Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại địa bàn tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, thực tiễn thực thi pháp luật trong lĩnh vực này ở tỉnh Quảng Ngãi; những bất cập, khó khăn, vướng mắc để từ đó tìm ra và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả thực hiện xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại địa bàn tỉnh Quảng Ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ HIỀN XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP - LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ HIỀN XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP - LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật hiến pháp - Luật hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN QUANG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan, luận văn “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” là công trình nghiên cứu khoa học do tôi thực hiện. Số liệu trung thực, có trích dẫn rõ ràng và kết quả nghiên cứu chưa từng được công bố. Thừa Thiên Huế, ngày tháng 6 năm 2018 Ngƣời cam đoan Trần Thị Hiền
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ. Tác giả luận văn xin được bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS. Nguyễn Văn Quang - Trường Đại học Luật Hà Nội, người hướng dẫn khoa học, đã hết sức nhiệt tình định hướng và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Trân trọng cảm ơn quý thầy cô Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và viết luận văn. Trân trọng cảm ơn Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ngãi đã hỗ trợ, cung cấp số liệu, thông tin để tác giả hoàn thành luận văn. Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh./. Thừa Thiên Huế, ngày tháng 6 năm 2018 Học viên thực hiện Trần Thị Hiền
MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Danh mục các từ viết tắt Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 NỘI DUNG....................................................................................................... 8 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG ............................................................................................................... 8 1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng ......................................8 1.2. Khái niệm, nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng ...................................................................................................................18 1.3. Thẩm quyền, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính và thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng......................25 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 .............................................................................. 36 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG Ở TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................................... 37 2.1. Các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội tác động đến vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại tỉnh Quảng Ngãi .......................................................................................................................37
2.2. Tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại tỉnh Quảng Ngãi ..........................................................................................................40 2.3. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng tại tỉnh Quảng Ngãi trong 05 năm qua........................................................................................47 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .............................................................................. 65 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................. 66 3.1. Phương hướng bảo đảm xử phạt hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng .. 66 3.2. Giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ....................................................................66 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .............................................................................. 82 KẾT LUẬN CHUNG .................................................................................... 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 86
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CCKL Chi cục Kiểm lâm LN Lâm nghiệp Luật XLVPHC Luật số 15/2012/QH13 do Quốc hội ban hành ngày 20/6/2012 về Xử lý vi phạm hành chính Nghị định số Nghị định số 157/2013/NĐ-CP ngày 157/2013/NĐ-CP ngày 11/11/2013 của Chính phủ về quy định xử 11/11/2013 của Chính phủ phạt vi phạm hành chính về quản lý rừng, phát triển rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản thì VPHC về quản lý rừng PCCCR Phòng cháy chữa cháy rừng PTNT Phát triển nông thôn QĐ Quy định UBND Uỷ ban nhân dân VPHC Vi phạm hành chính VP Vi phạm SD Sử dụng XLVPHC Xử lý vi phạm hành chính XPVPHC Xử phạt vi phạm hành chính
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1 Thống kê lâm sản tịch thu từ năm 2013-2017 ................................. 48 Bảng 2.2 Thống kê phương tiện tịch thu từ năm 2013-2017 .......................... 48
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Số vụ phá rừng ................................................................................ 42 Hình 2.2. Số vụ cháy rừng .............................................................................. 43 Hình 2.3 Số vụ VP QĐ về khai thác lâm sản và sử dụng đất LN ................... 45 Hình 2.4 Số vụ vi phn ạm khác (vô chủ, chưa xác định được đối tượng VP) 45 Hình 2.5 VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng từ 2013-2017 ........................... 50
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Rừng đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc sống mỗi con người chúng ta. Rừng không chỉ được xem là lá phổi xanh của trái đất, giúp điều hòa khí hậu, cân bằng hệ sinh thái môi trường, mà còn mang lại lợi ích nhiều mặt về kinh tế và an ninh - quốc phòng. Thực tiễn ở nước ta những năm qua cho thấy, do nhiều nguyên nhân khác nhau, tình trạng buông lỏng quản lý rừng, chặt, phá rừng, khai thác rừng bừa bãi, làm suy thoái, cạn kiệt tài nguyên rừng còn xảy ra khá phổ biến. Điều này đã gây ra những hậu tác động tiêu cực đối với hệ sinh thái môi trường, đe dọa nghiêm trọng hoạt động sản xuất và đời sống sinh hoạt của người dân, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội cũng như các lĩnh vực hoạt động khác của đất nước. Nhận thức được tầm quan trọng của rừng, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng quản lý, bảo vệ và phát triển rừng thông qua nhiều chương trình, dự án, góp phần làm thay đổi nhận thức của người dân trong công tác bảo vệ và phát triển rừng. Cùng với điều này, pháp luật về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng được chú trọng xây dựng, hoàn thiện và bảo đảm thực thi trên thực tế trong đó có các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng đã có những đóng góp tích cực vào việc ngăn chặn, xử lý kịp thời các vi phạm hành chính về quản lý rừng, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các cá nhân, tổ chức, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. Tuy nhiên, trên thực tế việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng còn gặp nhiều khó khăn, bất cập do nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì vậy tình trạng phá rừng, khai thác rừng, lấn chiếm rừng vẫn còn diễn ra với tốc độ cao gấp nhiều lần so với tốc độ tái tạo rừng.
2 Do phân bố ở những khu vực có địa hình núi cao, hiểm trở, dốc đứng, giao thông không thuận lợi nên việc quản lý bảo vệ rừng ở Quảng Ngãi còn gặp nhiều khó khăn. Trong thời gian vừa qua, tình trạng lén lút phá rừng làm nương rẫy, khai thác, vận chuyển, buôn bán lâm sản trên địa bàn của Tỉnh vẫn xảy ra với tính chất và mức độ vi phạm ngày càng nghiêm trọng, phức tạp. Chỉ tính riêng trong năm 2017, trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi đã xảy ra 38 vụ phá rừng dù được coi là nhỏ lẻ nhưng đã làm thiệt hại 26,85 ha diện tích rừng. Do lợi nhuận thu được từ việc kinh doanh lâm sản là rất lớn nên một số đối tượng xem thường pháp luật, liều lĩnh chống đối cơ quan thực thi pháp luật khi hành vi vi phạm pháp luật của họ bị phát hiện. Đặc biệt, việc các đối tượng này lợi dụng di chuyển từ vùng rừng thuộc địa phận quản lý của tỉnh này sang địa phận quản lý của tỉnh khác để trốn tránh gây ra nhiều khó khăn cho các lực lượng chức năng của tỉnh Quảng Ngãi trong việc xử lý vi phạm. Mặc dù các cơ quan, ban, ngành chức năng, chính quyền địa phương các cấp trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi đã có nhiều nổ lực trong công tác bảo vệ và quản lý rừng nhưng hằng năm trên địa bàn vẫn có hàng trăm vụ vi phạm pháp luật về quản lý rừng bị XPVPHC gây khó khăn trong công tác bảo vệ rừng và phát triển xã hội. Mặc khác, do công tác quản lý rừng, XPVPHC trong lĩnh vực quản lý rừng mới chỉ dừng lại ở góc độ hành vi vi phạm bị XPVPHC mà chưa đi vào nghiên cứu chuyên sâu để tìm ra những nguyên nhân, giải pháp quản lý rừng hiệu quả. Xuất phát từ những thực trạng đã nêu, thiết nghĩ cần phải có những giải pháp để nâng cao đời sống cho người dân, giảm dần áp lực của người dân vào rừng. Cần có những biện pháp để nâng cao hiệu quả công tác XPVPHC trong lĩnh vực quản lý rừng, hạn chế thấp nhất VPHC lập lại kỷ cương, kỷ luật, ý thức chấp hành pháp luật của người dân
3 Với những lý do nêu trên, việc chọn đề tài: “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” là cấp thiết và có ý nghĩa thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong thời gian qua đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về XPVPHC trong lĩnh vực quản lý bảo vệ rừng đã được công bố như: “Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng” Luận văn thạc sĩ luật học của Võ Mai Anh, năm 2007; “Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong Luật Hình sự Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Hải, năm 2009; “Hoàn thiện cơ chế pháp lý về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ và phát triển rừng ở nước ta hiện nay” Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Tiến, năm 2010; “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam”, Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Thanh Nhàng, năm 2012; “Quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ rừng trên địa bàn tỉnh Hà Giang”, Luận văn thạc sĩ Quản lý kinh tế của Hoàng Văn Tuấn, năm 2015; “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ rừng từ thực tiễn tỉnh Quảng Bình”, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Hành chính của Phan Mậu Phấn, năm 2016; “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ rừng từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Hành chính của Ngô Văn Tuấn, năm 2016. Ngoài ra, liên quan đến vấn đề xử phạt vi phạm hành chính nói chung và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng nói riêng còn có những công trình nghiên cứu khác được công bố dưới hình thức là các bài viết tạp chí như: Hoàn thiện pháp luật về hình thức, thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, TS Trần Thị Hiền, đăng trên Tạp chí Luật học, số 11/2011; Công
4 tác quản lý lâm sản: như đứa con bị bỏ rơi, Trần Văn Việt, đăng trên Diễn đàn lâm nghiệp, ngày 13/4/2014; Giải pháp quản lý bảo vệ rừng và phát triển sinh kế bền vững ở một số địa phương miền Trung, Trần Nam Thắng, đăng trên Tạp chí Môi trường, số 3/2015; Vi phạm lâm luật trong quản lý bảo vệ rừng đặc dụng khu vực Tây Bắc Việt Nam, Nguyễn Bá Ngãi, đăng trên tạp chí Khoa học lâm nghiệp số 3/2016; Đặc san tuyên truyền pháp luật số 7/2012 của Hội đồng Phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật của Chính phủ ngoài ra còn có một số bài viết liên quan đến quản lý rừng trên các tạp chí, các trang web, bài tham luận được trình bày trong các buổi hội thảo, tọa đàm, … Ở những khía cạnh nhất định, các công trình nghiên cứu trên đã giải quyết những vấn đề khác nhau liên quan đến vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong quản lý rừng như các vấn đề lý luận chung về quản lý rừng, bảo vệ rừng, các khái niệm về vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong quản lý rừng, vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong bảo vệ và phát triển rừng, những vướng mắc, bất cập về thể chế và thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng, cũng như xử phạt vi phạm hành chính trong quản lý rừng. Đây là những công trình nghiên cứu có giá trị, làm cơ sở để học viên thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu đầy đủ, sâu sắc về XPVPHC trong lĩnh vực quản lý rừng dưới góc độ tổ chức thực hiện pháp luật và hiệu quả thi hành pháp luật từ thực tiễn ở địa phương của tỉnh Quảng Ngãi với nhiều đặc thù khác biệt với các địa phương khác trong cả nước. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục đích Mục đích nghiên cứu của luận văn là góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý
5 rừng, thực tiễn thực thi pháp luật trong lĩnh vực này ở tỉnh Quảng Ngãi; những bất cập, khó khăn, vướng mắc để từ đó tìm ra và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả thực hiện xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng. 3.2. Nhiệm vụ Luận văn tập trung phân tích, làm rõ và giải quyết một số vấn đề: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng. - Phân tích, đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về quản lý rừng; về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng; tình hình xử phạt vi phạm hành chính về quản lý rừng từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi; nguyên nhân và bài học kinh nghiệm trong xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực quản lý rừng. - Đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về quản lý rừng đáp ứng các yêu cầu thực tiễn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vấn đề lý luận, thực tiễn về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. - Về thời gian: Giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017. - Về nội dung: Trong khuôn khổ luận văn thạc sỹ luật Hiến pháp và Hành chính, nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, làm cơ sở cho việc đề xuất, kiến nghị hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về vấn đề này.
6 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tác giả sử dụng các phương pháp cụ thể để giải quyết các yêu cầu đề ra bao gồm: phương pháp phân tích; phương pháp tổng hợp; phương pháp so sánh; phương pháp thống kê. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận Góp phần làm rõ sâu sắc thêm những vấn đề lý luận và pháp luật về vi phạm hành chính, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận văn là công trình nghiên cứu đầy đủ, sâu sắc về pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, góp phần nâng cao nhận thức chung về vấn đề này trong người dân cũng như đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý và xử phạt vi phạm hành chính. Việc phân tích thực trạng thực thi pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, chỉ ra những tồn tại, nguyên nhân và đưa ra những giải pháp kiến nghị những vấn đề có liên quan góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động quản lý và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng trên địa bàn. - Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu học tập, nghiên cứu; sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật của các cơ quan có liên quan trong công tác bảo vệ và phát triển rừng. 7. Kết cấu của đề tài Luận văn bao gồm: Lời mở đầu, 3 chương, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành
7 chính trong lĩnh vực quản lý rừng. Chương 2: Thực trạng vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng ở tỉnh Quảng Ngãi. Chương 3: Phương hướng, giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi.
8 NỘI DUNG Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ RỪNG 1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng 1.1.1. Khái niệm rừng, quản lý rừng Theo quan điểm học thuyết về hệ sinh thái thì rừng được xem như là hệ sinh thái điển hình trong sinh quyển. Học thuyết về rừng của Morozov, năm 1930, quan niệm: Rừng là một tổng thể cây gỗ, có mối liên hệ lẫn nhau, nó chiếm một phạm vi không gian nhất định ở mặt đất và trong khí quyển. Rừng chiếm phần lớn bề mặt trái đất và là một bộ phận của cảnh quan địa lý [55]. M.E.Tcachenco (1952) cho rằng: Rừng là một bộ phận của cảnh quan địa lý, trong đó bao gồm một tổng thể các cây gỗ, cây bụi, cây cỏ, động vật và vi sinh vật. Trong quá trình phát triển của mình chúng có mối quan hệ sinh học và ảnh hưởng lẫn nhau và với hoàn cảnh bên ngoài [55]. I.S. Mê lê khốp (năm 1974) đã nhận định: Rừng là sự hình thành phức tạp của tự nhiên, là thành phần cơ bản của sinh quyển địa cầu [55]. Ở phương diện luật học, Khoản 1 Điều 3 Luật bảo vệ và phát triển rừng số 29/2004/QH11 do Quốc hội ban hành ngày 03/12/2004 định nghĩa: “Rừng là một hệ sinh thái bao gồm quần thể thực vật rừng, động vật rừng, vi sinh vật rừng, đất rừng và các yếu tố môi trường khác, trong đó cây gỗ, tre nứa hoặc hệ thực vật đặc trưng là thành phần chính có độ che phủ của tán rừng từ 0,1 trở lên. Rừng gồm rừng trồng và rừng tự nhiên trên đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng”. Từ những nhận thức nêu trên, có thể thấy rừng là một hệ sinh thái gồm quần xã sinh vật (vật sản xuất, vật tiêu thụ và vật phân hủy), có các cây gỗ lớn
9 chiếm ưu thế và các yếu tố môi trường vật lý, trong đó chúng có sự tương tác với nhau; có mật độ nhất định và có hoàn cảnh riêng. Ở góc độ chung nhất, quản lý nhà nước có thể được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan nhà nước tiến hành đối với mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội trên tất cả các mặt của đời sống xã hội bằng cách sử dụng quyền lực nhà nước nhằm mục tiêu phục vụ lợi ích chung của cả cộng đồng, duy trì sự ổn định, đảm bảo an ninh trật tự và thúc đẩy xã hội phát triển. Nhìn từ góc độ quản lý nhà nước, quản lý rừng là một trong các lĩnh vực hoạt động của quản lý nhà nước. Vì vậy, có thể hiểu quản lý rừng là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước của các cơ quan nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ được giao nhằm tổ chức thực hiện trên thực tế các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. Trong số những nội dung hoạt động quản lý rừng, các hoạt động liên quan đến phòng, chống và xử lý vi phạm về lấn, chiếm rừng, khai thác cảnh quan, môi trường, khai thác gỗ, khai thác rừng trái pháp luật, vi phạm thủ tục hành chính trong quản lý rừng, sử dụng rừng được xác định là những nội dung hoạt động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. 1.1.2. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng Việc nghiên cứu khái niệm VPHC vừa có ý nghĩa lý luận quan trọng vừa mang tính thực tiễn sâu sắc. Trên cơ sở một định nghĩa khoa học, đúng đắn về VPHC, người ta mới có thể xác định được các vi phạm cụ thể trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước và đây chính là cơ sở để truy cứu trách nhiệm hành chính đối với người vi phạm nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, nhà nước, cơ quan nhà nước cũng như các tổ chức có liên quan khác. Trong pháp luật Việt Nam, VPHC lần đầu tiên được định nghĩa một cách chính thức theo quy định tại Điều 1 Pháp lệnh XPVPHC năm 1989 là “hành
10 vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy tắc quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Định nghĩa này được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn thi hành pháp luật về XPVPHC. Qua 4 lần sửa đổi, bổ sung của pháp lệnh XPVPHC vào các năm: 1995, 2002, 2007, 2008 điều dễ dàng nhận thấy là VPHC không được định nghĩa riêng biệt mà “lẫn” vào trong khái niệm “xử lý vi phạm hành chính”. Chẳng hạn, Điều 1 Pháp lệnh XLVPHC năm 1995 và năm 2002 chỉ rõ: “VPHC được áp dụng đối với cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi chung là cá nhân, tổ chức) có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Năm 2012, Luật XLVPHC được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam kỳ họp thứ 3 khóa XIII thông qua ngày 20/6/2012 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2013, Khoản 1 Điều 2 của Luật nêu trên đã định nghĩa: “VPHC là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.”. Tuy có khác nhau về cách diễn đạt, về cách hiểu nhưng bản chất của VPHC là giống nhau với 04 đặc điểm sau: - Là hành vi trái pháp luật, xâm phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước; một hành vi được cho là trái quy định pháp luật khi hành vi đó không phù hợp với yêu cầu của quy phạm pháp luật hoặc là đối lập với yêu cầu đó có thể được biểu hiện ra bên ngoài bằng hành động hoặc không hành động và không đơn thuần là hành vi trái pháp luật hành chính mà còn có thể là những hành vi trái pháp luật dân sự, đất đai, lao động, … - Hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện do cố ý hoặc vô ý hay còn gọi là tính có lỗi của VPHC. Là nhận thức về sự xâm phạm trật tự quản lý nhà nước, tính trái pháp luật của hành vi đó nhưng vẫn lựa chọn và thúc đẩy hoạt động
11 của mình trái với yêu cầu của pháp luật trong khi có đủ điều kiện để lựa chọn và quyết định cách xử sự khác phù hợp với yêu cầu của pháp luật. - Mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi thấp hơn tội phạm. Để đánh giá được mức độ nguy hiểm của VPHC so với tội phạm cần đồng thời cân nhắc các yếu tố như: mức độ gây thiệt hại cho xã hội của hành vi, tính chất, mức độ lỗi, tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ cũng như nhân thân người vi phạm. Đây là dấu hiệu cơ bản nhất để phân biệt VPHC với tội phạm. - Pháp luật quy định hành vi đó phải bị XPVPHC, được thể hiện ngay trong định nghĩa VPHC, dấu hiệu này vừa có tính quy kết vừa là thuộc tính của VPHC. VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng là một dạng cụ thể của VPHC nói chung nên mang đầy đủ các đặc điểm đặc trưng của VPHC như đã nêu ở trên. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của Luận văn này, việc xác định rõ nội hàm của khái niệm VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng là nhiệm vụ cần thiết. Trên thực tế, khoản 2 Điều 1 Nghị định số 99/2009/NĐ-CP ngày 02/11/2009 của Chính phủ về xử phạt hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản đã gián tiếp định nghĩa về VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng, theo đó có thể hiểu: VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản là hành vi vô ý hoặc cố ý của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước vi phạm các quy định của Nhà nước về quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản chưa gây thiệt hại hoặc đã gây thiệt hại đến rừng, lâm sản, môi trường rừng nhưng chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính. Trên cơ sở nội dung quy định như vậy, có thể đưa ra định nghĩa về VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng như sau: VPHC trong lĩnh vực quản lý rừng là hành vi vô ý hoặc cố ý của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước vi phạm các quy định của Nhà nước về quản lý rừng nhưng chưa đến mức phải