Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương

BỘ GDĐT BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN DUY CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2023
BỘ GDĐT BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN DUY CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của bản thân với sự hướng dẫn của Tiến sĩ Nguyễn Thị Hường. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tự bản thân tìm hiểu, tổng hợp và phân tích trên cơ sở những thông tin được tiếp cận một cách trung thực, rõ ràng, phù hợp với thực tiễn khách quan của địa phương. Những kết luận khoa học chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác./. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 12 năm 2023 Học viên Nguyễn Duy Cường
LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả ghi lại những nỗ lực, phấn đấu của bản thân trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia. Trong quá trình hoàn thành luận văn thạc sĩ, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: - Ban Giám đốc Học viện, lãnh đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc Học viện, lãnh đạo Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh cùng quý thầy (cô) viên chức đã tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ, hướng dẫn cho tác giả trong suốt thời gian qua; - Các anh (chị) công tác tại cơ quan Văn phòng Quốc hội, Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp tài liệu và những nội dung cần thiết để tác giả có thể hoàn thành luận văn; - Quý thầy (cô), anh (chị), bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã quan tâm, động viên, hỗ trợ, chia sẻ và cung cấp những thông tin cần thiết để tác giả hoàn thiện luận văn. Đặc biệt là lời cảm ơn chân thành đến Tiến sĩ Nguyễn Thị Hường - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học hành chính, Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình hướng dẫn, góp ý và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành luận văn. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù bản thân đã nghiêm túc, cố gắng đầu tư thời gian và trí lực, tập trung nghiên cứu để hoàn thành các nhiệm vụ, song trong thời gian thực hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn về thời gian, điều kiện nghiên cứu cũng như năng lực còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý từ quý thầy (cô) để luận văn được hoàn chỉnh, góp phần đảm bảo mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. Xin trân trọng cảm ơn./. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 12 năm 2023 Học viên Nguyễn Duy Cường
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ............................................. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................ 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn .................................................................................. 9 7. Kết cấu luận văn ................................................................................................... 9 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở CẤP TỈNH ......................................................................................... 11 1.1. Khái quát về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ........ 11 1.1.1. Giáo dục phổ thông................................................................................... 11 1.1.2. Chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông .................................... 15 1.1.3. Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ....................... 18 1.2. Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ở cấp tỉnh ................................................................................. 26 1.2.1. Quan điểm, định hướng quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông .................................................. 26 1.2.2. Yêu cầu đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ................................................................................................................ 27 1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước đối với đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông cấp tỉnh .................................................................................... 30 1.3. Kinh nghiệm một số nước về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ................................................................................................................ 36 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 39
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƯƠNG ................................... 41 2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Bình Dương và sự tác động đến đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ..................................... 41 2.1.1. Điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội ....................................................... 41 2.1.2. Tác động của các điều kiện kinh tế xã hội đến việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương .. 44 2.2. Thực trạng triển khai thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương ................................................................ 49 2.3. Thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương .......................... 53 2.3.1. Ban hành và tổ chức thực hiện chính sách về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ................................................................................. 53 2.3.2. Huy động các nguồn lực đảm bảo các điều kiện phục vụ hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ..................................................... 58 2.3.3. Tuyên truyền, quán triệt về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ................................................................................................................. 67 2.3.4. Xã hội hóa giáo dục trong đổi mới chương trình giáo dục ........................ 68 2.3.5. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông .......................................................................................... 71 2.4. Đánh giá chung ................................................................................................ 72 2.4.1. Những kết quả đạt được.......................................................................... 72 2.4.2. Những vấn đề đặt ra cần được giải quyết ............................................... 73 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 77 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG .............................. 79 3.1. Quan điểm, định hướng đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ....................................................................................................................... 79 3.1.1. Quan điểm, định hướng chung ............................................................... 79 3.1.2. Quan điểm, định hướng của tỉnh Bình Dương ....................................... 81 3.2. Dự báo tình hình kết quả triển khai thực hiện hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ......................................................................... 82 3.3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông .................................................. 85 3.3.1. Nhóm giải pháp về xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật .... 85
3.3.2. Nhóm giải pháp về huy động và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác bảo đảm chất lượng giáo dục phổ thông ................................................................. 86 3.3.3. Giải pháp về thanh tra, kiểm tra, đánh giá .............................................. 88 3.3.4. Giải pháp về xã hội hóa........................................................................... 89 3.4. Một số đề xuất, kiến nghị về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ................................................................................................................ 89 3.4.1. Đối với Quốc hội .................................................................................... 89 3.4.2. Đối với Chính phủ và các cơ quan Trung ương ..................................... 90 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 94 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 96 Tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Cụm từ đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 GDĐT Giáo dục và Đào tạo 3 GDPT Giáo dục phổ thông 4 QLNN Quản lý nhà nước 5 THCS Trung học cơ sở 6 THPT Trung học phổ thông
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ STT Nội dung Trang 1 Hình 1.1. Hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam 12 2 Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Bình Dương 41
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục Việt Nam đang có nhiều cơ hội nhưng cũng phải đối mặt với không ít khó khăn và thách thức trước xu hướng phát triển, sự thay đổi nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; đứng trước yêu cầu thể chế hóa Hiến pháp năm 2013 đối với quyền và nghĩa vụ học tập của công dân; bảo đảm thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 BCHTW Đảng khóa XI; yêu cầu nguồn nhân lực phục vụ đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng… thì giáo dục, đào tạo hiện nay đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Hệ thống giáo dục quốc dân thiếu tính liên thông, chưa thể hiện được sự gắn kết chặt chẽ giữa các cấp học và trình độ đào tạo; các quy định về mục tiêu, yêu cầu, nội dung, chương trình giáo dục, phương pháp GDPT chưa đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học; quan điểm tích hợp chưa được quán triệt đầy đủ trong việc thiết kế chương trình; chưa thực sự đảm bảo tính liên thông giữa GDPT với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học để thực hiện mục tiêu phân luồng học sinh sau THCS và THPT. Chương trình, sách giáo khoa hiện hành về cơ bản đã tiếp tục kế thừa và phát huy được những ưu điểm cũng như khắc phục những tồn tại, hạn chế của các chương trình trước, từng bước phù hợp xu hướng quốc tế; đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn vừa qua. Song, trước yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; trước sự phát triển nhanh chóng của khoa học - công nghệ và khoa học giáo dục; trước những đòi hỏi của hội nhập quốc tế, chương trình và sách giáo khoa hiện hành đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Bất cập nhất là chưa đáp ứng yêu cầu mới về phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh; chưa chú trọng yêu cầu về vận dụng kiến thức, rèn luyện tư duy độc lập, khả năng phản biện, thói quen tự học, các kỹ năng thực hành, kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm cũng như năng lực ngoại ngữ, tin học của học sinh… Điều đó đòi hỏi cần đổi mới và triển khai thực hiện chương trình và sách giáo khoa mới, đáp ứng yêu cầu tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực
2 công dân; phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời; bảo đảm cho học sinh THCS có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau giáo dục cơ bản; học sinh THPT có định hướng nghề nghiệp, chuẩn bị tốt cho giai đoạn học sau phổ thông và học tập suốt đời. Là địa phương phát triển về công nghiệp, thu hút nguồn lao động lớn từ các tỉnh, thành trên cả nước, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; mỗi năm, dân số tỉnh Bình Dương tăng trung bình khoảng hơn 110.000 dân. Theo đó, số học sinh trên địa bàn tỉnh tăng nhanh, tăng mạnh hằng năm, điều này tác động lớn đến mọi mặt trong đời sống xã hội và đối với lĩnh vực GDĐT về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, đội ngũ nhân lực ngành giáo dục, việc tổ chức và thực hiện các hoạt động trong đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT theo Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội. Trong thời gian qua, có thể thấy so với các lần đổi mới chương trình GDPT trước đây, lần này có nhiều điểm mới, cũng chính là điểm khó trong triển khai thực hiện. Từ sự thay đổi lớn trong xác định mục tiêu, trong cách thức, quy trình triển khai thực hiện cũng như việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT được thực hiện trong điều kiện nguồn lực hạn chế; điều kiện hạ tầng công nghệ thông tin ở địa phương chưa đáp ứng yêu cầu của việc tập huấn giáo viên và tổ chức dạy học bằng hình thức trực tuyến trong tình hình dịch Covid-19 như vừa qua. Quá trình triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa GDPT 2018 trên địa bàn tỉnh Bình Dương còn bộc lộ nhiều bất cập, cần có sự phân tích sâu sắc để đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập nêu trên. Đồng thời, cần khảo sát, đánh giá một cách kỹ lưỡng, thấu đáo để kịp thời kiến nghị cấp có thẩm quyền có sự điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp, bảo đảm hiệu quả công tác QLNN trong triển khai các hoạt động đổi mới chương trình GDPT ở những năm tiếp theo. Xuất phát từ tầm quan trọng và sự cần thiết của việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT cũng như mối quan tâm cá nhân, tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh
3 Bình Dương” để thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong thời gian qua đã có nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu quan tâm và tập trung khai thác, nghiên cứu nội dung QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT nhưng mỗi công trình, đề tài, bài viết lại có những cách tiếp cận, mục đích và phạm vi nghiên cứu khác nhau để đưa ra những đánh giá, nhận xét, kiến nghị những giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT hiện nay. Một số công trình khoa học, tác phẩm, bài viết tiêu biểu đã được công bố làm nguồn tư liệu để tác giả thực hiện nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn như: - Sách và tài liệu chuyên khảo: Học viện Hành chính Quốc gia (2020), Giáo trình quản lý nhà nước về văn hóa, giáo dục, y tế, Nhà xuất bản Bách khoa Hà Nội. Trong phần QLNN về giáo dục và đào tạo, giáo trình đã tập trung phân tích các nội dung về khái niệm giáo dục và đào tạo, quan điểm, phương hướng và mục tiêu phát triển hệ thống giáo dục và đạo tạo Việt Nam, phân tích cụ thể những nội dung QLNN về giáo dục và đạo tạo cũng như phương thức, giải pháp của công tác QLNN trong giáo dục và đào tạo, nhất là nâng cao hiệu lực của QLNN trong ngành giáo dục nước ta. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2020), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục với vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam hiện nay”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - sự thật, Hà Nội. Tài liệu phân tích và tiếp cận quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục và đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay; phân tích, đánh giá và định hướng trong vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong công tác đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nước ta hiện nay. Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Cục dạy nghề, Viện nghiên cứu Phát triển phương Đông (2012), “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - sự thật, Hà Nội. Cuốn sách tập hợp một số bài viết, bài nói của các lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các nhà quản lý, các nhà khoa học nhằm cung cấp thêm thông tin và kiến thức, góp phần vào sự thành công của công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam.
4 Bernid Meier - Nguyễn Văn Cường (2014), “Lý luận dạy học hiện đại, cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học”, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. Tài liệu tập trung phân tích những nội dung cơ bản và một số định hướng lý luận dạy học hiện đại. Đồng thời, sử dụng những kinh nghiệm và tài liệu tư vấn của các chuyên gia quốc tế tại các dự án quốc gia về phát triển giáo dục Việt Nam như Dự án Phát triển giáo dục THPT (Loan No 1979-VIE),… qua đó cung cấp những cơ sở lý thuyết và những gợi ý cho việc đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá trong đổi mới giáo dục. - Đề tài nghiên cứu khoa học và bài báo khoa học: GS, TS. Đinh Quang Bảo (2016), “Đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông - Những vấn đề đặt ra và giải pháp”, Tạp chí Khoa học - Đại học Đồng Nai số 02. Bài viết đã nêu và phân tích những định hướng của việc đổi mới chương trình GDPT, những vấn đề đặt ra trong đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT và những kiến nghị, giải pháp phù hợp trong từng nội dung cụ thể trong đổi mới. Đồng thời, đề cập đến sự tác động của chương trình GDPT mới đến hệ thống giáo dục Việt Nam hiện nay. TS. Nguyễn Hữu Độ (2018), “Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở Việt Nam”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước số 11. Bài viết khái quát về thực trạng cũng như những giải pháp của ngành giáo dục nhằm phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đạo tào theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của BCHTW Đảng. TS. Đặng Tất Dũng (2019), “Hoàn thiện hoạt động thẩm định và lựa chọn sách giáo khoa và các gợi ý từ kinh nghiệm của Hàn Quốc”, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 18. Bài viết nêu và phân tích các quy định, định hướng mới về biên soạn, thẩm định và lựa chọn sách giáo khoa phục vụ Chương trình GDPT năm 2018 và các kinh nghiệm từ Hàn Quốc để tham khảo, áp dụng hiệu quả vào đổi mới sách giáo khoa GDPT nước ta hiện nay. PGS, TS. Ngô Văn Hà (2021) “Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày
5 30/10/2021. Bài viết nêu và phân tích thực trạng về đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục ở nước ta hiện nay trong bối cảnh gắn với chiến lược phát triển giáo dục, những chủ trương nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, CBQL giáo dục theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng. Đồng thời, đề ra các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. TS. Lê Thị Mai Hoa (2023), “Tiếp tục đẩy mạnh triển khai thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông”, Tạp chí của Ban Tuyên giáo Trung ương, ngày 14/9/2023. Bài viết đã đánh giá những kết quả đạt được trong triển khai kế hoạch năm học 2022 - 2023, phân tích những hạn chế, bất cập nhất là trong quá trình triển khai thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT hiện nay. Khuyến nghị và đề xuất những định hướng trong năm học tới gắn với đổi mới Chương trình GDPT năm 2018. PGS, TS. Nguyễn Thị Ngọc Hoa (2020), “Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về giáo dục góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”, Tạp chí Quản lý Nhà nước, ngày 12/5/2020. Bài viết nêu và phân tích thực trạng QLNN về giáo dục ở nước ta trong thời gian qua; đồng thời, đề xuất nhiệm vụ và giải pháp nâng cao hiệu lực QLNN về giáo dục trong thời gian tới. - Luận án tiến sĩ và luận văn thạc sĩ: Hoàng Thị Hậu (2015), “Quản lý nhà nước về giáo dục trung học cơ sở ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tiếp cận, phân tích và làm rõ những lý luận cơ bản về hoạt động QLNN đối với giáo dục THCS ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đánh giá thực trạng việc triển khai các quy định, chính sách, pháp luật về giáo dục trong khối trường THCS trên địa bàn cấp tỉnh và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác QLNN tại địa phương. Hoàng Phượng Hồng (2019), “Thực hiện pháp luật về giáo dục phổ thông của UBND quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Học viện Hành chính quốc gia. Luận văn tiếp cận và phân tích những lý luận về công tác triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về GDPT
6 thuộc thẩm quyền cấp huyện, đặc biệt là đơn vị thuộc thành phố thuộc Trung ương. Từ đó, phân tích, đánh giá và đề xuất những giải pháp thiết thực, hữu hiệu trong công tác quản lý thực thi pháp luật về GDPT tại địa phương. Nguyễn Thị Lê Mai (2015), “Quản lý nhà nước về giáo dục trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tam Dương, Vĩnh Phúc”, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Nội dung luận văn tập trung phân tích những cơ sở lý luận, đánh giá thực tiễn việc triển khai công tác QLNN về giáo dục THCS trên địa bàn cấp huyện. Từ đó có đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện. Phạm Hoài Phương (2011), “Quản lý nhà nước đối với giáo dục phổ thông ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”, Luận văn thạc sỹ Quản lý Hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về QLNN đối với GDPT, sự cần thiết, nội dung quản lý, trách nhiệm của các chủ thể trong quản lý GDPT; phân tích những yếu tố tác động, thực trạng quản lý GDPT ở Bà Rịa - Vũng Tàu để đưa ra các nhận định về ưu điểm, hạn chế; từ đó, luận văn đề xuất hệ thống giải pháp có tính khả thi cao để nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN đối với GDPT ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Cùng một số đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công và các chuyên ngành khác có liên quan đã công bố. Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào tiếp cận trực tiếp công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT thuộc thẩm quyền địa phương. Do đó, thực hiện luận văn với đề tài “Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương” là một nội dung có phạm vi tiếp cận cụ thể, đảm bảo tính mới, không trùng lắp với các nội dung nghiên cứu trước đó, bổ sung lý luận khoa học quản lý và có tính ứng dụng thực tiễn cao. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khoa học và đánh giá thực trạng, luận văn đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Nhằm cơ bản phục vụ việc đạt các mục tiêu nghiên
7 cứu đã đề ra, tác giá xác định những nhiệm vụ cụ thể như sau: Một là, Hình thành khung lý thuyết về QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. Hai là, phân tích và đánh giá thực trạng công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Ba là, đề xuất các giải pháp, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền trong hoàn thiện công tác công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về Quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương. - Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: tác giả chọn không gian nghiên cứu tại địa bàn tỉnh Bình Dương. Phạm vi thời gian: Từ khi Quốc hội thông qua và ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT đến nay. Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu 05 nội dung của công tác QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh: - Ban hành và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. - Tuyên truyền, quán triệt về đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. - Huy động các nguồn lực đảm bảo các điều kiện triển khai, thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. - Xã hội hóa GDPT trong đổi mới chương trình GDPT. - Thanh tra, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13, Nghị quyết số 51/2017/QH14 về đổi chương trình, sách giáo khoa GDPT.
8 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, nghiên cứu nội dung đề tài theo tiến trình phát triển và trong mối quan hệ qua lại giữa các vấn đề liên quan. Tiếp cận đề tài từ góc độ của khoa học quản lý công đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. - Phương pháp nghiên cứu: Để nghiên cứu luận văn một cách có hiệu quả, tác giả sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như: + Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Để có số liệu cụ thể, chính xác về các vấn đề liên quan, tìm hiểu một số loại tài liệu như: các văn bản pháp luật về giáo dục và đào tạo; giáo trình, đề tài khoa học về hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT; các số liệu thống kê; các văn bản QLNN về hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT, các báo cáo giám sát, khảo sát của các cơ quan của Quốc hội liên quan đến triển khai thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT cũng như kế thừa những thành quả nghiên cứu của các tác giả đi trước... từ đó tác giả thực hiện việc tham khảo số liệu, tổng hợp, so sánh, đối chiếu thực tiễn địa phương phục vụ cho việc giải quyết các vấn đề mà luận văn đặt ra. + Phương pháp phân tích, tổng hợp: Tiến hành phân tích, tổng hợp các tài liệu liên quan nhằm đưa ra cái nhìn tổng quát nhất về vấn đề nghiên cứu. Kết hợp sử dụng các báo cáo của các cơ quan, tổ chức trong và ngoài tỉnh để phân tích khách quan, nhìn nhận các ý kiến đánh giá phù hợp, phản ánh đúng thực tiễn của địa phương. Đây là phương pháp cơ bản chủ yếu được tác giả sử dụng xuyên suốt trong đề tài nghiên cứu. + Phương pháp thống kê: Sử dụng phương pháp thống kê để thực hiện chọn lọc, tổng hợp và xử lý để phù hợp với đề tài, từ đó cung cấp các số liệu, tài liệu nhằm đảm bảo cho kết quả nghiên cứu chính xác, đảm bảo độ tin cậy. + Phương pháp so sánh: Để có cái nhìn tổng quát, khách quan và có sự đối chiếu trong vấn đề nghiên cứu, thực hiện tìm hiểu và so sánh việc thực hiện QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT của tỉnh Bình Dương
9 với các địa phương khác; so sánh việc thực hiện QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT qua các năm của tỉnh Bình Dương… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Trong hoạt động học tập lý luận, nghiên cứu khoa học Nghiên cứu sẽ hệ thống hóa và làm sáng rõ cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý của QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. Bên cạnh đó, đề tài bổ sung, phát triển cơ sở lý luận khoa học QLNN ở một số đơn vị hành chính cấp tỉnh góp phần hoàn thiện hệ thống khoa học QLNN. - Trong hoạt động thực tiễn: Đề tài nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT của tỉnh Bình Dương, trên cơ sở phân tích nguyên nhân của hạn chế trong công tác quản lý để đề xuất những giải pháp tăng cường QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Đề tài có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp chính quyền cấp tỉnh hoàn thiện, nâng cao năng lực QLNN đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. Đây còn là nguồn tài liệu thực tiễn có giá trị phục vụ cho học tập, giảng dạy và nghiên cứu về khoa học quản lý, khoa học hành chính, quản trị địa phương và xây dựng chiến lược phát triển về giáo dục trong giai đoạn mới. Là cơ sở để đưa việc vận dụng các triết lý giáo dục vào phát triển nền giáo dục quốc dân của Việt Nam trong thời gian tới. Bên cạnh đó, đề tài cung cấp căn cứ khoa học, pháp lý cũng như những luận chứng khoa học từ thực tiễn quản lý trong thời gian qua để phục vụ cho quá trình quản lý, điều hành của chính quyền, góp phần hoàn thiện hoạt động QLNN trên địa bàn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 03 chương, cụ thể như sau: Chương I: Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ở cấp tỉnh. Chương II: Thực trạng công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới
10 chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Chương III: Phương hướng và giải pháp, kiến nghị hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bình Dương.
11 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH, SÁCH GIÁO KHOA GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở CẤP TỈNH 1.1. Khái quát về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông 1.1.1. Giáo dục phổ thông 1.1.1.1. Khái niệm Từ Đại hội II năm 1951 đến trước thời kỳ đổi mới đất nước năm 1986, Đảng và Nhà nước ta đã đồng loạt ban hành nhiều chính sách về phát triển giáo dục nước nhà, nổi bật là hệ thống GDPT theo tính chất xã hội chủ nghĩa. Đến sau Đại hội VI, VII, lần đầu tiên Đảng ta có Nghị quyết chuyên đề về giáo dục với 4 quan điểm chỉ đạo và 12 chủ trương, chính sách lớn, nhấn mạnh là quan điểm “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo đã được Đại hội VII xem là quốc sách hàng đầu. Đó là một động lực thúc đẩy và là một điều kiện cơ bản bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước. Phải coi đầu tư cho giáo dục là một trong những hướng chính của đầu tư phát triển, tạo điều kiện cho giáo dục đi trước và phục vụ đắc lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội”[2], quan điểm này vẫn được duy trì và phát triển cho đến ngày nay. Sau đó, Luật Giáo dục đầu tiên của nước ta được Quốc hội khóa X thông qua năm 1998 tiếp tục xác định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Nhà nước và của toàn dân. Để phát triển sự nghiệp giáo dục, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh”[41]. Đây là văn bản Luật đầu tiên, tạo hành lang pháp lý vững chắc trong lĩnh vực giáo dục. Giáo dục luôn đóng vai trò chủ đạo trong việc phát triển đất nước. Có giáo dục thì con người mới phát triển một cách vượt bậc và hoàn thiện nhất. Pháp luật Việt Nam luôn chú trọng tới vai trò của giáo dục từ những ngày đầu dựng nước. Luật Giáo dục đã trải qua một chặng đường dài để hình thành và phát triển. Hiện nay, có nhiều định nghĩa về giáo dục, theo Từ điển văn hóa giáo dục Việt Nam,