Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm vận dụng lý luận về ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách nhà nước, về phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước ở huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế. Từ đó đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ VIẾT PHƯỚC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ VIẾT PHƯỚC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN HOÀNG HIỂN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” là luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản lý công của tác giả tại trường Học viện Hành chính Quốc gia. Tác giả cam đoan đây là công trình của riêng tác giả. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công trình nghiên cứu khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2020 Học viên Lê Viết Phước
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến quý thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện tốt nhất cho tác giả trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Tác giả xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hiển đã quan tâm, giúp đỡ tận tình, hướng dẫn và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận văn. Đồng thời, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến UBND huyện Phong Điền, Phòng Kế hoạch – tài chính, Kho bạc nhà nước huyện Phong Điền, UBND các xã cũng như người dân, công chức đang công tác trên địa bàn và bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn./. Học viên Lê Viết Phước
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục viết tắt Danh mục các bảng biểu, biểu đồ MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ............................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn .................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ................................... 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ................ 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............................................ 8 7. Kết cấu của luận văn .......................................................................... 9 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH ................................................................. 10 1.1. Những vấn đề chung về ngân sách nhà nước và thu ngân sách ........ 10 1.1.1. Ngân sách nhà nước ................................................................... 10 1.1.2. Thu ngân sách nhà nước ............................................................. 14 1.2. Quản lý nhà nước về thu ngân sách cấp huyện ............................... 18 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý nhà nước về thu ngân sách cấp huyện ......... 18 1.2.2. Vai trò của quản lý nhà nước về thu ngân sách cấp huyện ............ 21 1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về thu ngân sách cấp huyện ............... 23 1.2.4. Chủ thể và đối tượng quản lý nhà nước về thu ngân sách cấp huyện ............ 28 1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách cấp huyện ............... 30 1.3.1. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước .......................................... 30 1.3.2. Hệ thống các văn bản pháp luật ................................................... 31
1.3.3. Năng lực quản lý của người lãnh đạo, trình độ chuyên môn của cán bộ, công chức trong bộ máy quản lý và đạo đức công vụ ....................... 32 1.3.4. Tổ chức bộ máy nhà nước quản lý về thu ngân sách ..................... 32 1.4. Kinh nghiệm thực tiễn của một số địa phương về quản lý thu ngân sách .................................................................................................... 33 1.4.1. Huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh ..................................................... 33 1.4.2. Huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị ............................................ 34 1.4.3. Huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh .............................................. 35 1.4.4. Bài học kinh nghiệm cho huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ........... 36 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ............................................................................................................. 38 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Phong Điền ................... 38 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................... 38 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................... 39 2.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội đến quản lý thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền ............................................. 41 2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................. 42 2.2.1. Hệ thống bộ máy tổ chức quản lý thu ngân sách ........................... 42 2.2.2. Lập dự toán thu ngân sách .......................................................... 45 2.2.3. Tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách ................................... 51 2.2.4. Quản lý việc quyết toán thu ngân sách ......................................... 64 2.2.5. Tình hình kiểm tra, thanh tra thu nộp ngân sách ........................... 67 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý nhà nước về thu ngân sách tại huyện Phong Điền ............................................................................... 70 2.3.1. Những kết quả đã đạt được ......................................................... 70 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ................................ 72
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................. 75 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ................................................................................... 79 3.1. Quan điểm và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................ 79 3.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước ...................... 79 3.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý nhà nước về thu ngân sách tại huyện Phong Điền ......................................................................................... 80 3.1.3. Phương hướng hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền ..................................................... 81 3.2. Giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách tại huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................. 83 3.2.1. Nâng cao chất lượng ban hành các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện quản lý thu ngân sách cấp huyện ........................................... 83 3.2.2. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về thu ngân sách ..... 85 3.2.3. Đổi mới công tác lập dự toán thu ngân sách ................................. 87 3.2.4. Hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước đối với các nguồn thu ngân sách trên địa bàn huyện ....................................................................... 89 3.2.5. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về thuế ................... 94 3.2.6. Tăng cường khuyến khích, thu hút đầu tư tại huyện ......................... 95 3.2.7.Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và thực hiện chế độ khen thưởng ............................................................................. 96 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 98 KẾT LUẬN ................................................................................................. 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa HĐND : Hội đồng nhân dân NSNN : Ngân sách nhà nước QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Hệ thống Ngân sách nhà nước Việt Nam ...................................... 20 Hình 2.1: Hệ thống bộ máy tổ chức quản lý thu ngân sách ........................... 43 Hình 2.2: Quy trình lập dự toán thu ngân sách hàng năm ............................. 46 Hình 2.3: Quy trình tổ chức thực hiện thu ngân sách nhà nước..................... 52 DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 2.1: Bảng số giao dự toán thu ngân sách nhà nước của ........................ 49 Bảng 2.2: Nội dung các khoản thuế thu trên địa bàn huyện Phong Điền thực hiện giai đoạn 2017 – 2019 .......................................................................... 54 Bảng 2.3: Nội dung các khoản thu về đất trên địa bàn huyện Phong Điền thực hiện giai đoạn 2017 – 2019 .......................................................................... 57 Bảng 2.4: Nội dung các khoản thu phí, lệ phí trên địa bàn ............................ 62 Bảng 2.5: Thu khác ngân sách huyện Phong Điền giai đoạn 2017 – 2019 .... 63 Bảng 2.6: Quyết toán thu ngân sách huyện Phong Điền giai đoạn 2017 – 2019 66 Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn ................... 49 Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ các khoản thuế thu trên địa bàn huyện Phong Điền giai đoạn 2017 – 2019 ......................................................................................... 55
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế -xã hội của bất kỳ quốc gia nào, giúp nhà nước thực hiện vai trò quản lý xã hội và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Quản lý thu ngân sách là một bộ phận rất quan trọng của chính sách tài chính quốc gia. Tình hình kinh tế -xã hội nước ta vẫn chưa thoát khỏi tình trạng khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của khủng hoảng và suy thoái kinh tế toàn cầu. Giá cả các hàng hóa chủ yếu trên thị trường biến đổi theo chiều hướng tăng, lạm phát tăng cao, việc thu ngân sách nhà nước gặp rất nhiều khó khăn và nhà nước luôn thực hiện chính sách thắt chặt chi tiêu ngân sách. Trong bối cảnh đó thì hệ quả tất yếu là chính sách tài chính nói chung và công tác quản lý, điều hành hoạt động thu ngân sách nói riêng cũng phải đổi mới. Do vậy, công tác quản lý nhà nước (QLNN) về thu ngân sách nhà nước của các cấp chính quyền địa phương cũng cần có những giải pháp phù hợp hơn. Cùng với các biện pháp cải cách, đổi mới đồng bộ về thể chế quản lý tài chính công, việc thực hiện Luật ngân sách nhà nước trong những năm qua đã có những đóng góp quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả, hiệu lực của công tác QLNN, điều hành ngân sách nhà nước nói chung và hoạt động thu ngân sách nói riêng; góp phần ổn định và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết tốt các vấn đề an sinh xã hội, xoá đói giảm nghèo; đảm bảo nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, đối ngoại... Phong Điền là một vùng đất ở cực bắc của tỉnh Thừa Thiên Huế. Năm 2018, tổng thu ngân sách trên địa bàn huyện là 194.952 triệu đồng, đạt 101,1% so với dự toán được giao. Có 06/09 chỉ tiêu sắc thuế cân đối huyện quản lý thu đạt và vượt dự toán được giao. Trong đó, thu ngoài quốc doanh là 1
43.751 triệu đồng đạt 115,1 %; thu tiền sử dụng đất là 53.338 triệu đồng đạt 106,7%; lệ phí trước bạ là 10.709 triệu đồng đạt 135,6 %;... Tuy nhiên, hoạt động QLNN về thu ngân sách trên địa bàn cũng còn một số hạn chế như: Việc quản lý chưa quyết liệt, triệt để, còn thiếu tập trung, thống nhất; vẫn còn tình trạng thất thu ở một số lĩnh vực; tình trạng nợ đọng số thu vẫn còn tiếp diễn; việc tuyên truyền nhằm nâng cao sự nhận thức của doanh nghiệp, người dân về các nghĩa vụ với ngân sách còn hạn chế; chính quyền cấp xã và một số đơn vị liên quan còn xem nhẹ công tác thu ngân sách và coi đó là nhiệm vụ của ngành Thuế; nguồn thu ngân sách trên địa bàn hàng năm tăng cao nhưng chưa đảm bảo cân đối chi; việc tổ chức thực hiện thu ngân sách và quá trình kiểm tra, giám sát, đôn đốc thu vẫn còn chậm và nhiều bất cập... Trong thời gian tới, để tiếp tục nâng cao hiệu quả QLNN về thu ngân sách góp phần hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện trong khi vẫn đạt được mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu và xa hơn, hướng tới sự phát triển bền vững đòi hỏi cần có những phân tích, đánh giá và các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện. Xuất phát từ yêu cầu thực tế đó tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm đề tài luận văn của mình 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Quản lý ngân sách nhà nước nói chung, quản lý thu ngân sách nói riêng có vai trò rất quan trọng góp phần ổn định, tăng trưởng kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. Các chính sách quản lý ngân sách không ngừng được thay đổi và hoàn thiện trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, hoạt động QLNN về ngân sách nhà nước vẫn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế và trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều tác giả trong nước. Có thể kể đến một số công trình 2
nghiên cứu liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước nói chung, quản lý thu ngân sách nói riêng như sau: Tác giả Lê Văn Ái; Bùi Tiến Hanh (2010), Giáo trình Quản lý thu Ngân sách Nhà nước, Học viện Tài chính. Giáo trình nêu lên khái niệm và phân loại thu NSNN; những đặc điểm cơ bản của các khoản thu NSNN; Khái niệm, đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu NSNN; Khái niệm và đặc điểm của thuế, vai trò của thuế trong nền kinh tế thị trường, hệ thống chính sách thuế và các tiêu thức thiết lập hệ thống thuế, các yếu tố cấu thành một sắc thuế; hệ thống chính sách thuế hiện hành ở Việt Nam [2]. Tác giả Tô Thiện Hiền (2012): “Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang giai đoạn 2011 -2015 và tầm nhìn đến năm 2020”, Luận án tiến sĩ - Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả đã khẳng định vai trò của quản lý NSNN trong tiến trình đổi mới nền kinh tế. Các hình thức thu NSNN ở địa phương đã từng bước thay đổi, điều chỉnh để thực hiện nhiệm vụ tập trung nguồn thu cho NSNN, là công cụ điều chỉnh vĩ mô quan trọng của Nhà nước. Tuy nhiên, cũng theo tác giả thì trong quá trình thực hiện quản lý thu NSNN của An Giang vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế và chưa phù hợp với tình hình thực tế của địa phương và đất nước, cần phải tiếp tục điều chỉnh cho phù hợp. Các tồn tại được tác giả chỉ ra gồm: việc lập, chấp hành và quyết toán NSĐP còn chậm, chưa đổi mới, đôi khi chưa đúng theo quy định của Nhà nước; tình trạng quản lý thu NSNN vẫn còn thất thoát do chưa bao quát hết các nguồn thu; công tác quyết toán là khâu quan trọng nhưng chưa được quan tâm đúng mức, chưa làm đủ sổ sách; đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế về chuyên môn, chậm đổi mới [9]. Tác giả Nguyễn Hữu Nam (2014): “Quản lý thu NSNN thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc”, Luận văn thạc sĩ - Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Số liệu, tài liệu tác giả sử dụng trong phân tích 3
chủ yếu là số liệu thứ cấp được lấy từ các cơ quan liên quan của thành phố. Các phương pháp phân tích gồm: phương pháp thống kê so sánh; phương pháp thống kê mô tả. Trên cơ sở phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc, tác giả đã đánh giá những kết quả đạt được cũng như những tồn tại trong hoạt động quản lý NSNN thành phố Vĩnh Yên. Những đóng góp chính của luận văn này gồm: hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về hiệu quả quản lý NSNN và quản lý NSNN của Thành phố; luận văn góp phần làm sáng tỏ lý thuyết về vị trí, vai trò của hệ thống ngân sách thành phố Vĩnh Yên và mối quan hệ hữu cơ trong quan hệ cân đối giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương theo nguyên tắc phát triển kinh tế ngành và lãnh thổ (khu vực) [15]. Tác giả Nguyễn Hữu Lực (2015): “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Theo tác giả, thực tiễn quản lý NSNN cấp huyện hiện nay đang đặt ra những yêu cầu, thách thức mới đòi hỏi công tác quản lý NSNN nói chung, quản lý thu NSNN nói riêng tại cấp này cần phải tiếp tục được đổi mới, ngày càng hoàn thiện, đi vào chiều sâu nhằm đạt hiệu quả cao hơn nữa. Do đó việc tăng cường công tác quản lý thu NSNN và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực thông qua công cụ ngân sách trở thành vấn đề cấp thiết của cả nước và các cấp chính quyền địa phương [14]. Nguyễn Đức Anh (2015): Quản lý thu ngân sách Nhà nước tại quận Đống Đa, thành phố Hà Nội, luận văn thạc sĩ Tài chính – Ngân hàng tại Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã khái quát lại những lý luận cơ bản về NSNN, quản lý thu, chi ngân sách đồng thời khảo sát phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại quận Đống Đa từ năm 2012 đến 2014. Bên cạnh đó tác giả đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN của quận Đống Đa [3]. 4
Tác giả Sông Trà (2018): Quản lý thu và chống thất thu ngân sách nhà nước, Tạp chí báo điện tử Nhân dân số 08/2018. Tác giả đã nêu thực trạng công tác quản lý thu và chống thất thu NSNN trong thời gian vừa qua đạt khá so với nhiều năm gần đây, cả về tiến độ và tốc độ tăng thu. Để có kết quả này, ngành thuế đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các chính sách thuế và quản lý thuế mới đến người nộp thuế, nhất là những nội dung về cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tạo thuận lợi cho người nộp thuế. Đây là giải pháp được ngành thuế rất chú trọng, bởi không những giải quyết nhanh các vướng mắc phát sinh, mà còn tiết kiệm rất nhiều thời gian so với việc giải quyết, xử lý theo thủ tục hành chính, vừa gây bức xúc cho người nộp thuế, vừa tạo sự mệt mỏi không đáng có cho công chức thực thi nhiệm vụ. Ngoài ra, việc tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hồ sơ khai thuế, phát hiện kịp thời các trường hợp kê khai không đúng, không đủ số thuế phát sinh, nộp không đúng, không đủ số thuế phải nộp,... đóng vai trò rất quan trọng, bởi từ đó sẽ có biện pháp chấn chỉnh kịp thời để nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật về thuế [19]. - “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại tỉnh Quảng Trị” – Luận văn thạc sĩ – Nguyễn Xuân Hưng – 2012 đã khảo sát và phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại tỉnh Quảng trị từ năm 2007 đến năm 2011, chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế đó và đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách tại tỉnh Quảng Trị. - “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế” – Luận văn thạc sĩ – Mai Thị Phương Dung – 2013 đã nêu và đánh giá những kết quả đạt được và những tồn tại, nguyên nhân trong công tác quản lý thu NSNN tại thành phố Huế từ năm 2008 đến năm 2012, đồng thời trình bày một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN của thành phố Huế. 5
- “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang giai đoạn 2011 – 2015 và tầm nhìn đến 2020” – Luận văn tiến sĩ – Tô Thiện Hiền – 2012 đã góp phần làm sáng tỏ bản chất, chức năng, vai trò của NSNN và hệ thống hóa, phân tích các quan điểm về hiệu quả quản lý NSNN, cơ chế phân cấp quản lý nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời khái quát hóa những nét chính về thực trạng, phân tích nguyên nhân, kết quả đạt được và những tồn tại về hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang, trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp tích cực nhằm hoàn thiện quản lý NSNN tỉnh An Giang trong thời gian tới. Ngoài các công trình nghiên cứu trên đây, còn nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố liên quan đến quản lý NSNN và quản lý thu NSNN ở các cấp quản lý ngân sách từ trung ương, cấp tỉnh đến cấp huyện. Các nghiên cứu đã đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp những vấn đề liên quan đến quản lý NSNN nói chung, quản lý thu NSNN nói riêng ở cả phạm vi toàn quốc. Mỗi công trình có cách tiếp cận, giải quyết vấn đề khác nhau và đều đạt được mục tiêu nghiên cứu mà các tác giả đặt ra. Tuy nhiên, trong các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý thu NSNN đã công bố, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện về “Hoạt động QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế”. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích nghiên cứu: Vận dụng lý luận về NSNN, quản lý thu NSNN, về phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN ở huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế. Từ đó đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới. 6
- Nhiệm vụ nghiên cứu: + Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về thu ngân sách; + Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế; + Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Luận văn tìm hiểu hoạt động QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền + Về thời gian: từ năm 2017 đến năm 2019 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để nhìn nhận, phân tích, đánh giá các vấn đề nghiên cứu, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt nam về quản lý thu NSNN, các văn bản pháp luật của Nhà nước - Phương pháp nghiên cứu cụ thể: + Phương pháp thu thập thông tin: số liệu, thông tin, dữ liệu để thực hiện đề tài là những số liệu, thông tin và dữ liệu cần được thu thập từ các nguồn chủ yếu sau: các văn bản pháp luật, cơ chế chính sách của Nhà nước Trung ương và lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên Huế; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Phong Điền, các văn bản có liên quan của HĐND huyện Phong Điền. + Phương pháp phân tổ thống kế: Phương pháp này được sử dụng để tổng hợp và hệ thống hoá số liệu thu thập được làm cơ sở cho việc phân tích, 7
đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn nghiên cứu theo các nội dung của công tác này. Các số liệu được xử lý, tính toán ở Microsft Excel. + Phương pháp phân tích tổng hợp: Trên cơ sở hệ thống số liệu đã được phân tổ thống kê, luận văn phân tích thực trạng QLNN về công tác thu NSNN trên địa bàn huyện Phong Điền theo các nội dung của công tác này. Trên cơ sở đó, luận văn thực hiện phương pháp tổng hợp để đưa ra những nhận xét, đánh giá công tác QLNN về thu NSNN trên địa bàn huyện Phong Điền và xác định các vấn đề đặt ra. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: Luận văn hệ thống hóa những lý luận cơ bản về công tác QLNN về thu NSNN nói chung. - Ý nghĩa thực tiễn: + Luận văn phân tích và chỉ rõ thực trạng công tác QLNN về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, qua đó chỉ rõ được những ưu, nhược điểm, nguyên nhân của thực trạng và rút ra bài học kinh nghiệm công tác QLNN về thu ngân sách cho huyện Phong Điền. + Luận văn đề xuất các giải pháp cơ bản, chủ yếu và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền phù hợp với điều kiện cụ thể của huyện. + Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo, hoặc được ứng dụng trong công tác quản lý thu ngân sách của huyện Phong Điền, Phòng Kế hoạch – tài chính, Kho bạc nhà nước cũng như tại UBND các xã trên địa bàn huyện. 8
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về thu ngân sách Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về thu ngân sách trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế 9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THU NGÂN SÁCH 1.1. Những vấn đề chung về ngân sách nhà nước và thu ngân sách 1.1.1. Ngân sách nhà nước 1.1.1.1.Khái niệm Ngân sách, theo nghĩa chung nhất, là một quỹ tiền tệ tập trung mà chủ nhân của nó phải tính toán để thu và chi luôn cân đối với nhau trong một thời hạn nhất định. Bất kỳ một chủ thể kinh tế nào hoạt động trong kinh tế thị trường cũng đều phải có ngân sách, tức có tiền và có kế hoạch thu, chi để khỏi mắc nợ dẫn đến phá sản. Tính cân đối, thu chi có kế hoạch là nguyên tắc vận hành then chốt của ngân sách. Áp dụng vào lĩnh vực tài chính công, ngân sách của các cơ quan nhà nước được gọi bằng thuật ngữ riêng là NSNN. Ở các nước khác nhau, NSNN cũng được định nghĩa khác nhau. Theo Bách khoa toàn thư về kinh tế học và khoa học quản lý do A.Silem biên soạn, NSNN (le budget) là một bản dự báo và cho phép thực hiện các khoản thu và các khoản chi trong năm của nhà nước [1]. Định nghĩa của nhà khoa học người Pháp này nhấn mạnh tính kế hoạch thu, chi đã được phê chuẩn của nhà nước trong một niên hạn nhất định (một năm) mà chưa chú ý đến vị trí, tầm quan trọng cũng như bản chất của NSNN. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước trong dự toán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước [23]. So với định nghĩa trên, định nghĩa này đã mở rộng hơn, có đề cập đến mục đích tồn tại NSNN. 10
Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” [17, điều 4, khoản 14]. Ngân sách nhà nước ở nước ta bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) theo quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND. Theo quy định hiện nay, ngân sách địa phương bao gồm: Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách tỉnh) gồm: ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện): gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phường, thị trấn; ngân sách các xã, phường, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã). 1.1.1.2. Vai trò của ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Cần hiểu rằng, vai trò của NSNN luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, NSNN đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội. Một là, NSNN có vai trò huy động nguồn tài chính để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của NSNN, cung cấp nguồn tài chính để duy trì bộ máy quản lý NSNN, đồng thời NSNN thực hiện cân đối giữa các khoản thu và các khoản chi (bằng tiền) của Nhà nước, đây là vai trò lịch sử của NSNN mà trong bất cứ thời đại nào, cơ chế nào Nhà nước cũng phải thực hiện. Hai là, xuất phát từ điều kiện cụ thể trong giai đoạn hiện nay, NSNN là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội. Cơ chế thị trường cần thiết phải 11