Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay" dựa trên những cơ sở nghiên cứu về quy định của pháp luật thuế đối với HKD, với mục tiêu tổng hợp những lý thuyết cơ bản nhất về pháp luật thuế hiện hành liên quan đến HKD, qua đó đưa ra được những đánh giá cá nhân, chỉ ra hạn chế, bất cập của pháp luật thuế. Trên cơ sở đề xuất một số kiến nghị, giải pháp khắc phục hạn chế của pháp luật, và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật thuế đối với HKD.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH PHAN THỊ YẾN PHÁP LUẬT THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ Ngành: Luật kinh tế Mã số: 8 38 01 07 Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH PHAN THỊ YẾN PHÁP LUẬT THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ Ngành: Luật kinh tế Mã số ngành: 8 38 01 07 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN PHƯƠNG NAM Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay”, là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, thông tin sử dụng trong luận văn này là trung thực. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2023 Tác giả Phan Thị Yến
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, em xin gửi lời cảm ơn đến các Quý thầy cô Khoa sau đại học Trường Đại học ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo cơ hội cho em được học tập, rèn luyện và tích lũy kiến thức, kỹ năng để thực hiện khóa luận. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn đến Giảng viên hướng dẫn TS.Phan Phương Nam đã tận tình chỉ dẫn, theo dõi và đưa ra những lời khuyên bổ ích giúp em giải quyết được các vấn đề gặp phải trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài một cách tốt nhất. Do kiến thức của bản thân còn hạn chế nên nội dung luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận sự góp ý, chỉ dạy thêm từ Quý thầy cô và bạn bè. Cuối cùng, em xin chúc Quý thầy Cô luôn thật nhiều sức khỏe và đạt được nhiều thành công trong công việc. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2023 Tác giả Phan Thị Yến
iii TÓM TẮT LUẬN VĂN Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay Luận văn tập trung nghiên cứu những quy định của pháp luật thuế hiện hành về các loại thuế áp dụng chủ yếu đối với hộ kinh doanh như thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, phương pháp tính thuế, căn cứ tính thuế, cách tính thuế và quy định về quản lý thuế. Luận văn làm rõ khái niệm, đặc điểm, bản chất pháp lý, vai trò của hộ kinh doanh từ đó đưa ra nhận xét, đánh giá về đối tượng điều chỉnh của pháp luật thuế, nghiên cứu khái niệm, đặc điểm và vai trò của pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh. Luận văn đã phân tích rõ quy định pháp luật thuế hiện hành áp dụng trên phạm vi toàn quốc đối với hai chủ thể nghiên cứu đó là hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán và hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai. Trên cơ sở tìm hiểu thực trạng pháp luật thuế, thực tiễn áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh, luận văn đã chỉ ra những bất cập, hạn chế, vướng mắc về quy định pháp luật thuế, những khó khăn khi áp dụng pháp luật đối với hộ kinh doanh vào thực tiễn, từ đó đưa ra những phương hướng và đề xuất kiến nghị giúp hoàn thiện quy định pháp luật thuế và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh hiện nay. Từ khóa: Hộ kinh doanh, pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh, thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng.
iv ABSTRACT Tax laws for business households in Vietnam today The thesis focuses on studying the provisions of the current tax law on taxes applied mainly to business households such as personal income tax, value-added tax, tax calculation methods, tax bases, tax calculation and regulations on tax administration. The thesis clarifies the concept, characteristics, legal nature and role of business households, thereby making comments and evaluations on the subjects of tax law, researching the concept, characteristics and roles of the tax law for business households. The thesis has clearly analyzed the current tax law regulations applied nationwide for two research owners, that is, business households paying tax by the presumptive method and business households paying taxes by the declaration method. On the basis of understanding the current status of tax law, practical application of tax law to business households, the study has pointed out the inadequacies, limitations, problems in tax law regulations, difficulties in applying the law to business households into practice, from which to give directions and propose recommendations to help improve tax laws and solutions to improve the effectiveness of law application. Key words: Business households, tax laws for business households, personal income tax, value-added tax
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Cụm từ tiếng Việt BTC Bộ tài chính BVMT Bảo vệ môi trường CCT Chi cục thuế CNKD Cá nhân kinh doanh DN Doanh nghiệp DNTN Doanh nghiệp tư nhân DTBH Doanh thu bán hàng HĐTVT Hội đồng tư vấn thuế HKD HKD GTGT Giá trị gia tăng MST Mã số thuế NHNN Ngân hàng nhà nước NNT Người nộp thuế NSNN Ngân sách nhà nước PPKK Phương pháp kê khai QLT Quản lý thuế UBND Ủy ban nhân dân TMĐT Thương mại điện tử SSKT Sổ sách kế toán SXKD Sản xuất kinh doanh TCT Tổng cục thuế TN Tài nguyên TNCN Thu nhập cá nhân TTĐB Tiêu thụ ặc biệt
vi MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Giới thiệu ........................................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề ...................................................................................................... 1 1.2. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................... 2 2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 3 2.1. Mục tiêu tổng quát......................................................................................... 3 2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................. 4 3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 5 6. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 6 7. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 6 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu .................................................................. 7 9. Bố cục dự kiến luận văn ................................................................................. 10 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁP LUẬT THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH........................................................................................................ 11 1.1 Khái quát chung về hộ kinh doanh...................................................................... 11 1.1.1 Khái niệm hộ kinh doanh ............................................................................ 11 1.1.2 Đặc điểm và bản chất pháp lý hộ kinh doanh ............................................. 13 1.1.3 Vai trò của hộ kinh doanh ........................................................................... 16 1.2 Cơ sở lý luận về pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ..................................... 18 1.2.1 Khái niệm pháp luật thuế hộ kinh doanh.................................................... 18 1.2.2 Đặc điểm pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ......................................... 19 1.2.3 Vai trò pháp luật thuế hộ kinh doanh .......................................................... 21 1.3 Phân loại hộ kinh doanh theo quy định pháp luật thuế ...................................... 22 1.3.1 Hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai ................................... 22 1.3.2 Hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán ..................................... 24
vii 1.4 Các loại thuế cơ bản đối với hộ kinh doanh ........................................................ 26 1.4.1 Thuế giá trị gia tăng..................................................................................... 26 1.4.2 Thuế thu nhập cá nhân................................................................................. 28 1.4.3 Các loại thuế khác ...................................................................................... 32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................... 35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH, THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH PHÁP LUẬT THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH ..................... 36 2.1 Thực trạng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ............................................. 36 2.1.1 Nguyên tắc tính thuế đối với hộ kinh doanh ............................................... 36 2.1.2 Căn cứ tính thuế hộ kinh doanh................................................................... 37 2.1.3 Thực trạng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai.............................................................................................................. 38 2.1.3.1 Phương pháp tính thuế................................................................................. 38 2.1.3.2 Quy định về hóa đơn, chứng từ .................................................................. 40 2.1.3.2 Quy định về chế độ kế toán ........................................................................ 42 2.1.3.3 Quy định về quản lý thuế ........................................................................... 44 2.1.4 Thực trạng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán ..................................................................................................................... 46 2.1.4.1 Phương pháp tính thuế............................................................................... 46 2.1.4.2 Quản lý thuế .............................................................................................. 47 2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ................................... 49 2.2.1 Thực tiễn áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai ................................................................................................ 49 2.2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán................................................................................................................ 52 2.3 Những bất cập, hạn chế trong quy định pháp luật và vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn áp dụng ................................................................................................ 54
viii 2.3.1 Những bất cập, hạn chế trong quy định pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ..................................................................................................................... 54 2.3.2 Vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ..................................................................................................................... 57 2.4 Kiến nghị nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh .. 58 2.4.1 Phương hướng nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ..................................................................................................................... 58 2.4.2 Kiến nghị nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh .. ..................................................................................................................... 60 2.4.2.1 Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ....... 60 2.4.2.2 Kiến nghị nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh .................................................................................................................. 62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 64 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 65 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ i PHỤ LỤC 1: DANH MỤC NGÀNH NGHỀ TÍNH THUẾ GTGT, THUẾ TNCN THEO TỶ LỆ % TRÊN DOANH THU ĐỐI VỚI HKD, CÁ NHÂN KINH DOANH......................................................................................................... iv PHỤ LỤC 2: TỜ KHAI THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH, CÁ NHÂN KINH DOANH...................................................................................................... viii PHỤ LỤC 3: BẢNG KÊ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRONG KỲ CỦA HỘ KINH DOANH, CÁ NHÂN KINH DOANH .............................................. xiii
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu 1.1. Đặt vấn đề Thuế là nguồn thu chủ yếu của NSNN. Nộp thuế chính là quyền và nghĩa vụ của mỗi người, mỗi tổ chức. Thuế đến từ nhiều nguồn khác nhau, ta có thuế thu từ đất, thu từ hoạt động SXKD, thu từ hoạt động xuất nhập khẩu…Trong số các nguồn huy động vào tiền thuế, có sự đóng góp rất lớn đến từ hoạt động SXKD của người dân. Khi người dân tham gia vào hoạt động SXKD, họ có thể hoạt động dưới nhiều hình thức khác nhau, có thể lựa chọn thành lập DNTN, công ty TNHH, công ty hợp danh, hay HKD, và một số trường hợp kinh doanh không thường xuyên, theo thời vụ…chỉ được xem là CNKD. Đối với mỗi một hình thức, pháp luật có khung pháp lý điều chỉnh riêng, trong đó luật thuế là một trong những luật quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Ngày nay, khi nền kinh tế phát triển một cách mạnh mẽ, nhà nhà kinh doanh, người người kinh doanh, thì hình thức HKD với hành lang pháp lý thông thoáng, đơn giản, dễ áp dụng chính là hình thức được đông đảo người dân lựa chọn. Để đáp ứng với nhu cầu thực tiễn, đáp ứng với sự phát triển mạnh của nền kinh tế thì pháp luật thuế đối với HKD là một trong những chính sách cần thiết và quan trọng hiện nay. Theo báo cáo thống kê của Tổng cục thống kê năm 2021, số cơ sở SXKD cá thể năm 2020 gần 5,2 triệu cơ sở, với số lao động 8,5 triệu người, tăng 5,7% về số đơn vị và tăng 3,0% về số lao động so với năm 20161, là sự đóng góp rất quan trọng cho NSNN. Với số lượng đông đảo HKD như trên, nhằm mục đích tăng nguồn thu, tránh thất thoát ngân sách, đảm bảo tính công bằng, bình đẳng trong hoạt động kinh doanh thì sự điều chỉnh kịp thời của các quy định, chính sách liên quan đến lĩnh vực thuế sẽ tạo nhiều thuận lợi để người dân an tâm kinh doanh, 1 Thông cáo báo chí kết quả sơ bộ tổng điều tra kinh tế năm 2021-Tổng cục Thống kê. https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2022/01/thong-cao-bao-chi-ket-qua-so-bo-tong- dieu-tra-kinh-te-nam-2021 (Truy cập ngày 26/03/2023)
2 thúc đẩy phát triển nền kinh tế, tạo ra nhiều công ăn việc làm cho người dân, đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội, hội nhập thế giới. Là một bộ phận không nhỏ trong hệ thống nền kinh tế, HKD cho thấy được tầm quan trọng, là một trong những nguồn lực của NSNN thông qua việc đóng thuế phát sinh từ hoạt động SXKD. Do đó, việc nghiên cứu quy định về pháp luật thuế HKD là thực sự cần thiết trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Tính cấp thiết của đề tài Pháp luật thuế là một trong những quy định pháp luật gắn liền với nền kinh tế và chủ thể điều chỉnh của nó chính là các DN, các cá nhân, các HKD do đó nó luôn phải đáp ứng kịp thời sự phát triển kinh tế- xã hội. Đáp ứng mức độ hội nhập với pháp luật quốc tế, tạo dựng hành lang pháp lý thông thoáng cho sự phát triển của các thành phần nền kinh tế. Đối với HKD, ngày càng có nhiều hình thức hoạt động mới, quy mô, tính phức tạp ngày càng tăng, nhất là trong thời đại số hóa như hiện nay. Năng lực SXKD, năng lực nhận thức pháp luật ngày càng thay đổi do đó pháp luật thuế cũng cần phải hoàn thiện và đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu xã hội. Các hình thức kinh doanh mới xuất hiện như kinh doanh TMĐT, xuất hiện nhiều HKD với quy mô lớn, đòi hỏi cần phải sử dụng hóa đơn, chứng từ trong quá trình hoạt động SXKD, tính phức tạp ngày càng tăng, rủi ro về vấn đề trốn thuế, gian lận thuế rất lớn. Do đó, cần phải có sự tìm hiểu, nghiên cứu kỹ hơn về pháp luật thuế đối với mô hình này. Trên cơ sở thay đổi của các quy định pháp luật có liên quan, sự ra đời của nghị định số 01/2021/NĐ-CP về đăng ký DN, trong đó bỏ quy định HKD có sử dụng từ 10 lao động trở lên phải đăng ký thành lập DN. Cùng với đó, Luật quản lý thuế 2019 cũng có những quy định mới về HKD có quy mô lớn. Năm 2019, Quốc hội ban hành Luật quản lý thuế số 38/2019/QH14 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2020, trong đó có nhiều điểm mới liên quan đến HKD. Lần đầu tiên đưa đối tượng HKD thương mại điện tử vào nội dung điều chỉnh của pháp luật thuế.
3 Về phía BTC, ngày 01/06/2021, đã ban hành Thông tư số 40/2021/TT- BTC hướng dẫn chi tiết về thuế GTGT, thuế TNCN và quản lý thuế đối với HKD. Trong đó có một số điểm mới như quy định về HKD có quy mô lớn, HKD nộp thuế theo PPKK, quy định việc thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ, quy định liên quan đến HKD - TMĐT... Pháp luật thuế nói chung và pháp luật thuế đối với HKD nói riêng cũng có sự thay đổi qua các thời kỳ, gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế đất nước. Đối với HKD, mỗi thời kỳ phát sinh những loại hình kinh doanh mới, đặc biệt hiện nay, sự phát triển về số lượng, quy mô và loại hình kinh doanh. Do đó nhằm đảm bảo tốt hơn về mặt quản lý, phù hợp với thực tiễn, chống thất thu thuế, đáp ứng với nhu cầu thay đổi của xã hội, cần thiết phải có sự nghiên cứu, tìm hiểu sâu hơn về pháp luật thuế đối với HKD. Pháp luật thuế có nhiều thay đổi tiến bộ hơn, thông thoáng hơn tạo nhiều điều kiện cho các chủ thể kinh doanh hoạt động, bên cạnh tính hiệu quả thì cũng còn một số vấn đề vướng mắc trong quy định pháp luật, gây khó khăn cho người dân khi áp dụng trong thực tiễn. Một số hướng dẫn chưa rõ ràng liên quan đến sử dụng hóa đơn, chứng từ đầu vào đối với HKD theo PPKK, việc bắt buộc áp dụng HĐĐT đối với loại hình này cũng còn nhiều khó khăn dẫn đến khó cho người dân và cho cơ quan quản lý. Đặc biệt, nhiều HKD vừa có hoạt động kinh doanh theo kiểu truyền thống vừa kinh doanh trên các sàn TMĐT, việc xác định đối tượng để nộp thuế, căn cứ để tính thuế đối với những loại hình này hiện nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Nếu vẫn áp dụng quy định về phương pháp tính thuế cũ liệu còn phù hợp? Đây cũng chính là một trong số những câu hỏi lớn mà pháp luật thuế cần phải giải quyết để nhằm giảm thiểu tới mức tối đa tình trạng thất thu thuế cho NSNN. Từ sự cấp thiết trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh ở Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu tổng quát Đề tài dựa trên những cơ sở nghiên cứu về quy định của pháp luật thuế đối với HKD, với mục tiêu tổng hợp những lý thuyết cơ bản nhất về pháp luật thuế hiện hành liên quan đến HKD, qua đó đưa ra được những đánh giá cá nhân, chỉ ra
4 hạn chế, bất cập của pháp luật thuế. Trên cơ sở đề xuất một số kiến nghị, giải pháp khắc phục hạn chế của pháp luật, và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật thuế đối với HKD. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Nghiên cứu có hệ thống cơ sở lý luận về HKD và pháp luật thuế đối với HKD. - Phân tích, nghiên cứu thực trạng pháp luật thuế hiện hành đối với HKD, trong đó có sự tìm hiểu, đối chiếu, so sánh với quy định pháp luật quốc tế. - Nghiên cứu, phân tích thực tiễn của việc thi hành pháp luật thuế đối với HKD tại Việt Nam. - Tìm và phát hiện những bất cập, những mặt còn hạn chế của pháp luật thuế đối với HKD, những khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật thuế vào thực tiễn. - Đưa ra một số đề xuất và giải pháp nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và biện pháp để nâng cao hiệu quả trong thực hiện pháp luật thuế đối với HKD. 3. Câu hỏi nghiên cứu Thứ nhất, pháp luật thuế đối với HKD được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận nào? Thứ hai, thực trạng của những quy định pháp luật thuế đối với HKD được thể hiện như thế nào? Thứ ba, việc áp dụng pháp luật thuế đối với HKD trong thực tiễn đã phù hợp, còn những bất cấp vướng mắc gì? Thứ tư, để đạt được hiệu quả áp dụng pháp luật vào thực tiễn cần có những giải pháp nào? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những quy định về pháp luật thuế hiện hành đối với HKD cụ thể Luật quản lý thuế năm 2019, Luật thuế Thuế GTGT năm 2008, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật thuế GTGT năm 2013, Luật thuế TNCN năm 2007, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật thuế TNCN năm 2012, Nghị định,
5 Thông tư hướng dẫn, Quy trình quản lý thuế HKD và các văn bản hướng dẫn thi hành của Tổng cục thuế đối với HKD từ năm 2020 đến năm 2022. Trong đó, luận văn tập trung nghiên cứu những quy định về Thuế GTGT, Thuế TNCN và quản lý thuế đối với HKD được quy định chi tiết theo hướng dẫn tại Thông tư 40/2021/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành, Thông tư 100/2021/TT- BTC sửa đổi một số điều của Thông tư 40/2021/TT-BTC. Các văn bản quy định của pháp luật liên quan đến HKD nộp thuế theo PPKK như Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn chứng từ, Thông tư 88/2021/TT-BTC hướng dẫn về chế độ kế toán dành cho HKD, CNKD. Luận văn tập trung vào việc nghiên cứu hai đối tướng điều chỉnh chính của pháp luật thuế đối với HKD đó là HKD nộp thuế theo phương pháp khoán và HKD nộp thuế theo PPKK đây là đối tượng mới được pháp luật quy định. Trong quá trình thực hiện việc nghiên cứu nội dung luận văn có đề cấp đến các quy định của pháp luật cũ và quy định của luật pháp quốc tế để có sự so sánh, đối chiếu từ đó đưa ra những nhận xét, đánh giá, và đề xuất kiến nghị. Về không gian nghiên cứu của luận văn: Pháp luật thuế đối với HKD áp dụng trên toàn quốc. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng các phương pháp cơ bản, phổ biến trong nghiên cứu khoa học pháp lý. - Phương pháp lịch sử và lôgic: Sự hình thành và phát triển pháp luật thuế HKD đã trải qua nhiều giai đoạn, vì thế cần dùng phương pháp lịch sử để nghiên cứu, từ đó thấy được những mặt tiến bộ của pháp luật thuế hiện hành. - Luận văn đã sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp: Đây là phương pháp được sử dụng xuyên suốt trong bài luận văn. Phân tích những thực trạng về pháp luật thuế; quy định và thực tiễn thực hiện pháp luật thuế đối với HKD. Sử dụng phương pháp tổng hợp thực tiễn để rút ra những bất cập, hạn chế của pháp luật từ đó đưa ra các đánh giá, kết luận và kiến nghị phù hợp nhằm tiếp tục xây dựng và hoàn thiện pháp luật về thuế đối với HKD.
6 - Luận văn đã sử dụng phương pháp đối chiếu so sánh: Với phương pháp này, tác giả so sánh các quy định của pháp luật hiện hành và pháp luật trong các giai đoạn trước, so sánh pháp luật Việt Nam với một số nước trên thế giới, thực tiễn của việc áp dụng pháp luật thuế tại các địa phương, tại Việt Nam và các quốc gia khác để từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về thuế đối với HKD. - Luận văn đã sử dụng phương pháp thống kê: Từ phương pháp này cho thấy tình hình nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến nội dung trình bày của luận văn cũng như tình hình thực thi pháp luật thuế trong tiễn. Trong quá trình thực hiện việc nghiên cứu của luận văn, tác giả sẽ lồng ghép, kết hợp các phương pháp nghiên cứu để áp dụng cho các nội dung trong những hoàn cảnh, điều kiện cụ thể để hỗ trợ nhau. 6. Nội dung nghiên cứu - Luận văn tập trung nghiên cứu những cơ sở lý luận về HKD như tìm hiễu về khái niệm, đặc điểm, vai trò, bản chất pháp lý của HKD. - Nghiên cứu pháp luật thuế đối với HKD: Các loại thuế áp dụng, căn cứ để tính thuế, phương pháp tính thuế và quản lý thuế đối với hai đối tượng điều chỉnh cơ bản là HKD theo nộp thuế PPKK, HKD nộp thuế theo phương pháp khoán. - Nghiên cứu thực trạng những pháp luật thuế hiện hành, thực tiễn thi hành pháp luật trong phạm vi cả nước. - Nghiên cứu những kết quả thực thi pháp luật, mặt tiến bộ cũng như hạn chế, bất cập của pháp luật thuế đối với HKD, từ đó tìm ra phương hướng giải quyết những vấn đề mà pháp luật còn chưa điều chỉnh đến. - Nghiên cứu hướng xử lý bất cập trên cơ sở đề xuất, kiến nghị để nâng cao hiệu quả khi áp dụng pháp luật thuế đối với HKD vào thực tiễn. 7. Đóng góp của đề tài Thứ nhất, đề tài đã phân tích và làm rõ những quy định về pháp luật thuế đối với HKD, các loại thuế, phương pháp tính thuế, căn cứ tính thuế, quản lý thuế đối với HKD nộp thuế theo phương pháp khoán và HKD nộp thuế theo PPKK.
7 Thứ hai, đề tài cũng nêu ra được thực trạng pháp luật thuế và thực tiễn áp dụng những quy định pháp luật về thuế đối với HKD. Đề tài tổng hợp những đánh giá về hiệu quả thực thi pháp luật thuế cũng như mặt hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn. Thứ ba, đề tài đã đề xuất các giải pháp về quy định pháp luật, các giải nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật thuế đối với HKD. Đề tài đi sâu nghiên cứu những quy định mới đối với hai loại hình HKD khoán thuế và HKD nộp thuế theo PPKK, những vướng mắc xảy ra trong thực tiễn thi hành pháp luật. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tài liệu tham khảo trong học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trong công tác quản lý của ngành thuế. 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu Vấn đề về pháp luật thuế đối với HKD hiện nay được nhiều người quan tâm cả cơ quan lập pháp, cơ quan thi hành pháp luật và người dân đặc biệt là những người thực hiện công việc kinh doanh và có đóng góp cho NSNN. Có nhiều nghiên cứu, các bài luận văn và các bài tạp chí liên quan đế thuế HKD. Hầu hết các nghiên cứu đã phân tích được các loại thuế áp dụng đối với HKD, quản lý thuế đối với HKD như thế nào cho hiệu quả, những căn cứ để tính thuế, tỷ lệ tính thuế, đề xuất một số phương pháp nhằm tránh thất thu thuế, gian lận thuế. Cụ thể một số đề tài tác giả đã đọc và tìm hiểu để làm tài liệu nghiên cứu cho đề tài, từ đó đưa ra được một số đánh giá và nhận xét, trên cơ sở những vấn đề, nội dung đã được phân tích, đề tài đưa ra những nghiên cứu mới, những bất cập trong thực tiễn khi áp dụng pháp luật thuế hiện hành. Luận văn thạc sĩ “Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn tại quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh” của Nhữ Thị Hạnh – 2016: Trong luận văn của mình, tác giả Hạnh đưa ra những cơ sở lý luận về HKD, khái niệm, đặc điểm, vai trò HKD. Các loại thuế được pháp luật quy định áp dụng đối với HKD, thực trạng pháp luật về đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế.... Thực tiễn áp dụng tại Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh từ đó đưa ra những giải pháp để hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý thuế. Luận văn chủ yếu phân tích về nội
8 dung quản lý thuế, chưa nghiên cứu sâu những quy định pháp luật về phương pháp tính thuế, căn cứ tính thuế đối với từng loại hình HKD để đưa ra đánh giá, phương hướng đề xuất, kiến nghị khi áp dụng trong thực tiễn. Luận văn chỉ dừng lại nghiên cứu quy định pháp luật thuế năm 2016 và trên phạm vi Quận. Luận văn thạc sĩ “Quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn Tỉnh Hải Dương” của tác giả Nguyễn Minh Thu thực hiện năm 2015. Luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý nhà nước đối với hoạt động thu thuế, trong đó tập trung nghiên cứu về quản lý các thủ tục hành chính thuế, giám sát việc tuân thủ pháp luật thuế, thực hiện các biện pháp chế tài trong quản lý thu thuế, các hoạt động hỗ trợ quản lý thu. Luận văn đã góp phần làm sáng tỏ thêm một số vấn đề lý luận cơ bản về nguyên tắc, mục tiêu, nội dung và các chỉ tiêu đánh giá kết quả thu, đề xuất một số biện pháp để thu thuế HKD đạt hiệu quả. Luận văn mới chỉ nghiên cứu về mặt quản lý thu và các vấn đề có liên quan đến thu thuế HKD. Đặng Thị Hàn Ni (2020) “Khoảng trống thuế trong lĩnh vực thuế khoán đối với hộ kinh doanh”, Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Kinh tế-Luật và Quản lý. Tác giả đề cập đến một số bất cập về thuế đối với hộ khoán, trong đó, nêu một số điểm hạn chế trong quy định pháp lý, vấn đề quản lý thuế dẫn đến để “lọt sổ” HKD. Từ đó, tác giả kiến nghị một số giải pháp để tăng cường quản lý, chống thất thu thuế. Bài viết dựa trên quy định của Luật quản lý thuế năm 2006 và Thông tư 92/2015/TT-BTC và tập trung nghiên cứu về đối tượng hộ nộp thuế theo phương pháp khoán. ThS. Nguyễn Thị Đoan Trang, ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Giao “Bàn về thuế đối với hộ kinh doanh cá thể”, Tạp chí Tài chính Kỳ 2 - Tháng 7/2020. Bài viết nêu định nữa HKD, các loại thuế đối với HKD như thuế môn bài, thuế GTGT, TNCN. Chưa có phân tích đánh giá, nhận xét quy định pháp luật về thuế đối với HKD. TS. Vũ Thị Như Quỳnh (2021) “Kinh nghiệm của các nước châu Á về chống thất thu thuế từ hoạt động thương mại điện tử và bài học cho Việt Nam”, Tạp chí Công thương, số 17, tháng 7, năm 2021. Tác giả tập trung phân tích đánh
9 giá những quy định pháp luật quốc tế đối với hoạt động kinh doanh TMĐT trong đó có hoạt động của cả tổ chức và cá nhân kinh doanh. Bài viết đề cập đến thực trạng kinh doanh TMĐT, kinh nghiệm các nước trong việc chống thất thu tiền thuế của loại hình kinh doanh này, là bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, đề xuất một số giải pháp để quản lý hiệu quả, tránh thất thu thuế đối với kinh doanh TMĐT. Tuy nhiên, bài viết nhằm hướng đến những chủ thể có hoạt động kinh doanh TMĐT nói chung, không đi sâu phân tích đối tượng là HKD. ThS. Nguyễn Khánh Thu Hằng “Trao đổi về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh” Tạp chí Tài chính Kỳ 1 tháng 5/2021. Bài viết đề cập đến một số bất cập trong quản lý thuế đối với HKD, cá nhân kinh doanh, những quy định cơ bản về HKD có quy mô lớn. Tác giả nêu ra được các PPKK thuế theo nhóm đối tượng HKD, CNKD theo đó có ba phương pháp tính thuế là phương pháp để tính trực tiếp trên doanh thu, phương pháp khoán, phương pháp tính thuế từng lần phát sinh. Bài viết mới chỉ dừng lại ở những quy định pháp luật chưa đưa ra đánh giá và những kiến nghị đề xuất về vấn đề nghiên cứu. PGS.TS Đoàn Hương Quỳnh, TS. Phạm Thị Vân Anh (2019) “Phát triển hộ kinh doanh thành doanh nghiệp: Những vấn đề đặt ra” Tạp chí Tài chính. Tác giả phân tích về những lợi thế về mặt pháp lý khi HKD thực hiện chuyển đổi qua hình thức doanh nghiệp, đề cập những nguyên nhân vì sao nhiều HKD vẫn không muốn chuyển đổi qua hình thức doanh nghiệp trong đó có bàn tới vấn đề pháp luật thuế áp dụng đối với HKD, cụ thể HKD có thể lợi dụng thuế khoán để xuất hóa đơn bất hợp pháp từ đó tác giả đề xuất những giải pháp thúc đẩy HKD chuyển đổi lên doanh nghiệp, trong đó nêu vấn đề cải cách công tác QLT, quy định tiêu chí xác định HKD, CNKD quy mô nhỏ áp dụng phương pháp thuế khoán, giải pháp về vấn đề kết nói dữ liệu HKD với cơ quan thuế thông qua máy tính tiền, sử dụng hóa đơn điện tử. Trên cơ sở bài nghiên cứu của hai tác giả mang lại một số kiến thức trong vấn đề quản lý thuế, nêu ra một số bất cập trong việc áp dụng hình thức thuế khoán như hiện nay. Bài viết không đi sâu nghiên cứu về quy định pháp luật thuế đối với HKD.
10 PGS, TS. Hoàng Trần Hậu, TS. Tôn Thu Hiền (2019)“Huy động nguồn lực vào ngân sách từ kinh tế hộ sản xuất kinh doanh” Tạp chí tài chính. Tác giả đã phân tích các vấn đề pháp luật liên quan đến HKD như: Khái quát về hộ SXKD và kết quả thu thuế với hộ sản xuất kinh doanh ở Việt Nam, thực trạng quản lý về thu thuế HKD từ đó đánh giá những tồn tại trong pháp luật thuế, thất thu NSNN từ những nguyên nhân nào để từ đó đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý HKD. Bài viết có đề cập đến việc phân loại HKD theo quy mô để quản lý. Song bài viết mới chỉ tập trung vào nghiên cứu quy định pháp luật hiện hành áp dụng năm 2019, đối tượng phân tích là kinh doanh khoán thuế. Các công trình nghiên cứu, bài báo, bài viết được liệt kê ở trên đã phân tích, nghiên cứu được những quy định pháp luật thuế đối với HKD, chỉ ra một số vướng mắc, bất cập trong pháp luật thuế, trong quản lý thuế và đề xuất các phương hướng và một số các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, những nghiên cứu ở trên chỉ mới dừng lại ở những quy định pháp luật cũ và hiện nay pháp luật thuế đối với HKD đã có những thay đổi, có nhiều điểm mới cần phải đi sâu nghiên cứu như pháp luật thuế đối với hộ nộp thuế theo PPKK, liên quan đến việc sử dụng hóa đơn chứng từ, sổ sách về kế toán, quản lý thuế, hộ khoán thuế vừa có hoạt động SXKD tại địa chỉ đăng ký tức là hoạt động theo cách truyền thống vừa có kinh doanh TMĐT, và cách thức để tính thuế, quản lý thuế như thế nào để đạt hiệu quả. Luận văn cũng sẽ nghiên cứu một cách tổng quan, chi tiết về pháp luật thuế đối với HKD, thực trạng pháp luật hiện hành, thực tiễn áp dụng, tìm ra những bất cập trong quy định, vướng mắc khi áp dụng vào thực tiễn và đề xuất một số giải pháp. 9. Bố cục dự kiến luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 02 chương nghiên cứu một cách chi tiết pháp luật thuế đối với HKD, thực trạng pháp luật, thực tiễn áp dụng và kiến nghị đề xuất, cụ thể: Chương 1: Lý luận chung về pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh. Chương 2: Thực trạng pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh, thực tiễn áp dụng và kiến nghị nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh.