Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế" nhằm phân tích và đánh giá thực trạng giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế, đặc biệt là đánh giá hiệu quả, chỉ ra những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của chúng trong hoạt động giám sát ngân sách nhà nước; Đề xuất các phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ QUỐC HUY HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2025 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ QUỐC HUY HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. VŨ ANH TUẤN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2025 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế” là kết quả nghiên cứu của riêng bản thân tôi. Nội dung của Luận văn là kết quả của quá trình thu thập thông tin, số liệu, nghiên cứu, tổng hợp tài liệu, báo cáo của Phân hiện Học viện Hành chính Quốc gia tại tỉnh Quảng Nam (Cơ sở Thừa Thiên Huế), các văn bản quy định có liên quan đến nội dung Đề án, đảm bảo tính chính xác và khoa học. Tôi xin cam đoan về tính trung thực của kết quả nghiên cứu và sẽ chịu trách nhiệm nếu có những vi phạm trong quy tắc nghiên cứu khoa học. Thừa Thiên Huế, tháng năm 2025 Học viên Hồ Quốc Huy i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn “Hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế”, tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình giảng dạy chương trình thạc sĩ trong suốt thời gian vừa qua. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Vũ Anh Tuấn - người đã nhiệt tình và tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phân hiệu Học viện Hành chính Quốc gia tại tỉnh Quảng Nam (Cơ sở Thừa Thiên Huế) đã tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ tôi trong quá trình khảo sát, thu thập số liệu phục vụ cho hoạt động nghiên cứu của Đề án. Do thời gian nghiên cứu và kinh nghiệm bản thân có hạn, trong khi vấn đề nghiên cứu rộng nên luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, nhận xét của quý Thầy, Cô và các nhà khoa học để tôi có thể hoàn thiện Đề án của mình trong tương lai. Tôi xin trân trọng cảm ơn! ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ............................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn .................................... 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ..................................... 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ................. 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .............................................. 9 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................ 9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THUỘC TỈNH...................................................................................... 10 1.1. Những vấn đề chung về Hội đồng nhân dân và giám sát của Hội đồng nhân dân ................................................................................................ 10 1.1.1. Vị trí của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh trong chính quyền địa phương cùng cấp .............................................................................. 10 1.1.2. Một số vấn đề chung về giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh .............................................................................................. 21 1.2. Ngân sách nhà nước và giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh ................................................................ 24 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của ngân sách nhà nước .................... 25 1.2.2. Hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh ............................................................................... 27 1.2.3. Thẩm quyền giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh ............................................................................... 32 iii
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh ................................................. 33 1.3.1. Các yếu tố khách quan .................................................................. 34 1.3.2. Các yếu tố chủ quan ..................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 .................................................................................. 36 Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .................................................................. 38 2.1. Khái quát về Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế ...... 38 2.1.1. Cơ cấu tổ chức Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế . 38 2.1.2. Chất lượng đai biểu Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................................................. 39 2.2. Thực tiễn hoạt động và kết quả hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế ............................... 42 2.2.1. Thực tiễn hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế. ................................................................................ 42 2.2.2. Những kết quả chủ yếu của hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế. ................................................... 49 2.3. Đánh giá kết quả hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. ...................................... 62 2.3.1. Kết quả đạt được .......................................................................... 62 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế .................................................. 64 Tiểu kết chương 2 .................................................................................. 68 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ............ 69 iv
3.1. Phương hướng nhằm tăng cường hoạt động giám sát ngân sách nhà nước cuả Hội đồng nhân dân thành phố Huế. .......................................... 69 3.1.1. Nhận thức đúng đắn vai trò hoạt động giám sát ............................. 69 3.1.2. Giám sát phải tôn trọng sự thật khách quan và phải được tiến hành theo đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật. ..................................... 70 3.1.3. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, có kế hoạch. ....................................................... 70 3.1.4. Hoạt động giám sát phải mang lại hiệu quả thực tế ........................ 71 3.2. Giải pháp tăng cường hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế ................................................................ 72 3.2.1. Thực hiện tốt các quy định của Luật về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố trong lĩnh vực ngân sách. ................................ 72 3.2.2. Nâng cao năng lực các chủ thể thực hiện chức năng giám sát ngân sách của HĐND thành phố Huế .............................................................. 73 3.2.3. Nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy giúp việc cho Hội đồng nhân dân thành phố Huế ......................................................................... 77 3.2.4. Nâng cao chất lượng thực hiện các hình thức giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố Huế ......................................................................... 79 3.2.5. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giám sát giữa các cấp, các ngành và các tổ chức đoàn thể .......................................................................... 82 3.2.6. Tạo điều kiện thuận lợi cho Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát ngân sách .......................................................................................... 86 KẾT LUẬN .......................................................................................... 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................. 89 v
DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa CQĐP Chính quyền địa phương HĐND Hội đồng nhân dân NSNN Ngân sách nhà nước TAND Tòa án nhân dân UBMT Ủy ban Mặt trận Tổ quốc UBND Ủy ban nhân dân UBTVQH Ủy ban Thường vụ Quốc hội VKSND Viện kiểm sát nhân dân vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1: Tính đại diện thông qua nghề nghiệp, vị trí công tác ................ 39 Bảng 2.2: Bảng đại diện theo cấp hành chính .......................................... 39 Bảng 2.3: Bảng cơ cấu độ tuổi và giới tính.............................................. 39 Bảng 2.4: Bảng các cuộc giám sát của Ban kinh tế - xã hội Hội đồng nhân dân thành phố Huế ................................................................................. 57 Bảng 2.5: Bảng các cuộc giám sát của Ban kinh tế - xã hội Hội đồng nhân dân thành phố Huế…………………………………………….……..……..64 Biểu 2.1. Trình độ chuyên môn Hội đồng nhân dân thành phố Huế giai đoạn 2021-2023............................................................................................... 40 Biểu 2.2. Trình độ lý luận chính trị Hội đồng nhân dân thành phố Huế giai đoạn 2021-2023 ....................................................................................... 40 vii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, việc cải cách và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương, đặc biệt là đổi mới tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp, đã trở thành một yêu cầu cấp thiết và khách quan. Theo quy định tại Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), "HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, gồm các đại biểu do cử tri địa phương bầu ra, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, đồng thời chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và các cơ quan nhà nước cấp trên". Theo đó, HĐND có hai chức năng cơ bản: chức năng quyết định và chức năng giám sát. Trong đó, giám sát là là chức năng quan trọng của HĐND các cấp. Hoạt động tài chính, ngân sách đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ công tác của Nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế - xã hội. Đây là một lĩnh vực tổng hợp, thể hiện rõ ràng hiệu quả kinh tế cũng như khả năng sử dụng ngân sách trong các lĩnh vực đời sống xã hội của từng cấp chính quyền. Vì vậy, giám sát thu, chi, phân bổ và quyết toán ngân sách là một công việc quan trọng đối với HĐND, các ban và đại biểu HĐND, yêu cầu phải được thực hiện đúng theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước 2015. Trong lĩnh vực kinh tế, HĐND có nhiệm vụ và quyền hạn quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước tại địa phương, dự toán thu chi ngân sách địa phương, phân bổ dự toán ngân sách cấp mình, điều chỉnh dự toán ngân sách khi cần thiết, và phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương. HĐND cũng 1
quyết định các chủ trương đầu tư cho chương trình, dự án của địa phương theo quy định của pháp luật. Thực trạng kinh tế- xã hội và nâng cao năng lực quản lý của chính quyền địa phương ở thành phố Huế là những thách thức trong quá trình phát triển của thành phố. Vấn đề đang đặt ra đối với chính quyền địa phương là phải tạo bước đột phá, giữ vững tốc độ tăng trưởng trên mọi mặt, hoàn thành kế hoạch kinh tế - xã hội qua từng giai đoạn cụ thể, tạo đà cho sự phát triển cao hơn trong những năm tiếp theo. Để tạo bước đột phá đó thì nhiệm vụ giám sát ngân sách của thành phố Huế phải là công việc nặng nề, phức tạp. Trong những năm qua, HĐND thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế đã thực hiện tốt chức năng giám sát thông qua các hoạt động như xem xét, thẩm tra và thảo luận các báo cáo công tác, thực hiện quyền chất vấn của đại biểu, và tổ chức các đoàn giám sát đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát. HĐND thành phố đã làm rõ những bất hợp lý trong quá trình thực hiện ngân sách nhà nước và đề xuất các giải pháp khắc phục, điều chỉnh những bất hợp lý trong việc xây dựng dự toán ngân sách cho năm sau. Tuy nhiên, công tác phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương của HĐND thành phố gần đây còn mang tính hình thức. Cơ sở để kiểm chứng số liệu hầu như không tồn tại, và số lượng đại biểu tham gia góp ý hoặc chất vấn về các nội dung trong dự thảo Nghị quyết phê chuẩn quyết toán vẫn còn thấp. Hơn nữa, việc tổ chức các đoàn giám sát đối với UBND thành phố và một số cơ quan, đơn vị liên quan chưa được thực hiện một cách thường xuyên. Các kết luận sau giám sát thường chung chung, thiếu sự kiểm tra và đôn đốc việc thực hiện các kết luận này. Đây là những hạn chế cần khắc phục để nâng cao hiệu quả và chất lượng giám sát của HĐND thành phố. 2
Từ những lý do nêu trên tôi chọn đề tài “Hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế” thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Những vấn đề liên quan đến hoạt động giám sát ngân sách của HĐND ở nước ta trong những năm qua đã được đề cập nhiều trong các công trình nghiên cứu, các đề tài khoa học, các bài viết, các luận văn. Có thể nêu một số công trình tiêu biểu như Võ Văn Cần (2017): “Hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng ”. Luận văn thạc sĩ Hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội. Nội dung luận văn đưa ra các cơ sở lý luận về; Ngân sách nhà nước, giám sát, giám sát ngân sách nhà nước. Luận văn đánh giá thực trang công tác giám sát ngân sách nhà nước của HĐND quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, trong đó có nhiều văn bản quy phạm pháp luật, nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, tổ chức thực hiện quy định của Nhà nước, tránh thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước của, góp phần quan trọng trong giảm thiểu rủi ro thất thoát ngân sách nhà nước tại quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng. Trong luận văn thạc sĩ "Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND từ thực tiễn hoạt động của HĐND Quận Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội" (Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội, 2018), Cao Thị Bích Lan đã phân tích cơ sở lý luận về vị trí và chức năng của HĐND, làm rõ khái niệm giám sát, đồng thời nghiên cứu đặc điểm, nội dung và hình thức giám sát của HĐND cấp huyện. Ngoài ra, luận văn cũng xem xét các yếu tố tác động và các điều kiện cần thiết để đảm bảo hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện. Đặc biệt, tác giả đã làm sáng tỏ thực trạng hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, 3
từ đó chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những vấn đề này. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất các quan điểm và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND huyện Bố Trạch trong thời gian tới. Nguyễn Sỹ Tháng (2019) trong luận văn thạc sĩ "Nâng cao năng lực giám sát của HĐND cấp HĐND quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội trong lĩnh vực ngân sách nhà nước" (Học viện Hành chính Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, 2019) đã nêu rõ mục đích và tầm quan trọng của hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Qua đó, luận văn nhằm nâng cao trách nhiệm của cơ quan thực hiện giám sát ngân sách nhà nước và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm tra, theo dõi, đánh giá, cũng như tổng hợp việc thực hiện các kiến nghị hậu giám sát trong bối cảnh hiện nay. Tác giả cũng nhấn mạnh rằng sự hợp tác chủ động giữa các bên liên quan là vô cùng quan trọng. Điều này được thể hiện qua việc cơ quan chịu sự giám sát ngân sách nhà nước cần tích cực phối hợp, cung cấp thông tin chính xác và kịp thời, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động giám sát ngân sách của Quốc hội đạt hiệu quả, và thực hiện nghiêm túc các kiến nghị sau giám sát. Trong luận văn thạc sĩ Quản lý kinh tế với đề tài "Hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh trong lĩnh vực tài chính - ngân sách từ thực tiễn ở Hà Giang" (2020), Phạm Thị Hồng Yên đã nghiên cứu và phân tích các hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh trong lĩnh vực tài chính - ngân sách, lấy thực tiễn tại tỉnh Hà Giang làm cơ sở nghiên cứu. Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Luân văn đưa ra nội dung thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình về ngân sách nhà nước thông qua việc ban hành các nghị quyết về ngân sách địa phương và thực hiện giám sát ngân sách địa phương theo thẩm quyền. 4
Tức là HĐND cấp có 2 chức năng quan trọng là quyết định và giám sát và các giải pháp thực hiện. Trong bài viết "Đổi mới hoạt động giám sát tài chính ngân sách của HĐND và những vấn đề đặt ra đối với Kiểm toán Nhà nước," đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Khoa học ngày 22/11/2019, Đặng Văn Thanh đã trình bày các vấn đề liên quan đến việc đổi mới hoạt động giám sát tài chính ngân sách của HĐND và các yêu cầu đối với Kiểm toán Nhà nước. Bài viết nêu ra quan điểm sử dụng báo cáo kiểm toán trong thẩm tra, đánh giá, quyết định và giám sát các vấn đề tài chính, ngân sách và phương thức sử dụng kết quả kiểm toán trong họat động giám sát của HĐND cấp về các vấn đề tài chính - ngân sách. Nguyễn Minh Tân - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Ngân sách (Văn phòng Quốc hội); Bài viết “Giám sát tài chính của cơ quan dân cử trong hệ thống ngân sách nhà nước lồng ghép ở Việt Nam”, Tạp chí Tài chính ngày 16/5/2023. Bài viết đưa ra nội dung giám sát tài chính - ngân sách ở Việt Nam; đối tượng giám sát tài chính - ngân sách; Hình thức giám sát tài chính – ngân sách; Giải pháp nâng cao năng lực giám sát tài chính – ngân sách. Nguyễn Chí Dũng, bài viết “Giám sát tài chính, đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách” , Cổng Thông tin Điện tử Quốc hội Việt Nam 2019. Bài viết chỉ ra những đặc thù của các hoạt động giám sát tài chính so với các hoạt động giám sát khác của nghị viện; những hoạt động này được thực hiện thông qua quyền lực nghị viện, với sự hỗ trợ của các công cụ tài chính và các cơ quan đánh giá tài chính độc lập của nghị viện. Vì vậy, hoạt động này có ảnh hưởng thuyết phục, làm sáng tỏ chế độ trách nhiệm và nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị cũng như các chương trình quốc gia. Nguyễn Thị Phú Hà - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách. Bài viết “Phát huy vai trò của Kiểm toán Nhà nước đối với hoạt động giám sát 5
của Quốc hội”. Báo Điện tử Đại biểu và Quốc hội ngày 07/5/2024. Bài viết đánh giá việc tuân thủ pháp luật và thực hiện các quy định liên quan đến quản lý, sử dụng tài chính công và tài sản công của các đơn vị được kiểm toán. Đồng thời, Kiểm toán Nhà nước cũng đã đề xuất việc sửa đổi, thay thế hàng nghìn văn bản do các cơ quan có thẩm quyền ban hành, trong đó bao gồm nhiều văn bản quy phạm pháp luật, nhằm khắc phục các lỗ hổng trong cơ chế và tổ chức thực hiện các quy định của Nhà nước. Điều này giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí, đồng thời góp phần quan trọng vào việc củng cố nền tài chính quốc gia và thắt chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính. Các công trình nghiên cứu, các bài viết, các luận văn trên đã trình bày có hệ thống về lý luận, về thực tiễn lĩnh vực giám sát ngân sách nhà nước của HĐND cấp tỉnh, huyện hoặc các đơn vị hành chính tương đương. Trong đó, có một số công trình nghiên cứu về hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Vì vậy, đề tài luận văn có thể kế thừa một số kết quả nghiên cứu có liên quan, nhất là với những đơn vị hành chính có điểm tương đồng với thành phố Huế. Trong giai đoạn hiện nay, việc triển khai các quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp năm 2015, cùng với Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, đã đặt ra nhiều vấn đề mới về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động giám sát ngân sách nhà nước ở cấp huyện. Những vấn đề này đòi hỏi phải được nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện và đầy đủ. Vì vậy, dựa trên việc kế thừa các cơ sở lý luận và thực tiễn từ các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học về hoạt động giám sát ngân sách nhà nước, đề tài "Hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế" sẽ đóng góp vào việc hệ thống hóa lý luận, đồng thời đánh giá thực tiễn công tác tổ chức và hoạt động giám sát của HĐND thành phố Huế hiện nay. Luận văn cũng sẽ khai thác và bổ 6
sung các kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện nói chung và HĐND thành phố Huế nói riêng, trong bối cảnh xây dựng mô hình mới về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tại Việt Nam. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Đưa ra một số phương hướng và giải pháp để nâng cao hiệu quả giám sát trong lĩnh vực ngân sách trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Hệ thống hóa và làm rõ các cơ sở lý luận về hoạt động giám sát, những điều kiện cần thiết để đảm bảo hiệu quả giám sát của HĐND cấp huyện, đặc biệt đối với thành phố thuộc tỉnh đang chuyển đổi thành thành phố trực thuộc trung ương trong lĩnh vực ngân sách nhà nước. + Phân tích và đánh giá thực trạng giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế, đặc biệt là đánh giá hiệu quả, chỉ ra những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của chúng trong hoạt động giám sát ngân sách nhà nước. + Đề xuất các phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố trong các kỳ họp, bao gồm giám sát theo Nghị quyết giám sát hàng năm, giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND, Ban Kinh tế - xã hội HĐND và các đại biểu, dựa trên các quy định pháp luật và thực tiễn tại thành phố Huế. 7
4.2. Phạm vi nghiên cứu + Về thời gian: Thực trạng từ năm 2021 đến năm 2024 (HĐND thành phố Huế khóa XIII, nhiệm kỳ 2021-2026), phương hướng, giải pháp cho nhiệm kỳ 2026 - 2030. + Về không gian: Địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. + Về nội dung: Hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn được xây dựng dựa trên phương pháp luận Mác-xít, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với các quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tổ chức, hoạt động và vai trò giám sát của HĐND. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: - Phương pháp quan sát thực tế tại một số vị trí nhằm nắm bắt các thông tin về hoạt động giám sát ngân sách của HĐND thành phố Huế. - Khảo cứu kinh nghiệm các huyện, thành phố về hoạt động giám sát ngân sách của HĐND cấp huyện để làm cơ sở đánh giá HĐND thành phố Huế. - Phương pháp phân tích: Dựa trên nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, dân số, cùng với thực trạng hoạt động giám sát ngân sách nhà nước hiện nay và định hướng phát triển của địa phương, luận văn sẽ phân tích các điểm mạnh, hạn chế để làm rõ những thuận lợi và thách thức trong công tác giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế. - Phương pháp tổng hợp tài liệu, số liệu: Sử dụng phương pháp tổng hợp tài liệu từ các văn bản, sách, tạp chí có liên quan đến hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố Huế. 8
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Hệ thống hoá và cụ thể hoá khung lý thuyết về hoạt động giám sát ngân sách nhà nước của HĐND cấp huyện/thành phố thuộc tỉnh làm cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu, qua đó góp phần hoàn thiện hoạt động giám sát ngân sách nhà nước nói chung và hoạt động giám sát ngân sách nhà nước tại thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện, thành phố thuộc tỉnh nói chung và HĐND thành phố Huế nói riêng, đặc biệt là trong lĩnh vực ngân sách nhà nước. Luận văn sẽ góp phần đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND thành phố Huế trong nhiệm kỳ 2021-2026, đồng thời đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả giám sát ngân sách nhà nước của HĐND thành phố trong nhiệm kỳ 2026-2030. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn được trình bày trong ba chương, cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân cấp huyện. Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường hoạt động giám sát ngân sách của Hội đồng nhân dân thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. 9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT NGÂN SÁCH CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THUỘC TỈNH 1.1. Những vấn đề chung về Hội đồng nhân dân và giám sát của Hội đồng nhân dân 1.1.1. Vị trí của Hội đồng nhân dân thành phố thuộc tỉnh trong chính quyền địa phương cùng cấp 1.1.1.1. Chính quyền địa phương Chính quyền địa phương (CQĐP) ở Việt Nam là một thành phần trong bộ máy chính quyền Nhà nước thống nhất, đại diện cho quyền lực của nhân dân. Cơ quan nhà nước địa phương (CQĐP) gồm các cơ quan quyền lực Nhà nước tại địa phương, được bầu trực tiếp bởi người dân, cùng với các cơ quan và tổ chức khác được thành lập dựa trên các cơ quan quyền lực này theo quy định của pháp luật, như Ủy ban nhân dân, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND, Thường trực Hội đồng nhân dân và các ban của HĐND. Chức năng của CQĐP là quản lý các lĩnh vực đời sống xã hội tại địa phương, dựa trên nguyên tắc tập trung dân chủ và sự cân bằng lợi ích giữa địa phương và cả nước. Theo Điều 110 Hiến pháp 2013, hệ thống đơn vị hành chính của Việt Nam được phân chia như sau: Quốc gia được chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Tỉnh được chia thành huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Thành phố trực thuộc trung ương được chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương. Huyện được chia thành xã, thị trấn. Thị xã và 10
thành phố thuộc tỉnh được chia thành phường, xã. Quận được chia thành phường. Ngoài các cấp đơn vị hành chính trên, Hiến pháp còn cho phép thành lập các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, do Quốc hội quyết định. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia hoặc điều chỉnh địa giới các đơn vị hành chính phải lấy ý kiến người dân và tuân thủ quy trình theo luật định. Hiến pháp 2013 không giới hạn CQĐP trong ba cấp hành chính (tỉnh, huyện, xã) mà mở rộng ra các đơn vị hành chính đặc biệt do Quốc hội thành lập. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 đã xác định các nguyên tắc cơ bản về tổ chức CQĐP tại các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, trong khi cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể sẽ được Quốc hội quy định khi thành lập các đơn vị này. Theo Điều 111 của Hiến pháp 2013, CQĐP được tổ chức tại mọi đơn vị hành chính, bao gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND), với cơ cấu phù hợp với đặc điểm của nông thôn, đô thị, hải đảo và các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. So với Hiến pháp 1992, Hiến pháp 2013 cho phép linh hoạt hơn trong tổ chức CQĐP, không áp dụng duy nhất một mô hình trên toàn quốc mà điều chỉnh theo đặc điểm và nguyên tắc phân quyền giữa trung ương với địa phương. Luật tổ chức CQĐP năm 2015 xác định, ở ba cấp hành chính phổ biến (tỉnh, huyện, xã), mỗi cấp đều thành lập HĐND và UBND. Cụ thể, theo khoản 1 Điều 4 của luật này, "Cấp chính quyền địa phương bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, được tổ chức tại tất cả các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, như quy định tại Điều 2 của Luật này." 11