Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đã hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về doanh nghiệp, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh; Làm sáng tỏ những luận điểm, quan điểm của Đảng và Nhà nước về Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp ngoài quốc doanh nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN TÙNG ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN TÙNG ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Thị Luyến HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng em. Các cứ liệu, ví dụ, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn không trùng lặp với bất kỳ công trình khoa học nào có liên quan đã được công bố. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Tùng Anh
LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến Ban giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, các thầy, cô là giảng viên của các khoa, các thầy, cô là cán bộ của Ban quản lý đào tạo sau đại học đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học tại Học viện. Xin gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Thị Luyến là người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành luận văn thạc sĩ. Trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH ................................................................................................... 9 1.1. Khái quát về doanh nghiệp ngoài quốc doanh .................................. 9 1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp ngoài quốc doanh.................................... 9 1.1.2. Vai trò của doanh nghiệp ngoài quốc doanh................................. 10 1.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp ngoài quốc doanh ............................ 13 1.2. Quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh .......... 14 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ....................................................................................................... 14 1.2.2. Sự cần thiết khách quan của quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ........................................................................ 16 1.2.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ....................................................................................................... 17 1.2.4. Phương hướng can thiệp của nhà nước vào thị trường điều tiết doanh nghiệp ........................................................................................... 18 1.2.5. Nội dung quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ....................................................................................................... 21 1.2.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ........................................................................ 27 1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở một số tỉnh trên cả nƣớc và bài học cho tỉnh Bắc Ninh .......... 29
1.3.1. Kinh nghiệm của Thành phố Hà Nội ............................................ 29 1.3.2. Kinh nghiệm của Thành phố Hồ Chí Minh .................................. 32 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Ninh ....................................... 33 Tiểu kết chƣơng 1 .............................................................................................. 35 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 2011 - 2019................................................................................... 36 2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh .......................................... 36 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, dân cư, văn hóa xã hội................................... 36 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế tỉnh Bắc Ninh ................................... 39 2.2. Tình hình doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................ 45 2.2.1. Số lượng doanh nghiệp ................................................................. 45 2.2.2. Cơ cấu ngành nghề ........................................................................ 47 2.2.3. Quy mô lao động ........................................................................... 49 2.2.4. Quy mô vốn ................................................................................... 51 2.2.5. Đóng góp của doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.................................................................................................. 52 2.3. Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại tỉnh Bắc Ninh ............................................................................ 54 2.3.1 Công tác xây dựng, ban hành thực thi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến doanh nghiệp ngoài quốc doanh ................................ 54 2.3.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước quản lý doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Bắc Ninh....................................................................... 56 2.3.3. Công tác hỗ trợ tạo môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp ngoài quốc doanh .................................................................................... 59 2.3.4. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.............................. 63 2.4. Đánh giá chung ................................................................................... 65 2.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 65
2.4.2. Những hạn chế .............................................................................. 68 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 71 Tiểu kết chƣơng 2 .............................................................................................. 74 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN 2030 ..................................................... 75 3.1. Định hƣớng và mục tiêu phát triển doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Bắc Ninh ................................................................................. 75 3.1.1. Định hướng ................................................................................... 75 3.1.2. Mục tiêu ........................................................................................ 76 3.2. Một số giải pháp quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh đến năm 2025 ........................................................................ 79 3.2.1. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của tỉnh Bắc Ninh trong quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh.. 79 3.2.2. Tăng cường các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp ngoài quốc doanh80 3.2.3. Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh................................................... 82 3.2.4. Tập trung đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao ................... 82 3.2.5. Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động doanh nghiệp ngoài quốc doanh ........................................................................ 85 3.3. Kiến nghị ............................................................................................. 87 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ............................................................... 87 3.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Bắc Ninh............................................. 88 3.3.3. Kiến nghị với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh ...................... 89 Tiểu kết chƣơng 3 .............................................................................................. 90 KẾT LUẬN......................................................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 92
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa CTCP Công ty cổ phần DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNNQD Doanh nghiệp ngoài quốc doanh DNNVN Doanh nghiệp nhỏ và vừa DNTN Doanh nghiệp tư nhân HĐND Hội đồng nhân dân QLNN Quản lý Nhà nước TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Uỷ ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng biểu: Bảng 2.1. Số lượng doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 - 2019 ............................................................................. 46 Bảng 2.2. Số lượng doanh nghiệp theo ngành nghề kinh doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 – 2019 ............................................................. 48 Bảng 2.3. Số lượng lao động giữa khu vực DNNN và khu vực DNNQD giai đoạn 2011- 2019 .............................................................................................. 51 Bảng 2.4. Vốn bình quân giữa DNNN và DNNQD tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 - 2019...................................................................................................... 52 Bảng 2.5. Điểm số và hạng của các chỉ số thành phần Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2014 - 2019 ...................... 66 Bảng 2.6. Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công (PAPI) của............... 68 tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 – 2019 ............................................................. 68 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Điểm số và thứ hạng năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 – 2019 ............................................................................ 65
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận văn Trong quá trình hình thành và phát triển kinh tế ở bất kỳ một quốc gia nào, doanh nghiệp ngoài quốc doanh cũng là một đơn vị cơ sở, một tế bào của cả nền kinh tế, là một trong những bộ phận tạo ra tổng sản phẩm trong nước. Sự phát triển của doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD) sẽ giải phóng và phát triển sức sản xuất, huy động và phát huy nội lực vào phát triển kinh tế xã hội, góp phần quyết định vào phục hồi và tăng trưởng kinh tế, tăng kim ngạch xuất khẩu, tăng thu ngân sách và tham gia giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội như: tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo,… Có thể nói vai trò của DNNQD có quyết định sự phát triển bền vững về mặt kinh tế mà còn quyết định đến sự ổn định và lành mạnh hóa các vấn đề xã hội. Với vai trò to lớn của DNNQD đối với nền kinh tế cũng như sự phát triển của xã hội yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải đặt sự phát triển và hoạt động của DNNQD dưới sự quản lý, định hướng của Nhà nước để vừa tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp phát triển vừa đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Từ sau Đại hội Đảng toàn Quốc lần thứ VI (1986) Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới mở cửa mà trước hết là ở lĩnh vực kinh tế với sự thừa nhận sở hữu tư nhân, khu vực kinh tế tư nhân, trên cơ sở đó doanh nghiệp tư nhân (DNTN), DNNQD có được môi trường pháp lý thuận lợi để phát triển, tăng nhanh về số lượng, từng bước nâng cao về chất lượng trở thành một trong những động lực thúc đẩy kinh tế phát triển. Thực tiễn hơn 30 năm đất nước thực hiện công cuộc đổi mới đã cho thấy, sự đóng góp to lớn của cộng đồng DNNQD đã góp phần tạo nên sự phát triển nhanh chóng và bền vững của nền kinh tế Việt Nam, từng bước khẳng định vị thế của mình trong khu vực và 1
trên thế giới, hội nhập sâu rộng và hiệu quả với kinh tế quốc tế. Kết quả đó có được một phần quan trọng từ sự quản lý hiệu quả của nhà nước, công tác quản lý nhà nước (QLNN) trong nhiều năm qua không ngừng được nâng cao, hành lang pháp lý, thủ tục thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, đồng thời hỗ trợ tốt cho DNNQD trước những khó khăn, thử thách đến từ cơ chế thị trường. Tuy nhiên xuất phát từ những khó khăn mang tính khách quan của nền kinh tế nước ta, từ những yếu kém mang tính chủ quan của doanh nghiệp và cả những tồn tại của công tác QLNN, quản lý nhà nước đối với DNNQD vẫn còn một số mặt hạn chế cần khắc phục và giải quyết, đây không chỉ là một vấn đề mang tính kinh tế mà còn là một vấn đề đặt ra đối với QLNN, một vấn đề vừa mang tính lý luận vừa mang tính thực tiễn. Bắc Ninh là một trong những địa phương đi đầu trong cả nước ta về phát triển kinh tế, đặc biệt là các chính sách phát triển DNNQD cũng như những biện pháp quản lý hoạt động của doanh nghiệp rất hiệu quả, cộng đồng DNNQD của tỉnh Bắc Ninh được đánh giá là một cộng đồng doanh nghiệp mạnh, có tốc độ phát triển nhanh, hoạt động trên nhiều lĩnh vực đa dạng và có đóng góp tích cực đến sự phát triển chung của tỉnh cũng như của cả nước. Có thể khẳng định Bắc Ninh là một trong những địa phương trên cả nước có đời sống kinh tế phát triển sôi động với nhịp độ cao, thành phần đa dạng và hiệu quả rõ rệt. Song QLNN nói chung và quản lý kinh tế, quản lý doanh nghiệp nói riêng luôn là một hoạt động phức tạp, khó khăn và nhiều vấn đề mới có thể phát sinh. Trong công tác QLNN đối với DNNQD, bên cạnh những kết quả rất đáng ghi nhận, tỉnh Bắc Ninh đã và đang đối mặt với nhiều khó khăn, cùng một số tồn tại, trình độ của lực lượng lao động, diện tích mặt bằng để doanh nghiệp phát triển, phát triển DNNQD đi đôi với bảo tồn giá trị truyền thống và vệ sinh môi trường, các vấn đề an sinh, trật tự an toàn xã hội… tất cả 2
những vấn đề đó đang đặt ra yêu cầu cấp thiết đó là phải có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan về chất lượng hiệu quả của QLNN đối với DNNQD tỉnh Bắc Ninh, phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế yếu kém từ đó có những giải pháp cụ thể, đa chiều để giải quyết vấn đề, nâng cao hiệu lực hiệu quả QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, tiếp tục giúp cho tỉnh giữ vững vị thế một trong những đầu tàu kinh tế của cả nước. Nhận thấy đây là một vấn đề có nội dung liên quan trọng trong QLNN, phù hợp với chuyên ngành quản lý công, tác giả quyết định lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh’’ làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Liên quan đến đề tài luận văn có một số các công trình khoa học cùng có chung đối tượng là DNNQD được kể đến như sau: - Cuốn sách Phát triển và Quản lý các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, tác giả Nghiêm Xuân Đạt, NXB Khoa học kỹ thuật, 2002. Cuốn sách giới thiệu kinh nghiệm quốc tế về phát triển các DNNQD, phân tích khuôn khổ pháp lý và các chính sách đối với loại hình doanh nghiệp này. Thực trạng, khả năng cạnh tranh và những kiến nghị, giải pháp hoàn thiện công tác QLNN nâng cao hiệu quả hoạt động của các DNNQD ở Việt Nam - Bài viết Nâng cao hiệu quả kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn Hà Nội đăng trên tạp chí Tài chính, 2017 - tháng 10 - kỳ 1 (tr.75-77). Bài viết đã đề cập một nhóm các giả pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra thuế đối với các DNNQD trên địa bàn Hà Nội, trình bày một số phương pháp quản lý mới, là kinh nghiệm quan trọng cho các địa phương khác thực hiện. - Bài viết Giải pháp phát triển doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, tác giả Nguyễn Vĩnh Thanh, Tạp chí Giáo dục lý luận; 3
2006. - Số 8. - Tr.40 - 46, bài viết là đúc rút của tác giả tập trung vào các giải pháp phát triển DNNQD đối với tỉnh Vĩnh Phúc, một địa phương có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và có nhiều nét tương đồng trong phát triển kinh tế với tỉnh Bắc Ninh. Đây là nội dung tham khảo hữu ích khi tiến hành nghiên cứu để hoàn thiện luận văn. - Luận án Tiến sĩ Kinh tế Quá trình phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ngoài quốc doanh ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 1997 - 2003 thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp của tác giả Mẫn Bá Đạt, Đại học Kinh tế Quốc dân 2009. Luận án đã hệ thống hóa đầy đủ cơ sở lý luận đối với DNNQD, chỉ rõ thực trạng phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ngoài quốc doanh tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn 1997 - 2003, nêu lên những kết quả đạt được cũng như những hạn chế tồn tại và nguyên nhân của những tổn tại đó. Luận án cũng đã xây dựng một hệ thống các giải pháp để cải thiện những khó khăn, hạn chế, góp phần xây dựng và phát triển cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ ngoài quốc doanh tỉnh Bắc Ninh. Luận án là một tài liệu quý giá, có nội dung nghiên cứu tương đối gần gũi đối với đề tài luận văn và là một công trình khoa học có nhiều giá trị cả về lý luận và thực tiễn. - Luận án Tiến sĩ kinh tế Chính sách hỗ trợ tài chính phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ngoài quốc doanh Đồng Bằng Sông Cửu Long của tác giả Nguyễn Thiện Phong, Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh 2008. Luận án đã thống kê, phân tích thực trạng các loại hình DNNQD vùng Đồng bằng sông Cửu Long, hoàn thiện chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ngoài quốc doanh Đồng bằng sông Cửu Long phát triển và hội nhập. Đây là luận án có phạm vi đối tượng nghiên cứu rất rộng song nội dung nghiên cứu chỉ tập trung vào chính sách hỗ trợ tài chính, đây cũng là nội dung quan trọng nhất cung cấp nhiều thông tin, giải pháp có giá trị tham khảo và học tập. 4
- Luận án Tiến sĩ Kinh tế Hoàn thiện sử dụng công cụ thuế trong quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp công nghiệp ngoài quốc doanh ở Việt Nam của tác giả Tạ Văn Lợi, Đại học Kinh tế Quốc dân 2003. Luận án đã cung cấp nền tảng lý luận của việc sử dụng công cụ thuế trong QLNN đối với DNNQD, thực trạng sử dụng và các biện pháp cải thiện, nâng cao chất lượng công cụ thuế trong QLNN đối với DNNQD. Luận án là một công trình khoa học có giá trị, tuy nhiên nội dung chính của luận án chỉ tập trung vào một công cụ trong QLNN đối với DNNQD, do đó chỉ có giá trị tham khảo đối với các giải pháp của đề tài luận văn quản lý công. Thông qua việc nghiên cứu, khảo lược các công trình khoa học, bài viết có liên quan đến đề tài luận văn, có thể thấy rằng nội dung nghiên cứu về DNNQD là một nội dung không mới, song mỗi công trình khoa học, mỗi tác giả lại có góc nhìn, hướng tiếp cận khác nhau, tập trung vào một khía cạnh của DNNQD và gắn với một địa bàn, một vùng lãnh thổ nhất định. Qua đánh giá các công trình khoa học trên có thể thấy đó đều là các đề tài trong lĩnh vực kinh tế, nghiên cứu và tiếp cận dưới góc nhìn kinh tế, chưa có công trình khoa học cụ thể nào đề cập trực tiếp vấn đề DNNQD dưới góc nhìn QLNN và gắn với địa bàn tỉnh Bắc Ninh, các đề tài trên là những sản phẩm khoa học có giá trị, hữu ích tạo cơ sở và nền tảng quan trọng để tác giả triển khai luận văn chuyên ngành quản lý công. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Góp phần đổi mới công tác QLNN đối với DNNQD tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến DNNQD, QLNN đối với DNNQD. 5
- Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, xác định những hạn chế, nguyên nhân làm giảm hiệu lực, hiệu quả QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất giải pháp đổi mới QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong những năm tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động QLNN đối DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về mặt không gian: trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh - Về thời gian: Giai đoạn 2011 - 2019. - Doanh nghiệp ngoài nhà nước bao gồm doanh nghiệp tư nhân trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ giới hạn doanh nghiệp tư nhân trong nước. Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài nhà nước gồm nhiều nội dung. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung nghiên cứu các nội dung sau: Luận văn tập trung nghiên cứu các nội dung sau: (i) Công tác xây dựng, ban hành và thực thi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến DNNQD; (ii) Tổ chức bộ máy QLNN cấp tỉnh đối với DNNQD; (iii) Công tác hỗ trợ tạo môi trường kinh doanh cho DNNQD; (iv) Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật lịch sử và phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lenin để làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu, trong đó phương pháp luận duy vật biện chứng được sử dụng chủ yếu để làm rõ 6
mối quan hệ biện chứng giữa QLNN với phát triển doanh nghiệp, mối quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, doanh nghiệp với xã hội. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp để tìm hiểu hoạt động QLNN về DNNQD cũng như những rào cản đã cản trở tình hình hoạt động của DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Luận văn chú trọng phương pháp kết hợp nghiên cứu lý luận với thực tiễn thông qua tổng quan, kế thừa, phát triển các nghiên cứu về DNTN, QLNN đối với doanh nghiệp trên địa tỉnh Bắc Ninh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về mặt lý luận Luận văn đã hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về doanh nghiệp, DNNQD, QLNN đối với DNNQD; Làm sáng tỏ những luận điểm, quan điểm của Đảng và Nhà nước về QLNN đối với doanh nghiệp nói chung và DNNQD nói riêng. 6.2. Về mặt thực tiễn - Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở dữ liệu, phân tích, đánh giá được thực trạng QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh và đề xuất giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu lực hiệu quả QLNN đối với DNNQD trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - Kết quả nghiên cứu Luận văn là tài liệu tham khảo cho các cơ quan QLNN đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh; là tài liệu tham khảo cho các đơn vị nghiên cứu, đào tạo các vấn đề có liên quan. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm có 3 chương: 7
Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH 1.1. Khái quát về doanh nghiệp ngoài quốc doanh 1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp ngoài quốc doanh Doanh nghiệp là một thuật ngữ quen thuộc trong lĩnh vực kinh tế và gắn liền với lĩnh vực kinh tế, nhắc đến kinh tế nói chung không thể không nhắc đến doanh nghiệp và vai trò của doanh nghiệp. Về mặt học thuật có nhiều quan điểm, khái niệm khác nhau đưa ra về doanh nghiệp, và cũng có những sự khác biệt trong quan niệm về doanh nghiệp giữa các thời kỳ, các nền kinh tế. Theo Từ điển Kinh tế học của tác giả Nguyễn Văn Ngọc trường Đại học Kinh tế Quốc dân: “Doanh nghiệp hay công ty hay nhà cung cấp (firm or company or supplier) là đơn vị thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi các đầu vào nhân tố thành hàng hóa và dịch vụ cuối cùng hoặc trung gian có giá trị cao hơn. Chúng ta thường gọi quá trình này là sản xuất. Doanh nghiệp là đơn vị cơ sở thực hiện chức năng sản xuất và cung ứng hàng hóa và dịch vụ…” [17; tr.101] Theo khoản 7 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2014: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.”[24]. Như vậy nếu theo quy định của Luật Doanh nghiệp thì doanh nghiệp là một dạng tổ chức và được phân biệt so với các tổ chức khác ở mục đích hoạt động đó là kinh doanh, hướng đến lợi nhuận. 9
Đối với khái niệm DNNQD, một thực tế phổ biến hiện nay ở tất cả các quốc gia đó là luôn luôn tồn tại các doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà nước và doanh nghiệp thuộc sở hữu tư nhân. Ở Việt Nam, khái niệm doanh nghiệp quốc doanh và ngoài quốc doanh gắn liền với quá trình đổi mới của nền kinh tế với sự thừa nhận vị trí, vai trò của hình thức sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, sự thừa nhận khu vực kinh tế tư nhân đã mở đường cho việc hình thành và phát triển các DNNQD. Trước đại hội Đảng toàn quốc lần VI (1986), Việt Nam chỉ tồn tại hình thức sở hnà nước và tập thể về tư liệu sản xuất, hoạt động cung ứng hàng hóa, dịch vụ do các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước đảm nhận, sau khi thực hiện công cuộc đổi mới, mở cửa nền kinh tế, các doanh nghiệp tư nhân (DNTN) với sự đa dạng về lĩnh vực kinh doanh, đối tượng sản xuất đã nhanh chóng có sự phát triển vượt bậc và ngày càng khẳng định vị trí của mình trong nền kinh tế quốc gia. Khái niệm doanh nghiệp quốc doanh và DNNQD gắn liền với thời kỳ đầu của công cuộc đổi mới. Hiện nay, thuật ngữ “doanh nghiệp quốc doanh” hầu như không được sử dụng và được thay thế bởi thuật ngữ “doanh nghiệp nhà nước” (DNNN); tuy nhiên, thuật ngữ “doanh nghiệp ngoài nhà nước” vẫn được sử dụng, đặc biệt trong thống kê để chỉ các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân trong nước, gồm DNTN, công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần. DNNQD là thuật ngữ được dùng để phân biệt với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (gồm doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài và doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài). Như vậy, trong đề tài luận văn này, DNNQD là doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân trong nước. DNNQD và DNTN được sử dụng thay thế cho nhau và có ý nghĩa tương đương. 1.1.2. Vai trò của doanh nghiệp ngoài quốc doanh Các DNNQD có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế cũng như tham gia tích cực vào các vấn đề xã hội. 10
Thứ nhất, các DNNQD có đóng góp to lớn vào sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế. Các DNNQD có phạm vi kinh doanh rất rộng, bao gồm hầu hết các lĩnh vực của đời sống kinh tế xã hội, trong đó có nhiều lĩnh vực then chốt, có hiệu quả kinh tế cao. Các DNNQD hoạt động linh hoạt, chủ động và sáng tạo, không bị tác động và chi phối nhiều bởi các quy định của pháp luật trong hoạt động chuyên môn, nguyên tắc hoạt động, quy trình sản xuất được thực hiện với mục tiêu lợi nhuận và hiệu quả kinh tế. Sự sáng tạo, chủ động trong sản xuất kinh doanh giúp cho các DNNQD nhanh chóng nắm bắt các cơ hội từ thị trường, tối đa hóa các thế mạnh của doanh nghiệp nâng cao lợi nhuận và giảm chi phí sản xuất. Hiện nay các DNNQD đã vượt ra ngoài khuôn khổ doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhiều công ty, tập đoàn vươn lên trở thành những trụ cột của nền kinh tế có tầm ảnh hưởng trong và ngoài nước. Thứ hai, các DNNQD tham gia tích cực vào việc xây dựng nền kinh tế thị trường và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Nền kinh tế thị trường đặc trưng với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, các quy luật của thị trường được biểu hiện sinh động qua hoạt động của các chủ thể kinh tế khác nhau trong xã hội, xây dựng nền kinh tế thị trường là xu thế chung của các nền kinh tế, tạo động lực để phát triển lực lượng sản xuất, tăng cường trao đổi, buôn bán, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. DNNQD vừa là đối tượng chịu sự tác động của nền kinh tế thị trường, của các quy luật thị trường như quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu, mặt khác DNNQD cũng tham gia vào việc hình thành, phát triển nền nền kinh tế thị trường thông qua hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình. Với sự tham gia của các DNNQD, nền kinh tế thị trường từng bước được hình thành và phát triển với sự đa dạng về hàng hóa, dịch vụ, các quan hệ kinh tế. Bên cạnh đó các DNNQD cũng đóng góp tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, ở những quốc gia đang phát triển như Việt Nam, chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một trong những nhiệm vụ 11