Luận văn Thạc sĩ Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam: Dấu ấn Đường thi trong thơ mới (qua trường hợp Huy Cận, Vũ Hoàng Chương)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là tìm ra dấu ấn Đường thi trong sáng tác thơ của Huy Cận, Vũ Hoàng Chương qua những cấp độ để thấy được đóng góp, sự kế thừa và sáng tạo của hai ông đối với thi ca nghệ thuật. Hai thi nhân đã tiếp thu tinh hoa Đường thi, từ đó làm giàu và phát triển thơ ca dân tộc. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam: Dấu ấn Đường thi trong thơ mới (qua trường hợp Huy Cận, Vũ Hoàng Chương)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC NGUYỄN VĂN ĐỘNG DẤU ẤN ĐƯỜNG THI TRONG THƠ MỚI (QUA TRƯỜNG HỢP HUY CẬN, VŨ HOÀNG CHƯƠNG) LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ, VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM
THÁI NGUYÊN, NĂM 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC NGUYỄN VĂN ĐỘNG DẤU ẤN ĐƯỜNG THI TRONG THƠ MỚI (QUA TRƯỜNG HỢP HUY CẬN, VŨ HOÀNG CHƯƠNG) Chuyên ngành: Văn học Việt Nam Mã ngành: 60.22.01.21 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ, VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆP
THÁI NGUYÊN, NĂM 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn đều trung thực và chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Động
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sĩ này, tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, Khoa Báo chí - Truyền thông và Văn học,Trường Đại học Khoa học, Đại họcThái Nguyên và cácThầy, Cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giảng viên hướng dẫn Nguyễn Đăng Điệp đã luôn tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trong suốt thời gian tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, người thân, bạn bè và đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Động
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 2 3. Đối tượng và mục tiêu nghiên cứu ................................................................ 5 4. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu ......................................................... 5 5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 9 6. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 9 7. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 9 NỘI DUNG ..................................................................................................... 10 CHƯƠNG 1: ẢNH HƯỞNG CỦA THƠ ĐƯỜNGĐẾN THƠ MỚI TỪ GÓC NHÌN CỦA VĂN HỌC SO SÁNH ................................................................ 10 1.1. Ảnh hưởng giao thoa văn hoá từ góc nhìn văn học so sánh .................... 10 1.2 .Ảnh hưởng thơ Đường đến Thơ mới trong bối cảnh giao lưu quốc tế đầu thế kỷ XX......................................................................................................... 19 1.3. Khái quát về hành trình sáng tạo của Huy Cận và Vũ Hoàng Chương thời kỳ Thơ mới ...................................................................................................... 23 1.3.1. Hành trình sáng tạo của Huy Cận thời kỳ Thơ mới .............................. 23 1.3.2. Hành trình sáng tạo của Vũ Hoàng Chương thời kỳ Thơ mới .............. 30 CHƯƠNG 2: CÁC PHƯƠNG DIỆN ẢNH HƯỞNG THƠ ĐƯỜNG TRONG THƠ HUY CẬN VÀ THƠ VŨ HOÀNG CHƯƠNG ..................................... 35 2.1. Ảnh hưởng về quan niệm nghệ thuật ....................................................... 35 2.1.1. Quan niệm nghệ thuật của Huy Cận ..................................................... 35 2.1.2. Quan niệm nghệ thuật của Vũ Hoàng Chương ..................................... 47
2.2. Sự thể hiện con người .............................................................................. 49 2.2.1. Quan niệm về con người trong Đường thi ............................................ 49 2.2.2. “Lửa thiêng”- nơi hội tụ quan niệm nghệ thuật về con người của Huy Cận ......................................................................................................................... 51 2.2.3. Vũ Hoàng Chương quan niệm về con người trong “Thơ Say” và “Mây”. ......................................................................................................................... 64 2.3. Ảnh hưởng về phương diện thời gian, không gian nghệ thuật ................ 71 2.3.1. Không gian và thời gian trong thơ Huy Cận ......................................... 71 2.3.2. Không gian thời gian nghệ thuật trong thơ Vũ Hoàng Chương ........... 91 CHƯƠNG 3: THƠ ĐƯỜNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHƯƠNG THỨC BIỂU HIỆN TRONG THƠ ....................................................................................... 94 3.1. Dấu ấn trong hệ thống thi liệu và thi ảnh ................................................. 94 3.2. Dấu ấn trong ngôn từ và giọng điệu:...................................................... 101 3.3.1.Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật: .................................................. 109 3.3.2. Thể thơ tứ tuyệt Đường luật:............................................................... 111 KẾT LUẬN ................................................................................................... 113 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 115
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thơ Đường một trong những đỉnh cao của văn học Trung Quốc, là thành tựu văn học nước ngoài có ảnh hưởng sâu rộng đối với văn học Việt Nam. Suốt thời kỳ trung đại đến nửa đầu thế kỷ XX cha ông ta đã tiếp thu những tinh hoa của văn học Trung Quốc trong quá trình xây dựng nền văn học nước nhà. Từ chỗ là một thể loại du nhập của nước ngoài, thơ Đường luật đã được Việt hóa, trở thành một thể thơ quan trọng trong sáng tác của người Việt hơn 10 thế kỷ. Ảnh hưởng nhiều mặt của thơ Đường không chỉ thể hiện trong văn học trung đại mà còn rất sâu đậm trong phong trào Thơ mới -một phong trào thơ nổi bật đầu thế kỷ XX thuộc văn học Việt Nam hiện đại. Trên con đường hiện đại hoá văn học đân tộc, Thơ mới đã đóng góp một vai trò quan trọng. Thơ mới góp phần làm cho văn học nước nhà phát triển trên tinh thần kế thừa, tiếp thu nước ngoài trong đó có thơ Đường. So sánh tìm ra mối quan hệ gắn bó giữa thơ Đường và Thơ mới thực chất cũng góp phần tìm hiểu thành tựu và đặc điểm Thơ mới. Đứng về mặt lý luận văn học, đây chính là sự vận dụng lý thuyết tiếp thu có sáng tạo văn học nước ngoài đồng thời vận dụng Văn học so sánh như một phương pháp nghiên cứu. Lấy đối tượng chịu ảnh hưởng đặt bên cạnh đối tượng gây ảnh hưởng để tìm ra những mối liên hệ tương đồng và khu biệt là công việc vô cùng cần thiết và hữu ích. Tìm hiểu dấu ấn Đường thi trong Thơ mới qua trường hợp Huy Cận, Vũ Hoàng Chương vừa thấy được tác động sâu rộng của thơ Đường đối với một hiện tượng thơ ngay cả khi được gọi là Thơ mới, vừa thấy được sự kế thừa và sáng tạo trong quá trình lao động nghệ thuật của các thi nhân.
2 2. Lịch sử vấn đề Ảnh hưởng của Thơ Đường đối với Thơ mới là một vấn đề từ lâu đã được đề cập tới. Ngay từ năm 1942, Hoài Thanh-Hoài Chân trong Thi nhân Việt Nam mặc dù dành nhiều trang để miêu tả ảnh hưởng của thơ Pháp (đặc biệt là trường phái Tượng trưng) nhưng các ông đã trân trọng và có một chút hứng thú đặc biệt về ảnh hưởng của Thơ Đường đối với Thơ mới (điều này được bộc lộ qua công phu miêu tả, khảo cứu và cụ thể hơn từ chính số lượng trang viết). Khi phân chia các dòng mạch Thơ mới, Hoài Thanh- Hoài Chân nói tới dòng mạch chịu ảnh hưởng của thơ Pháp, dòng mạch mang tính cách Việt, đồng thời cũng nói tới dòng mạch chịu ảnh hưởng từ Đường thi:Hoài Thanh, Hoài Chân viết “Đó là ba dòng thơ đã đi song song trong mười năm qua.Cố nhiêntrong sự thực, ba dòng ấy không có cách biệt rõ ràng như thế”[26, tr.36]. Riêng đối với dòng thứ hai các ông khẳng định: “Thanh thế thơ Đường ở nước ta xưa nay bao giờ cũng lớn”[26, tr.33] và các nhà Thơ mới đã “đi tới thơ Đường với một tấm lòng trong sạch và mới mẻ, điều kiện cần thiết để hiểu thơ”[26, tr.33]. Tiếp sau Thi nhân Việt Nam, những tác động của Thơ Đường đối với Thơ mới cũng là đối tượng được nghiên cứu trong một loạt những chuyên luận, những bài viết của Phan Cự Đệ, Hà Minh Đức, Trần Đình Sử, Phương Lựu... Phan Cự Đệ trong cuốnVăn học lãng mạn Việt Namcũng có nhiều trang nói về việc tiếp thu của Thơ mới đối với thơ Đường. Ông viết: “Phong trào Thơ mới lãng mạn chủ yếu chịu ảnh hưởng của thi ca Pháp, nhưng cũng tiếp thu khá sâu sắc thi ca Trung Quốc…và nhất là thi ca đời Đường” [8, tr.199-200]. Để giải thích về ảnh hưởng của thơ Đường đối với Thơ mới, Phan Cư Đệ cho biết: “Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà Thơ mới chịu ảnh hưởng sâu sắc của thơ Đường. Ngay tuổi ấu thơ họ đã nghe giọng ngâm thơ Đường giàu nhạc điệu của cha anh, lớn lên các nhà Thơ mới đều thuộc ít nhiều thơ Đường. Có người làm quen với bản thơ Đường qua bản chữ Hán nhưng cũng có người chỉ
3 biết một số thơ Đường qua các bản dịch của Tùng Vân, Tản Đà, Ngô Tất Tố, Trúc Khê…Lại có người mang duyên nợ với thơ Đường qua Kiều, Chinh Phụ Ngâm, thơ Tản Đà.” Hồn thơ Đường đã tan vào câu thơ lục tài tình của Nguyễn Du và trong Chinh Phụ Ngâm ta thấy những ảnh hưởng khá rõ của Lý Bạch. Một mặt khác thơ Đường phần nào cũng có nét giống với thơ tượng trưng Pháp mà các nhà Thơ mới chịu ảnh hưởng: “Những sắc thái hàm súc, thâm trầm, kín đáo, giàu nhạc điệu, giàu khả năng gợi cảm đã phảng phất trong thơ của một số thi sĩ đời Đường như Lý Thương Ẩn, Giả Đảo, Mạnh Giao, Lý Hạ”[8, tr.202- 203] Trong cuốn Nhìn lại một cuộc cách mạng trong thi ca, Huy Cận – Hà Minh Đức chủ biên, 60 năm phong trào Thơ mới, các bài viết của Anh Thơ, Ngô Văn Phú, Phan Cự Đệ cũng tiếp tục cho thấy sự gặp nhau giữa thơ Đường và Thơ mới. Trong bài “Kỷ niệm và cảm nghĩ khi sáng tác Bức tranh quê trong phong trào Thơ mới”. Anh Thơ đã nói rõ tác giả học tập được gì ở thơ Đường. Còn Ngô Văn Phú qua bài “Suy ngẫm về phong trào Thơ mới trong thơ ca hiện đại Việt Nam” thì cho biết nhiều nhà Thơ mới đã gắn bó máu thịt với thơ Đường ra sao. Và Phan Cự Đệ cũng nhấn mạnhthêm vấn đề Thơ mới có chịu ảnh hưởng khá đậm nét của thơ Đường trong bài “Một bước tiến mới của thi ca Việt Nam trên con đường hiện đại hoá”[3, tr.77]. Ngô Văn Phú một trong những người đã rất trân trọng nguồn sống tinh thần dào dạt Đường thi. Trong cuốn Thơ Đường ở Việt Nam với bài viết“Các nhà thơ trong phong trào Thơ mới và thơ Đường”, ông cho người đọc thấy văn minh phương Đông đã ăn sâu vào tâm hồn chúng ta như thế nào. Ông cũng lý giải điều này như sau: “Những vương vấn ấy là lẽ tất nhiên, bởi các nhà thơ trong phong trào Thơ mới trước khi hấp thụ văn minh phương Tây, trong cái gien của họ, văn minh phương Đông đã thành máu thịt, từ cha ông truyền lại”[21, tr.113]
4 Phương Lựu với cuốn Văn hoá , văn học Trung Quốc cung một số liên hệ ở Việt Namđã chỉ rõ ảnh hưởng của Thơ mới, cụ thể hơn là qua bài viết “Vài suy nghĩ nhân đi tìm ảnh hưởng của Trường hận ca và Tỳ bà hành trong thơ ca nước nhà”. Ông viết “một số nhà thơ chúng ta trong khi phản ánh vấn đề ca kỹ đều ít nhiều chịu sự gợi ý trực tiếp hoặc gián tiếp về cách đề xuất và giải quyết vấn đề, thái độ đối với nhân vật, cấu tứ hình tượng, sử dụng ngôn ngữ…”[17, tr.335]. Nguyễn Xuân Diện và Trần Văn Toàn qua bài viết “Bước đầu tìm hiểu ảnh hưởng của thơ Đường đối với Thơ mới”, đã đặt vấn đề một cách tương đối hệ thống ở cấp độ hình thức với những biểu hiện có thể quan sát được. Hai tác giả đã “tiến hành phân loại và bước đầu đưa ra một số kết luận về mức độ, phạm vi cũng như cơ chế ảnh hưởng của thơ Đường vào Thơ mới”(Tạp chí Hán Nôm, số 3(36) – 1998). Nhìn chung xung quanh vấn đề này, nhiều cứ liệu cũng như những vấn đề lý luận đã được bổ sung và tổng kết, ý kiến của các nhà nghiên cứu là khá thống nhất. Ai cũng nhận thấy diện mạo Đường thi trong Thơ mới và chiều hướng tiếp thu có sáng tạo của các tác giả. Ai cũng nhận thấy chất liệu Đường thi đã thấm sâu và đã trở thành một bộ phận hữu cơ trong chỉnh thể của thế giới nghệ thuật Thơ mới. Tuy vậy, một sự khảo cứu toàn diện và công phu về ảnh hưởng của thơ Đường đối với Thơ mới nhìn chung vẫn là một công việc trong tương lai. Mặc dù vậy đó chính là những gợi ý hết sức quý báu cho luận văn. Chúng tôi kế thừa những thành tựu đó và bổ sung thêm những tìm tòi mới, trong đó có một số khía cạnh vấn đề mong muốn được trao đổi. Luận văn của chúng tôi mang tên: “Dấu ấn Đường thi trong Thơ mới (qua trường hợp Huy Cân, Vũ Hoàng Chương)” mong đóng góp một phần rất nhỏ bé của mình vào việc nghiên cứu ảnh hưởng của thơ Đường đến Thơ mới nói chung và thơ Huy Cận, thơ Vũ Hoàng Chương nói riêng.
5 3. Đối tượng và mục tiêu nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Thơ Đường, tập trung trong ba tác giả lớn là Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị. - Thơ Huy Cận tập trung trong tập “Lửa thiêng”, thơ Vũ Hoàng Chương với hai tập thơ “Thơ Say” và “Mây”. - Dấu ấn thơ Đường trong các tập thơ “Lửa thiêng”, “Thơ Say” và “Mây”. 3.2 Mục tiêu nghiên cứu -Tìm ra dấu ấn Đường thi trong sáng tác thơ của Huy Cận, Vũ Hoàng Chương qua những cấp độ để thấy được đóng góp, sự kế thừa và sáng tạo của hai ông đối với thi ca nghệ thuật. - Hai thi nhân đã tiếp thu tinh hoa Đường thi, từ đó làm giàu và phát triển thơ ca dân tộc. 4. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu 4.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm đọc và nghiên cứu các tập thơ của Huy Cận, Vũ Hoàng Chương trước cách mạng tháng Tám năm 1945 như: “Lửa thiêng”, “Thơ Say” và “Mây”, tuyển tập thơ Đường. - Sưu tầm và nghiên cứu những bài phê bình và nghiên cứu về thơ Đường, thơ Huy Cận, thơ Vũ Hoàng Chương, Thơ mới. 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4.2.1.Phương pháp loại hình - Giới thuyết về phương pháp: loại hình là tập hợp các sự vật hiện tượng có đặc điểm chung nào đó. Loại hình học là khoa học nghiên cứu về loại hình
6 nhằm giúp cho việc phân tích, phân loại những hiện tượng phức tạp. Chỉ có thể nói tới loại hình khi các hiện tượng ấy có chung một cộng đồng giá trị, tức giá trị chung có ý nghĩa. Nghiên cứu văn học loại hình có từ lâu trong lịch sử: Pi-ta-go chia khoa học thành bốn ngành Số học, Hình học, Âm nhạc và Thiên văn; Ari-xtốt chia văn học thành ba loại Tự sự, Trữ tình và Kịch. Đến thế kỷ XX loại hình học mới trở thành khoa học tự giác. Công trình đầu tiên là Hình thái học cổ tích của Propp, ông nhận thấy nhiều nhân vật có chức năng hành động như nhau nên ông coi đó là yếu tố cùng loại hình. Ông đã lấy tiêu chuẩn chức năng để xây dựng khoa học loại hình học. Về sau có Khrap-chen-co. Ở Việt Nam nghiên cứu loại hình nghệ thuật thơ ca có các nhà nghiên cứu Trần Đình Sử, Nguyễn Đăng Điệp... Phương pháp loại hình (nghiên cứu loại hình) thường được sử dụng trong những trường hợp như phân loại các hiện tượng văn học trên cơ sở giữa chúng có hiện tượng tương đồng; từ những đặc điểm chung giữa một loạt hiện tượng có thể nói tới sự xuất hiện của một hiện tượng văn học nào đó; phân kỳ văn học trên cơ sở sự xuất hiện các khuynh hướng văn học. - Vận dụng trong luận văn: phương pháp loại hình được sử dụng để cắt nghĩa, lí giải các hiện tượng văn học có sự tương đồng, ở đây là sự tương đồng giữa thơ Đường và Thơ mới. 4.2.2.Phương pháp hệ thống - Giới thuyết về phương pháp: là phương pháp sắp xếp tri thức khoa học thành hệ thống trên cơ sở một mô hình lí thuyết làm cho sự hiểu biết của ta về đối tượng được đầy đủ và sâu sắc hơn.Hệ thống là phương pháp tuân theo quan điểm hệ thống cấu trúc trong nghiên cứu khoa học. Những thông tin đa dạng từ các nguồn, các tài liệu khác nhau nhờ phương pháp hệ thống mà ta có được một
7 chỉnh thể với một kết cấu chặt chẽ để từ đó mà ta xây dựng một lý thuyết mới hoàn chỉnh. - Vận dụng trong luận văn: Phương pháp hệ thống được sử dụng để nhìn thấy mối quan hệ giữa các yếu tố trong hệ thống thể loại, từ đó, nhìn thấy rõ hơn sự biến đổi trong cấu trúc thể loại. 4.2.3.Tiếp cận văn hóa học - Giới thuyết về phương pháp: làchọn góc độ văn hóa để quan sát và giải thích các hiện tượng văn học. Nguồn gốc của phương pháp này là đi tìm ảnh hưởng không chỉ của văn hóa đương thời đối với văn học, mà còn truy tìm đến các truyền thống văn hóa xa xưa của cộng đồng, thấy được quan hệ trực tiếp giữa văn hóa với văn học hay giữa văn học với kinh tế-xã hội là những mối quan hệ không loại trừ lẫn nhau. Cách tiếp cân văn hóa học cung cấp thêm một con đường mới để đến với văn học. Đây là con đường đặc sắc nhưng cũng rất phức tạp, bởi lẽ văn hóa là nơi hội tụ của mọi ý tưởng sáng tạo của con người. Việc lựa chọn yếu tố văn hóa nào để lí giải cho văn học là một việc làm không dễ dàng. Điều quan trọng là phải lí giải được động cơ mục đích cuối cùng của sự lựa chọn các mô típ văn hóa của văn học. Nghiên cức văn học dựa trên góc độ văn hóa cũng là cơ hội chúng ta tiếp xúc, tìm hiểu diện mạo đa dạng và phong phú của văn hóa. - Vận dụng trong luận văn: hướng tiếp cận này cho phép luận văn nhìn thấy ảnh hưởng giữa thơ Đường đến Thơ mới như là sản phẩm của quá trình giao lưu, ảnh hưởng, tiếp thu và tiếp biến văn hóa. 4.2.4.Phương pháp so sánh: - Giới thuyết về phương pháp: là so sánh các hiện tượng văn học với nhau, bất kể chúng thuộc các nền văn học khác nhau hay thuộc cùng một nền văn
8 học. So sánh là để xác định sự vật về mặt định tính, định lượng hay hoặc ngôi thứ trong mối tương quan với các sự vật khác. Phương pháp so sánh giúp chúng ta hiểu rõ bản chất và vị trí của một hiện tượng văn học trong các mối tương quan đa chiều của nó, đồng thời giúp ta nhìn nhận hiện tượng văn học một cách toàn diện hơn và tăng thêm tính sinh động, hấp dẫn của đối tượng nghiên cứu. Về phương pháp nghiên cứu văn học so sánh, trên thế giới, trường phái Âu – Mĩ chia thành phương pháp“nghiên cứu ảnh hưởng” và “nghiên cứu song song”;ở XôViết là “so sánh lịch sử” và “so sánh loại hình”. - Vận dụng trong luận văn:Luận văn sẽ vận dụng so sánh thơ Đường – Thơ mới như những hiện tượng có giao lưu ảnh hưởng, mặt khác, so sánh theo phương thức: so sánh đối chiếu theo lịch đại giữa hai thời đại thơ ca; so sánh đối chiếu đồng đại trên cùng một phương diện nhưng các nhà Thơ mới đã vận dụng khác nhau như thế nào. 4.2.5.Tiếp cận thi pháp học - Giới thuyết về phương pháp: là phương pháp tiếp cận, nghiên cứu, phê bình tác phẩm văn học từ các hình thức biểu hiện bằng ngôn từ nghệ thuật, để tìm hiểu các ý nghĩa hiển hiện hoặc chìm ẩn của tác phẩm như ý nghĩa mỹ học, triết học, đạo đức học, lịch sử, xã hội học. Cấp độ nghiên cứu thi pháp học các hình thức nghệ thuật bao gồm kết cấu, âm điệu, nhịp câu, đối thoại, thời gian, không gian, cú pháp...yêu cầu đọc tác phẩm như một chỉnh thể, ở đó các yếu tố ngôn từ liên kết chặt chẽ với nhau, hợp thành một hệ thống, để biểu đạt ý tưởng, tình cảm, tư duy, nhân sinh quan...,tức là cái đẹp của thế giới, con người. - Vận dụng trong luận văn: tiếp cận thi pháp học trước hết là nghiên cứu các phương thức nghệ thuật, miêu tả các đặc trưng thể loại văn học, từ đó mới tìm tòi các tầng lớp ý nghĩa ẩn giấu của tác phẩm. Thi pháp học giúp ta công cụ để thâm nhập vào cấu trúc tác phẩm, cốt cách tư duy của tác giả cũng như
9 nắm bắt mã văn hóa nghệ thuật của các tác giả và các thời kỳ văn học nghệ thuật, từ đó nâng cao năng lực thụ cảm tác phẩm. 5. Phạm vi nghiên cứu Dấu ấn, ảnh hưởng của thơ Đường tới quan niệm về thế giới và con người của Huy Cận, Vũ Hoàng Chương trong thơ; dấu ấn trong thi liệu, thi ảnh, giọng điệu,ngôn ngữ và thể loại. 6. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Ảnh hưởng của thơ Đường đến Thơ mới từ góc nhìn của văn học so sánh Chương 2: Các phương diện ảnh hưởng thơ Đường trong thơ Huy Cận và thơ Vũ Hoàng Chương Chương 3: Thơ Đường ảnh hưởng đến phương thức biểu hiện của các tập thơ “Lửa thiêng”, “Thơ Say”và “Mây” 7. Đóng góp của luận văn - Tìm ra sự học tập, kế thừa những tinh hoa Đường thi của Thơ mới nói chung và hai thi nhân Huy Cận, Vũ Hoàng Chương nói riêng. - Trên cơ sở đó thấy được sự sáng tạo và những cống hiến của thi nhân đối với phong trào Thơ mới và đối với văn học Việt Nam.
10 NỘI DUNG CHƯƠNG 1 ẢNH HƯỞNG CỦA THƠ ĐƯỜNGĐẾN THƠ MỚI TỪ GÓC NHÌN CỦA VĂN HỌC SO SÁNH 1.1. Ảnh hưởng giao thoa văn hoá từ góc nhìn văn học so sánh Văn học so sánh là “một ngành của nghiên cứu văn học chuyên khảo sát những quan hệ có tính quốc tế của văn học, những tương đồng và khác biệt giữa các hiện tượng văn học ở các nước khác nhau. Tính tương đồng có thể do những tương đồng trong sự phát triển xã hội và văn hóa của các dân tộc, nhưng cũng có thể do sự tiếp xúc về văn hóa, văn học giữa các dân tộc”[ 10, tr.179]. Do vậy người ta phân biệt những tương đồng loại hình của quá trình văn học và những liên hệ và ảnh hưởng của văn học. Hai phương diện nghiên cứu này tuy có tương tác nhưng không lẫn lộn. Tiền đề của nghiên cứu so sánh là tính thống nhất của nhân loại trong sự phát triển về mặt xã hội – lịch sử. Do có sự giống nhau về các quan hệ xã hội ở các dân tộc khác nhau nên trong sự phát triển của các nền văn học khác nhau ở cùng một thời đại lịch sử có thể quan sát thấy những tương đồng loại hình – lịch sử. Đối tượng của nghiên cứu so sánh có thể là những tác phẩm, thể loại, phong cách và khuynh hướng nhất định hoặc sáng tác của những nhà văn nhất định. Con đường phát triển của văn học giống nhau ở các dân tộc khác nhau thường đan chéo với những tiếp xúc và ảnh hưởng quốc tế. Tuy vậy chỉ có thể có sự ảnh hưởng nếu có nhu cầu nội tại cho một sự nhập cảng về văn hóa, tức là có những xu thế phát triển tương tự ở xã hội ấy, văn học ấy. Mọi ảnh hưởng của văn học đều gắn với việc làm biến đổi ít nhiều những hình mẫu vay mượn, tức là gắn với việc sáng tạo lại cho phù hợp với trình độ,truyền thống dân tộc, với đặc sắc tư tưởng nghệ thuật của cá tính sáng tạo ở nhà văn. Mối liên hệ và
11 quan hệ quốc tế giữa các nền văn học và các nhà văn các nước khác nhau là một phạm trù lịch sử, ở những điều kiện lịch sử khác nhau chúng cũng có hình thức và mức độ khác nhau. Từ thế kỷ XX chúng đã trở nên năng động và trở thành một yếu tố thường xuyên trong đời sống văn học ở hầu hết các nước trên thế giới. Khi bàn đến cụm từ ảnh hưởng trong giao lưu văn hoá, người ta phân biệt thành hai loại. Có loại ảnh hưởng tức thời chỉ thông qua một thời gian ngắn nhất định. Có loại ảnh hưởng sâu sắc, trở thành một nếp sống hoặc nếp nghĩ của con người. Loại ảnh hưởng thứ hai này có thể nói đã được bộ lọc của bản sắc văn hoá dân tộc thông qua và chấp nhận, thông qua sự sáng tạo và cách tân đã trở thành một nét truyền thống, thành sự phát triển tất yếu của văn hoá dân tộc. Nó còn được gọi là hoạt động tiếp biến văn hoá. Tiếp nhận nhưng có biến đổi và phát triển. Như vậy, ta có thể khẳng định, ảnh hưởng của thơ Đường đến Thơ mới là loại ảnh hưởng sâu sắc, thơ Đường đã trở thành máu thịt trong nguồn gốc sáng tạo văn chương Việt Nam qua hàng nghìn năm. Và càng ngày, nó càng trở nên tinh vi hơn trong cảm xúc cũng như trong thể hiện. Cũng cần bàn đến các cách khác nhau trong tiếp thu, ảnh hưởng. Ở đây ta xác định hai cách cơ bản đó là thông qua quan hệ tiếp nhận và quan hệ đồng loại hình. Cá nhà Thơ mới trong khi sáng tạo thực sự là có ý thức trong việc kế thừa sâu sắc Đường thi, chủ trương vận dụng hình ảnh ngôn ngữ, thi pháp của Đường thi trong thơ mình. Đó là sự tiếp nhận chủ động nhằm bồi đắp kinh nghiệm và khả năng sáng tác. Nhưng bên cạnh đó cũng phải xét đến sự gặp gỡ giữa thơ Đường và Thơ mới, phải chăng cũng là sự gặp gỡ đồng loại hình, đó là quan hệ tự sinh có gặp gỡ. Tức là cũng có khi, nó không phải là sự mượn dùng mà chỉ là những tương quan đồng dạng, vô tình gặp gỡ nhau. Vì thế, khi cắt nghĩa hiện tượng ảnh hưởng thơ Đường đối với Thơ mới cần cắt nghĩa bằng sự tất nhiên và cả sự ngẫu nhiên. Hơn nữa chuyện văn
12 chương có liên quan đến chuyện tâm hồn. Thơ là loại hình dễ gây xúc động nhất, tạo sự thông cảm kéo con người đến gần nhau nhất. Nói đến nguồn ảnh hưởng trực tiếp là nói đến tính tích cực chủ động, tính có ý thức của người tiếp nhận. Một nền văn chương đóng kín sẽ không bao giờ phát triển được dù nội lục có mạnh đến đâu. Người nghệ sĩ hơn ai hết phải hiểu thấu được điều đó để không bị cô lập và tự giết chết mình, phải biết học hỏi và kế thừa. Viên Mai- nhà lý luận thơ cổ Trung Hoa đã quan niệm tài thơ là sự kết hợp của tiên thiên và hậu thiên, ông xem trọng năng khiếu nhưng cũng nhấn mạnh học tập: thơ văn toạ ý dùng bút cũng như tóc da cười nói của người đẹp là những cái tiên thiên, thơ văn đặt câu dùng điển như quần áo trang sức của người đẹp là những cái hậu thiên. Như vậy tiên thiên thuộc về năng khiếu còn hậu thiên là do học tập mà thành nhưng cũng là hệ quả tất yếu của một nền văn học rực rỡ và phát triển như văn học đời Đường. Ảnh hưởng gián tiếp, Thơ mới chịu ảnh hưởng sâu sắc của thơ Đường một phần do hoàn cảnh lịch sử xã hội chi phối,do nhu cầu tiếp nhận giao lưu văn học, chủ yếu qua nền văn học truyền thống của dân tộc, đặc biệt là văn học trung đại. Văn học trung đại chịu ảnh hưởng sâu sắc của thơ Đường. Thơ Đường có mặt rất sớm ở Việt Nam, từ thế kỷ X thơ Đường đã được truyền bá và có nhiều bậc thức giả am hiểu và sáng tác. Mỗi nhà thơ trung đại Việt Nam đều ít nhiều chịu ảnh hưởng của thơ Đường. Thơ Đường đi vào thơ trung đại Việt Nam khá sâu sắc và nhuần nhuyễn, kết họp với hồn riêng dân tộc để tạo nên những kiệt tác văn học bất hủ. Nắm được điều đó chủ trương học tập các nhà thơ cổ điển những thi nhân trong phong trào Thơ mới đã tiếp thu mạnh mẽ văn học truyền thống cũng là hấp thụ được âm hưởng Đường thi tuy đã bị khúc xạ nhưng vẫn còn sâu sắc. Ảnh hưởng văn học là mối quan hệ tác động qua lại giữa các nhà văn, các tác phẩm và các nền văn học. Ảnh hưởng văn học chỉ xảy ra trong điều kiện có
13 tiếp nhận và sáng tạo và chủ yếu thể hiện trong phương diện sáng tạo, làm ra tác phẩm mới, là cái tác động đem lại sự phong phú hay biến đổi về quan điểm thẩm mỹ hay các tư duy nghệ thuật mà truyền thống văn học dân tộc của nhà văn không có, hoặc sự phát triển tự nhiên của tài năng nhà văn không dẫn đến. Ảnh hưởng văn học là một quá trình, có thể tác động tới các khâu khác nhau trong quá trình ảnh hưởng như gợi ý, thúc đẩy, làm cho giống nhau, tiêu hóa biến dạng, thay đổi biểu hiện nghệ thuật. Có ảnh hưởng diễn ra toàn diện, có ảnh hưởng giới hạn trong từng khâu. Ảnh hưởng văn học có thể xảy ra trên những quy mô, trong những phạm vi khác nhau. Một giai đoạn hoặc một thời đại văn học có thể ảnh hưởng tới sáng tác của nhà văn thuộc nhiều giai đoạn, nhiều thời đại khác. Có ảnh hưởng văn học thuần túy mang tính chất cá nhân như ảnh hưởng qua lại giữa nhà văn này với nhà văn khác. Có ảnh hưởng văn học giới hạn trong nội bộ văn học của một dân tộc. Có ảnh hưởng văn học mở rộng trên phạm vi một vùng, một khu vực văn học của nhiều dân tộc có quan hệ gần gũi với nhau. Ảnh hưởng văn học lớn nhất mang quy mô toàn thế giới. Giao lưu văn hóa và sự tương đồng lịch sử là những nhân tố quan trọng bậc nhất tạo ra những ảnh hưởng qua lại giữa các khu vực, các nền văn học của nhiều dân tộc khác nhau trong tiến trình chung của văn học nhân loại. Một trong những thành quả của thế giới hiện đại, của nền văn minh công nghiệp, là cái tôi cá nhân mà sự ra đời của nó gắn liền với các đô thị công thương nghiệp. Ở Việt Nam, vào những năm đầu thế kỷ, những đợt khai thác thuộc địa ồ ạt của người Pháp đã đân dần tạo nên những đô thị kiểu mới. Mặc dù sự xen ghép của các thành phần kinh tế công nghiệp và tiền công nghiệp thể hiện tính chất thực dân, nhưng các thành phố, nhất là những thành phố nhượng địa như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn, đã sinh ra một tầng lớp dân cư mới, với lối cảm, lối nghĩ và lối sống chẳng những khác với người tiểu nông mà khác cả với gã thị dân cổ truyền. Sau đó, do nhu cầu cần người làm trong