Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa. Trên cơ sở đó khảo sát, và đánh giá đúng thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng từ đó, đề xuất một số các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng nói riêng, trên địa bàn cả nước nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG THÀNH LÊ HÀ NỘI - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG THÀNH LÊ HÀ NỘI - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài luận văn là công trình nghiên cứu của cá nhân. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực, đƣợc tổng hợp từ các nguồn số liệu, các báo cáo đáng tin cậy. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng 8 năm 2018 Học viên Đinh Thị Phương Thảo
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn, bản thân tác giả cũng đã cố gắng tìm hiểu, tập trung nghiên cứu về nội dung của đề tài. Đây là vấn đề lớn, là thách thức trong hoạt động Xin đƣợc trân trọng cảm ơn TS. Đặng Thành Lê đã tận tình hƣớng dẫn tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu làm luận văn. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Khoa sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện trong suốt khóa học chuyên ngành thạc sỹ Quản lý công. Trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Quận ủy, Hội đồng nhân dân - Uỷ ban nhân dân, Phòng Du lịch, Văn hoá và Thông tin quận Đồ Sơn, các phòng ban chuyên môn của quận và các đồng nghiệp đã hợp tác và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành nội dung bài luận văn. Thời gian tới, tác giả mong muốn sẽ tiếp tục nhận đƣợc sự quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ và tạo điều kiện của các quý thầy cô trong quá trình vận dụng những kiến thức đã đƣợc các thầy cô trang bị vào thực tiễn công tác, để giúp tác giả thực hiện tốt mọi nhiệm vụ đƣợc giao. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 8 năm 2018 Học viên Đinh Thị Phƣơng Thảo
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA ... 9 1.1. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 9 1.1.1 Khái niệm văn hóa, quản lý, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về văn hóa ..................................................................................................................... 9 1.1.2 Đặc điểm quản lý nhà nước về văn hóa ................................................. 12 1.1.3 Vai trò, ý nghĩa của quản lý nhà nước về văn hóa ................................ 13 1.2. Nguyên tắc, nội dung quản lý nhà nƣớc về văn hóa ................................ 16 1.2.1 Nguyên tắc quản lý nhà nước về văn hóa .............................................. 16 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về văn hóa................................................. 17 1.2.3 Tổ chức bộ máy của Quản lý nhà nước về văn hóa ............................... 21 1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về văn hóa ........................ 24 1.3.1. Đường lối của Đảng.............................................................................. 24 1.3.2. Chính sách, pháp luật ........................................................................... 25 1.3.3. Bộ máy quản lý và nguồn nhân lực ....................................................... 28 1.3.4. Yếu tố kinh tế ......................................................................................... 30 1.3.5. Yếu tố xã hội .......................................................................................... 31 1.3.6 Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.............................. 32 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1: .............................................................................. 34 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ............ 35 2.1. Các yếu tố đặc thù quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng .................... 35 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 35 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ...................................................................... 36 2.1.3. Hoạt động văn hóa trên địa bàn quận .................................................. 37 2.2. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng .................................................................................... 39
2.2.1. Công tác ban hành các quy định quản lý nhà nước về văn hóa................. 39 2.2.2. Bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận ..................... 41 2.2.3. Thực trạng quản lý nhà nước đối với các lĩnh vực văn hóa ................. 44 2.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực văn hóa .... 65 2.3. Đánh giá chung công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn................................................................................................... 67 2.3.1 Những kết quả đạt được ......................................................................... 67 2.3.2 Hạn chế, tồn tại ...................................................................................... 69 2.3.3 Nguyên nhân hạn chế, tồn tại................................................................. 70 2.3.4. Kinh nghiệm ......................................................................................... 71 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2: .............................................................................. 73 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .......................................................................................................... 74 3.1. Quan điểm, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của quận Đồ Sơn ..... 74 3.2 Mục tiêu phát triển văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn...................... 75 3.3 Giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn ............................................................................................................ 78 3.3.1. Hoàn thiện hệ thống quy định quản lý .................................................. 78 3.3.2. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động ....................................... 80 3.3.3 Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa .......................... 81 3.3.4. Quản lý văn hóa cơ sở........................................................................... 83 3.3.5. Quản lý các di tích, di sản văn hóa ....................................................... 84 3.3.6. Quản lý các hoạt động lễ hội ................................................................ 88 3.3.7 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra............................................... 90 3.3.8. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các ngành, đơn vị của Quận.................. 92 3.3.9 Tăng cường công tác xã hội hóa hoạt động văn hóa ............................. 92 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3: .............................................................................. 94 KẾT LUẬN .................................................................................................... 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 97
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Danh sách các di tích, di sản văn hóa quốc gia trên địa bàn quận Đồ Sơn ............................................................................................................. 55 Bảng 2.2: Danh sách các di tích lịch sử văn hóa cấp Thành phố trên địa bàn quận Đồ Sơn .................................................................................................... 56 Bảng 2.3: Số liệu tổ dân phố văn hóa trên địa bàn các phường và quận Đồ Sơn (tính đến năm 2017) ................................................................................. 61 Bảng 3.1: Chỉ tiêu cụ thể phát triển văn hóa quận Đồ Sơn đến năm 2025 .... 79
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Trong thời đại ngày nay, giao lƣu văn hóa đã trở thành mối liên kết giữa các nền văn hóa hƣớng tới sự phát triển của văn hóa dân tộc, chống lại cái phản văn hóa, làm cho văn hóa trở thành mục tiêu của sự phát triển bền vững. Hầu hết các nƣớc đều rất quan tâm đến vị trí, vai trò của văn hóa trong phát triển, coi văn hóa là mục tiêu và động lực thúc đẩy sự phát triển của đất nƣớc. Văn hóa có tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống xã hội, chi phối đến mọi hành vi hoạt động của con ngƣời. Chính vì vậy Đảng và Nhà nƣớc ta đã và đang chủ trƣơng xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ngay từ Nghị quyết Hội nghị lần thứ IV của Ban chấp hành Trung ƣơng khóa VII đã khẳng định: văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, thể hiện tầm cao và chiều sâu về trình độ phát triển của một dân tộc, là sự kết tinh những giá trị tốt đẹp nhất trong quan hệ giữa ngƣời với ngƣời, với xã hội và với thiên nhiên. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ƣơng Đảng (Khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc (ngày 16/7/1998) đã tiếp cận và đề cập đến văn hóa theo nghĩa rộng và bao quát. Đồng thời chỉ ra các lĩnh vực cụ thể của văn hóa trong đời sống và cấu trúc xã hội. Từ đó Nghị quyết đã nhấn mạnh một phƣơng hƣớng rất quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển đất nƣớc… “Làm cho văn hóa thấm sâu vào từng hoạt động của đời sống xã hội, vào từng ngƣời, từng gia đình, từng tập thể, từng địa bàn dân cƣ, vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ con ngƣời, tạo ra trên đất nƣớc ta tinh thần cao đẹp, trình độ dân trí cao, khoa học phát triển, phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa XI cũng đã xác định: “Xây dựng nền văn hóa và con ngƣời Việt Nam phát triển 1
toàn diện, hƣớng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế, sự giao lƣu và tiếp biến văn hóa đang diễn ra ngày sâu rộng, góp phần củng cố thêm bản sắc văn hóa dân tộc, mang lại những thành tựu nhất định, phục vụ tích cực và có hiệu quả cho quá trình phát triển của đất nƣớc. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực cũng xuất hiện những hiện tƣợng tiêu cực trong lĩnh vực văn hóa nhƣ: sự suy thoái về đạo đức, lối sống, tệ sùng ngoại, coi thƣờng những giá trị văn hóa truyền thống; các hoạt động văn hóa có lúc, có nơi còn chạy theo xu hƣớng “thƣơng mại hóa”, thiếu định hƣớng tƣ tƣởng và thẩm mỹ, tính giáo dục suy giảm... Một trong những nguyên nhân của thực trạng nói trên là do công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở các cấp, trong đó có cấp quận, một cấp trung gian giữa phƣờng và thành phố còn nhiều yếu kém. Sự yếu kém này sẽ có sự tác động hai chiều lên và xuống làm cho việc quản lý nhà nƣớc về văn hóa vốn đã phức tạp lại càng phức tạp hơn. Đồ Sơn là một quận có vị trí địa lý chiến lƣợc quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của thành phố Hải Phòng. Trong những năm qua, công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn Quận đã đạt nhiều kết quả quan trọng, có vai trò to lớn, có ý nghĩa sâu sắc đối với định hƣớng phát triển văn hóa, mức hƣởng thụ văn hóa của nhân dân ngày càng đƣợc nâng lên, công tác quản lý đã đi vào nề nếp. Tuy nhiên trên địa bàn quận Đồ Sơn công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa vẫn còn một số hạn chế, bất cập, chƣa đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra, đòi hỏi công tác quản lý cần có sự đổi mới. Những 2
hạn chế trong công tác quản lý là một trong những nguyên nhân dẫn đến môi trƣờng văn hóa bị ô nhiễm bởi các sản phẩm, dịch vụ văn hóa độc hại, thấp kém lai căng phần nào làm giảm sút, hạ thấp các chức năng nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ của văn hóa. Vì vậy rất cần thiết nghiên cứu, tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao vai trò quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn góp phần giúp cho Đảng bộ, chính quyền các cấp trên địa bàn định hƣớng đúng, quản lý tốt các hoạt động văn hóa để đáp ứng nhu cầu hƣởng thụ văn hóa của ngƣời dân. Là một cán bộ trực tiếp làm công tác quản lý văn hóa, hiểu rõ vai trò, tầm quan trọng của công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa đồng thời với mong muốn đóng góp một phần công sức, trí tuệ, tháo gỡ những khó khăn để đẩy mạnh hơn nữa công tác quản lý văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn nên em lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng” làm luận văn Thạc sỹ ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Quản lý nhà nƣớc về văn hóa là đề tài thu hút nhiều cơ quan nghiên cứu khoa học và các nhà khoa học nghiên cứu, thể hiện ở các đề tài khoa học, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ và các bài viết. Kết quả nghiên cứu của nhiều công trình khoa học về vấn đề này đã đƣợc công bố trên các sách, báo, tạp chí, luận văn, luận án, tạp chí và các ấn phẩm khoa học… Sau đây là những công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến đề tài luận văn: GS. TS Hồ Tôn Trinh, chủ nhiệm đề tài “Hệ quan điểm về mối quan hệ giữa văn hóa và phát triển”. Tác giả đã nêu lên cơ sở lý luận và phƣơng pháp luận nghiên cứu vấn đề văn hóa và phát triển trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của thế giới và dựa vào quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. GS. TS Hồ Sĩ Quý chủ nhiệm đề tài “Cơ sở phƣơng pháp luận của việc nghiên cứu và phát triển văn hóa, con ngƣời và nguồn nhân lực trong điều kiện kinh tế thị trƣờng, 3
toàn cầu hóa và hội nhâp kinh tế”. Tác giả đã nêu lên hàng loạt vấn đề do cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, do nền kinh tế thị trƣờng, do toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giao lƣu văn hóa đang đặt ra những vấn đề mới trong nghiên cứu và phát triển văn hóa, con ngƣời và nguồn nhân lực thế giới ở Việt Nam. Các cuốn sách “phƣơng pháp luận về vai trò của văn hóa trong phát triển” đã đề cập đến phƣơng pháp luận nghiên cứu văn hóa dƣới góc nhìn khác nhau với sự tham gia của các tác giả Trần Văn Giàu với bài “Phƣơng pháp luận về vấn đề văn hóa và phát triển”, tác giả Trƣờng Lƣu có bài “Mấy vấn đề phƣơng pháp luận về văn hóa và con ngƣời trong sự phát triển văn hóa”; cuốn “Cơ sở văn hóa Việt Nam và tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam” của GS.TS. Trần Ngọc Thêm (1999); “Bản sắc văn hóa Việt Nam” của GS. Phan Ngọc (1998). Các bài viết “Cơ sở khoa học, thực tiễn của chính sách văn hóa trong kinh tế” của GS.TS. Trần Ngọc Hiên tạp chí Cộng sản, số 20/2006; “Phát huy vai trò động lực của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế xã hội” của PGS. TS. Tô Huy Rứa, tạp chí Cộng sản số 15/2006; “Đẩy mạnh xây dựng và nâng cao chất lƣợng đời sống văn hóa cơ sở” của tác giả Lê Doãn Hợp, tạp chí Cộng sản, số 773/2007; “Về vấn đề hoàn thiện hành lang pháp lý để tăng cƣờng sự tham gia của nhân dân trong quản lý nhà nƣớc và xã hội” của tác giả Lễ Quốc Hùng, tạp chí Cộng sản, số 778/2007; “Chính quyền địa phƣơng với việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở” của Nguyễn Đức Mạnh, tạp chí Cộng sản chuyên đề cơ sở, số 4/2008; “Để văn hóa thực sự là nền tảng phát triển” của GS. Nguyễn Đức Bình, tạp chí Xây dựng đời sống văn hóa, số 7/2008; “Giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong hội nhập kinh tế thế giới” của tác giả Nguyễn Thu Hiền, tạp chí Xây dựng đời sống văn hóa, số 68/2008; “Văn hóa Việt Nam, đã đến lúc bừng nở sức mạnh tiềm ẩn” của GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm, trên www.vietimes.com.vn (03/4/2008); “Văn hóa và phát triển – vấn đề chiến lƣợc cấp bách ở nƣớc ta hiện nay” của GS.TS Trần Ngọc Hiên đăng trên tạp chí cộng sản ngày 4
09/8/2016; “xây dựng văn hóa gia đình – cái gốc của việc xây dựng con ngƣời và xây dựng xã hội văn hóa, đạo đức, văn minh” của Ths Nguyễn Đức Mạnh đăng trên tạp chí cộng sản ngày 07/12/2016; Một số tài liệu nghiên cứu, luận văn liên quan trực tiếp đến hoạt động quản lý nhà nƣớc trên lĩnh vực văn hóa nhƣ: - Vũ Thị Phƣơng Hậu (2008): Quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. Tác giả đã đề cập đến những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra, đồng thời cũng chỉ ra những mặt yếu kém trong công tác Quản lý nhà nƣớc và đƣa ra một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa. - Một số luận văn thạc sỹ: “Quản lý nhà nƣớc về văn hóa của 5 chính quyền từ thực tiễn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang” của tác giả Nguyễn Văn Phụng; luận văn “Quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang hiện nay” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hƣơng; luận văn thạc sỹ quản lý công "Quản lý nhà nƣớc về dịch vụ văn hóa văn hóa trên địa bàn quận Hải An thành phố Hải Phòng" của tác giả Nguyễn Xuân Quỳnh; luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công "Quản lý nhà nƣớc về dịch vụ văn hóa trên địa bàn quận Hai Bà Trƣng, thành phố Hà Nội" ... và nhiều công trình khác. Tuy nhiên, đề tài quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng hiện nay chƣa có công trình nghiên cứu. Vì vậy, luận văn này tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1 Mục đích Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa. Trên cơ sở đó khảo sát, và đánh giá đúng thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng từ đó, 5
đề xuất một số các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng nói riêng, trên địa bàn cả nƣớc nói chung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về văn hóa, quản lý nhà nƣớc về văn hóa, đặc điểm, nội dung, nguyên tắc của quản lý nhà nƣớc về văn hóa. - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. Từ đó, chỉ rõ những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những ƣu điểm và hạn chế trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. - Đề xuất một số các giải pháp có tính khả thi nhằm tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng nói riêng, trên địa bàn cả nƣớc nói chung. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các quan điểm về văn hóa, quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở Việt Nam. - Các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở Việt Nam. - Thực tiễn quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở một số lĩnh vực nhƣ: quản lý hoạt động thông tin tuyên truyền cổ động; quản lý các hoạt động tín ngƣỡng, lễ hội; quản lý các dịch vụ văn hóa; việc bảo tồn và phát huy giá trị các di tích, di sản văn hóa; quản lý các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở; quản lý các thiết chế văn hóa, công tác thanh tra, kiểm tra. 6
- Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nƣớc về văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. - Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2017. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu đề tài là những luận điểm trong học thuyết Mác - Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ biện chứng giữa kiến trúc thƣợng tầng và hạ tầng kinh tế; các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đƣờng lối đổi mới lĩnh vực văn hóa, các Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam và các Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng cũng nhƣ các văn bản pháp luật đối với công tác quản lý nhà nƣớc về văn hóa. Đồng thời, tác giả có tham khảo và kế thừa có chọn lọc một số công trình nghiên cứu của các nhà khoa học liên quan đến lĩnh vực này. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu chính sau: - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp: Trên cơ sở tìm hiểu các công trình nghiên cứu, các tài liệu, các báo cáo khoa học về hoạt động quản lý nhà nƣớc về văn hóa mà tác giả đã phân tích, tổng hợp đƣa vào luận văn của mình. - Qua các số liệu cụ thể từ thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn trong giai đoạn từ năm 2011 - 2017: tác giả đã sử dụng phƣơng pháp phân tích, so sánh để thấy đƣợc những kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ những tồn tại, hạn chế trong thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận 7
Kết quả nghiên cứu luận văn đã làm bổ sung và làm phong phú thêm lý luận về sự lãnh đạo và quản lý của nhà nƣớc đối với lĩnh vực văn hóa; thực tiễn kinh nghiệm quản lý văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác lãnh đạo thực tiễn của quận và cấp cơ sở đối với lĩnh vực văn hóa; đồng thời có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, giảng dạy trong các trƣờng chính trị thành phố, các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp quận, huyện. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhà nƣớc về văn hóa. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng Chƣơng 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng 8
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VĂN HÓA 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1 Khái niệm văn hóa, quản lý, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về văn hóa * Văn hóa: Trong đời sống của xã hội hiện đại, từ văn hóa đƣợc sử dụng trong nhiều ngữ cảnh khác nhau. Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về văn hóa, đến nay có khoảng trên 400 khái niệm về văn hóa. Theo tiếng Latinh, thuật ngữ "văn hóa" có nghĩa là cày cấy, vun trồng và gắn với hoạt động nông nghiệp thời cổ xƣa. Nội dung của khái niệm "văn hóa" theo thời gian dần đƣợc mở rộng, phát triển thành ý nghĩa vun trồng, vun đắp hoạt động tinh thần của con ngƣời. Khái niệm văn hóa theo UNESCO: “Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của cá nhân và cộng đồng) trong quá khứ và trong hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị truyền thống, thị hiếu – những đặc tính riêng của dân tộc”. Ở Việt Nam, văn hóa cũng đƣợc định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng nhƣ mục đích của cuộc sống, loài ngƣời mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặt ăn, ở và các phƣơng thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa” (Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 3. NXB Chính trị Quốc gia, Q6, 1995 trang 431). Với cách hiểu này, văn hóa sẽ bao gồm toàn bộ những gì do con ngƣời sáng tạo và phát minh ra. Cố thủ tƣớng Phạm Văn Đồng cho rằng: "Nói tới văn hóa là nói tới một lĩnh vực vô cùng phong phú và rộng lớn, bao gồm tất cả những gì không phải là thiên nhiên mà có liên 9
quan đến con ngƣời trong suốt quá trình tồn tại, phát triển, quá trình con ngƣời làm nên lịch sử, văn hóa bao gồm cả hệ thống giá trị: tƣ tƣởng và tình cảm, đạo đức với phẩm chất, trí tuệ và tài năng, sự nhạy cảm và tiếp thu cái mới từ bên ngoài, ý thức bảo vệ tài sản và bản lĩnh của cộng đồng dân tộc, sức đề kháng và sức chiến đấu bảo vệ mình và không ngừng lớn mạnh". Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị làn thứ 5 Ban chấp hành Trung ƣơng khóa VIII, Tổng Bí thƣ Lê Khả Phiêu đã khẳng định cùng với quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc, nền văn hóa Việt Nam đã hình thành và phát triển. Bằng lao động sáng tạo và ý chí bền bỉ, kiên cƣờng, nhân dân ta đã xây dựng nên một nền văn hóa kết tinh sức mạnh và in đậm dấu ấn bản sắc dân tộc, chứng minh sức sống mãnh liệt và sự trƣờng tồn của dân tộc. Văn hóa Việt Nam là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do cộng đồng các dân tộc Việt Nam sáng tạo ra trong quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc. Nhờ nền tảng và sức mạnh văn hóa mà nhiều thời kỳ bị đô hộ, dân tộc ta cẫn cố giữ vững và phát huy bản sắc của mình, chẳng những không bị đồng hóa mà còn quật cƣờng đứng dậy, giành độc lập, lấy sức ta giải phóng cho ta. Tóm lại, Văn hóa là sản phẩm của loài ngƣời, văn hóa đƣợc tạo ra và phát triển trong quan hệ qua lại giữa con ngƣời và xã hội. Song chính văn hóa lại tham gia vào việc tạo nên con ngƣời và duy trì sự bền vững, trật tự xã hội. Văn hóa đƣợc tái tạo và phát triển trong quá trình hành động và tƣơng tác xã hội của con ngƣời. Văn hóa là trình độ phát triển của con ngƣời và xã hội đƣợc biểu hiện trong các hình thức tổ chức đời sống cũng nhƣ trong các giá trị vật chất và tinh thần do con ngƣời tạo ra. * Quản lý: Thuật ngữ “quản lý” đƣợc sử dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực, có nhiều cách giải thích thuật ngữ quản lý khác nhau. Trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, con ngƣời muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực 10
của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở tầm quốc gia, quốc tế và đều phải thừa nhận, chịu một sự quản lý nào đó. Vì thế, các nhà nghiên cứu ở từng lĩnh vực đã đƣa ra những quan niệm khác nhau về quản lý. Theo nghĩa rộng: quản lý là hoạt động có mục đích của con ngƣời còn theo nghĩa hẹp: quản lý là sự sắp đặt, chăm nom công việc. Trong khoa học xã hội, Từ điển Tiếng Việt (2005) định nghĩa quản lý là “sự trông nom, coi sóc, gìn giữ các công việc”. Quản lý thƣờng đƣợc hiểu là sự tác động trực tiếp hoặc gián tiếp của chủ thể quản lý tới đối tƣợng quản lý. Sự tác động này không mang tính đơn lẻ, tự phát mà nó mang tính tổ chức, tính mục đích rõ ràng. Mục đích mà chủ thể quản lý đặt ra là hƣớng đối tƣợng quản lý hoạt động phù hợp với ý chí của mình. Có thể đƣa ra khái niệm về quản lý: "Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tƣợng quản lý nhằm đạt đƣợc mục tiêu đã đặt ra". * Quản lý nhà nước: Quản lý nhà nƣớc là sự tác động của các chủ thể mang quyền lực Nhà nƣớc, chủ yếu bằng pháp luật tới các đối tƣợng quản lý nhằm thực hiện các chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nƣớc. Tất cả các cơ quan nhà nƣớc đều làm chức năng quản lý nhà nƣớc. Bằng chính sách và pháp luật, Nhà nƣớc trao quyền cho các tổ chức hoặc cá nhân để họ thay mặt Nhà nƣớc tiến hành hoạt động quản lý nhà nƣớc. Quản lý nhà nƣớc trong các lĩnh vực hành pháp là quản lý hành chính nhà nƣớc. * Quản lý nhà nước về văn hóa: là sự tác động liên tục, có tổ chức, có chủ đích của Nhà nƣớc bằng hệ thống pháp luật và bộ máy của mình, nhằm phát triển văn hóa, điều chỉnh hoạt động của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực văn hóa với mục đích giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân 11
1.1.2 Đặc điểm quản lý nhà nước về văn hóa Cũng nhƣ sự quản lý nhà nƣớc trên các lĩnh vực khác với ý nghĩa là sự định hƣớng lập kế hoạch, điều hành, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá...,quản lý nhà nƣớc về văn hóa còn có một số đặc điểm đặc sắc, riêng biệt sau: Thứ nhất, quản lý nhà nƣớc về văn hóa là quản lý bằng pháp luật từ Trung ƣơng đến địa phƣơng với mục đích cuối cùng là quản lý tất cả các mặt của văn hóa một cách hài hòa, chuẩn mực và đúng đắn nhất. Thứ hai, quản lý nhà nƣớc về văn hóa cũng không thể đơn tuyến. Bởi vì văn hóa có cơ sở là kinh tế xã hội, luôn luôn gắn liền với kinh tế xã hội, mà kinh tế xã hội ta có nhiều thành phần thì văn hóa tất yếu cũng có nhiều thành phần. Kinh tế xã hội của một quốc gia càng phát triển thì nền văn hóa cũng đứng trƣớc những biến động không nhỏ từ ngay trong nội tại văn hóa dân tộc đó, cũng nhƣ những làn sóng tác động từ văn hóa nƣớc ngoài. Chính vì vậy bắt buộc quản lý nhà nƣớc về văn hóa mang đặc điểm biến thiên theo tùy theo nền kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, văn hóa là phản ánh của sự phát triển xã hội, nhƣng không phải lúc nào giữa kinh tế và văn hóa cũng phát triển theo cùng một pha. Bởi vậy, quản lý nhà nƣớc về văn hóa không thể là sự dịch chuyển của mô hình quản lý kinh tế xã hội. Thứ ba, quản lý nhà nƣớc về văn hóa khác với quản lý nhà nƣớc về hoạt động kinh tế kỹ thuật khi giá trị các hoạt động văn hóa không chỉ căn cứ ở số lƣợng thành phẩm, mà chủ yếu ở tính sáng tạo, ở cái mới bồi đắp cho tâm hồn con ngƣời, giúp cho con ngƣời (trong những hoàn cảnh cụ thể, xác định) lớn lên, vƣơn lên trƣớc những đòi hỏi mới của xã hội. Bên cạnh những giá trị vật chất hữu hình, quản lý nhà nƣớc về văn hóa còn quản lý, bảo tồn và phát huy những giá trị phi vật chất mang lại cho đời sống xã hội. 12
Thứ tƣ, quản lý nhà nƣớc về văn hóa không theo lối tƣ duy cứng nhắc, dập khuôn, mà dựa trên những hoàn cảnh cụ thể, những trƣờng hợp cụ thể để xem xét. Bởi vì văn hóa là sự sáng tạo của quần chúng nhân dân đƣợc thực hiện thông qua các đại biểu của mình là văn nghệ sĩ. Vì vậy, quản lý nhà nƣớc về văn hóa là sự định hƣớng, tạo điều kiện, tổ chức điều hành cho văn hóa phát triển không ngừng theo hƣớng chân, thiện, m nhằm giúp ích cho con ngƣời, giúp cho xã hội loài ngƣời không ngừng đi lên. Thứ năm, quản lý nhà nƣớc về văn hóa theo nghĩa hẹp là quản lý cái phần tĩnh, cái bề nổi còn quản lý phát triển văn hóa là quản lý cái phần động, phần chìm, cái phần nảy sinh, tƣơng tác trong sự vận động của đời sống văn hóa. Theo nghĩa rộng, nếu xem xét văn hóa là tổng thể những giá trị mà con ngƣời đã sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn nhằm cải biến tự nhiên, xã hội và bản thân thì quản lý phát triển văn hóa mới là chức năng đíchthực của quản lý nhà nƣớc về văn hóa. Quản lý nhà nƣớc về văn hóa về thực chất là sự tác động vào quá trình hình thành và vận động của hệ giá trị theo những mục tiêu định sẵn. Hệ giá trị vốn ổn định nhƣng vẫn có sự chuyển đổi dƣới tác động của không gian, thời gian và chủ thể. 1.1.3 Vai trò, ý nghĩa của quản lý nhà nước về văn hóa Văn hóa có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội, là năng lực sáng tạo, trí tuệ, tài năng, đạo đức của con ngƣời, là trụ cột phát triển bền vững của mỗi quốc gia, dân tộc và nhân loại. Một quốc gia có nền tảng văn hóa hòa nhập và phát triển thì nhân dân phát huy đƣợc sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, sức sáng tạo to lớn và bản sắc văn hóa. Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa thì vai trò của văn hóa càng đƣợc khẳng định, nhất là trong điều tiết, cân bằng sự phát triển của đất nƣớc, không để sự phát triển nhanh, nóng, dẫn tới những hệ lụy khó lƣờng cả về kinh tế, văn hóa, xã hội. 13