Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý Ngân sách Nhà Nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Hoababytrang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý Ngân sách Nhà Nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk" được hoàn thành vói các nội dung chính như Cơ sở khoa học về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện; Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk; Phương hướng và giải pháp hoàn công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý Ngân sách Nhà Nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………/……… …../….. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HỒNG NGỌC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK – NĂM 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………/……… …../….. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HỒNG NGỌC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN NGỌC THAO ĐẮK LẮK – NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Quản lý Ngân sách Nhà Nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, chưa được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Đề tài được thực hiện trên cơ sở vận dụng các kiến thức đã được học, nghiên cứu các tài liệu tham khảo, thực hiện điều tra khảo sát thực tiễn cùng với sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Ngọc Thao. Số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, hoàn toàn dựa theo số liệu đã được thu thập và điều tra. Các thông tin trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn từ nhiều tài liệu tham khảo đáng tin cậy. Ea Súp, ngày tháng năm 2021 Học viên Lê Thị Hồng Ngọc
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Ngọc Thao đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành Luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt các chuyên đề trong khoá học và đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, công chức Ủy ban nhân dân các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Ea Súp, cùng các đồng chí lãnh đạo cơ quan Ủy ban nhân dân huyện Ea Súp, đã luôn động viên, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và hoàn thành khoá học này. Mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng với thời gian và điều kiện nghiên cứu còn nhiều hạn chế, chắc chắn Luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của các nhà khoa học, thầy cô giáo và đồng nghiệp. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp cơ quan đã động viên, góp ý trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tác giả Lê Thị Hồng Ngọc
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) GTGT Giá trị gia tăng HĐND Hội đồng nhân dân NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách Nhà nước NSTW Ngân sách Trung ương QLNN Quản lý Nhà nước TM-DV Thương mại – dịch vụ TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp UBND Ủy ban nhân dân
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài luận văn: ............................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................... 5 3.1. Mục đích............................................................................................................. 5 3.2. Nhiệm vụ ............................................................................................................ 5 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...................................................... 6 7. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 7 Chương 1:......................................................................................................................... 8 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ................................................... 8 VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ........................................... 8 1.1. Lý luận về ngân sách nhà nước .......................................................................... 8 1.1.1 Tổng quan về ngân sách nhà nước .......................................................8 1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước 12 1.1.3 Ngân sách Nhà nước huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước ..14 1.2.2. Đặc điểm quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ..........................18 1.2.3. Vai trò của ngân sách nhà nước cấp huyện .....................................21 1.2.4. Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ......21 1.2.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện...........................23 1.3. Kinh nghiệm và bài học rút ra về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. .................................................................................. 35
1.3.1. Kinh nghiệm về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. ........................................................................................................35 1.3.2. Bài học rút ra về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. ........................................................................................................37 Chương 2:....................................................................................................................... 39 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ....................... 39 TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK................................................ 39 2.1. Đặc điểm tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội huyện Ea Súp .................... 39 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ..............................................................................39 2.1.2. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội huyện Ea Súp ........................41 2.2. Thực trạng quản lý ngân sách huyện Ea Súp thời kỳ 2015-2020 ................. 46 2.2.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch ngân sách nhà nước của huyện Ea Súp 46 2.2.2. Chấp hành ngân sách nhà nước cấp huyện .....................................56 2.3. Đánh giá công tác quản lý NSNN huyện Ea Súp............................................ 70 2.3.1. Những kết quả đạt được ....................................................................70 2.3.2. Những hạn chế trong quản lý ngân sách cấp huyện .......................72 2.3.3. Nguyên nhân chủ yếu .........................................................................77 Chương 3:....................................................................................................................... 81 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN .................................................. 81 QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK ... 81 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Ea Súp ....................... 81 3.1.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ea Súp ..................81 3.1.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý Ngân sách Nhà nước của huyện Ea Súp ........................................................................................................................85 3.2. Một số kiến nghị .............................................................................................. 101 3.2.1. Đối với Trung ương ..........................................................................101 3.2.2. Đối với tỉnh Đắk Lắk........................................................................104
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn: Ngân sách quốc gia là một bộ phận quan trọng của hệ thống tài chính quốc gia. Nó đóng một vai trò quan trọng trong mọi hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh và quốc gia Quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Ngân sách nhà nước phản ánh mối quan hệ Sản xuất kinh tế liên quan đến quá trình tạo lập, phân bổ và sử dụng các quỹ tiền tệ tập thể Cơ quan trung ương của nhà nước thực hiện các chức năng của mình theo quy định của pháp luật. Tăng cường quản lý ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, có hiệu quả hơn; Giúp chúng ta sớm đạt được mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay vẫn còn một số yếu tố, điều kiện tiền đề chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến quá trình quản lý Ngân sách Nhà nước tại các địa phương, việc quản lý ngân sách còn lúng túng, thiếu tính thống nhất, chưa đáp ứng được yêu cầu theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Thực tế trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước còn nhiều bất cập, khuyết điểm và hạn chế. Thu ngân sách vẫn chưa bao quát các nguồn thu trên địa bàn, vẫn còn tình trạng thất thu, nguồn thu ngân sách còn hạn chế...Hiệu quả các khoản chi ngân sách còn thấp, chi thường xuyên còn vượt dự toán. Trong tình hình kinh tế có nhiều biến động như hiện nay, đặc biệt là dịch Covid – 19 bùng phát vào cuối năm 2019 đã khiến cho nền kinh tế toàn cầu suy thoái. Trước tình hình kinh tế khó khăn, việc tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, tiết kiệm chi tiêu, kiềm chế lạm phát nhằm từng bước đưa nền kinh tế nước ta ổn định và phát triển là vấn đề đang được quan tâm.
2 Từ thực trạng nêu trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ea Súp tỉnh Đắk Lắk” để nghiên cứu. Qua đó, phân tích thực trạng và đưa ra một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tổ chức, quản lý ngân sách tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết được những vấn đề cần thiết của xã hội trên địa bàn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Hiện nay, ở nước ta đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề quản lý ngân sách nhà nước. Mỗi công trình nghiên cứu đều có mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và cách tiếp cận riêng về ngân sách nhà nước. Có thể nêu một số công trình nghiên cứu tiêu biểu được công bố như sau: Nguyễn Thế Anh (2012) “Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường trên địa bàn Quận Cầu Giấy, Thành Phố Hà Nội”, học viện Chính Trị - Hành Chính quốc gia Hồ Chí Minh. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý luận về cơ chế quản lý và kinh nghiệm quản lý ngân sách phường luận văn cũng phản ánh thực trạng cơ chế quản lý ngân sách phường và đề ra các giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách phường của Quận Cầu Giấy, Thành Phố Hà Nội. Đoàn Công Tâm (2014) “Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường ở quận Hà Đông, thành phố Hà Nội”, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính Trị - Hành Chính quốc gia Hồ Chí Minh. Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp phường trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Tô Thiện Hiền (2012) “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến 2020”, trường Đại học Ngân hàng Thành Phố Hồ Chí Minh. Luận án góp phần lý giải trên phương diện khoa học những lý luận cơ bản về hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước và các hình thức quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang, trên cơ sở phân tích thực trạng về hiệu quả quản lý ngân sách của tỉnh, luận án nêu ra mục tiêu và quan điểm về quản lý thu – chi ngân sách ở An Giang và cơ sở cơ bản để đề ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý
3 ngân sách nhà nước trong thời gian tới góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh An Giang. Nguyễn Thị Hoàng Oanh (2015) “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước tại Quận Hải Châu, Thành phố Đà Nẵng”, Đại học Đà Nẵng. Trong luận văn này, tác giả đã hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về lý luận quản lý thu, chi ngân sách; Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân sách trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2010 – 2013, từ đó đề xuất các giải pháp cũng như kiến nghị để hoàn thiện công tác này trong thời gian tới. Bên cạnh đó tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp thống kê, phương pháp thống kê tổng hợp, phương pháp so sánh và các phương pháp khác. Nhìn chung, luận văn này cũng có những điểm mới trong giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước so với các luận văn cùng đề tài trước đó ở tỉnh khác. Mẫn Quý Yên (2012) “Quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2008 – 2012”, Đại học Thái Nguyên. Luận văn nêu lên những tồn tại và hạn chế cụ thể trong các khâu: Lập dự toán thu, chi ngân sách, về kế toán và quyết toán ngân sách, về chế độ công khai tài chính đối với NSNN, về 6 chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách nhà nước; cho thấy công tác quản lý ngân sách huyện chưa thực sự đáp ứng được các quy định của Luật ngân sách nhà nước đồng thời chưa sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả và chưa thực sự thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, nâng cao đời sống nhân dân, những tồn tại hạn chế cần khắc phục từ đó đưa ra nhóm giải pháp quản lý NSNN trên địa bàn huyện. Nguyễn Thị Chiện (2018) “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk” Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thu, chi ngân sách nhà nước và đề ra các giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
4 Huỳnh Thị Đào (2018) “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk”, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý luận về cơ chế quản lý và kinh nghiệm quản lý ngân sách phường luận văn cũng phản ánh thực trạng cơ chế quản lý ngân sách phường và đề ra các giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách huyện Eah’Leo, tỉnh Đắk Lắk. Đỗ Đăng Khoa (2018) “Quản lý chi ngân sách nhà nước huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông , Học viện Hành chính Quốc gia . Luận văn tập trung làm rõ những cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách huyện, thực trạng quản lý ngân sách huyện cho thấy công tác quản lý ngân sách huyện chưa thật sự đáp ứng các quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Luận văn cũng phản ảnh thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước những mặt đạt được và hạn chế cần khắc phục từ đó đưa ra một số 5 giải pháp cơ bản để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước huyện Cư Jút trong giai đoạn hiện nay. Nguyễn Anh Tuấn (2020) “Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk ”, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận án góp phần lý giải trên phương diện khoa học những lý luận cơ bản về hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước và các hình thức quản lý ngân sách nhà nước tỉnh Ea súp, trên cơ sở phân tích thực trạng về hiệu quả quản lý ngân sách của tỉnh, luận án nêu ra mục tiêu và quan điểm về quản lý thu – chi ngân sách ở Ea Súp và cơ sở cơ bản để đề ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước trong thời gian tới góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. Trong các công trình kể trên, các tác giả đã đề cập về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước nói chung và quản lý ngân sách tỉnh, huyện, xã nói riêng tại từng địa phương. Đặc thù của mỗi địa phương là khác nhau, do đó việc nghiên cứu quản lý ngân sách cấp xã, huyện có những đặc thù riêng biệt khác nhau với các địa phương khác. Mặt khác trong từng giai đoạn thì việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cũng khác nhau,
5 thực trạng về kinh tế - xã hội cũng khác nhau, do đó một số tài liệu nghiên cứu đã không còn phù hợp với thực tế hiện nay. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu của các tác giả trên là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị khi nghiên cứu đề tài này. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích. Vận dụng hệ thống lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp để đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và tìm ra nguyên nhân của những hạn chế. Từ đó đưa ra đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về ngân sách nhà nước, thu ngân sách nhà nước. Phân tích đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk từ năm 2017 đến năm 2021. Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk . 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu : Tổ chức công tác quản lý ngân sách tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk gồm các Lãnh đạo ngành huyện như: Phòng Tài chính – kế hoạch, Kho bạc nhà nước, Chi cục Thuế; lãnh đạo các xã, thị trấn; Các cán bộ công chức đang thực hiện các quản lý thu, chi ngân sách nhà nước. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Nghiên cứu trong huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk Về thời gian: Giai đoạn (2017 – 2021)và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện nhiệm kỳ (2017 – 2021).
6 Về nội dung: Quản lý NSNN trên địa bàn cấp huyện. 5. Phương pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong luận văn tác giả đã sử dụng những phương pháp cụ thể như: Phương pháp duy vật biện chứng: là phương pháp cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin được sử dụng đối với nhiều môn khoa học, khi xem xét các hiện tượng và quá trình kinh tế phải đặt trong mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau, thường xuyên vận động, phát triển không ngừng, từ đó phát hiện ra những vấn đề mang tính quy luật phục vụ cho nghiên cứu. Phương pháp duy vật lịch sử: là nghiên cứu các sự kiện về đối tượng nghiên cứu trong những bối cảnh và điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, giúp chúng ta xem xét và phân tích vấn đề trong mối quan hệ với thời gian, không gian một cách có hệ thống, từ đó tìm ra nguyên nhân và hướng giải quyết. Phương pháp thống kê mô tả: là thu thập tài liệu, phân tích, tổng hợp, so sánh số liệu giữa các năm trong công tác quản lý ngân sách để đánh giá các nhận định, từ đó rút ra kết luận về đối tượng được nghiên cứu thông qua việc xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học trên Excel. Phương pháp thu thập thông tin: là thu thập, tổng hợpthông tin thực tế trực tiếp từ các đơn vị nhằm đánh giá thực trạng, phân tích những hạn chế và đưa ra giải pháp hợp lý cho vấn đề nghiên cứu . 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Ý nghĩa khoa học: Đề tài hệ thống hóa cơ sở lý luận về NSNN, NSNN cấp địa phương, từ đó hoàn thiện lý luận về quản lý ngân sách trên địa bàn huyện. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn vận dụng lý luận về quản lý ngân sách nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng thực trạng quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, đồng thời chỉ rõ những hạn chế và
7 nguyên nhân của những tồn tại đó. Với kết quả nghiên cứu này, đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan trong việc lãnh đạo, điều hành công tác quản lý ngân sách nhà nước tiết kiệm, hiệu quả góp phần thúc đẩy kinh tế-xã hội, an ninh quốc phòng trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. 7. Kết cấu của luận văn Chương 1: Cơ sở khoa học về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.
8 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. Lý luận về ngân sách nhà nước 1.1.1 Tổng quan về ngân sách nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm Ngân sách nhà nước Khái niệm: Ngân sách nhà nước là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Chính phủ dự toán các nguồn thu vào quỹ ngân sách nhà nước, đồng thời dự toán các khoản chi cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng. Như vậy, đặc trưng chủ yếu của ngân sách nhà nước là tính dự toán các khoản thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một thời gian nhất định, thường là một năm. Trong thực tiễn hoạt động Ngân sách nhà nước là hoạt động thu (tạo thu) và chi tiêu (sử dụng) quỹ tiền tệ của Nhà nước, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một bên là Nhà nước với một bên là các chủ thể kinh tế, xã hội trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân dưới hình thức giá trị. Nói cách khác, ngân sách nhà nước phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế - xã hội và trong phân phối tổng sản phẩm xã hội. Thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể thành thu nhập của Nhà nước và Nhà nước chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể được thụ hưởng nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà Nước. Thứ nhất, ngân sách Nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mô trong các kế hoạch tài chính của Nhà nước để quản lý các hoạt động kinh tế - xã hội. Thứ hai, xét về mặt thực thể, ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước. Thứ ba, ngân sách nhà nước là khâu chủ đạo trong hệ thống các khâu tài chính. Các nguồn tài chính được tập trung vào ngân sách nhà nước nhờ vào việc nhà nước
9 tham gia vào quá trình phân phối và phân phối lại các nguồn tài chính quốc gia dưới hình thức thuế và các hình thức thu khác. Toàn bộ các nguồn tài chính trong ngân sách nhà nước của chính quyền nhà nước các cấp là nguồn tài chính mà Nhà Nước trực tiếp nắm giữ, chi phối. Nó là nguồn tài chính cơ bản để nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình. Nguồn tài chính này giữ vị trí chủ đạo trong tổng nguồn tài chính của xã hội và là công cụ để Nhà Nước kiểm soát vĩ mô và cân đối vĩ mô. Từ sự phân tích biểu hiện bên ngoài và thực chất bên trong của ngân sách nhà nước, ta có thể đưa ra quan niệm chung về ngân sách nhà nước như sau: Như vậy, xét theo hình thức biểu hiện bên ngoài và ở trạng thái tĩnh, ngân sách Nhà nước là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Xét về thực chất và ở trạng thái động, ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mô và là khâu tài chính chủ đạo của hệ thống tài chính nhà nước, được Nhà nước sử dụng để phân phối một bộ phận của cải xã hội dưới hình thức giá trị nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Ngân sách nhà nước phản ánh các quan hệ kinh tế giữa nhà nước và các chủ thể trong xã hội, phát sinh khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu. Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 khẳng định: "Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước". 1.1.1.2. Đặc điểm của ngân sách nhà nước Về mặt nội dung: Là toàn bộ các khoản thu – chi của Nhà nước. Khái niệm thu – chi đã được khái quát hoá, trong đó “thu” được hiểu là tất cả các nguồn tiền được huy động cho nhà nước; còn “chi” được hiểu là bao gồm tất cả các khoản chi và các khoản hoàn trả khác của Nhà nước. Các khoản thu chi được xác định bởi những con số cụ thể nhằm xác định rõ khả năng tạo nguồn kinh phí để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà
10 nước, đồng thời tạo thế cân bằng trong thu chi, tạo sự chủ động trong hoạt động của ngân sách nhà nước. Về mặt pháp lý: Các khoản thu – chi này phải nằm trong dự toán được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định. Ngân sách nhà nước hoạt động trong lĩnh vực phân phối các nguồn tài chính, vì vậy nó thể hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế giữa nhà nước và xã hội. Quyền lực về ngân sách nhà nước thuộc về nhà nước, nên ngân sách nhà nước do Quốc hội với tư cách là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất ở nước ta quyết định. Về mặt thời gian: Các khoản thu – chi này chỉ được thực hiện trong một năm. Tính niên hạn của ngân sách nhà nước được thể hiện quá trình thực hiện nhiệm vụ thu – chi của nhà nước; nó tồn tại trong vòng 12 tháng, có thể bao trùm năm dương lịch (từ ngày 01.01 đến 31.12 của năm) nhưng cũng có thể bắt đầu và kết thúc vào những khoảng thời gian khác nhau như: Ví dụ: có nước bắt đầu từ 01/04 của năm trước và kết thúc vào 31/03 của năm sau; có nước bắt đầu từ 01/10 của năm trước và kết thúc vào 30.9 của năm sau… Về mục đích: Nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước. Mọi khoản thu và chi tài chính của nhà nước đều do nhà nước quyết định và nhằm mục đích phục vụ yêu cầu thực hiện các chức năng nhà nước. Bất kỳ nhà nước nào cũng đều có quyền ban hành pháp luật. Do nhu cầu chi tiêu của mình, nhà nước đã sử dụng pháp luật để ban hành chính sách thuế khoá và bắt buộc các tổ chức, cá nhân phải nộp một phần thu nhập của mình cho nhà nước với tư cách là chủ thể thực hiện nghĩa vụ với nhà nước. Tính cưỡng bức của các khoản thu ngân sách không hề mang ý nghĩa tiêu cực; bởi vì đây là sự cần thiết. Mọi đối tượng nộp thuế đều ý thức được nghĩa vụ của mình trong việc đảm bảo sự tồn tại và phát triển của nhà nước, của quốc gia. Đồng thời họ cũng ý thức được vai trò quan trọng của nhà nước trong quá trình sử dụng các nguồn tài chính nhằm thực hiện các chức năng về kinh tế – xã hội của mình. 1.1.1.3. Chức năng, vai trò của ngân sách Nhà nước
11 Ngân sách nhà nước có chức năng vô cùng quan trong trong nền kinh tế cũng như đời sống xã hội. Chức năng của ngân sách nhà nước thể hiện chủ yếu qua 04 mặt như sau: + Ngân sách nhà nước là một công cụ ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chống lạm phát và giảm thất nghiệp. + Ngân sách nhà nước có chức năng phân bổ nguồn lực trong xã hội Để tạo lập và sử dụng các nguồn lực có hiệu quả, thông qua các biện pháp thu, chi và quản lý ngân sách nhà nước, nhà nước thực hiện phân bổ nguồn lực vào những lĩnh vực địa bàn then chốt, có nhiều rủi ro, cần khuyến khích hoặc hạn chế phát triển; đồng thời có thể thu hút, lôi kéo sự tham gia phân bổ nguồn lực của các thành phần kinh tế và khu vực tư nhân. + Ngân sách nhà nước có chức năng phân phối lại thu nhập trong xã hội: Nhà nước thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập dưới hình thức tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm hạn chế bớt sự phân hoá xã hội, sự bất bình đẳng về thu nhập đảm bảo sự công bằng hợp lý, làm cho nguồn thu nhập của xã hội được sử dụng một cách kịp thời hiệu quả.Thông qua công cụ thuế và công cụ chi tiêu Nhà nước sẽ thực hiện được các mục tiêu trên. + Ngân sách nhà nước có chức năng điều chỉnh kinh tế: Chính sách ngân sách nhà nước là một bộ phận không thể tách rời của chính sách kinh tế – xã hội. Khi nền kinh tế suy thoái người ta thường khuyến cáo dùng chính sách tài khoá kích cầu bằng cách giảm thuế hoặc tăng chi tiêu công, từ đó làm tăng khối lượng sản xuất xã hội. Khi nền kinh tế phát triển bình thường, trong điều kiện mở cửa thì chính sách tài khoá kích thích sẽ tạo nên phản ứng dây chuyền: chính sách tài khoá kích thích nới lỏng với mục đích tăng tổng cầu, mức lãi suất trong nước tăng, giá đồng nội tệ tăng, thuần xuất khẩu giảm, tổng cầu giảm. Như vậy, trước mắt chính sách tài khoá có thể kích thích tổng cầu có tác động đến tăng trưởng kinh tế, nhưng về lâu dài lại kìm hãm chính quá trình tăng trưởng. Đòi hỏi các nhà hoạch địch chính sách tài chính nói chung và chính sách tài
12 khoá nói riêng phải tính đến việc sử dụng công cụ ngân sách nhà nước một cách thích hợp trong quá trình điều chỉnh nền kinh tế. Bốn chức năng nói trên có mối quan hệ rất gắn bó, phản ảnh được bản chất hoạt động của ngân sách nhà nước trong quá trình tạo lập, khai thác động viên, phân bổ, tổ chức huy động các nguồn vốn cũng như tham gia kiểm soát, điều chỉnh kinh tế vĩ mô 1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước 1.1.2.1. Hệ thống ngân sách nhà nước ở Việt Nam Hệ thống ngân sách Nhà nước: Hệ thống các cấp ngân sách Nhà nước là tổng thể các cấp ngân sách gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng cấp ngân sách. Theo Điều 4, Luật NSNN 2015: "NSNN bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của các đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Uỷ ban nhân dân (UBND)" (xem sơ đồ 1.1). Ngân sách Nhà nước Ngân sách Trung ương Ngân sách địa phương NS tỉnh, TP trực thuộc TW NS quận, huyện, thị xã, TP NS xã, phường, thị trấn Sơ đồ 1.1: Hệ thống NSNN ở Việt Nam Nguồn: Luật NSNN 2015. Tổ chức hệ thống ngân sách Nhà nước luôn gắn liền với việc tổ chức bộ máy nhà nước. Trên cơ sở Hiến pháp, mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách riêng cung cấp phương tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình
13 trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nước các cấp là một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trên mọi vùng của đất nước. Sự ra đời của hệ thống chính quyền nhà nước là tiền đề để tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước nhiều cấp. 1.1.2.2. Phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước Khái niệm: Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là một nội dung quan trọng của quản lý ngân sách nhà nước. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước không chỉ liên quan đến công tác quản lý ngân sách mà còn liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn đề kinh tế - xã hội. Bài viết đánh giá thực trạng hệ thống ngân sách và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam thời gian qua và đề xuất một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước theo hướng bền vững. Những kết quả đạt được: Trong những năm qua, phân cấp quản lý NSNN nhằm đảm bảo các nguồn lực tài chính quốc gia được huy động và phân phối sử dụng một cách hiệu quả nhất và đạt được những kết quả quan trọng sau: Thứ nhất: đảm bảo thực quyền của Quốc hội, tăng tính chủ động của Hội đồng nhân dân các cấp trong việc quyết định dự toán ngân sách, quyết định phân bổ ngân sách và phê chuẩn quyết toán ngân sách. Thứ hai, phân cấp quản lý ngân sách theo Luật NSNN năm 2015 đã góp phần thúc đẩy nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý NSNN. Thứ ba, phân cấp quản lý NSNN đã đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW. Thứ tư, cơ chế phân cấp quản lý NSNN đã giao quyền chủ động cho các địa phương tăng thu, tiết kiệm chi NSNN để có nguồn lực phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn.