Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hướng đến làm rõ các vấn đề còn tồn đọng, hạn chế trong việc thực thi chính sách, pháp luật về quản lý nhà nước về môi trường, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ VŨ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ VŨ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý Công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VIỆT HÙNG HÀ NỘI - NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết rằng luận văn tốt nghiệp với đề tài “Quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh” là kết quả của nghiên cứu độc lập do tôi thực hiện. Các số liệu được cung cấp từ báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh và kết quả nghiên cứu hoàn toàn trung thực. Luận văn không sao chép từ bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Tất cả tài liệu trích dẫn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tôi cam kết chịu trách nhiệm đầy đủ với nhà trường nếu có bất kỳ vi phạm nào hoặc bản sao nội dung trong luận văn được phát hiện. Tác giả luận văn Hà Vũ
LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ sự trân trọng sâu sắc đến các giảng viên và nhân viên Học viện Hành chính Quốc gia, những người đã nhiệt tình hướng dẫn và hỗ trợ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Nguyễn Việt Hùng, người đã tận tình hướng dẫn và động viên em trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Em cũng xin cảm ơn UBND Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh nói chung và Phòng Tài nguyên và Môi trường Thành Phố Cẩm Phả nói riêng, nơi em sinh sống đã cung cấp báo cáo, số liệu, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trong quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận văn. Với mức độ hiểu biết hiện tại, Luận văn không tránh khỏi những hạn chế, sai sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy cô, các anh chị và bạn bè để hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Hà Vũ
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU .................................................................................................................. ..1 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG ... 10 1.1. Khái niệm quản lý và quản lý nhà nước............................................................. 10 1.2. Chức năng, nhiệm vụ và nội dung quản lý nhà nước về môi trường ................. 17 1.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý nhà nước về môi trường từ Thành phố Nha Trang ......................................................................................................................... 25 1.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Thành phố Cẩm Phả trong công tác quản lý nhà nước về môi trường ................................................................................................... 30 Tiểu kết Chương 1..................................................................................................... 35 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG TẠI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH.................................................. 36 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................................... 36 2.2. Thực trạng môi trường tại Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................... 40 2.3. Thực trạng quản lý nhà nước về môi trường tại Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................................... 48 Tiểu kết Chương 2..................................................................................................... 68 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG TẠI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH .................................................................................................................................. 69 3.1. Quan điểm và mục tiêu quản lý nhà nước về môi trường từ thực tiễn thành phố Cẩm Phả .................................................................................................................... 69 3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về môi trường tại Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................... 72
3.3. Kiến nghị ............................................................................................................ 83 Tiểu kết Chương 3..................................................................................................... 87 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 90 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 93
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCKT Công cụ kinh tế ĐTM Đánh giá tác động môi trường GHCP Giới hạn cho phép KH Kế hoạch NĐ Nghị định NQ Nghị quyết PCTT-TKCN Phòng chống thiên tai – Tìm kiếm cứu nạn PPP Polluter-Pays Principle PT-TH Phát thanh - Truyền hình PTDS Phòng thủ dân sự QCVN Quy chuẩn Việt Nam QĐ Quyết định QLNN Quản lý nhà nước TNMT Tài nguyên môi trường TTg Thủ tướng TW Trung ương UBND Uỷ ban nhân dân
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ 1. Hình 1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về môi trường 2. Hình 1.2. Phân cấp bộ máy quản lý nhà nước về Tài nguyên và Môi trường ở Việt Nam 3. Biểu đồ 2.1. Khảo sát về các giải pháp tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý trong công tác quản lý môi trường tại Thành phố Cẩm Phả 4. Biểu đồ 2.2. Khảo sát về các giải pháp tăng cường hiệu quả của hệ thống giám sát môi trường. 5. Biểu đồ 2.3. Khảo sát về các giải pháp đào tạo, nâng cao năng lực của các các bộ chuyên trách và nguồn nhân lực chuyên môn cao trong công tác quản lý môi trường. 6. Biểu đồ 2.4. Khảo sát về các giải pháp nâng cao nhận thức và sự tham gia của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường. 7. Biểu đồ 2.5. Khảo sát về các giải pháp nâng cao nhận thức của người dân về việc phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn.
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Môi trường đóng vai trò cốt yếu trong sự sống và sự phát triển của con người và các loài sinh vật khác. Không chỉ là nguồn cung cấp nguyên liệu và không gian cho các hoạt động sản xuất của con người, môi trường còn là nền tảng thiết yếu và yếu tố quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nơi tiếp nhận và xử lý các chất thải từ hoạt động kinh tế. Với vai trò quan trọng là thế, nhưng vấn đề môi trường hiện đang là một trong những vấn đề nóng của con người, đặc biệt là tình trạng ô nhiễm, cạn kiệt tài nguyên. Nhiều địa phương của Việt Nam xếp thứ hạng cao trong xếp hạng về ô nhiễm của quốc gia. Trong đó, Tỉnh Quảng Ninh nói chung và thành phố Cẩm Phả nói riêng với nền kinh tế chủ yếu dựa vào công nghiệp khai thác than và công nghiệp chế biến, đang đối mặt với nhiều thách thức môi trường nghiêm trọng. Các hoạt động khai thác than và công nghiệp chế biến không chỉ gây cạn kiệt tài nguyên mà còn gây ô nhiễm nghiêm trọng đối với môi trường đất, nước và không khí. Việc xả thải không qua xử lý đã và đang làm suy giảm chất lượng môi trường, làm tăng nguy cơ bệnh tật và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân. Tuy nhiên, mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về bảo vệ môi trường ở cấp quốc gia và cấp tỉnh, đề tài quản lý môi trường tại thành phố Cẩm Phả vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Thành phố Cẩm Phả, đô thị loại II thuộc tỉnh Quảng Ninh, hàng ngày đang đổ ra Vịnh Bái Tử Long một lượng lớn nước thải chưa qua xử lý (ước tính 20.000 m3), rác thải (nhựa, túi ni-long…), từ đó trở thành một vấn nạn và thách thức đối với du lịch nghỉ dưỡng biển của Thành phố Cẩm Phả. Trong các nguyên nhân của tình trạng này, bên cạnh nguyên nhân khách quan xuất phát từ điều kiện tự nhiên, tài nguyên, khoáng sản thì nguyên nhân chủ quan chính là sự hạn chế, bất cập của quản lý nhà nước về môi trường tại địa bàn. Đây chính là những thách thức, khó khăn lớn cho việc thực hiện chủ trương chuyển đổi xanh, phát triển các ngành 1
công nghiệp không khói, trong đó có ngành du lịch hiện là thế mạnh của Quảng Ninh nói chung và của thành phố Cẩm Phả nói riêng. Vì vậy, học viên lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh” cung cấp các góc nhìn thực tiễn và học thuật trong quản lý nhà nước về môi trường. Việc nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về môi trường sẽ giúp làm rõ các thách thức hiện tại và đề xuất các giải pháp phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường tại địa phương. Từ đó góp phần hoàn thiện hệ thống pháp lý và cơ chế quản lý. Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu thứ cấp và sơ cấp thu thập, học viên phân tích, đánh giá thực trạng, từ đó đề ra các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng, chính quyền địa phương trong việc bảo vệ môi trường, hướng tới một thành phố Cẩm Phả phát triển bền vững. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan tới đề tài Hiện nay, trên thế giới có nhiều nhà nghiên cứu đang tìm hiểu về môi trường và tác động của biến đổi khí hậu lên các vùng ven biển. Các đô thị ven biển điển hình được quan tâm trên thế giới như: Mumbai (Ấn Độ), Thượng Hải (Trung Quốc),… Các nghiên cứu này chỉ ra đây là vùng đất dễ tổn thương, cùng với các cải tạo, chỉnh trang các đô thị cũ theo hướng đô thị xanh (green cities), đô thị sinh thái (eco cities) hay đô thị bền vững về mặt môi trường (environment-sustainable cities). Những nghiên cứu này ở các quốc gia châu Á là những bài học rất quý báu và là hình mẫu cho Việt Nam học tập. Ở Việt Nam, trong công tác quản lý nhà nước và nghiên cứu lý luận, đã có nhiều hội thảo, công trình nghiên cứu về nội dung quản lý nhà nước về môi trường. Một số nghiên cứu đó là: Đề tài “Khảo sát thực trạng Quản lý nhà nước về môi trường ở một số tỉnh Phía Nam” của TS Nguyễn Hữu Cát - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh năm 2005 đã tập trung giải quyết nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến quản lý và bảo vệ môi trường ở khu vực này. Đồng thời chỉ ra những hạn chế trong công tác 2
quản lý môi trường ở các tỉnh phía Nam, bao gồm sự thiếu đồng bộ và hiệu quả trong việc triển khai các quy định pháp luật về môi trường. Các tỉnh này đang phải đối mặt với nhiều thách thức như ô nhiễm không khí, nước và đất, do sự phát triển công nghiệp và đô thị hoá nhanh chóng nhưng thiếu kiểm soát chặt chẽ. Mặc dù có nhiều nghiên cứu về bảo vệ môi trường ở cấp quốc gia và cấp tỉnh, nhưng quản lý môi trường tại các tỉnh phía Nam vẫn chưa được nghiên cứu một cách sâu rộng và cụ thể. Đề tài của TS Nguyễn Hữu Cát lấp đầy khoảng trống này bằng cách cung cấp cái nhìn toàn diện và cụ thể hơn về thực trạng quản lý môi trường ở khu vực này. Tóm lại, đề tài của TS Nguyễn Hữu Cát không chỉ cung cấp một cái nhìn toàn diện về thực trạng quản lý môi trường ở các tỉnh phía Nam, mà còn đưa ra các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Luận văn thạc sĩ Kinh tế của Nguyễn Lệ Quyên tại Đại học Đà Nẵng, chuyên ngành Kinh tế phát triển với chủ đề “Quản lý Nhà nước về môi trường tại thành phố Đà Nẵng” năm 2012 đã tập trung nghiên cứu, khảo sát và phân tích tình hình quản lý nhà nước về môi trường trong thành phố này. Luận văn đánh giá các biện pháp quản lý môi trường hiện tại, bao gồm việc thực thi các chính sách, quy định và luật pháp về môi trường. Nó cũng xem xét sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng trong việc quản lý và bảo vệ môi trường. Tác giả nhận diện những thách thức mà Đà Nẵng đang phải đối mặt trong quản lý môi trường, như tình trạng ô nhiễm không khí, nước và đất, áp lực từ phát triển công nghiệp và đô thị hóa nhanh chóng. Đồng thời đề xuất một loạt các giải pháp nhằm cải thiện công tác quản lý môi trường. Các giải pháp này bao gồm nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan nhà nước, tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan, và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo vệ môi trường. Luận văn của tác giả Nguyễn Lệ Quyên không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về hiện trạng quản lý môi trường tại Đà Nẵng mà còn đề xuất các biện pháp thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng môi trường và sức khỏe cộng đồng. 3
Luận án tiến sĩ của tác giả Hà Văn Hòa – Chuyên ngành Quản lý Hành chính công - Học viện Hành chính Quốc Gia với đề tài “Quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường biển ven bờ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” năm 2015 đã tiến hành phân tích chi tiết về hiện trạng môi trường biển ven bờ tại Quảng Ninh, nhận diện các vấn đề nghiêm trọng như ô nhiễm nước biển, khai thác tài nguyên không bền vững và suy thoái hệ sinh thái biển. Dựa vào việc nghiên cứu xem xét các chính sách và khung pháp lý hiện hành về bảo vệ môi trường biển tại Việt Nam, đặc biệt là tại Quảng Ninh. Luận án đánh giá hiệu quả của các quy định pháp luật hiện hành và chỉ ra những thiếu sót cần khắc phục. Tác giả cũng đã đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường biển. Các giải pháp bao gồm cải thiện khung pháp lý, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đầu tư vào cơ sở hạ tầng bảo vệ môi trường và nâng cao nhận thức của cộng đồng. Nhờ việc giải quyết những vấn đề này, luận án đã đóng góp quan trọng vào lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường biển ven bờ, góp phần bảo vệ tài nguyên biển và phát triển bền vững tại tỉnh Quảng Ninh. Luận án tiến sĩ của tác giả Tạ Văn Việt – Chuyên ngành Quản lý công - Học viện Hành chính Quốc Gia với đề tài “Quản lý nhà nước về ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam” năm 2017 đã chỉ ra sự cần thiết của việc quản lý nhà nước về biến đổi khí hậu trong bối cảnh Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu toàn cầu. Luận án nhấn mạnh các dự báo về tác động của biến đổi khí hậu đối với Việt Nam, bao gồm nhiệt độ tăng, mực nước biển dâng và thiên tai. Luận án đã đưa ra các kết quả nghiên cứu mới, bao gồm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước về ứng phó với biến đổi khí hậu. Đồng thời đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về ứng phó biến đổi khí hậu. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về ứng phó biến đổi khí hậu, bao gồm việc củng cố tổ chức bộ máy, quy định pháp luật cho hoạt động của Cục Biến đổi Khí hậu, và xây dựng phối hợp phân cấp quản lý giữa trung ương và địa phương. Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý ở trung ương và địa phương trong việc hoạch định chính sách phát 4
triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường, nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030. Hội nghị Nâng cao năng lực Quản lý nhà nước về môi trường – Bộ Tài nguyên và môi trường tổ chức cũng đã đề ra các giải pháp và chiến lược nhằm đối phó với các thách thức môi trường hiện nay, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng của các cán bộ quản lý môi trường từ cấp trung ương đến địa phương. Các nội dung chính bao gồm việc hướng dẫn thực hiện các chính sách pháp luật về môi trường, chia sẻ kinh nghiệm và mô hình quản lý môi trường hiệu quả từ các địa phương, và xây dựng kế hoạch hành động cụ thể để giải quyết các vấn đề môi trường bức thiết. Tạp chí cộng sản Đảng cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Các bài viết trong tạp chí tập trung vào việc phân tích các chính sách hiện hành, đánh giá hiệu quả của các biện pháp bảo vệ môi trường, và đề xuất những cải cách cần thiết. Tạp chí cũng đề cập đến vai trò của cộng đồng và doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường, nhấn mạnh sự cần thiết của sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội, và các đơn vị kinh tế trong việc thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường một cách hiệu quả và bền vững. Các tài liệu và hội nghị nêu trên đều tập trung vào việc nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường. Họ cung cấp những cái nhìn sâu sắc về các chính sách, chiến lược và biện pháp cần thiết để đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, đáp ứng các thách thức hiện nay và hướng tới tương lai. Trong thời gian qua, tại Việt Nam đã triển khai nhiều dự án nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Các nguyên tắc, công cụ và yếu tố cơ bản của quản lý tổng hợp đã được xem xét ở nhiều mức độ khác nhau. Những hoạt động khởi đầu như xây dựng cơ sở dữ liệu, hồ sơ môi trường, tập huấn và đào tạo cán bộ về quản lý tổng hợp, ứng dụng GIS và các lĩnh vực liên quan, cùng nghiên cứu thể chế quản lý tài nguyên và môi trường đã 5
được tiến hành. Việc lựa chọn đề tài "Quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả" là cần thiết và có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. Thành phố Cẩm Phả là một thành phố đang có nhiều đổi thay về tình hình kinh tế - xã hội, từng bước phát triển dựa vào các thế mạnh của địa phương. Tiến trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra ngày càng mạnh mẽ, nhất là ở các vùng ven biển gây ảnh hưởng không nhỏ đến hệ sinh thái và môi trường sống của cộng đồng dân cư... Từ đó, công tác quản lý môi trường cũng nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền đô thị và đang trở thành vấn đề trọng yếu ở mức độ khu vực - đòi hỏi trách nhiệm toàn đảng, toàn dân, toàn quân trong việc xây dựng đường lối, chủ trương, chiến lược và kế hoạch phát triển bền vững thành phố Cẩm Phả. Công trình nghiên cứu về bảo vệ môi trường tại thành phố Cẩm Phả không trùng lặp với các công trình nghiên cứu đã nêu trên vì nó tập trung vào một khu vực địa lý cụ thể và có những vấn đề môi trường đặc thù. Cụ thể, nghiên cứu này đặt trọng tâm vào việc đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý môi trường tại thành phố Cẩm Phả, một trong những trung tâm công nghiệp lớn của tỉnh Quảng Ninh với nền kinh tế chủ yếu dựa vào khai thác than và công nghiệp chế biến. Trong khi các nghiên cứu khác như của TS Nguyễn Hữu Cát tập trung vào quản lý môi trường tại các tỉnh phía Nam, hay của tác giả Hà Văn Hòa về bảo vệ môi trường biển ven bờ tại tỉnh Quảng Ninh, và của Nguyễn Lệ Quyên về quản lý môi trường tại thành phố Đà Nẵng, thì nghiên cứu này lại có điểm nhấn riêng về tình trạng ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí, và suy giảm đa dạng sinh học do các hoạt động khai thác công nghiệp tại Cẩm Phả. Những thách thức và biện pháp được đề xuất trong nghiên cứu này mang tính đặc thù và chi tiết cho bối cảnh môi trường của Cẩm Phả. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu của luận văn Mục tiêu của luận văn là phân tích, đánh giá toàn diện thực trạng công tác quản lý nhà nước về môi trường trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 6
Luận văn hướng đến làm rõ các vấn đề còn tồn đọng, hạn chế trong việc thực thi chính sách, pháp luật về quản lý nhà nước về môi trường, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn - Nghiên cứu cơ sở khoa học môi trường và quản lý nhà nước về môi trường. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Kiến nghị và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiêu quả trong công tác quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Đó là các hoạt động, chính sách, quy định và công cụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực môi trường được áp dụng trên địa bàn thành phố. Cụ thể, luận văn tập trung vào việc nghiên cứu các văn bản pháp luật, cơ chế, chính sách quản lý môi trường; hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát, kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến bảo vệ môi trường; sự phối hợp giữa các cấp, ngành và sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp vào công tác bảo vệ môi trường. Đồng thời, luận văn cũng phân tích các yếu tố kinh tế, xã hội, tự nhiên đặc thù của Cẩm Phả có ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về môi trường, nhằm làm rõ mối quan hệ giữa hoạt động quản lý và thực trạng môi trường tại địa phương này. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: nghiên cứu hoạt động bảo vệ môi trường dưới góc độ quản lý nhà nước. 7
- Về không gian: UBND thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: báo cáo, thống kê thực trạng QLNN về môi trường tại thành phố Cẩm Phả giai đoạn từ 2016-2023. Điền dã, khảo sát thực địa tại đô thị/khu đô thị từ 2023-2024. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận: Sử dụng phương pháp luận nghiên cứu duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin và các quan điểm, chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý nhà nước về môi trường. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu, thông tin: từ nguồn tài liệu thứ cấp gồm: báo cáo, thống kê, bài báo khoa học, luận văn, luận án và các quy định của pháp luật liên quan đến lĩnh vực QLNN về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Phương pháp phân tích và tổng hợp số liệu: phục vụ cho việc minh chứng, minh họa cho các nội dung diễn giải phân tích, đánh giá. - Phương pháp điền dã, thực địa: thu thập ý kiến thông qua việc gửi bảng hỏi điều tra (google form) tới các chuyên viên, công chức địa chính – xây dựng trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý, quản lý nhà nước về môi trường; vai trò, đặc điểm của môi trường, hoạt động bảo vệ môi trường; cũng như sự cần thiết và nội dung cơ bản quản lý nhà nước về môi trường trong phát triển kinh tế-xã hội. Về ý nghĩa thực tiễn: - Tổng hợp, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 8
- Nguyên nhân hạn chế, tồn tại của quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất các chính sách, giải nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tài nguyên môi trường tại địa phương. 7. Cấu trúc của luận văn Luận văn có kết cấu gồm 3 chương: không kể Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục. Chương 1. Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về môi trường. Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. 9
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ MÔI TRƯỜNG 1.1. Khái niệm quản lý và quản lý nhà nước 1.1.1. Khái niệm về quản lý Quản lý là một lĩnh vực nghiên cứu rất phổ biến và đa dạng, vì vậy có nhiều phương pháp tiếp cận cùng với nhiều định nghĩa và quan điểm khác nhau. Mỗi quan niệm, cách định nghĩa phản ánh các khía cạnh khác nhau của quản lý. Từ góc độ hoạt động, quản lý được hiểu là sự chỉ đạo và điều khiển các quá trình xã hội và hành vi của con người nhằm đạt được mục tiêu của nhà quản lý. Cách tiếp cận này nhìn nhận những hoạt động cơ bản của quản lý. Bản chất của quản lý là quá trình chỉ đạo và điều khiển người khác để đạt được mục tiêu. Từ góc độ chính trị pháp lý, quản lý được hiểu là sự kết hợp giữa tri thức và lao động. Hoạt động quản lý là lao động của con người. Tuy nhiên, đây là một loại lao động đặc biệt, nơi mà nhà quản lý sử dụng kiến thức và sáng tạo để tác động lên các đối tượng quản lý. Từ mối quan hệ giữa các quá trình trong quản lý, quản lý được hiểu là một hoạt động bao gồm hai quá trình liên kết chặt chẽ: duy trì và phát triển. Quá trình đầu tiên trong quản lý là duy trì để đảm bảo sự ổn định và trật tự cho các hoạt động của tổ chức. Đồng thời, cũng cần thực hiện các hoạt động để phát triển tổ chức theo một hướng cao hơn. Hai quá trình này, duy trì và phát triển, kết hợp và hỗ trợ lẫn nhau nhằm đảm bảo cho hoạt động của tổ chức vừa ổn định vừa phát triển. Những quan niệm và cách tiếp cận này phản ánh những khía cạnh khác nhau của quản lý. Tuy nhiên, những quan niệm này đều có những điểm chung cơ bản sau đây: - Quản lý là hoạt động thực tiễn xã hội có tổ chức mà con người tiến hành để thực hiện những mục đích nhất định. - Quản lý là quá trình hướng đến việc đạt được mục tiêu nhất định. - Quản lý là quá trình chỉ huy điều khiển hướng dẫn. 10
- Quản lý là quá trình gián tiếp (đạt được mục tiêu thông qua người khác). - Quản lý là quá trình tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý. Tóm lại, quản lý là sự tác động, điều khiển có mục đích của người quản lý, đối với những người được quản lý trong tổ chức. Người quản lý có thể là một người hay một nhóm người có quyền lực và quyền hạn cao nhất trong tập thể. Đặc điểm của quản lý là định hướng và chỉ đạo hoạt động chung của tập thể, phối hợp các hoạt động riêng lẻ thành một hoạt động chung thống nhất của cả một tập thể, cùng đi theo một phương hướng để đạt được mục tiêu. Quản lý được thực hiện dựa trên tổ chức và quyền lực. Có tổ chức thì mới phân chia rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ của từng cá nhân trong tổ chức. Người quản lý phải có quyền lực, thì mới bảo đảm sự phục tùng của mọi người trong tổ chức đối với người quản lý. 1.1.2. Quản lý nhà nước - Khái niệm quản lý nhà nước Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với sự ra đời của Nhà nước, đó là quản lý toàn xã hội. Nội hàm của quản lý nhà nước thay đổi phụ thuộc vào chế độ chính trị, lịch sự và đặc điểm văn hoá, trình độ phát triển kinh tế - xã hội của mỗi một quốc gia qua các giai đoạn lịch sử. Xét về mặt chức năng, quản lý nhà nước bao gồm 3 chức năng: thứ nhất, chức năng lập pháp do các cơ quan lập pháp thực hiện; thứ hai, chức năng hành pháp (hay chấp hành và điều hành) do hệ thống hành chính nhà nước đảm nhiệm; thứ ba, chức năng tư pháp do các cơ quan tư pháp thực hiện. So với quản lý của các tổ chức khác, thì quản lý nhà nước có những đặc điểm khác biệt như sau: - Chủ thể quản lý nhà nước là các cơ quan, cá nhân trong bộ máy nhà nước được trao quyền, gồm: cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp; - Đối tượng quản lý nhà nước là tất cả các cá nhân, tổ chức sinh sống và hoạt động trong phạm vi lãnh thổ quốc gia, công dân làm việc bên ngoài lãnh thổ quốc gia; 11
- Quản lý nhà nước là quản lý toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội: chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng, ngoại giao; - Quản lý nhà nước mang tính quyền lực nhà nước, sử dụng công cụ pháp luật nhà nước, chính sách để quản lý xã hội; - Mục tiêu của quản lý nhà nước là phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của toàn xã hội. Từ những đặc điểm trên, có thể hiểu “quản lý nhà nước” là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các mặt của đời sống xã hội do các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện, nhằm phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. 1.1.3. Khái niệm môi trường “Môi trường có thể được định nghĩa như sau: “Môi trường là tập hợp (aggregation) các vật thể (things), hoàn cảnh (conditions) và ảnh hưởng (influances) bao bọc quanh một đối tượng nào đó”. Định nghĩa này cho thấy, khi nói về môi trường chúng ta phải đứng trên một đối tượng nhất định và đối tượng này chịu tác động của các thành phần bao quanh nó, đối tượng này không nhất thiết là con người (loài người, các thể người hoặc cộng đồng loài người) mà có thể là bất cứ một vật thể, hoàn cảnh, hiện tượng nào đó tồn tại trong không gian có chứa các yếu tố tác động tới sự tồn tại và phát triển của nó. Với cách nhìn này, có thể làm chúng ta lầm tưởng mỗi đối tượng chỉ tiếp nhận những tác động của các yếu tố khác ở xung quanh. Thực ra, bản thân đối tượng đó cũng có những tác động ngược lại các yếu tố xung quanh và chính nó trở thành một yếu tố của môi trường đối với một yếu tố khác được xem là đối tượng của môi trường. Vì vậy môi trường có thể còn được định nghĩa là khoảng không gian nhất định có chứa các yếu tố khác nhau, tác động qua lại với nhau để cùng tồn tại và phát triển” [17, tr.9]. “Khi nói tới môi trường, người ta nghĩ ngay đến mối quan hệ của những yếu tố xung quanh tác động tới đời sống của sinh vật mà trong đó chủ yếu là con người. 12