Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:148

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn “Quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói chung, huyện Cần Giờ nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƯƠNG THỊ HỒNG ÁNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƯƠNG THỊ HỒNG ÁNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TRUNG ĐÔNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên Trương Thị Hồng Ánh, học viên cao học lớp HC22.N6, niên khóa 2017 - 2019, chuyên ngành Quản lý công - Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi xin cam đoan Đề tài luận văn “Quản lý Nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh” là do chính bản thân tôi thực hiện, không sao chép từ bất cứ nghiên cứu nào khác, các số liệu phân tích là hoàn toàn trung thực. Tác giả luận văn Trương Thị Hồng Ánh
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn đến: Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia; các thầy cô giáo Khoa Sau đại học và các phòng, khoa của Học viện; các thầy, cô giáo giảng dạy chương trình cao học chuyên ngành Quản lý công đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Trung Đông đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn Thạc sĩ Quản lý công đúng thời gian quy định. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh đạo Phòng Kinh tế huyện, Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân huyện, Phòng Nội vụ huyện Cần Giờ và các phòng ban, các xã trên địa bàn huyện Cần Giờ đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin ghi nhận và tiếp thu những kiến thức đã được giảng dạy, nghiên cứu và đặc biệt là tôi đã tiếp thu chỉnh sửa theo sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của TS. Nguyễn Trung Đông. Những kinh nghiệm, kiến thức qua học tập và nghiên cứu này sẽ giúp tôi rất nhiều trong công tác và trong học tập. Tuy bản thân đã có nhiều nỗ lực, song luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Do đó, tôi kính mong sẽ nhận được sự đóng góp, những chỉ dẫn quý báu của các thầy, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Trương Thị Hồng Ánh
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ I. DANH MỤC BẢNG BIỂU: STT Tên bảng biểu Trang Bảng 2.1. Thời gian phê duyệt Đồ án và ban hành Quy định 1 52 quản lý quy hoạch các xã nông thôn mới huyện Cần Giờ Bảng 2.2. Thời gian xây dựng và phê duyệt Đề án nâng cao 2 chất lượng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn 55 2016 - 2020 II. DANH MỤC HÌNH VẼ: STT Tên hình vẽ Trang 1 Hình 2.1. Bản đồ huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh 39 III. DANH MỤC BIỂU ĐỒ: STT Tên biểu đồ Trang Biểu 2.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Cần Giờ năm 1 42 2013 - 2018 Biểu 2.2. So sánh trình độ chuyên môn của cán bộ, công 2 61 chức huyện, xã
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CÁM ƠN DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI .................................................................... 8 1.1. Xây dựng nông thôn mới ............................................................. 8 1.1.1. Các khái niệm liên quan ......................................................... 8 1.1.2. Quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc và đặc trưng xây dựng nông thôn mới ............................................................................................................ 12 1.2. Quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ............... 16 1.2.1. Khái niệm .............................................................................. 16 1.2.2. Sự cần thiết của quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ............................................................................................................ 16 1.2.3. Cơ sở pháp lý và phân cấp quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới .......................................................................................... 17 1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới 20 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới .......................................................................................... 28 1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương và bài học rút ra cho huyện Cần Giờ ................ 31 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở một số tỉnh, thành phố trong nước .......................................................... 31 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở huyện Cần Giờ ....................................................................... 36 Tiểu kết Chương 1 ................................................................................ 37
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................................................................................ 39 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tác động đến quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở huyện Cần Giờ ..................... 39 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ..................................... 39 2.1.2. Đánh giá chung về tác động của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở huyện Cần Giờ .... 45 2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2013 - 2018 ........... 47 2.2.1. Kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ ........... 47 2.2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ ...................................................................................... 49 2.3. Đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân ............ 69 2.3.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân đạt được .............. 69 2.3.2. Những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân ............................ 71 Tiểu kết Chương 2 ................................................................................ 73 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................... 75 3.1. Phương hướng ............................................................................ 75 3.1.1. Chủ trương, quan điểm của Thành phố Hồ Chí Minh về xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 và những năm tiếp theo ........................... 75 3.1.2. Phương hướng, mục tiêu xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ đến năm 2020 và những năm tiếp theo ............................................... 79 3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở huyện Cần Giờ đến năm 2020 và những năm tiếp theo . 83
3.2.1. Quản lý chặt chẽ việc lập quy hoạch và thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới đã được phê duyệt ..................................................... 83 3.2.2. Nâng cao chất lượng công tác ban hành, tổ chức thực hiện các văn bản quản lý nhà nước và chính sách về xây dựng nông thôn mới ....... 85 3.2.3. Củng cố tổ chức bộ máy và đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới ............................................ 88 3.2.4. Tăng cường chỉ đạo thực hiện các nội dung xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện .............................................................................. 90 3.2.5. Theo dõi, kiểm tra, giám sát, đánh giá tình hình thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới và quản lý xây dựng nông thôn mới .. 98 3.3. Kiến nghị ................................................................................... 100 3.3.1. Đối với Trung ương: ........................................................... 100 3.3.2. Đối với thành phố: .............................................................. 100 3.3.3. Đối với huyện: ................................................................... 101 3.3.4. Đối với các xã: .................................................................... 101 Tiểu kết chương 3................................................................................ 102 KẾT LUẬN .......................................................................................... 103 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước. Thực hiện đường lối đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế: nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, sức cạnh tranh thấp, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế; nông nghiệp, nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng như giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế, cấp nước… còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; đời sống vật chất, tinh thần của người nông dân còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị còn lớn phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu phải triển khai thực hiện trên cả nước; với mục tiêu xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường. Xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí thức vững mạnh, tạo nền tảng kinh tế - xã hội và 1
chính trị vững chắc cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để cụ thể hóa chủ trương này, ngày 04/6/2010 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 800/2010/QĐ-TTg phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định số 15/2011/QĐ-UBND ngày 18/3/2011 về Chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố giai đoạn 2010 - 2020 để triển khai tại các vùng nông thôn thành phố Hồ Chí Minh. Cần Giờ là huyện ven biển duy nhất của thành phố Hồ Chí Minh, cách trung tâm thành phố khoảng 60m, nằm về phía Đông Nam thành phố; tổng diện tích tự nhiên 70.421 ha, chiếm trên 33% diện tích đất tự nhiên của thành phố. Hình thể huyện Cần Giờ như một quần đảo nhỏ nằm giữa 02 cửa sông chính là sông Lòng Tàu và sông Soài Rạp, có bờ biển dài 23km cùng hệ thống sông ngòi chằng chịt, có rừng ngập mặn được Tổ chức UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới, là cửa ngõ ra biển Đông, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế biển và các loại hình dịch vụ. Giai đoạn 2010 - 2012, huyện Cần Giờ đã chọn 01 xã thí điểm chương trình xây dựng nông thôn mới và thực hiện triển khai nhân rộng tại 06 xã từ năm 2013 đến nay. Việc thực hiện xây dựng nông thôn mới đã tạo chuyển biến về kinh tế - xã hội, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn trên địa bàn huyện, hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hoàn chỉnh, đời sống vật chất, tinh thần của người dân dần được nâng lên. Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế như: công tác chỉ đạo, điều hành, sự phối hợp giữa các ngành, đơn vị cấp huyện với nhau và với các xã trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp xây dựng nông thôn mới chưa chặt chẽ; công tác tuyên truyền, vận động nhân dân cùng tham gia xây dựng nông thôn mới hiệu quả chưa cao; nhiều tiêu chí mức độ đạt thấp và thiếu bền vững; thu nhập của người 2
dân vẫn còn thấp; huy động nguồn lực từ xã hội tham gia xây dựng nông thôn mới còn hạn chế, nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ ngân sách thành phố. Từ thực tiễn các năm xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh đã đặt ra vấn đề cần thiết phải nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói chung, huyện Cần Giờ nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Khi nghiên cứu đề tài này, tác giả đã được tiếp cận với một số công trình, đề tài nghiên cứu có liên quan ở những góc độ khác nhau, tiêu biểu là một số công trình sau: - Học viện Hành chính quốc gia, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội (2008), giáo trình “Quản lý nhà nước về nông nghiệp và nông thôn”; giáo trình đã khái quát chung về nông nghiệp và phát triển nông thôn, định hướng phát triển nông thôn ở nước ta và các nội dung quản lý nhà nước về nông nghiệp, kinh tế nông thôn, quy hoạch xây dựng các điểm dân cư nông thôn và xây dựng kết cấu hạ tầng ở nông thôn. - TS. Đặng Kim Sơn, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội (2008), “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam: Hôm nay và Mai sau”; tác phẩm đã phân tích thực trạng các vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn hiện nay, những thành tựu cũng như khó khăn, vướng mắc còn tồn tại và đề xuất những định hướng và kiến nghị chính sách nhằm đưa nông nghiệp, nông dân, nông thôn ngày càng phát triển. - PGS.TS. Bùi Quang Dũng, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam (2015), “Chương trình xây dựng nông thôn mới: một cái nhìn từ lịch sử chính sách”; bài viết đã phân tích chương trình xây dựng nông thôn mới Việt Nam đang được triển khai từ góc độ lịch sử chính sách, các quan điểm về nông thôn mới từ trước 3
khi có Nghị quyết 26-NQ/TW để tìm ra quá trình manh nha, hình thành và triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới. - Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng ban Chỉ đạo Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Tạp chí Cộng sản (2014), “Nhìn lại hơn 3 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới: Kết quả và một số bài học kinh nghiệm”; bài viết đã trình bày những kết quả trong 3 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, những ưu điểm, hạn chế, vướng mắc trong quá trình thực hiện và đề xuất giải pháp chủ yếu tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trong thời gian tiếp theo. - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Lê Thanh Liêm, Trưởng ban chỉ đạo của Thành ủy về Chương trình xây dựng nông thôn mới, Tạp chí Khoa học Đại học mở Thành phố Hồ Chí Minh (2016), “Bài học kinh nghiệm Thành phố Hồ Chí Minh trong việc thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới”, bài viết đã nêu lên những thành tựu cơ bản của Thành phố Hồ Chí Minh trong 5 năm triển khai xây dựng nông thôn mới, những thuận lợi, khó khăn, bài học kinh nghiệm và nhiệm vụ cần tập trung thực hiện trong giai đoạn 2016 - 2020. - Luận văn Thạc sĩ Quản lý công của Nguyễn Thị Bích Lệ (2016) với đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới ở huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ”; tác giả đã phân tích, làm rõ những vấn đề cốt yếu và cấp thiết nhất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới ở huyện Lâm Thao, từ đó đề xuất các phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới theo hướng bền vững. - Luận văn Thạc sĩ Quản lý công của Lê Văn Quý (2017) với đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương”; đề tài đã đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà 4
nước trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới ở huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương. - Luận văn Thạc sĩ Quản lý công của Lê Minh Cường (2017) với đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang”; đề tài đã đưa ra những giải pháp hoàn thiện xây dựng nông thôn mới, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lãnh đạo, điều hành, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 và những năm tiếp theo ở huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang. Bên cạnh đó, có rất nhiều bài báo, đề tài, luận văn, luận án nghiên cứu về xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên việc nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh cho đến nay vẫn chưa có công trình nào tiến hành. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn ở huyện Cần Giờ đến năm 2020 và trong những năm tiếp theo. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên, luận văn thực hiện các nhiệm vụ chủ yếu sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh; từ đó đánh giá những kết quả đạt được, những hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm. 5
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới ở huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu về thể chế, chính sách, phương pháp, cách thức, nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới để hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Phạm vi về nội dung Đề tài nghiên cứu những nội dung chính trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm thực hiện các tiêu chí về xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh. 4.2.2. Phạm vi về không gian Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2.3. Phạm vi về thời gian Đề tài nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2018, định hướng thực hiện đến năm 2020 và những năm tiếp theo. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh, diễn giải, quy nạp. - Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Phương pháp sử dụng các tài liệu, báo cáo của các tác giả đã phân tích, báo cáo. Chọn đối tượng, thu thập 6
những thông tin cần thiết đến việc phân tích thông tin và dữ liệu thu thập được. Sử dụng các tài liệu như sách, báo, tạp chí mạng, các websites chuyên ngành. - Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập thông tin công bố chính thức của các cơ quan nhà nước, nghiên cứu của các cá nhân, tổ chức về xây dựng nông thôn mới; những thông tin, số liệu về kết quả xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện do các cơ quan chuyên môn của huyện cung cấp. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn phân tích, đánh giá đúng thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn ở huyện Cần Giờ trong thời gian tới phù hợp với thực tiễn và bền vững. Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, vận dụng kinh nghiệm trong quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới và nghiên cứu thực tiễn về xây dựng nông thôn mới ở Thành phố Hồ Chí Minh nói chung, huyện Cần Giờ nói riêng. 7. Bố cục luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh. 7
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 1.1. Xây dựng nông thôn mới 1.1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1.1. Nông nghiệp, nông dân và nông thôn Theo nghĩa thông thường, nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất sử dụng đất đai và sinh vật làm ra sản phẩm nông nghiệp. Cách định nghĩa này chỉ dừng lại ở sản xuất nông nghiệp truyền thống. Tuy nhiên, nền kinh tế càng phát triển thì yêu cầu của xã hội với nông nghiệp càng cao. Nông nghiệp không chỉ đơn thuần là sản xuất ra các sản phẩm tươi sống mà còn bao gồm cả khâu chế biến, marketing và tiêu thụ nông sản. Do vậy, sản phẩm cuối cùng của nông nghiệp không đơn thuần là nông sản mà là thực phẩm nông sản. Do đó, nông nghiệp cần được định nghĩa ở phạm vi rộng hơn. Nông nghiệp là ngành sản xuất – kinh doanh làm ra thực phẩm nông sản, bao gồm cả sản xuất nông nghiệp, chế biến, marketing và phân phối các thực phẩm nông sản. Chủ thể của các hoạt động sản xuất kinh doanh nông nghiệp là nông dân. Theo nghĩa thông thường, nông dân là những người tham gia sản xuất nông nghiệp. Trên thực tế, rất nhiều nông dân, ngoài việc tham gia vào sản xuất nông nghiệp vẫn tham gia vào các hoạt động kinh tế khác như sản xuất tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn và dịch vụ. Nông thôn càng phát triển thì cơ cấu ngành nghề trong nông thôn càng đa dạng. Do đó, khái niệm về nông dân cần được hiểu theo nghĩa rộng hơn. Nông dân là những người dân sống ở nông thôn làm các hoạt động công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ khác nhau tuỳ theo khả năng và lợi thế so sánh của họ. Khu vực của nền kinh tế mà trong đó các hoạt động sản xuất kinh doanh nông nghiệp được tiến hành là nông thôn. Nông thôn là khu vực khác với thành thị về không gian, hoạt động kinh tế, đặc điểm cộng đồng và sinh thái. Theo 8
Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21/8/2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cụ thể: "Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là ủy ban nhân dân xã". [4, tr.1] Nông nghiệp, nông dân, nông thôn giữ vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp phát triển của nước ta hiện nay: - Nông nghiệp đã mở đường trong quá trình đổi mới, tạo nền tảng, động lực cho tăng trưởng kinh tế và là nhân tố quan trọng bảo đảm sự ổn định kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước. Đến nay mặc dù kinh tế nước ta đã phát triển khá toàn diện, song nông nghiệp vẫn đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta, sản phẩm nông nghiệp vẫn là những sản phẩm chủ yếu thể hiện sự hội nhập của nền kinh tế Việt Nam với thế giới. - Nông dân là một lực lượng quan trọng của cách mạng và hiện còn đang chiếm tỷ lệ lớn trong dân số, đồng thời nông nghiệp, nông dân Việt Nam luôn khẳng định vai trò đóng góp hết sức to lớn trong sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nước. - Nông thôn có vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển của đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa: Là nơi sản xuất ra những nông sản phẩm thiết yếu cho đời sống con người và nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp nhẹ phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Là thị trường tiêu thụ rộng lớn, nếu được mở rộng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy nền kinh tế quốc dân phát triển. Có đại đa số tài nguyên thiên nhiên ảnh hưởng lớn đến việc bảo vệ môi trường sinh thái, khai thác, sử dụng có hiệu quả các tiềm năng, đảm bảo cho sự phát triển lâu dài và bền vững của đất nước… 1.1.1.2. Nông thôn mới Có nhiều cách tiếp cận khác nhau, nhưng đa số đều khá thống nhất khi khẳng định nông thôn mới phải có kinh tế phát triển, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng cao, dân trí cao, bản sắc văn hóa được giữ gìn, tái tạo. 9
Theo Nghị quyết 26-NQ/TW nông thôn mới được hiểu là: nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường. [1, tr.3] Như vậy, nông thôn mới là một trạng thái phát triển cao, toàn diện của xã hội nông thôn; là nông thôn mà trong đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, giảm dần sự cách biệt giữa nông thôn và thành thị; là kiểu nông thôn được xây dựng khác biệt hẳn so với mô hình truyền thống ở tính tiên tiến về mọi mặt: có kinh tế phát triển toàn diện, bền vững, cơ sở hạ tầng được xây dựng đồng bộ, hiện đại, phát triển theo quy hoạch, gắn kết hợp lý giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ và đô thị; nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ; sức mạnh của hệ thống chính trị được nâng cao, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội. Nông thôn mới có thể khái quát theo 5 nội dung cơ bản: Thứ nhất, đó là làng, xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại; Thứ hai, sản xuất phải phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa; Thứ ba, đời sống vật chất và tinh thần của nông dân, nông thôn ngày càng nâng cao; Thứ tư, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn; Thứ năm, xã hội nông thôn an ninh tốt, quản lý dân chủ. 1.1.1.3. Xây dựng nông thôn mới: Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết hội nghị lần thứ 7 BCH Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã tóm lược nội dung xây dựng nông thôn mới là “xây dựng, tổ chức cuộc sống của dân cư nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, giữ gìn bản sắc văn hóa và môi trường sinh thái gắn với phát triển đô thị, thị trấn, thị tứ”. [10, tr.2] 10
Như vậy, khái niệm nông thôn mới hướng đến mục tiêu, đích đến thì khái niệm xây dựng nông thôn mới là hành động cần thực hiện để đạt mục tiêu đó. Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã, gia đình của mình khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn diện (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ); có nếp sống văn hoá, môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao. Xây dựng nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội, mà là vấn đề kinh tế - chính trị tổng hợp. Xây dựng nông thôn mới giúp cho nông dân có niềm tin, trở nên tích cực, chăm chỉ, đoàn kết giúp đỡ nhau xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp, dân chủ, văn minh. Như vậy, xây dựng nông thôn mới chính là thực hiện chương trình phát triển toàn diện, vững chắc nông nghiệp, nông dân, nông thôn nhằm nâng cao đời sống của người dân và tạo sự phát triển. Xây dựng nông thôn mới được cụ thể hóa bằng Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và huyện nông thôn mới theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, cụ thể: - Tiêu chí xã nông thôn mới hiện nay thực hiện theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 về ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020, gồm 19 tiêu chí: 1-Quy hoạch, 2-giao thông, 3- thủy lợi, 4-điện, 5-trường học, 6-cơ sở vật chất văn hóa, 7-cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, 8-thông tin và truyền thông, 9-nhà ở dân cư, 10-thu nhập, 11- hộ nghèo, 12- lao động có việc làm, 13- tổ chức sản xuất, 14-giáo dục và đào tạo, 15-y tế, 16-văn hóa, 17-môi trường và an toàn thực phẩm, 18-hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật và 19-quốc phòng và an ninh. [27, tr.3-8] - Tiêu chí huyện nông thôn mới và quy định thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới được ban hành tại Quyết 11
định số 558/QĐ-TTg ngày 05/4/2016 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, huyện được công nhận là huyện nông thôn mới phải có: 100% số xã trong huyện đạt chuẩn nông thôn mới và có 9 tiêu chí sau đạt chuẩn theo quy định gồm: 1 - Quy hoạch; 2 - Giao thông; 3 - Thủy lợi; 4 - Điện; 5 - Y tế - Văn hóa - Giáo dục; 6 - Sản xuất; 7 - Môi trường; 8 - An ninh, trật tự xã hội ; 9 - Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới. [24, tr.2] 1.1.2. Quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc và đặc trưng xây dựng nông thôn mới 1.1.2.1. Về quan điểm: Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng xác định mục tiêu xây dựng nông thôn mới là “xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại”. Quán triệt Nghị quyết Đại hội X, Hội nghị Trung ương lần thứ bảy khóa X đã ban hành Nghị quyết số 26 NQ/TW ngày 5/8/2008 của BCH TW khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Nghị quyết đã khẳng định: - Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước. - Các vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn phải được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong mối quan hệ mật thiết giữa nông nghiệp, nông dân và nông thôn, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển, xây dựng nông thôn mới gắn với xây dựng các cơ sở công 12