Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:129

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống hóa các vấn đề lý luận về chất lượng, quản lý chất lượng, quản lý chất lượng trong GDĐH và thực tiễn việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện KTQS, đề xuất thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng hệ thống quản lý chất lượng này tại hệ thống nhà trƣờng Quân đội nói chung và tại Học viện KTQS nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LƢƠNG TUẤN SƠN ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG THEO TCVN ISO 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Áp dụng Hệ thống quản lý chất lƣợng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả đƣợc trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày…….tháng……năm 2018 HỌC VIÊN Lƣơng Tuấn Sơn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Vũ Duy Yên, ngƣời luôn ủng hộ, động viên, khích lệ và tận tâm hƣớng dẫn cũng nhƣ đóng góp những ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn động viên, tạo điều kiện để tôi hoàn thành luận văn của mình. Tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp của các thầy cô, bạn bè và những ngƣời quan tâm tới đề tài này. HỌC VIÊN Lƣơng Tuấn Sơn
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục từ viết tắt MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài luận văn ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 4 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 8 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 8 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 9 6. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................... 9 7. Ý nghĩa nghiên cứu ..................................................................................... 10 8. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 10 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG TRONG GD&ĐT TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC VÀ ÁP DỤNG THEO TIÊU CHUẨN TCVN ISO 9001:2008 ............................................... 11 1.1. TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ................ 11 1.1.1. Khái niệm về Chất lƣợng ...................................................................... 11 1.1.2. Quản lý chất lƣợng ................................................................................ 12 1.1.3. Hệ thống quản lý chất lƣợng ................................................................. 13 1.1.3.1. Khái niệm ........................................................................................... 13 1.1.3.2. Một số đặc trƣng của hệ thống quản lý chất lƣợng ............................ 15 1.2. VÀI NÉT VỀ TỔ CHỨC TIÊU CHUẨN HÓA QUỐC TẾ, BỘ TIÊU CHUẨN ISO 9000 VÀ ISO 9001 ................................................................... 16 1.2.1. Giới thiệu về Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế ...................................... 16 1.2.2. Bộ tiêu chuẩn ISO 9000 và Tiêu chí của việc ứng dụng ISO 9000 ...... 17
1.2.2.1. Bộ tiêu chuẩn ISO 9000 ..................................................................... 17 1.2.2.2. Tiêu chí của việc ứng dụng ISO 9000................................................ 19 1.2.3. Nội dung và các nguyên tắc cơ bản về quản lý chất lƣợng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008 .......................................................................... 22 1.2.3.1. Tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008 .................................................... 22 1.2.3.2. Nội dung Hệ thống quản lý chất lƣợng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008 ........................................................................................................ 23 1.2.3.3. Các nguyên tắc cơ bản về quản lý chất lƣợng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008 ................................................................................................ 26 1.2.3.4. Nguyên tắc áp dụng Hệ thống quản lý chất lƣợng theo ISO 9001:2008 trong Quân đội Nhân dân Việt Nam ............................................................... 28 1.3. ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG THEO TIÊU CHUẨN TCVN ISO 9001:2008 VÀO CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 31 1.3.1 Quan điểm về chất lƣợng và quản lý chất lƣợng trong lĩnh vực GDĐH31 1.3.2. Một số mô hình Quản lý chất lƣợng trong lĩnh vực GDĐH. ................ 33 1.3.2.1. Mô hình Quản lý chất lƣợng tổng thể - TQM .................................... 33 1.3.2.2. Mô hình đảm bảo chất lƣợng EFQM của châu Âu ............................ 34 1.3.2.3. Mô hình đảm bảo chất lƣợng AUN-QA ............................................ 35 1.3.2.4. Mô hình quản lý Balanced Scorecard ................................................ 36 1.3.3. Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng Hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001 vào các cơ sở GDĐH. ..................................................................... 37 1.4. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG THEO TIÊU CHUẨN TCVN ISO 9001:2008 VÀO CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC .................................................... 40 1.4.1. Những yếu tố chủ quan ......................................................................... 40 1.4.2. Những yếu tố khách quan ..................................................................... 42 1.5. MỘT SỐ KINH NGHIỆM ÁP DỤNG ISO 9001 VÀO QLCL GIÁO
DỤC ĐẠI HỌC TRÊN THẾ GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM .............................. 43 1.5.1. Kinh nghiệm áp dụng ISO 9001 vào QLCL giáo dục đại học trên thế giới................................................................................................................... 44 1.5.2. Kinh nghiệm áp dụng ISO 9001 vào QLCL giáo dục đại học tại Việt Nam ................................................................................................................. 46 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 50 CHƢƠNG 2. ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG THEO TCVN ISO 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ - THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN ...................................................................... 51 2.1. GIỚI THIỆU VỀ HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ ......................... 51 2.1.1. Khái quát về Học viện Kỹ thuật Quân sự ............................................. 51 2.1.2. Tiền đề cơ sở triển khai áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự ...................................................... 53 2.1.2.1. Những thuận lợi ................................................................................. 54 2.1.2.2. Những khó khăn ................................................................................. 56 2.2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG HỆ THỐNG QLCL THEO TCVN ISO 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ.................................... 61 2.2.1. Thực trạng áp dụng hệ thống QLCL theo tiêu chuẩn ISO trên thế giới và tại Việt Nam ............................................................................................... 61 2.2.2. Mục tiêu áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự ..................................................................................... 65 2.2.3. Tiến trình và nội dung triển khai áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự .............................................. 67 2.2.3.1. Giai đoạn 1: Chuẩn bị ........................................................................ 67 2.2.3.2. Giai đoạn 2: Đào tạo, hƣớng dẫn và viết tài liệu ............................... 71 2.2.3.3. Giai đoạn 3: Triển khai áp dụng......................................................... 74 2.2.3.4. Giai đoạn 4: Đánh giá hệ thống QLCL .............................................. 75
2.2.3.5. Giai đoạn 5: Công bố hệ thống QLCL và duy trì, cải tiến hệ thống QLCL .............................................................................................................. 77 2.3. ĐÁNH GIÁ VIỆC ÁP DỤNG HỆ THỐNG QLCL THEO TCVN ISO 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ.................................... 78 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 78 2.3.2. Một số hạn chế ...................................................................................... 84 2.4. NGUYÊN NHÂN CỦA HẠN CHẾ ........................................................ 87 2.4.1. Nguyên nhân khách quan ...................................................................... 87 2.4.2. Nguyên nhân chủ quan .......................................................................... 88 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 92 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG HỆ THỐNG QLCL THEO TCVN 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ.................................................................................. 93 3.1. XU THẾ TẤT YẾU CỦA VIỆC ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN ISO HIỆN NAY ................................................................................................................ 93 3.2. PHƢƠNG HƢỚNG ÁP DỤNG HỆ THỐNG QLCL THEO TCVN 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ.................................... 95 3.3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG HỆ THỐNG QLCL TIÊU CHUẨN TCVN ISO 9001:2008 TẠI HỌC VIỆN KTQS .................... 97 3.2.1. Giải pháp thứ nhất: Nâng cao tinh thần, trách nhiệm và tăng cƣờng sự cam kết của lãnh đạo. ...................................................................................... 97 3.2.2. Giải pháp thứ hai: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức. ................................................................................................................. 98 3.2.3. Giải pháp thứ ba: Nâng cao tính chủ động trong xây dựng kế hoạch triển khai áp dụng và có chiến lƣợc phù hợp .................................................. 99 3.2.4. Giải pháp thứ tƣ: Xây dựng một hệ thống văn bản đồng bộ, sát thực, đơn giản, dễ hiểu, dễ áp dụng ....................................................................... 100
3.2.5. Giải pháp thứ năm: Chú trọng hoạt động đánh giá nội bộ, duy trì, cải tiến hệ thống QLCL trên cơ sở vận dụng hiệu quả chu trình PDCA. ........... 102 3.2.6. Giải pháp thứ sáu: Phát huy tối đa các nguồn lực của Học viện ........ 107 3.2.7. Giải pháp thứ bảy: Kết hợp linh hoạt các phƣơng pháp quản lý, triển khai triệt để ứng dụng CNTT và hệ thống QLCL ISO điện tử ..................... 108 3.4. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT ....................................................................... 110 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3................................................................................ 114 KẾT LUẬN ................................................................................................... 115 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BQP Bộ Quốc phòng CCHC Cải cách hành chính CNTT Công nghệ thông tin GDĐH Giáo dục đại học HCNN Hành chính Nhà nƣớc KTQS Kỹ thuật Quân sự QLCL Quản lý chất lƣợng TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TTHC Thủ tục hành chính
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Trong xu thế của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ (Cách mạng công nghiệp 4.0), của thời đại hội nhập và toàn cầu hóa với nền kinh tế tri thức và khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, tình hình kinh tế - xã hội trong nƣớc và trên thế giới ngày càng có nhiều biến động đã và đang đặt các ngành vào vị trí đối mặt trƣớc nhiều cơ hội và thách thức lớn. Không thể nằm ngoài xu thế phát triển đó, ngành giáo dục-đào tạo nói chung và GDĐH nói riêng đang đứng trƣớc thách thức lớn về đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục. Đối với GDĐH, sứ mạng của một trƣờng đại học là phải cung cấp cho sinh viên một hành trang tốt để giúp họ thành công trong nền kinh tế toàn cầu, đồng thời cung cấp cho xã hội nguồn nhân lực, lao động có tri thức và chất lƣợng cao, đòi hỏi các cơ sở GDĐH phải không ngừng đổi mới, đặc biệt là đổi mới quản lý nâng cao chất lƣợng đào tạo. Để làm đƣợc điều này, các nhà quản lý giáo dục đã tiếp cận và vận dụng nhiều mô hình và phƣơng pháp quản lý tiên tiến, trong đó hệ thống QLCL ISO 9001 đang đƣợc quan tâm nghiên cứu, áp dụng và đã đạt đƣợc những kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục. ISO 9001 là một tiêu chuẩn thuộc Bộ Tiêu chuẩn ISO 9000 do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế ban hành và đƣợc coi là phƣơng pháp quản lý hiệu quả đã đƣợc áp dụng rộng rãi trên thế giới. Tiêu chuẩn ISO 9001:2008 đƣợc đƣa vào hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam bởi Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lƣờng Chất lƣợng Việt Nam (STAMEQ - Directorate Management for Standards and Quality) với mã hiệu là TCVN 9001:2008. Hiện nay, Bộ Tiêu chuẩn ISO 9000 có 4 tiêu chuẩn cơ bản gồm: ISO 9001:2015: Hệ thống QLCL- Các yêu cầu (Với tiền thân là phiên bản ISO 9001:2008 có hiệu lực duy trì áp dụng đến ngày 30/9/2018); 1
ISO 9000:2015: Hệ thống QLCL- Cơ sở và từ vựng; ISO 19011:2011: Hƣớng dẫn đánh giá các hệ thống quản lý; ISO 9004:2009: Quản lý tổ chức để thành công bền vững. Thực tiễn áp dụng hệ thống QLCL ISO 9001 vào các lĩnh vực quản lý về kinh tế, hành chính và giáo dục đã cho thấy ISO 9001 có sự tƣơng thích về hệ thống và đem lại những hiệu quả rõ nét nhƣ: xây dựng môi trƣờng làm việc hiện đại, khoa học và văn minh; các hoạt động quản lý đƣợc quy trình hóa tạo sự công khai, minh bạch và đƣợc kiểm soát chặt chẽ, loại bỏ các thủ tục rƣờm rà, tiết kiệm thời gian và giảm chi phí; phân công phân nhiệm và quy định sự phối hợp rõ ràng, tăng cƣờng ý thức, trách nhiệm phục vụ làm thỏa mãn khách hàng; việc lƣu giữ hồ sơ tuân thủ đúng các quy định, phát huy việc ứng dụng CNTT đảm bảo thuận tiện cho tra cứu, soát xét… Đến nay, trên cả nƣớc đã có hơn 30 trƣờng cao đẳng, đại học áp dụng hệ thống QLCL ISO 9001, một số trƣờng đại học đã áp dụng ISO 9001 khá thành công. Vấn đề áp dụng hệ thống QLCL ISO 9001 vào quản lý giáo dục tuy đã có kinh nghiệm của các nƣớc trên thế giới, nhƣng vẫn là tƣơng đối mới mẻ đối với ngành giáo dục Việt Nam. Số lƣợng báo cáo, bài viết, đề tài về kinh nghiệm áp dụng và đánh giá tác động của hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001 khi áp dụng vào lĩnh vực giáo dục đại học Việt Nam, đặc biệt là khối học viện, nhà trƣờng trong Quân đội còn rất hạn chế. Học viện KTQS đƣợc Đảng, Nhà nƣớc giao nhiệm vụ đào tạo nguồn sĩ quan chỉ huy, sĩ quan kỹ thuật và sĩ quan chuyên môn nghiệp vụ có khả năng khai thác, sử dụng, làm chủ vũ khí trang bị trong chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc. Cùng với bối cảnh hội nhập quốc tế, khoa học kỹ thuật phát triển, nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống, chiến tranh công nghệ cao… đã và đang tạo ra những thời cơ và thách thức mới cho sự phát triển của các học viện, nhà trƣờng trong quân đội. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong 2
tình hình mới, Học viện KTQS xác định cần phải không ngừng đổi mới quản lý nâng cao chất lƣợng đào tạo, trong đó áp dụng hệ thống QLCL ISO 9001 là giải pháp quan trọng. Việc áp dụng hệ thống quản lý này tại Học viện trong thời gian qua (từ năm 2016) đã đạt đƣợc những kết quả tích cực, tuy nhiên còn một số hạn chế nhƣ: Một số lãnh đạo, chỉ huy chƣa quyết tâm cao, chƣa quan tâm đến việc áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 hoặc ủy thác cho cấp dƣới nên ảnh hƣởng tới tiến độ và chất lƣợng thực hiện; Nhận thức của một số cán bộ, sỹ quan, nhân viên ở một số đơn vị về ISO chƣa đầy đủ, chƣa có ý thức duy trì và cải tiến những quy định đã đề ra, chƣa đƣợc đào tạo về kiến thức có liên quan; Có nơi, tài liệu của hệ thống còn phức tạp, khó hiểu, gây khó khăn trong quá trình thực hiện; Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chƣa đồng bộ đã gây khó khăn trong quá trình thực hiện; Một số đơn vị áp dụng Hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 còn hình thức do thói quen đã hình thành từ lâu trong cách giải quyết công việc, chủ yếu qua kinh nghiệm, không dễ thay đổi nhận thức, thói quen trong thời gian ngắn. Vì vậy, trong thời gian tới, việc áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện KTQS cần tiếp tục đƣợc quan tâm nghiên cứu, coi đó là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lƣợng giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trƣờng. Việc áp dụng thành công hệ thống QLCL này tại Học viện có ý nghĩa quan trọng, giúp Học viện phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại và nhiệm vụ giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học trong nền giáo dục quốc dân. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã nêu, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Áp dụng Hệ thống quản lý chất lƣợng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự” làm luận văn Thạc sỹ quản lý công. 3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Đổi mới phƣơng thức vận hành, quản lý hành chính luôn gắn chặt với thực hiện CCHC tại mỗi cơ quan, đơn vị từ Trung ƣơng đến cơ sở. Đây là hoạt động luôn đƣợc Đảng, Nhà nƣớc, các cấp Ban, Bộ ngành và địa phƣơng quan tâm, mặc dù là một nội dung không mới nhƣng chƣa bao giờ hết tính thời sự. ISO 9000 đã đƣợc nhiều quốc gia và các địa phƣơng áp dụng và nó đã trở thành công cụ quan trọng hỗ trợ các cơ quan HCNN nhằm chuẩn hóa phƣơng pháp làm việc, nâng cao hiệu quả quản lý của các cơ quan, tổ chức hƣớng tới sự hài lòng của tổ chức và ngƣời dân. Thực tế cho thấy, những cơ quan, tổ chức nào không áp dụng hệ thống QLCL theo ISO 9001 thì càng làm hạn chế sức cạnh tranh và làm suy giảm niềm tin của khách hàng. Sự xuất hiện ngày càng nhiều các cơ quan HCNN, đơn vị sự nghiệp, học viện, nhà trƣờng đƣợc chứng nhận ISO 9001 trong những năm vừa qua đã chứng tỏ tính khả thi và xu thế không thể đảo ngƣợc của việc áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 trong các cơ quan, đơn vị HCNN ở Việt Nam ở mọi ngành, lĩnh vực. Tại Việt Nam, có nhiều đầu sách và tài liệu hƣớng dẫn việc áp dụng ISO 9000 (ISO 9001) nhƣ: - Hồ Thêm (2001), Cẩm nang áp dụng ISO 9001:2000, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả đã đƣa ra những yêu cầu của hệ thống ISO 9001:2000, yêu cầu về hệ thống chất lƣợng, trách nhiệm lãnh đạo, quản ltrị nhân lực, sản phẩm, đo lƣờng, phân tích và cải tiến quá trình triển khai áp dụng ISO 9001:2000. - Bộ Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN ISO 9000 phiên bản năm 2000, Nhà xuất bản Xây dựng phát hành năm 2001. Bộ tiêu chuẩn giới thiệu tiêu chuẩn TCVN ISO 9000 phiên bản năm 2000 bao gồm: TCVN ISO 9000:2000 hệ thống QLCL - cơ sở từ vựng TCVN ISO 9001:2000; Hệ thống QLCL - các 4
yêu cầu và TCVN ISO 9004:2000; Hệ thống QLCL - hƣớng dẫn cải tiến. - Hà Văn Hội (2005), Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn Quốc tế trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ, Nhà xuất bản Bƣu điện, Hà Nội 2005. Cuốn sách giới thiệu những vấn đề thiết thực về quản lý chất lƣợng dịch vụ trong điều kiện hội nhập và cạnh tranh, chất lƣợng dịch vụ và hệ thống QLCL theo tiêu chuẩn quốc tế (ISO), phạm vi và quy trình áp dụng ISO. - Phó Đức Trù, Phạm Hồng (2002), ISO 9000:2000, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội 2002. Cuốn sách giới thiệu chung hệ thống QLCL theo mô hình ISO 9000; Giải thích và hƣớng dẫn áp dụng; Hƣớng dẫn xây dựng hệ thống tài liệu và đánh giá hệ thống QLCL. - Phó Đức Trù, Vũ Thị Hồng Khanh, Phạm Hồng (1999), QLCL theo ISO 9000, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội 1999. Cuốn sách giới thiệu về vai trò và hệ thống đảm bảo chất lƣợng theo mô hình ISO 9000; Áp dụng ISO 9000 vào các doanh nghiệp trong nƣớc và những đánh giá về hệ thống chất lƣợng khi áp dụng bộ tiêu chuẩn ISO 9000. - Nguyến Hữu Thái Hòa (2007), Hành trình văn hóa ISO và giấc mơ chất lượng Việt Nam, NXB Trẻ. Cuốn sách giới thiệu hành trình đến với những giá trị đích thực của ISO; so sánh kinh nghiệm thực hiện ISO ở châu Á và phƣơng Tây; trình bày các thách thức ISO đối với châu Á và Việt Nam trong phát triển và sản xuất công nghiệp. Tác giả cũng đề xuất một mô hình mẫu “Nhà máy xanh ISO” hoạt động có hiệu quả tại Việt Nam. - Nguyễn Trƣờng Sơn (2004), Áp dụng hệ thống QLCL ISO 9000 trong các tổ chức hành chính - một hướng quan trọng nhằm cải cách hành chính hiện nay ở Việt Nam, Tạp chí kinh tế và phát triển số 79. Nhiều tác giả đã nghiên cứu áp dụng hệ thống QLCL ISO với nhiều cách tiếp cận khác nhau, các nghiên cứu cũng rất đa dạng, trong đó có một số 5
bài viết và đề tài nghiên cứu áp dụng ISO trong quản lý giáo dục nhƣ: - Nguyễn Quang Toản (2014), Dịch vụ giáo dục - Quản lý và kiểm định, NXB Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh. Tác giả đã nghiên cứu và tiếp cận giáo dục với tƣ cách là một loại hình thƣơng mại dịch vụ theo quy luật cung - cầu của kinh tế thị trƣờng, đồng thời giới thiệu một số mô hình quản lý đảm bảo chất lƣợng GDĐH và phƣơng pháp áp dụng hiệu quả hệ thống QLCL ISO tại các trƣờng đại học, cao đẳng. - Trần Khánh Đức (2004), Quản lý và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực theo ISO & TQM, NXB Giáo dục. Tác giả đã xây dựng cơ sở lý luận về QLCL và bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng đào tạo đại học theo quan điểm QLCL của ISO và TQM. - Cao Duy Bình (2004), Nguyên tắc và mô hình QLCL giáo dục theo tiêu chuẩn ISO 9000, Tạp chí giáo dục số 79. Bài viết giới thiệu về nguyên tắc và mô hình QLCL đào tạo theo ISO bao gồm năm bƣớc: Giới thiệu hệ thống chất lƣợng; Đào tạo đội ngũ; Vận hành; Đánh giá; Giám sát. - Nguyễn Hải Hằng (2007), Áp dụng hệ thống ISO 9001:2000 vào quản lý đào tạo, Tạp chí Khoa học giáo dục số 18. - Phạm Quang Huân (2007), Đổi mới quản lý nhà trường và nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên theo ISO 9000 và TQM, Tạp chí Khoa học giáo dục số 20. Nội dung bài viết nói về đổi mới mô hình và quy trình tổ chức đào tạo nhằm nâng cao năng lực sƣ phạm cho đội ngũ giáo viên theo hƣớng áp dụng ISO 9000 và TQM. - Nguyễn Đức Ca (2011), Quản lý chất lượng đào tạo theo ISO 9001:2000 trong Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục. Luận án đánh giá thực trạng QLCL đào tạo và đề xuất các nhóm giải pháp nâng cao QLCL đào tạo tại Trƣờng Đại học Hàng Hải Việt Nam. - Nguyễn Đình Thi (2015), Áp dụng Hệ thống QLCL tiêu chuẩn TCVN 6
ISO 9001:2008 tại trường Cao đẳng Công nghiệp in, Luận văn thạc sĩ quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng áp dụng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại trƣờng Cao đẳng Công nghiệp in. Qua nghiên cứu và tìm hiểu về các đề tài, tài liệu khoa học đã triển khai trƣớc đó, tác giả nhận thấy một số tồn tại sau: - Cho đến nay chƣa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện về xây dựng và áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại các đơn vị trong lực lƣợng vũ trang, đặc biệt là các đơn vị quân đội vừa thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, vừa thực hiện nhiệm vụ giáo dục - đào tạo. Đồng thời chƣa đánh giá hiệu quả việc áp dụng hệ thống QLCL sau một thời gian triển khai thực hiện để có thể đƣa ra bài học kinh nghiệm. - Chƣa đi sâu, nghiên cứu đề ra quy trình và các giải pháp nhằm áp dụng có hiệu quả tiêu chuẩn ISO trong đơn vị quân đội nói chung, các học viện, nhà trƣờng trong quân đội nói riêng. Việc triển khai hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện KTQS đƣợc thực hiện từ năm 2016, bên cạnh những hiệu quả đạt đƣợc còn một số tồn tại, bất cập. Những tồn tại, bất cập đó không chỉ xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan, mà còn từ nhiều nguyên nhân khách quan, trong đó phải kể đến tính đặc thù của một đơn vị quân đội, đồng thời lại nằm trong hệ thống GDĐH quốc dân. Chính vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề này có ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt lý luận mà còn góp phần gia tăng chất lƣợng áp dụng hệ thống QLCL theo tiêu chuẩn ISO tại các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội nói chung và tại Học viện KTQS nói riêng. 7
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống hóa các vấn đề lý luận về chất lƣợng, QLCL, QLCL trong GDĐH và thực tiễn việc áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện KTQS, đề xuất thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng hệ thống QLCL này tại hệ thống nhà trƣờng Quân đội nói chung và tại Học viện KTQS nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý luận về chất lƣợng, QLCL, QLCL GDĐH dƣới góc độ tiếp cận là một loại hình dịch vụ và kinh nghiệm áp dụng hệ thống QLCL tiêu chuẩn ISO 9001 tại các cơ sở GDĐH. - Nghiên cứu thực trạng áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự, đánh giá những kết quả đạt đƣợc và những hạn chế, tồn tại cùng với nguyên nhân. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu việc triển khai áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian nghiên cứu:hoạt động xây dựng và áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự Về thời gian nghiên cứu: nghiên cứu, khảo sát số liệu thực tế trong giai đoạn 2015 - 2017; đề xuất những giải pháp cho đến 2025. 8
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phƣơng pháp luận Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và các chủ trƣơng, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nƣớc về quản lý chất lƣợng đào tạo đại học. 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu: Kết hợp có hệ thống, đồng bộ các phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ sau: - Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu lý luận, văn bản; - Phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực tế; - Phƣơng pháp thống kê, so sánh; - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, đánh giá. 6. Những đóng góp mới của luận văn 6.1. Đóng góp về lý luận Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống và toàn diện về chất lƣợng, QLCL nói chung và QLCL GDĐH nói riêng, dƣới góc độ một loại hình dịch vụ trong nền kinh tế tri thức thế kỷ XXI, về Bộ tiêu chuẩn ISO 9000 và Bộ tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008. Từ đó, luận văn làm phong phú thêm về áp dụng hệ thống quản lý chất lƣợng theo TCVN ISO 9001: 2008 cho các trƣờng đại học. 6.2. Đóng góp về thực tiễn Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống và toàn diện về việc xây dựng và áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN vào một đơn vị vừa có tính đặc thù quân sự vừa nằm trong hệ thống cơ sở GDĐH quốc dân, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm làm cơ sở đề xuất các giải pháp nhằm áp dụng có hiệu quả hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại các học viện, nhà trƣờng quân đội và tại Học viện KTQS. Kết quả đề tài sẽ giúp cho Học viện KTQS, các trƣờng đại học tham 9
khảo áp dụng hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo đại học. 7. Ý nghĩa nghiên cứu 7.1. Ý nghĩa lý luận Làm phong phú thêm cơ sở lý luận về chất lƣợng, QLCL, các phƣơng pháp QLCL giáo dục trên phƣơng diện xem xét giáo dục là một loại hình dịch vụ. 7.2. Về mặt thực tiễn: - Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai có nhu cầu tìm hiểu về hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 tại các cơ sở GDĐH quân sự. - Kết quả nghiên cứu của luận văn là cơ sở để Học viện KTQS tiếp tục triển khai xây dựng và áp dụng hệ thống QLCL theo TCVN ISO 9001:2008 vào hoạt động của nhà trƣờng đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về việc áp dụng Hệ thống Quản lý chất lƣợng trong GD&ĐT trình độ đại học và áp dụng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008. Chƣơng 2. Áp dụng Hệ thống Quản lý chất lƣợng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự - Thực trạng và nguyên nhân. Chƣơng 3. Phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng Hệ thống Quản lý chất lƣợng theo TCVN ISO 9001:2008 tại Học viện Kỹ thuật Quân sự. 10
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC ÁP DỤNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG TRONG GD&ĐT TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC VÀ ÁP DỤNG THEO TIÊU CHUẨN TCVN ISO 9001:2008 1.1. TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG 1.1.1. Khái niệm về Chất lƣợng “Chất lƣợng” là thuật ngữ thƣờng đƣợc sử dụng trong các lĩnh vực hoạt động xã hội, nhất là trong lĩnh vực kinh tế. Đây là một phạm trù phức tạp và có nhiều quan niệm khác nhau. Từ điển Việt Nam năm 2002 định nghĩa “Chất lƣợng là tổng thể những tính chất, thuộc tính cơ bản của sự vật, hiện tƣợng, làm cho sự vật này phân biệt với sự vật khác”. Ngoài ra, còn rất nhiều quan điểm khác nhau về Chất lƣợng đƣợc đƣa ra bởi các học giả và tổ chức khác nhau trên thế giới nhƣ: “Chất lƣợng là đáp ứng nhu cầu của khách hàng” (W. Edwards Deming); “Chất lƣợng là sự phù hợp với mục đích sử dụng” (J.M. Juran); “Chất lƣợng là sự phù hợp với các yêu cầu hay đặc tính nhất định” (Philips B. Crosby); “Chất lƣợng là sự thỏa mãn nhu cầu thị trƣờng với chi phí thấp nhất” (Ishikawa); “Chất lƣợng của sản phẩm là mức độ mà sản phẩm ấy đáp ứng đƣợc nhu cầu của ngƣời sử dụng” (European Organisation for Quality Control); “Chất lƣợng sản phẩm là toàn bộ đặc tính của sản phẩm và dịch vụ nhằm thỏa mãn những nhu cầu đã đặt ra” (Cơ quan kiểm tra chất lƣợng Mỹ). Có thể thấy trong mỗi lĩnh vực, có những quan niệm khác nhau về chất lƣợng. Trong đó, quan niệm của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO đã đƣợc thừa nhận ở phạm vi quốc tế: Chất lượng là mức độ của một tập hợp các đặc tính vốn có đáp ứng các yêu cầu [32]. Trong đó “vốn có” nghĩa là tồn tại trong cái gì đó, nhất là một đặc tính lâu bền hay vĩnh viễn; “Yêu cầu” là nhu cầu hay mong đợi đã đƣợc công bố, ngầm 11