Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn "Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk" là trên cơ sở làm rõ lý luận và phân tích thực trạng công tác QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường QLNN về BHXH tự nguyện địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------- ------/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHƢ ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK - NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------- ------/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHƢ ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ VĂN TỪ ĐẮK LẮK - NĂM 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn “Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Nhƣ Anh
ii LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Lê Văn Từ, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn. Thầy đã rất tận tình hƣớng dẫn tôi chi tiết từ phƣơng pháp đến nội dung cũng nhƣ cách thức trình bày trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới quý thầy, cô tại Học viện hành chính quốc gia đã hỗ trợ, tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn. Đồng thời, tôi cũng xin chân thành cảm ơn ban Lãnh đạo, các phòng nghiệp vụ và đồng nghiệp tại BHXH tỉnh Đắk Lắk đã giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong việc thu thập số liệu làm luận văn. Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã hết sức cố gắng để hoàn thiện luận văn xong cũng không thể tránh khỏi sai sót. Kính mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo trong hội đồng khoa học, bạn bè và đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................. vii MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 6 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................... 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .................................................. 8 7. Kết cấu của luận văn .................................................................................. 8 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN .................................................................................... 9 1.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện ..................................................................... 9 1.2. Quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện.................................. 17 1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện .......................................................................................................... 24 1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện ở một số địa phƣơng và bài học rút ra cho tỉnh Đắk Lắk ............................................ 27 Tiểu kết chƣơng 1.......................................................................................... 30 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK .............................. 31 2.1. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................................................ 31 2.2. Kết quả thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................................................................................................... 34 2.3. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................................................................................. 41
iv 2.4. Đánh giá chung...................................................................................... 63 Tiểu kết chƣơng 2.......................................................................................... 68 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ........................................................................... 69 3.1. Quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ............................................................................. 69 3.2. Một số giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................................... 71 3.3. Kiến nghị ............................................................................................... 76 Tiểu kết chƣơng 3.......................................................................................... 78 KẾT LUẬN ................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BHXH BHXH BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHYT Bảo hiểm y tế QLNN Quản lý nhà nƣớc UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân LĐTB&XH Lao động - Thƣơng binh & Xã hội
vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Mô tả hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của Nhà nƣớc .............. 13 Bảng 1.2. Độ tuổi nghỉ hƣu theo quy định tại Điều 4 Nghị Định của Chính Phủ ................................................................................................................... 14 Bảng 2.1. Tình hình phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018-2022 ......................................................................... 36 Bảng 2.2. Số ngƣời đƣợc giải quyết chế độ giai đoạn 2018-2022 .................. 38 Bảng 2.3. Một số chỉ tiêu chính về công tác thông tin, tuyên truyền giai đoạn 2018-2022 ............................................................................................... 44 Bảng 2.4. Kênh tuyên truyền ngƣời dân dễ tiếp cận nhất về BHXH tự nguyện ......................................................................................................................... 47 Bảng 2.5. Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018-2022 ............................................................................................... 51 Bảng 2.6. Tình tình tham gia BHXH tự nguyện so với lực lƣợng lao động trong độ tuổi của tỉnh năm 2018-2022 ............................................................ 52 Bảng 2.7. Lý do khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH tự nguyện . 56 Bảng 2.8. Kết quả thực hiện chi chế độ BHXH tự nguyện từ năm 2018-2022 ......................................................................................................................... 56 Bảng 2.9. Độ tuổi của ngƣời dân đƣợc khảo sát ............................................. 58 Bảng 2.10. Bảng tổng hợp các tổ chức dịch vụ thu giai đoạn 2018-2022 ...... 60 Bảng 2.11. Mong muốn của ngƣời lao động về các Tổ chức dịch vụ thu ...... 61 Bảng 2.12. Thống kê công tác kiểm tra đại lý thu giai đoạn 2018-2022 ........ 62
vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Bộ máy quản lý nhà nƣớc về BHXH ............................................. 22 Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy quản lý của BHXH tỉnh Đắk Lắk ....................... 33 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ hệ thống quản lý nhà nƣớc về BHXH cấp tỉnh ................... 48 Biểu đồ 2.1. Đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện năm 2022 ...................... 35 Biểu đồ 2.2. Phƣơng thức đóng BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ......................................................................................................................... 35 Biểu đồ 2.3. Biểu đồ thể hiện số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022 ........................................................ 37 Biểu đồ 2.4. Mức độ hiểu biết của ngƣời dân về chính sách BHXH tự nguyện ......................................................................................................................... 46 Biểu đồ 2.5. Biểu đồ thể hiện số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022 ...................................................................... 52 Biểu đồ 2.6. Tình hình tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời dân ................ 53 Biểu đồ 2.7. Tình trạng việc làm của ngƣời dân đƣợc điều tra....................... 54 Biểu đồ 2.8. Thu nhập của ngƣời dân đƣợc điều tra ....................................... 55 Biểu đồ 2.9. Nhu cầu của ngƣời dân về các chế độ BHXH tự nguyện........... 58
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vấn đề an sinh xã hội đƣợc xem là một trong những nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế và ổn định xã hội ở mọi quốc gia trên thế giới. Và chính sách BHXH đƣợc xem là một trong những chính sách ƣu việt nhằm bảo đảm quyền và lợi ích của nhân dân. Là trụ cột trong hệ thống chính sách an sinh xã hội, BHXH thực sự đã trở thành một công cụ đắc lực và hiệu quả trong việc điều tiết xã hội, gắn phát triển kinh tế với thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội, đảm bảo phát triển bền vững trong nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam và là một trong những chính sách luôn đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm. Để đảm bảo an sinh xã hội cũng nhƣ sự phát triển của đất nƣớc, Nhà nƣớc đã mở rộng độ bao phủ việc thực hiện BHXH cho mọi lao động thông qua chính sách BHXH tự nguyện chứ không chỉ dừng lại ở chính sách BHXH bắt buộc nhƣ trƣớc đây. Với nhiều chính sách ƣu việt, BHXH với việc phát triển đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện đƣợc chính quyền các cấp rất quan tâm, thông qua hoạt động QLNN giúp những đối tƣợng lao động tự do, ngƣời dân khu vực nông thôn... giảm bớt khó khăn, đảm bảo thu nhập, ổn định cuộc sống của mình khi về già. Tại tỉnh Đắk Lắk mặc dù trong những năm vừa qua, công tác phát triển đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh đạt đƣợc những kết quả rất đáng khích lệ nhƣng là một tỉnh miền núi, tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số nhiều, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của tỉnh còn ở mức tƣơng đối cao, ngƣời dân chủ yếu làm nông nghiệp, lâm nghiệp, thu nhập của ngƣời lao động ở nông thôn thấp, không ổn định nên việc phát triển và duy trì đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh là điều cần thiết và rất có ý nghĩa để giải quyết những khó khăn thực tế mà ngƣời dân địa phƣơng gặp phải. Điều
2 đó đòi hỏi công tác tuyên truyền, phổ biến, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH của Đảng và Nhà nƣớc, cũng nhƣ việc quản lý thu, chi, triển khai các hoạt động chính sách BHXH… là rất cần thiết và vấn đề cấp bách. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, một số cấp ủy, đơn vị liên quan tại địa phƣơng chƣa thực sự quan tâm đến việc triển khai chính sách BHXH tự nguyện, còn xem nhẹ công tác tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện, chƣa gắn việc phát triển an sinh xã hội với phát triển kinh tế địa phƣơng, nên công tác lãnh đạo, chỉ đạo chƣa sâu sát; việc duy trì phát triển đối tƣợng tham gia chƣa đƣợc cơ quan BHXH và các tổ chức dịch vụ thu thực hiện tốt, kỹ năng tuyên truyền, vận động của nhân viên đại lý, cán bộ BHXH còn chƣa chuyên nghiệp, chƣa đƣợc đào tạo bài bản… bên cạnh đó hệ thống chính sách pháp luật của Nhà nƣớc về BHXH tự nguyện vẫn còn nhiều hạn chế chƣa đủ sức hấp dẫn đối với ngƣời dân. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” để làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Theo những nội dung và cách tiếp cận khác nhau về BHXH nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng của các nhà khoa học, quản lý đã nghiên cứu, tác giả phân ra 2 chủ đề nhƣ sau: - Những nghiên cứu liên quan đến BHXH tự nguyện: + Hoàng Bá (2013), “Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Người dân chưa mặn mà”, đăng trên Thời báo Ngân hàng [3]. Trong đó đã chỉ ra là do mức đóng cao, chế độ hƣởng ít, thời gian đóng dài mà thu nhập của ngƣời lao động thấp đó là nguyên nhân khiến ngƣời dân chƣa muốn tham gia, bài đã chỉ ra những hạn chế về chính sách, quá trình thực hiện nhƣng còn chung chung, chƣa đƣa ra biện pháp cụ thể. + Phạm Thị Lan Phƣơng (2015), “Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”[32]. Đề tài
3 đã góp phần bổ sung và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến BHXH, phát triển BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động. Đánh giá thực trạng phát triển BHXH tự nguyện ở tỉnh Vĩnh Phúc và xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển BHXH tự nguyện. Qua đó đề xuất các giải pháp phát triển BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động. + Hoàng Thu Thủy, Lê Thị Hồng Nghĩa (2017), “Phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện – nghiên cứu tại tỉnh Kon Tum”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ đại học Đà Nẵng, số 2 [38]. Nhóm tác giả nghiên cứu sự phát triển của chính sách BHXH tự nguyện và đánh giá thực trạng triển khai chính sách này tại địa phƣơng và đề xuất giải pháp phát triển chính sách là: nâng cao nhận thức của ngƣời lao động, nâng cao chất lƣợng dịch vụ BHXH tự nguyện cho nông dân và hoàn thiện cơ chế chính sách. + Hoàng Thu Thủy và Bùi Hoàng Minh Thƣ (2018): “Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của nông dân: Trường hợp địa bàn tỉnh Phú Yên”. Tạp chí Phát triển Khoa học & Công nghệ: Chuyên san Kinh tế - Luật và Quản lý, Tập 2, Số 4 [39]. Nhóm tác giả nghiên cứu với đối tƣợng cụ thể là nông dân, và phân tích đƣợc 05 nhân tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia của nông dân trên địa bàn tỉnh. Đề tài đã tập trung đi sâu vào một nhóm đối tƣợng, phần nào giải thích đƣợc ý định tham gia BHXH tự nguyện của đối tƣợng là nông dân. + Bùi Sỹ Lợi (2019) với đề tài: “Nghiên cứu giải pháp mở rộng diện bao phủ BHXH đối với lao động khu vực phi chính thức tại Việt Nam”[31]. Đề tài đã đánh giá việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động khu vực không chính thức từ đó chỉ ra những nguyên nhân ngƣời lao động chƣa tham gia và đƣa ra những giải pháp để cải cách chính sách, trong đó có nâng cao hỗ trợ đóng của Nhà nƣớc, và huy động sự tƣơng trợ của xã hội.
4 Đề tài đánh giá việc triển khai thực hiện chính sách BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động khu vực không chính thức, chỉ ra nguyên nhân ngƣời lao động chƣa tham gia đóng từ đó đƣa ra những giải pháp để cải cách chính sách, trong đó có giải pháp về tăng mức hỗ trợ của nhà nƣớc cũng nhƣ sự hỗ trợ của xã hội. + Ngô Minh Thắng (2020): “Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của người lao động trên địa bàn tỉnh vĩnh long”, Tạp chí khoa học Đại học Cửu Long, số 19 [42]. Tác giả nghiên cứu đề xuất 06 nhân tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động và đã chứng minh đƣợc 5 yếu tố có ảnh hƣởng đến ý định tham gia của ngƣời lao động, nghiên cứu đã có những đóng góp nhất định về mặt lý thuyết cũng nhƣ ứng dụng thực tiễn tại địa phƣơng. + Nguyễn Thị Hiển và Trƣơng Thị Phƣợng và (2013), “Các nhân tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động khu vực phi chính thức tại tỉnh Phú Yên”, Tạp chí khoa học Công nghệ thủy sản, số 2, (tr181-186)[28]. Qua nghiên cứu nhóm tác giả đã chỉ ra đƣợc có 6 nhân tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động khu vực phi chính thức: truyên thông, thu nhập, nhận thức tính an sinh xã hội của BHXH tự nguyện, hiểu biết về BHXH tự nguyện, thái độ và ảnh hƣởng xã hội. - Những nghiên cứu liên quan đến QLNN về BHXH tự nguyện: + Hồ Tấn Tiên (2017), “Quản lý nhà nước về BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi”[37], trên cơ sở đánh giá thực trạng QLNN trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, luân văn đã chỉ ra các nguyên nhân ảnh hƣởng đến công tác QLNN về BHXH trên địa bàn tỉnh nhƣ những hạn chế trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền; công tác phối hợp, tuyên truyền và công tác thanh tra kiểm tra, từ đó đƣa ra 02 nhóm giải pháp nhằm
5 tăng cƣờng công tác quản lý về BHXH đối với các cơ quan QLNN và đối với tổ chức, cá nhân. + Phạm Quốc Thuật (2018), “QLNN về thu BHXH bắt buộc trên địa bàn quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh”[40], luận văn làm rõ nội dung QLNN về thu BHXH bắt buộc, chỉ ra các yếu tố tác động đến hoạt động QLNN về thu BHXH bắt buộc, và phân tích thực trạng QLNN cho thấy những hạn chế về công tác quản lý các đơn vị tham gia, về số nợ đọng cũng nhƣ công tác đôn đốc, quản lý nợ tìm ra những nguyên dân dẫn đến các hạn chế trên, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo sự tăng trƣởng của quỹ BHXH và giải quyết đầy đủ các chế độ cho NLĐ. + Hoàng Văn Cƣơng (2018), “Hoàn thiện chính sách và đề xuất quy trình thực hiện BHXH tự nguyện đối với lao động phi chính thức ở việt nam”[22]. Đề tài đã phân tích các yếu tố chính sách và quy trình thực hiện BHXH tự nguyện ở Việt Nam hiện nay cho thấy: Việc ngƣời lao động phi chính thức hay lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện là còn thấp, đƣợc giải thích bởi nhiều nhân tố, trong đó có nhân tố về nội dung chính sách, hành vi ngƣời sử dụng, về quy trình tổ chức, triển khai, về các chính sách hỗ trợ và về các điều kiện tác động, qua đó cho thấy việc hoàn thiện cơ chế chính sách và tổ chức triển khai chính sách BHXH tự nguyện là hết sức cần thiết để thu hút ngƣời tham gia Tổng quan các đề tài nghiên cứu đã đề cập về thực trạng BHXH tự nguyện tại Việt Nam, các yếu tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia của ngƣời dân, nguyên nhân vì sao chính sách BHXH tự nguyện chƣa thu hút ngƣời dân tham gia cũng nhƣ thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện của địa phƣơng, từ đó đƣa ra các giải pháp để tăng cƣờng công tác QLNN về BHXH tự nguyện cũng nhƣ phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, tại tỉnh Đắk Lắk chƣa có đề tài nào nghiên cứu công tác QLNN về BHXH tự nguyện đối
6 với tỉnh miền núi thuộc Tây nguyên, vì vậy việc lựa chọn đề tài để nghiên cứu là cần thiết đối với thực tiễn sau này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn là trên cơ sở làm rõ lý luận và phân tích thực trạng công tác QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ đó đề xuất các giải pháp tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích trên, nhiệm vụ của luận văn là: Hệ thống hóa, phân tích và làm rõ thêm lý luận nội dung QLNN về BHXH tự nguyện. Đánh giá và phân tích thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk . Đề xuất các giải pháp để tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Tại tỉnh Đắk Lắk Phạm vi thời gian: Từ năm 2018-2022 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn dùng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm cơ sở phƣơng pháp luận cho việc nghiên cứu.
7 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Tìm hiểu kết quả nghiên cứu từ các công trình có liên quan về công tác QLNN về tự nguyện đối với ngƣời lao động, đánh giá các quan điểm hợp lý và chƣa hợp lý từ đó đƣa ra các kiến giải theo cách tiếp cận của tác giả. Phương pháp điều tra xã hội học: Xây dựng phiếu khảo sát ngƣời lao động địa bàn tỉnh Đắk Lắk để thu thập thông tin liên quan đề tài nghiên cứu. Số phiếu đƣợc phát ra là 200 phiếu, số phiếu thu về 200 phiếu. Mục đích điều tra chủ yếu để tìm hiểu thực trạng tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk (gồm đối tƣợng tham gia, tình trạng việc làm và mức thu nhập của ngƣời lao động, sự hiểu biết của ngƣời lao động về chính sách BHXH tự nguyện cũng nhƣ lý do khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH tự nguyện) và mức độ tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh hiện này, qua đó để nắm bắt đƣợc mong muốn của ngƣời dân về công tác tuyên truyền, quản lý, quyền lợi về chế độ. Phương pháp xử lý số liệu: Phiếu sau khi thu về đƣợc tiến hành tổng hợp, xử lý bằng phần mềm excel; thiết lập các bảng và biểu đồ minh họa; sử dụng các kết quả này làm minh chứng cho nội dung luận văn Phương pháp tổng hợp và phân tích định lượng: Dựa trên những tài liệu, thông tin thực tiễn của các cơ quan BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk và các dữ liệu thu thập đƣợc để phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, những kết quả và hạn chế làm cở sở để đƣa ra những kết luận và đề xuất các giải pháp nâng cao QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Bên cạnh đó, luận văn sử dụng phƣơng pháp thống kê, phân tích, so sánh... để làm cơ sở, căn cứ cho các nhận định và nội dung phân tích của luận văn.
8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Đóng góp về lý luận Luận văn hệ thống hóa, bổ sung, làm rõ thêm những cơ sở lý luận về BHXH tự nguyện và QLNN về BHXH tự nguyện. Đồng thời đề tài chỉ ra thực trạng; phân tích những nhân tố ảnh hƣởng đến việc tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động trong thời gian vừa qua để từ đó tác giả sẽ đƣa ra những khuyến nghị phù hợp để nâng cao QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Những đề xuất của luận văn là cở sở để BHXH tỉnh Đắk Lắk tham khảo trong việc tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; luận văn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở đào tạo, bồi dƣỡng và cơ quan hữu quan liên quan đến QLNN về BHXH tự nguyện. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài các phần nhƣ phần mở đầu, mục lục, danh mục từ viết tắt, danh mục bảng, sơ đồ, biểu đồ bố cục của luận văn gồm 3 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Chƣơng 3: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
9 Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN 1.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Bảo hiểm xã hội BHXH là một trong những trụ cột chính của chính sách an sinh xã hội, góp phần cho sự phát triển đất nƣớc. Có nhiều khái niệm BHXH nhƣ: Theo Tổ chức Lao động Quốc tế ILO (1999): “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua các biện pháp công cộng nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế, xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi già, chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con” [37, tr.6]. Theo từ điển bách khoa Việt Nam: “BHXH là sự thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm bảo đảm an toàn đời sống của người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội” [37, tr.6]. Theo Luật BHXH năm 2014: “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”[33]. 1.1.1.2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện
10 BHXH tự nguyện là một chính sách an sinh của Đảng và Nhà nƣớc, ra đời từ năm 2008 nhằm tạo cơ hội cho mọi ngƣời lao động ở khu vực phi chính thức đƣợc tham gia BHXH, với mục tiêu ngày càng có nhiều ngƣời đƣợc bảo đảm an sinh xã hội sau khi hết tuổi lao động. Theo Luật BHXH (2014): “BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất”[33]. 1.1.2. Đặc điểm và vai trò của bảo hiểm xã hội tự nguyện 1.1.2.1. Đặc điểm bảo hiểm xã hội tự nguyện BHXH tự nguyện về cơ bản có những đặc điểm của BHXH nói chung, và có những đặc điểm riêng sau: Thứ nhất, BHXH tự nguyện là chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nƣớc, do Nhà nƣớc tổ chức thực hiện; đƣợc Nhà nƣớc bảo hộ, hỗ trợ mức đóng, cấp miễn phí thẻ BHYT; không vì lợi nhuận và mục đích duy nhất là vì cuộc sống của ngƣời dân. Thứ hai, BHXH tự nguyện đƣợc áp dụng đối với những ngƣời lao động không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc (chủ yếu là ngƣời khu vực nông thôn, ngƣời lao động làm các công việc tự do, công việc tự làm có thu nhập…) Thứ ba, ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có thể lựa chọn mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH phù hợp với điều kiện tài chính của mình với những phƣơng thức đóng rất linh hoạt: đóng hằng tháng, hằng quý, sáu tháng, hằng năm hoặc đóng một lần cho nhiều năm. Thứ tư, chính sách BHXH tự nguyện hiện đang đƣợc thực hiện với hai chế độ là hƣu trí và tử tuất. Do không có quan hệ lao động theo hợp đồng nên trách nhiệm đóng góp thuộc về ngƣời lao động.
11 1.1.2.2. Vai trò của bảo hiểm xã hội tự nguyện BHXH là trụ cột chính, là xƣơng sống trong hệ thống an sinh xã hội, đã đem lại chỗ dựa vững chắc cuộc sống cho ngƣời tham gia, góp phần đảm bảo an toàn xã hội. Vì vậy BHXH tự nguyện có vai trò quan trọng đối với ngƣời dân cũng nhƣ sự phát triển bền vững của xã hội. Thứ nhất, góp phần đảm bảo thu nhập ổn định cuộc sống cho người lao động khi hết tuổi lao động: Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện khi đủ các điều kiện theo quy định sẽ đƣợc hƣởng lƣơng hƣu hàng tháng khi về già, đƣợc Nhà nƣớc cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hƣởng lƣơng hƣu, thân nhân đƣợc hƣởng trợ cấp mai táng và chế độ tuất khi ngƣời tham gia qua đời, với các chế độ đƣợc hƣởng giúp ngƣời lao động và thân nhân có cuộc sống ổn định, giảm nhẹ gánh nặng phụ thuộc vào con cái và phúc lợi xã hội. Thứ hai, góp phần đảm bảo công bằng giữa những người lao động: Mọi ngƣời lao động dù là khu vực chính thức hay phi chính thức đều tham gia vào các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc, họ đều có quyền đƣợc hƣởng các chính sách an sinh xã hội nói chung và chính sách BHXH nói riêng, do vậy việc ban hành chính sách pháp luật về BHXH tự nguyện cho lao động là cần thiết và có vai trò rất to lớn để từng bƣớc góp phần thực hiện công bằng xã hội. Thứ ba, mở rộng diện bao phủ BHXH tự nguyện góp phần đảm bảo an sinh xã hội: với nguyên tắc đóng hƣởng, chia sẻ rủi ro, khi phát triển, mở rộng đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện sẽ làm giảm đi đáng kể các đối tƣợng hƣởng bảo trợ xã hội, các đối tƣợng thuộc các chính sách đảm bảo an sinh xã hội khác sẽ ngày càng giảm đi, từ đó làm giảm chi tiêu cho ngân sách Nhà nƣớc, giúp Nhà nƣớc điều tiết nguồn lực tài chính, góp phần đảm bảo an sinh xã hội bền vững.