Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường – Từ thực tiễn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc

Chia sẻ: Hoababytrang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn " Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường – Từ thực tiễn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc" nhằm đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường – Từ thực tiễn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HẰNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HẰNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS. NGUYỄN THỊ VÂN HÀ HÀ NỘI - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của địa phương. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thanh Hằng
LỜI CÁM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Ban Giám đốc, Ban quản lý sau Đại học, các thầy, cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình, chu đáo giảng dạy và truyền đạt kiến thức trong thời gian tác giả học tập, nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Vân Hà vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin cám ơn các thầy, cô giáo trong Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ đã có những ý kiến nhận xét xác đáng, quý báu giúp tác giả có điều kiện hoàn thiện tốt hơn những nội dung của luận văn trong tương lai. Xin cám ơn Ủy ban nhân dân huyện Tam Dương, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện đã cung cấp thông tin và số liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu của tác giả. Xin trân trọng cám ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thanh Hằng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG ............................. 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm và các loại hành vi vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .......................................................................................... 9 1.1.1. Khái niệm môi trường và ô nhiễm môi trường ............................... 9 1.1.2. Khái niệm vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ................ 13 1.1.3. Đặc điểm và các loại vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .....14 1.2. Khái niệm, đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ...................................................................................................... 18 1.2.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ... 18 1.2.2. Đặc điểm cấu thành của xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .............................................................................................. 19 1.2.3. Nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường . 20 1.2.4. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường 25 1.2.5. Hình thức xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ... 28 1.2.6. Thủ tục xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ....... 29 1.3. Các yếu tố tác động đến xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .......................................................................................................... 32 1.3.1. Mức độ hoàn thiện của pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .................................................................. 32 1.3.2. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức quản lý, bảo vệ môi trường và xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .............. 33 1.3.3. Yếu tố kinh tế, văn hóa, xã hội ...................................................... 36
1.3.4. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật xử phạt nghiêm minh những vi phạm pháp luật về ô nhiễm môi trường ............. 37 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 38 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG Ở HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC .39 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở huyện Tam Dương........................................................................ 39 2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế có liên quan đến xử phạt vi phạm hình chính về ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương ............... 39 2.1.2. Hiện trạng vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ............... 42 2.2. Tình hình xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường tại huyện Tam Dương....................................................................................... 46 2.2.1. Việc thực hiện các nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .................................................................................... 46 2.2.2. Việc thực hiện thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ............................................................................................... 48 2.2.3. Thực hiện các hình thức xử phạt và thủ tục xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường .................................................................. 51 2.3. Đánh giá xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường tại huyện Tam Dương ................................................................................................. 54 2.3.1. Kết quả đạt được ........................................................................... 54 2.3.2. Hạn chế, nguyên nhân hạn chế ..................................................... 58 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 62 Chƣơng 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC............................................ 63
3.1. Quan điểm, phương hướng bảo đảm hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ...................................................................... 63 3.2. Giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở huyện Tam Dương ................................................................................... 66 3.2.1. Giải pháp chung ............................................................................ 66 3.2.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở huyện Tam Dương .................................................. 72 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 78 KẾT LUẬN .................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Môi trường ngày càng có chiều hướng biến đổi phức tạp, chất lượng không khí, nguồn nước, tài nguyên, hệ sinh thái... nhiều nơi ở mức báo động. Ô nhiễm môi trường và áp lực thiên nhiên đang diễn ra hàng ngày và ở nhiều nơi. Vấn đề ô nhiễm môi trường sống, sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên, quá trình thay đổi khí hậu toàn cầu đang là những thách thức đối với quá trình phát triển kinh tế bền vững. Môi trường có vai trò vô cùng quan trọng đối với con người, sinh vật cũng như đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của mỗi quốc gia và toàn nhân loại. Vì khi môi trường trong sạch, lành mạnh thì điều kiện sống của con người cũng như sự phát triển của xã hội mới được đảm bảo. Thế nhưng không phải ai cũng hiểu được tầm ảnh hưởng quan trọng của việc giữ cho môi trường trong sạch, lành mạnh. Trong những năm qua do sự tác động ngày càng nhiều của con người đã gây ảnh hưởng xấu tới môi trường, trong số đó ô nhiễm môi trường là vấn đề nóng bỏng đang diễn ra theo chiều hướng xấu có nguy cơ gây hủy hoại nghiêm trọng cho môi trường. Để khắc phục tình trạng trên Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật như: Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (tiền thân là Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002, sửa đổi bổ sung năm các năm 2007, 2008) ; Luật Bảo vệ môi trường năm 2014; Nghị đinh số 155/2016/NĐ- CP ngày 18 tháng 11 năm 2016 thay thế cho Nghị định số 179/2013/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường để điều chỉnh những hành vi của con người nhằm phù hợp với truyền thống đạo đức, văn hóa xã hội, thuần phong mĩ tục và xu hướng phát triển chung của thế giới thì Nhà nước ta đã thành lập các cơ quan chuyên môn về bảo vệ môi trường, tổ chức các cuộc hội nghị, hội thảo về môi trường. Tuy nhiên do những nguyên nhân chủ quan 1
cũng như khách quan như: Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển nhanh, tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hóa, đầu tư phát triển rất cao, kéo theo nhiều áp lực đến môi trường trong khi nhận thức, ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường của chủ đầu tư, một số ngành, cấp chính quyền, tổ chức kinh tế, cộng đồng dân cư còn hạn chế; tình trạng chú trọng lợi ích kinh tế trước mắt, coi nhẹ công tác bảo vệ môi trường còn khá phổ biến. Bên cạnh đó còn có những hành vi, thói quen hàng ngày của một số bộ phận người dân còn quá kém như vứt rác bừa bãi... do đó đã dẫn tới tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng hơn. Do đó muốn giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường được tốt hơn trong cả trong hiện tại cũng như tương lai thì việc tìm hiểu vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chính điều này đã giúp Nhà nước bổ sung hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về môi trường phù hợp hơn với thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vĩnh Phúc là tỉnh miền núi nằm cách thủ đô Hà Nội 60 km về phía bắc, đặc biệt Vĩnh Phúc có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, có nguồn lao động dồi dào. Với tiềm năng thế mạnh đó nền kinh tế xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc phát triển rất nhanh với nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp được xây dựng. Bên cạnh đó thì các làng nghề cũng tìm được hướng phát triển riêng cho mình với nhiều hộ sản xuất kinh doanh.... Hiện nay, các nguồn gây ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương chủ yếu phát sinh từ các bãi tập kết rác thải sinh hoạt, chất thải chăn nuôi, nước thải sinh hoạt… Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nước mặt trên địa bàn huyện chủ yếu do nước thải sinh hoạt của con người và nước thải của ngành chăn nuôi. Cả hai loại nước thải này đều phát sinh rất nhiều và không được xử lý một cách triệt để trước khi thải ra môi trường. Bên cạnh đó, mặc dù nhiều cơ sở chăn nuôi đã đầu tư xây dựng hầm biogas, bể tự hoại nhưng nước thải sau hệ thống này vẫn vượt quy chuẩn cho phép nhiều lần. 2
Việc nghiên cứu một cách toàn diện, cả về cơ sở khoa học và thực tiễn về xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường; bảo đảm cho các quy định về xử phạt ô nhiễm môi trường được thực hiện đúng pháp luật là cấp thiết, có ý nghĩa khoa học, có tính thực tiễn và có tính thời sự. Công tác xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở cấp xã, cấp thị trấn trong huyện còn bị buông lỏng. Một số doanh nghiệp trong cụm công nghiệp của huyện Tam Dương còn vi phạm nghiêm trọng ô nhiễm môi trường. Việc xử lý các vi phạm trên chưa kịp thời, gây bức xúc trong nhân dân. Xuất phát từ thực tiễn trên, tác giả chọn đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường – Từ thực tiễn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc” để nghiên cứu, nhằm góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường ở huyện Tam Dương trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Ô nhiễm môi trường nói chung và xử phạt vi phạm hành chính bằng pháp luật về ô nhiễm môi trường nói riêng đã nhận được sự quan tâm nghiên cứu, tìm hiểu của giới khoa học ở nước ta. Có rất nhiều đề tài nghiên cứu có liên quan đến xử lý vi phạm hành chính. Tiêu biểu có một số công trình nghiên cứu của các tác giả như sau: - PGS.TS Doãn Hồng Nhung (2016), Sách chuyên khảo, Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường tại khu công nghiệp ở Việt Nam, NXB Xây dựng. Cuốn sách này đã phân tích cơ sở lý luận, nội dung cơ bản của pháp luật hiện hành về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam. Tôi sẽ học hỏi được những nội dung về cơ sở lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. Còn phần thực trạng, do cuốn sách phân tích những quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường theo Nghị định số 179/2013/NĐ-CP trước đây nên tôi sẽ học hỏi để so sánh với quy định hiện hành trong Nghị định số 155/2016/NĐ-CP ngày 18/11/2016. 3
- TS. Bùi Đức Hiển (2017), Sách chuyên khảo, Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí, NXB Chính Trị Quốc Gia Sự thật. Cuốn sách chia làm 3 chương: Chương 1 trình bày những vấn đề lý luận chung và pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí; Chương 2 phân tích thực trạng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay bao gồm: quy định về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường không khí; quy định về dự báo, phòng ngừa ô nhiễm môi trường không khí; quy định về xử lý ô nhiễm môi trường không khí; quy định về tổ chức hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, cộng đồng dân cư và truyền thông báo chí trng kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí; Chương 3 đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí Việt Nam. - Trần Văn Mô (2018), Sách chuyên khảo, Quản lý ngập lụt và ô nhiễm môi trường ở Việt Nam, Nhà xuất bản xây dựng. Sách Quản Lý Ngập Lụt Và Ô Nhiễm Môi Trường Ở Việt Nam giới thiệu các phương pháp tiếp cận mới, nhấn mạnh đến giải pháp phi kết cấu và giải pháp quản lý tổng hợp tài nguyên thiên nhiên lưu vực sông, nhằm kiểm soát quá trình phát triển. Trình bày các kỹ thuật và công nghệ xử lý chất dinh dưỡng (N,P) có trong nước thải đô thị bao gồm các yêu cầu xử lý nước. - Hữu Đại – Vũ Tươi (2018), Luật bảo vệ môi trường - Quy định mới về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, tăng cường tiếp nhận và xử lý thông tin phản ánh, kiến nghị của tổ chức và cá nhân về ô nhiễm môi trường, Nhà xuất bản lao động. - GS. TS. Lê Hồng Hạnh – TS. Lê Đình Vinh (2021), Sách chuyên khảo, Pháp luật về bồi thường thiệt hại môi trường ở Việt Nam – Lý luận và thực tiễn, Nhà xuất bản Tư pháp. Trong cuốn sách này, các tác giả đã dày công nghiên cứu, đi sâu phân tích vấn đề lý luận cơ bản về trách nhiệm bồi thường thiệt hại môi trường theo pháp 4
luật Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới, từ đó đi đến những đánh giá khoa học và giải pháp kiến nghị tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực này. Cuốn sách khó tránh khỏi những hạn chế nhất định, Nhà xuất bản và các tác giả mong nhận được sự góp ý của bạn đọc để hoàn thiện hơn. Hy vọng cuốn sách là tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường và bồi thường thiệt hại môi trường ở Việt Nam. - Nguyễn Thị Thu Thủy (2003), Pháp luật xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, Luận văn Thạc sĩ Luật học. Trong luận văn tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy đã phân tích những vấn đề lý luận, thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Trên cơ sở đó, tác giả cũng đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, những phân tích của tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy từ thời điểm năm 2003 nên tôi chỉ học hỏi được cách sắp xếp, tư duy nghiên cứu khoa học của tác giả. Phần thực trạng của luận văn, tôi phải đánh giá theo quy định của pháp luật hiện hành. - Nguyễn Thị Bình (2014), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp ở Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học - Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đi sâu phân tích tình hình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp. Đánh giá những thành tựu và hạn chế của hoạt động nói trên. Qua đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp ở Việt Nam. Trong luận văn này, tác giả cũng đã phân tích các biện pháp xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường áp dụng đối với doanh nghiệp trong các khu công nghiệp. Tôi học hỏi được nhiều từ tác giả Nguyễn Thị Bình khi phân tích phần lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. 5
- Nguyễn Văn Minh (2014), Phòng ngừa, phát hiện tội phạm và vi phạm pháp luật môi trường khu vực Đồng bằng sông Hồng theo chức năng của lực lượng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường, Học viện Cảnh sát nhân dân, luận án tiến sĩ. Nhìn chung, các công trình khoa học đã được công bố ở trên phần nào đã đề cập tới vi phạm pháp luật, vi phạm hành chính, vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường của các cơ quan hành chính nhà nước mà chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc xử lý vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường cũng như thực trạng áp dụng pháp luật về xử lý vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường và đưa ra các giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường trên phạm vi một tỉnh cụ thể mà chưa đề cập đến xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường, đặc biệt cụ thể là ở huyện Tam Dương. Chính vì vậy, đề tài "Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường – Từ thực tiễn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc" được xem là công trình đầu tiên nghiên cứu vấn đề xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở huyện Tam Dương. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Mục đích của luận văn đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian tới. - Nhiệm vụ: + Hệ thống hóa, phân tích, luận giải các vấn đề lý luận xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường. + Đánh giá thực trạng pháp luật và áp dụng pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường và phân tích thực trạng áp dụng pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. 6
+ Đưa ra định hướng, giải pháp đảm bảo thực thi pháp luật xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường tại huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: + Xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường của huyện Tam Dương. - Phạm vi nghiên cứu: + Về thời gian: Từ năm 2015 đến năm 2021. + Về nội dung không gian: Luận văn nghiên cứu xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường tại Huyện Tam Dương. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. - Phương pháp nghiên cứu: Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng: Tổng hợp, thống kê, so sánh, phân tích… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về phương diện lý luận: Kết quả nghiên cứu của Luận văn góp hệ thống hóa những vấn đề lý luận và pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường. - Về phương diện thực tiễn: + Luận văn góp phần đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính thực trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương, Vĩnh Phúc. + Đưa ra những giải pháp giúp các nhà quản lý và những người thi hành xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường tham khảo để xử lý công việc được tốt hơn. Đồng thời đây cũng là tài liệu có tính tham khảo cho các cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường, tìm hiểu về hệ thống pháp luật vi phạm hành chính nói chung và các quy định xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường huyện Tam Dương nói riêng. 7
7. Kết cấu của luận văn Kết cấu của Luận văn gồm 3 phần: Phần mở đầu, Phần nội dung và Phần kết luận. Phần nội dung chia làm 3 chương: Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường Chƣơng 2: Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc Chƣơng 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trường trên địa bàn huyện Tam Dương 8
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG 1.1. Khái niệm, đặc điểm và các loại hành vi vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trƣờng 1.1.1. Khái niệm môi trƣờng và ô nhiễm môi trƣờng 1.1.1.1. Khái niệm môi trường Theo khoản 1 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường năm 2014: “Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật”. Khái niệm này mang tính khách quan, có nội dung đầy đủ, cụ thể và là cơ sở để chúng ta nghiên cứu về các vấn đề môi trường liên quan trong phạm vi được nghiên cứu cũng như các vấn đề khác trong hệ thống pháp luật ở nước ta hiện nay. Môi trường được chia thành các loại: + Môi trường tự nhiên bao gồm các nhân tố thiên nhiên như vật lý, hóa học, sinh học,… tồn tại ngoài ý muốn của con người, nhưng cũng ít nhiều chịu tác động của con người. Đó là ánh sáng mặt trời, núi sông, biển cả, không khí, động thực vật, đất, nước,… Môi trường tự nhiên cho ta không khí để thở, đất đề xây dựng nhà cửa, trồng cấy, chăn nuôi, cung cấp cho con người các loại tài nguyên khoáng sản cần cho sản xuất, tiêu thụ và là nơi chứa đựng, đồng hóa các chất thải, cung cấp cho ta cảnh đẹp đề giải trí và làm cho cuộc sống con người thêm phong phú. + Môi trường xã hội là tổng thể các quan hệ giữa người với người. Đó là những luật lệ, thể chể, cam kết, quy định,… ở các cấp khác nhau như Liên Hợp Quốc, Hiệp hội các nước, quốc gia, tỉnh, huyện, cơ quan, làng xã, họ tộc, gia đình, tổ nhóm, các tổ chức tôn giáo, tổ chức đoàn thể,... Môi trường 9
xã hội định hướng hoạt động của con người theo một khuôn khổ nhất định, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho sự phát triển, làm cho cuộc sống của con người khác với các sinh vật khác. Chức năng của môi trường: Môi trường có các chức năng cơ bản sau: - Trước hết môi trường chính là không gian sống của con người và toàn thể sinh vật trên trái đất. Như chúng ta đã biết mọi nơi như chỗ ở, nơi diễn ra các hoạt động sản xuất kinh doanh hay nơi vui chơi giải trí đều cần những không gian khác nhau. Những nơi này sẽ có yêu cầu nhất định về các yếu tố như vật lý, sinh học, hóa học, cảnh quan,… Do vậy nếu không có môi trường thì con người chẳng thể nào hoạt động và phát triển được. Tuy nhiên, chính sự tiến bộ của khoa học công nghệ và nhu cầu đời sống nâng cao của con người đã vô tình tạo ra hàng loạt những tác động xấu, làm môi trường ngày càng bị ô nhiễm hơn. - Chức năng thứ hai có thể nói đó là môi trường là nơi chứa đựng và là nguồn cung ứng tài nguyên cần thiết cho đời sống, các hoạt động sản xuất của con người. Đây chính là là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng của môi trường. Nhờ chức năng này mà cuộc sống mới được đảm bảo và ngày càng phát triển hơn. Động, thực vật cung cấp lương thực, thực phẩm và các nguồn gen quý hiếm. Các nguồn thủy lực: cung cấp dinh dưỡng, nước, nguồn thủy hải sản và nơi vui chơi giải trí. Không khí, nhiệt độ, nước, gió, năng lượng mặt trời có chức năng duy trì các hoạt động trao đổi chất. Dầu mỏ, quặng, kim loại cung cấp nguyên liệu cho hoạt động sản xuất. - Chức năng thứ ba đó là môi trường là nơi chứa đựng các loại chất thải phát sinh trong quá trình sống, lao động và sản xuất. Các loại chất thải, nước thải phát sinh từ sinh hoạt hay hoạt động công nghiệp sẽ được phân hủy thành chất đơn giản hơn, tham gia vào các quá trình sinh địa hóa. Thế nhưng nhìn chung, quá trình này không còn diễn ra theo đúng cơ chế tự nhiên của 10
nó nữa. Dân số tăng nhanh, công nghiệp phát triển chóng mặt đã dẫn đến lượng chất thải xả ra môi trường vượt mức kiểm soát, chưa kể, hành động vô ý thức của một phận con người đã khiến môi trường ô nhiễm đến mức báo động. Thậm chí, các nhà khoa học đã cảnh báo, nếu chúng ta không có biện pháp khắc phục và nâng cao ý thức bảo vệ thì thiên nhiên sẽ quay trở lại trừng phạt con người. - Chức năng thứ tư đó là môi trường là nơi lưu trữ, cung cấp nguồn thông tin cho con người. Mọi hoạt động kể từ khi con người xuất hiện, trải qua các thời kỳ tiến hóa, các nền văn minh đế chế đều được ghi lại rõ ràng bằng những vật chứng cụ thể. Có được điều này chính là nhờ cuốn sử khổng lồ của môi trường. Nhờ có môi trường, chúng ta mới có thể lưu trữ những nguồn gen, các loài động thực vật, các vẻ đẹp, cảnh quan có giá trị thẩm mỹ, các hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo. Vì vậy chức năng của môi trường này luôn được đánh giá cao. - Chức năng thứ năm đó là môi trường chính là nơi bảo vệ con người và sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài. Nơi con người sinh sống và phát triển chính là một trong những hành tinh của hệ mặt trời - Trái đất. Chính vì vậy, hành tinh này cũng sẽ chịu các tác động từ vũ trụ như tia cực tím, lực hút,... Nhờ có môi trường, chúng ta hoàn toàn an toàn trước các tác nhân nguy hiểm. 1.1.1.2. Khái niệm ô nhiễm môi trường Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất Vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con người và các sinh vật khác. Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên khác có tác động tới môi trường. Các dạng ô nhiễm môi trường hiện nay là: 11
Ô nhiễm môi trường đất là hậu quả các hoạt động của con người làm thay đổi các nhân tố sinh thái vượt qua những giới hạn sinh thái của các quần xã sống trong đất. Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và hầu hết các sinh vật cạn, là nền móng cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và văn hóa của con người. Đất là một nguồn tài nguyên quý giá, con người sử dụng tài nguyên đất vào hoạt động sản xuất nông nghiệp để đảm bảo nguồn cung cấp lương thực thực phẩm cho con người. Nhưng với nhịp độ gia tăng dân số và tốc độ phát triển công nghiệp và hoạt động đô thị hoá như hiện nay thì diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp, chất lượng đất ngày càng bị suy thoái, diện tích đất bình quân đầu người giảm. Riêng chỉ với ở Việt Nam, thực tế suy thoái tài nguyên đất là rất đáng lo ngại và nghiêm trọng. Ô nhiễm môi trường nước là sự biến đổi theo chiều tiêu cực của các tính chất vật lý – hóa học – sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật. Làm giảm độ đa dạng các sinh vật trong nước. Xét về tốc độ lan truyền và quy mô ảnh hưởng thì ô nhiễm nước là vấn đề đáng lo ngại hơn ô nhiễm đất. Nước bị ô nhiễm là do sự phú dưỡng xảy ra chủ yếu ở các khu vực nước ngọt và các vùng ven biển, vùng biển khép kín. Do lượng muối khoáng và hàm lượng các chất hữu cơ quá dư thừa làm cho các quần thể sinh vật trong nước không thể đồng hoá được. Kết quả làm cho hàm lượng ôxy trong nước giảm đột ngột, các khí độc tăng lên, tăng độ đục của nước, gây suy thoái thủy vực. Ở các đại dương là nguyên nhân chính gây ô nhiễm đó là các sự cố tràn dầu. Ô nhiễm nước có nguyên nhân từ các loại hóa chất, chất thải từ các nhà máy, xí nghiệp thải ra sông, ra biển mà chưa qua xử lý; các loại phân bón hoá học và thuốc trừ sâu dư thừa trên đồng ruộng ngấm vào nguồn nước ngầm và nước ao hồ; nước thải sinh hoạt được thải ra từ các khu dân cư ven sông gây ô nhiễm trầm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, sinh vật trong khu vực. Các loại chất độc hại đó lại bị đưa ra biển và là nguyên nhân xảy ra hiện tượng "thủy triều đỏ", gây ô nhiễm nặng nề và làm chết các sinh vật sống ở môi trường nước. 12
Ô nhiễm môi trường không khí: Ô nhiễm môi trường không khí là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa do bụi. Hiện nay, ô nhiễm khí quyển là vấn đề thời sự nóng bỏng của cả thế giới chứ không phải riêng của một quốc gia nào. Môi trường khí quyển đang có nhiều biến đổi rõ rệt và có ảnh hưởng xấu đến con người và các sinh vật. Ô nhiễm khí đến từ con người lẫn tự nhiên. Hàng năm con người khai thác và sử dụng hàng tỉ tấn than đá, dầu mỏ, khí đốt. Đồng thời cũng thải vào môi trường một khối lượng lớn các chất thải khác nhau như: chất thải sinh hoạt, chất thải từ các nhà máy và xí nghiệp làm cho hàm lượng các loại khí độc hại tăng lên nhanh chóng. 1.1.2. Khái niệm vi phạm hành chính về ô nhiễm môi trƣờng Trong pháp luật Việt Nam, khái niệm “vi phạm hành chính” lần đầu tiên được định nghĩa một cách chính thức tại Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính năm 1989, theo đó “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Theo Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 thì khái niệm vi phạm hành chính không được định nghĩa riêng biệt nữa mà được đưa “lẫn” vào trong khái niệm “xử lý vi phạm hành chính”, nếu trích dẫn từ định nghĩa về “xử lý vi phạm hành chính” được quy định tại khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 thì “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi chung là cá nhân, tổ chức) có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định chung của pháp luật về quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Và đến Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thay thế Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính đã nêu rõ khái niệm thế nào là vi phạm hành chính, “Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, 13