra các nguyên nhân và đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở Việt Nam. Bên cạnh đó, còn có một số luận văn thạc sĩ Luật học, cũng nghiên cứu về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ như: Luận văn thạc sĩ luật học “Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ hiện nay – Một số vấn đề lý luận, thực tiễn và phương hướng hoàn thiện” của Vũ Thị Thanh Nhàn, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội, 2010; Luận văn thạc sĩ luật học “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” của Nguyễn Văn Minh, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2012; Luận văn thạc sĩ luật học“Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ” của Ngô Thị Hồng Loan, Trường Đại học luật Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, 2014... Tình hình nghiên cứu vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ, trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình Năm 2013 tác giả Đặng Quang Tuân nghiên cứu đề tài khoa học “Phổ biến giáo dục pháp luật về an toàn giao thông - qua thực tiễn tỉnh Quảng Bình’’. Công trình nêu bật vị trí, vai trò, mục đích của phổ biến, giáo dục pháp luật, thực tiễn công tác giáo dục pháp luật giao thông ở Quảng Bình và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. 5
Luận văn “Tổ chức thực hiện pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình" của tác giả Trần Hồng Phong, Học viện Hành chính Quốc gia, 2018. Mục đích của đề tài là nghiên cứu lý luận về tổ chức thực hiện pháp luật về TTATGTĐB, phân tích những thành tựu và hạn chế trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật về giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật về TTATGTĐB. Tuy nhiên qua khảo sát cũng cho thấy chưa có công trình nào trực tiếp nghiên cứu về vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình trong khi đây là địa phương có tình hình vi phạm giao thông đường bộ khá phức tạp, có nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn cần được làm sáng tỏ. Vì vậy, đề tài này được thực hiện có dựa trên việc tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu của các công trình trước đó và vẫn đảm bảo tính mới, không trùng lặp. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực trạng về vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình; đưa ra các quan điểm và giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình hiện nay. Nhiệm vụ nghiên cứu Làm rõ thêm khái niệm, đặc điểm, nội dung vi phạm pháp luật về TTATGTĐB; bảo đảm ngăn chặn, hạn chế vi phạm pháp luật về TTATGTĐB, trong đó chú ý tới các bảo đảm pháp lý. Đánh giá thực trạng vi phạm pháp luật về TTATGTĐB trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, việc thực hiện các biện pháp phòng, chống vi phạm, những kết quả, hạn chế và nguyên nhân. 6
Trên cơ sở thực trạng, nguyên nhân ở trên, luận văn đưa ra các quan điểm và giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình hiện nay. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi thời gian: trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay (hết tháng 12/2019). Phạm vi không gian: tỉnh Quảng Bình. Phạm vi nội dung: vi phạm pháp luật về TTATGTĐB ở tỉnh Quảng Bình do nhiều chủ thể có thẩm quyền phát hiện, xử lý, trong phạm vi đề tài tập trung chủ yếu vào vi phạm TTATGTĐB do lực lượng Công an tỉnh Quảng Bình và thanh tra Sở Giao thông vận tải tỉnh Quảng Bình phát hiện, xử lý. Đây cũng là giới hạn của phạm vi nghiên cứu, do đó luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về những vi phạm hành chính, mà không nghiên cứu những vi phạm TTATGTĐB là tội phạm. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về pháp luật nói chung, về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể trong khi thực hiện đề tài là: phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp lịch sử, phương 7
pháp so sánh, phương pháp thống kê và các phương pháp khác. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần làm rõ thêm những vấn đề lý luận về vi phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ, bổ sung những nhận định về thực trạng và đề xuất, chi tiết một số giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. Ý nghĩa thực tiễn Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho những nhà lãnh đạo, quản lý của tỉnh Quảng Bình; là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên, những người nghiên cứu về vi phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ, nhất là những nội dung thực tiễn tại địa phương. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn có kết cấu nội dung gồm 3 chương, cụ thể như sau: Chương 1. Những vấn đề lý luận và pháp lý vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ. Chương 2. Thực trạng vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay. Chương 3. Quan điểm và giải pháp phòng, chống vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ ở tỉnh Quảng Bình hiện nay. 8
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ 1.1. Khái niệm, đặc điểm và nội dung điều chỉnh của pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ 1.1.1. Khái niệm pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ Giao thông nói chung và giao thông đường bộ nói riêng là một trong những nhu cầu tất yếu của con người trong cuộc sống, là thước đo văn minh của mỗi quốc gia. Lịch sử phát triển của xã hội loài người từ xưa đến nay đều gắn bó chặt chẽ với hoạt động giao thông mà trước hết là giao thông đường bộ. Dưới góc độ kinh tế, giao thông đường bộ được ví là huyết mạch kinh tế của quốc gia, là một trong những tiêu chí cơ bản phản ánh sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như năng lực tổ chức quản lý và văn minh của một quốc gia. Vì vậy, đảm bảo TTATGT là chiến lược của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Theo từ điển tiếng Việt: Giao thông là việc đi lại từ nơi này đến nơi khác của người và phương tiện chuyên chở [24, Tr.393]. Luật Giao thông đường bộ năm 2008: Đường bộ gồm đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ (Khoản 1, Điều 3). Trên cơ sở cách hiểu về các thuật ngữ “giao thông”; “đường bộ” như trên, có thể thấy giao thông đường bộ là việc đi lại từ chỗ này qua chỗ kia của người và phương tiện chuyên chở trên đường đường bộ, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ. Trong khi đó TTATGTĐB là trạng thái xã hội có trật tự được hình thành và điều chỉnh bởi các quy phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ, nhằm đảm bảo cho hoạt động giao thông 9
đường bộ thông suốt. Đảm bảo TTATGTĐB góp phần vào sự phát triển kinh tế cũng như bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của đất nước. Theo từ điển Bách khoa Công an nhân dân Việt Nam thì TTATGTĐB được hiểu là: Trạng thái xã hội có trật tự được hình thành và điều chỉnh bởi các quy phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông, vận tải công cộng mà mọi người tham gia giao thông phải tuân theo, nhờ đó bảo đảm cho hoạt động giao thông thông suốt, trật tự, an toàn, hạn chế đến mức thấp nhất tai nạn giao thông, gây thiệt hại về người và tài sản. TTATGTĐB là một mặt của trật tự, an toàn xã hội [22, Tr.1182]. Xuất phát từ quan điểm chung về pháp luật là tổng hợp các quy phạm pháp luật do nhà nước ban hành, hay thừa nhận nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội có thể hiểu: Pháp luật về TTATGTĐB là tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực TTATGTĐB nhằm đảm bảo hoạt động giao thông đường bộ được diễn ra thông suốt, trật tự và an toàn. 1.1.2. Đặc điểm của pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ Thứ nhất, pháp luật TTATGTĐB điều chỉnh một lĩnh vực khá rộng lớn, phức tạp. Bao gồm những lĩnh vực lớn như quy tắc giao thông đường bộ, kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, phương tiện tham gia giao thông đường bộ, người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ, vận tải đường bộ… với nhiều chủ thể chịu tác động như các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp, Nhân dân. Thứ hai, pháp luật về TTATGTĐB được quy định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật do nhiều chủ thể ban hành với hiệu lực pháp lý khác nhau. Ở cấp độ Hiến pháp, những quan điểm lớn về trật tự xã hội (trong đó có TTATGTĐB) là cơ sở, tiền đề để các văn bản luật, văn bản dưới luật cụ thể hóa, chi tiết hóa. Pháp luật về TTATGTĐB chủ yếu được quy định dưới hình 10
thức văn bản luật và dưới luật, trong đó các văn bản là nghị định, thông tư hiện nay chiếm một tỷ lệ rất lớn. Thứ ba, pháp luật về TTATGTĐB thường xuyên phải được thay đổi, cập nhật và hoàn thiện. Điều này xuất phát từ nhiều lý do, trong đó có sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế, số lượng phương tiện, kỹ thuật, tình hình tai nạn giao thông và định hướng phòng ngừa tại nan, bảo đảm TTATGTĐB ở từng thời kỳ. 1.1.3. Nội dung của pháp luật về trật tự an toàn giao thông đường bộ Là một lĩnh vực của pháp luật trong quản lý nhà nước, pháp luật về TTATGTĐB như đã phân tích có đối tượng tác động và nội dung tác động rất rộng lớn, ảnh hưởng đến nhiều mặt của đời sống xã hội. Có thể kể ra một số nội dung cơ bản quy định về: Quy tắc giao thông đường bộ. Đây là các quy định chung, bắt buộc các chủ thể tham gia hoặc có liên quan phải tuân thủ. Chẳng hạn quy định về người tham gia giao thông phải đi bên phải theo chiều đi của mình, đi đúng làn đường, phần đường quy định và phải chấp hành hệ thống báo hiệu đường bộ; xe ô tô có trang bị dây an toàn thì người lái xe và người ngồi hàng ghế phía trước trong xe ô tô phải thắt dây an toàn hay quy tắc về việc chấp hành báo hiệu đường bộ: Người tham gia giao thông phải chấp hành hiệu lệnh và chỉ dẫn của hệ thống báo hiệu đường bộ; khi có người điều khiển giao thông thì người tham gia giao thông phải chấp hành hiệu lệnh của người điều khiển giao thông; tại nơi có biển báo hiệu cố định lại có báo hiệu tạm thời thì người tham gia giao thông phải chấp hành hiệu lệnh của báo hiệu tạm thời… Kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Đây là các quy phạm về phân loại đường bộ; đặt tên, số hiệu đường bộ; tiêu chuẩn kỹ thuật đường bộ; quỹ đất dành cho kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; phạm vi đất dành cho đường bộ; bảo đảm yêu cầu kỹ thuật và an toàn giao thông của công trình 11
đường bộ. Chẳng hạn, quy định về công trình báo hiệu đường bộ trong Luật Giao thông đường bộ năm 2008 bao gồm: a) Đèn tín hiệu giao thông; b) Biển báo hiệu; c) Cọc tiêu, rào chắn hoặc tường bảo vệ; d) Vạch kẻ đường; đ) Cột cây số; e) Công trình báo hiệu khác (Khoản 1, Điều 45). Phương tiện tham gia giao thông đường bộ. Đây là nhóm các quy định về tiêu chuẩn, điều kiện, quản lý phương tiện tham gia giao thông đường bộ như: Điều kiện tham gia giao thông của xe cơ giới; cấp, thu hồi đăng ký và biển số xe cơ giới; bảo đảm quy định về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của xe cơ giới tham gia giao thông đường bộ; điều kiện tham gia giao thông của xe thô sơ… Người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ. Nhóm này bao gồm các quy phạm về: Điều kiện của người lái xe tham gia giao thông; Giấy phép lái xe; tuổi, sức khỏe của người lái xe; đào tạo lái xe, sát hạch để cấp giấy phép lái xe… Vận tải đường bộ. Hoạt động vận tải đường bộ gồm hoạt động vận tải không kinh doanh và hoạt động kinh doanh vận tải đường bộ. Kinh doanh vận tải đường bộ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định của pháp luật. Kinh doanh vận tải đường bộ gồm kinh doanh vận tải hành khách, kinh doanh vận tải hàng hóa. Hoạt động vận tải đường bộ phải phù hợp với quy hoạch giao thông vận tải đường bộ và mạng lưới tuyến vận tải. Quản lý Nhà nước về giao thông đường bộ. Đây là nhóm quy phạm điều chỉnh về nội dung quản lý nhà nước đối với trật tự giao thông đường bộ; 12